Ər psixologiya elminin sürə



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/50
tarix13.04.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#13830
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   50

 
1.3.3.  Praktik   psixoloqun   
ə
xlaq  kodeksi   v
ə
  
hüquqları
 
 
Praktik psixoloqun Andı
 
 
M
ə
n  - 
bu gün peşə
 
yolu seçdiyim praktik psixologiya sahə
sind
ə
 ilk 
d
ə
f
ə
 f
ə
aliyy
ə
t
ə
 
başlayır və
  
AND İÇİRƏM:
 
 
And içirə
m ki, Az
ərbaycan psixoloqunun adını və
 
şə
r
ə
fini daim uca 
tutacaq, bu ada x
ə
l
ə
l g
ə
tir
ə
c
ək heç bir sə
hv
ə
 yol verm
ə
y
ə
c
ə
y
ə
m! 
 
Davranış  və
  f
ə
aliyy
ə
timi,  bilik  v
ə
 
bacarığımı,  elə
c
ə
  d
ə
 
ümidlə
rini 
m
ə
n
ə
 
etibar etmiş insanlar qarşısında mə
suliyy
ətimi unutmayacağam!
 
 
T
ə
bi
ə
tin v
ə
 
insanların mə
n
ə
 b
əxş etdiyi şə
xsi qabiliyy
ə
tl
ə
rimi, elmi 
v
ə
 
praktik  potensialımı    mə
nd
ən  kömək  gözlə
y
ə
nl
ə
rin  psixoloji 
sağlamlığının bərpasına və
 
qorunmasına sə
rf ed
ə
c
ə
y
ə
m! 
 
İnsanlara  fə
aliyy
ə
tinin  sirl
ə
rin
ə
  b
ə
l
ə
d  olmaqda,  istedad  v
ə
 
qabiliyy
ə
tl
ərini inkişaf  etdirmə
kd
ə, şə
xsiyy
ə
tinin  
bütövlüyünü qoruyub 

 
96 
 
 
saxlamaqda,  psixoloji  müdafiə
sini  t
ə
min  etm
ə
kd
ə
 
etibarlı  dost  və
 
yardımçı olacağam!
 
 
M
ə
n
ə
 
müraciə
t  ed
ə
nl
ər  haqqında  bildiklə
rim
i  peşə
  sirri  kimi 
qoruyacağam!
 
 
İnsanlara  gə
r
əkli  olduğumu  də
rk  ed
ə
r
ək  daim  ixtisasımı,  praktik
 
hazırlığımı  artıracaq,  peşə
  f
ə
aliyy
ətimi  genişlə
ndir
ə
c
ək,  şə
r
ə
fli  v
ə
 
m
ə
suliyy
ətli  psixoloq  adına  xə
l
ə
l  g
ə
tir
ə
c
ək  heç  bir    hə
r
ə
k
ə
t
ə
  yol 
verm
ə
y
ə
c
ə
y
ə
m! 
Andıma  daim  sadiq  qalacağıma,  heç  vaxt,  heç  bir  şə
raitd
ə
  onu 
pozmayacağıma söz verirə
m! 
Ə
xlaq v
ə
 ya m
ə
n
əviyyat (latınca ―moralis
-m
ə
n
ə
vi, 
əxlaqi) ictimai şüurun 
xüsusi formalarından biridir. O, ictimai və
 
şə
xsi h
ə
yatda, c
ə
miyy
ə
td
ə
, bu v
ə
 ya 
dig
ər  sosial  qrupda  insanın  sosial  və
zif
ə
l
ə
rini  yerin
ə
  yetirm
ə
si  il
ə
 
bağlı 
t
ə
nzimedici norma v
ə
 prinsipl
ə
rin m
ə
cmuyudur. 
 
Əxlaq  öz  tə
rkibind
ə
  tarix
ə

əxlaqi  ideyalar  formasında  birləşmiş 
baxışları  və
  t
ə
s
əvvürü  ə
ks  etdirir.  Onun  t
ə
rkibin
ə
  h
əmçinin  tarixi  inkişaf 
m
ə
rh
ə
l
ə
sind
ə
 
insanların davranış normaları, müvafik dövr üçün sə
ciyy
ə
vi olan 
ə
xlaqi  qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
 
sistemi  daxildir.  İnsanların  sosial  davranışı  tarixə

ə
xlaqda  xeyir  v
ə
 
şə
r, 
ə
dal
ə
t  v
ə
 
ə
dal
ə
tsizlik  v
ə
 
s. kimi başlıca kateqoriyalarla 
müə
yy
ən edilmişdir.
 
 
Əxlaq  ictimai  şüurun  ə
n  q
ədim  formalarından  biri  hesab  edilir.  
İnsanların instinktiv davranış formalarından şüurlu, mə
qs
ədyönlü və
  kollektiv 
davranış tə
rzin
ə
 
keçidləri tarixi inkişaf prosesində
 meydana g
əlmişdir.
 
 
Bel
ə
likl
ə
,  kollektiv 
ə
m
ə
k  v
ə
 
mövcudluq, yaşamaq uğrunda mübarizə
  ta 
q
ədim  dövrdən  başlayaraq  hə
mr
ə
ylik,  birg
ə
  f
ə
aliyy
ə
t  kimi 
əxlaqın  ilkin 
prinsipl
ə
rini  meydana  g
ətirmiş  və
 
möhkə
ml
əndirmişdir.  Qə
bil
ə
nin 
ə
xlaq 
normalarını pozan hər bir şəxs ciddi şə
kild
ə
 c
əzalandırılırdı: öz qə
bil
ə
 
üzvünü 
öldürən, öz qə
bil
ə
sinin sirrini satan q
ə
bil
ə
 
üzvünü sərt ölüm cəzası gözlə
yirdi. 
Sonuncu halda onun dilini k
ə
s
ə
rdil
ə
r. 

 
97 
 
 
 
G
öründüyü  kimi,  alicə
nab 
ə
xlaqi  hissl
ə
r  v
ə
 
normaların  yaranması 
yolunda  çoxlu  qanlar  tökülmüş,  göz  yaşları  axıdılmışdır.  Sonralar  ə
xlaq 
normaları  və
  t
ə
l
ə
bl
ə
r  q
ə
bil
ə
 
ə
n
ə
n
ə
l
ə
ri,  q
ə
bil
ə
 
ağsaqqallarının  rə
hb
ə
rliyi  il
ə
 
qorunub  saxlanılmış  və
 
möhkə
ml
ənmişdir.  Belə
likl
ə

ə
xlaq  t
ə
l
ə
bl
ə
r  sistemi 
kimi  f
ə
rdin  irad
əsinin  şüurlu  surə
td
ə
 
kollektivin  maraqlarına  tabe  edilmə
si 
baxımından  insanların  xalis  praktik  münasibə
tl
ə
ri  z
ə
minind
ə
  meydana 
g
əlmişdir.  Qədim  dövrə
 
aid  yazılı  mə
nb
ə
l
ə
rd
ə
n  birind
ə
 
deyilirdi:  ―Qulu  boş 
qoyma.  Bu  zaman  sakitlik 
taparsan.  Əlini  onun  üstündən  götürsən,  azadlıq 
axtaracaq‖.
 
 
Əxlaq  normaları  cə
miyy
ə
t  h
əyatındakı  ictimai  münasibə
tl
ə
rin,  daha 
d
ə
qiq  des
ək,  iqtisadi  münasibə
tl
ərin  inikasıdır.  Əxlaq  yalnız  iqtisadi 
münasibə
tl
ə
ri 
ə
ks etdirmir, h
ə
m d
ə
 
onların tə
kmill
əşmə
sin
ə
 f
ə
al sur
ə
td
ə
 t
ə
sir 
göstə
rir. 
 
Bel
ə
likl
ə
,  qeyd  etm
ək  lazımdır  ki,  bəşə
r  c
ə
miyy
ətinin  bütün  inkişaf 
m
ə
rh
ə
l
ə
l
ə
rind
ə
 
insanların  birgəyaşayışını,gündəlik  qarşılıqlı  münasibə
tl
ə
rini 
ə
ks  etdir
ə

ümuminsani  norma  və
 
qaydalar  qorunub  saxlanılmış  və
 
əxlaqın  
elementl
ərini  yaratmışdır.  Bütün  tarixi  dövrlə
rd
ə
 
qatillik,  oğurluq,  amansızlıq 
v
ə
 
zalımlıq,  qorxaqlıq,  yalançılıq  kimi  mə
nfi 
əxlaqi  xüsusiyyə
tl
ə
r  m
ə
hkum 
edilmişlər. Doğruçuluq, mərdlik, ciddilik, düz danışmaq və
 s. kimi keyfiyy
ə
tl
ə

is
ə
  t
ə
qdir  edil
ə
r
ə
k  b
əşə
ri 
əxlaqın  əsaslarını  yaratmışdır.  Əxlaq  etika  elminin 
t
ə
dqiqat obyekti v
ə
 predmetidir. 
 
Etika 
əxlaqın  yaranması,  inkişafı,  qanunauyğunluqlarını,  onun 
c
ə
miyy
ə
t
ə
  m
ə
n
ə
vi  d
ə
y
ə
rl
ə
r  v
ə
 
ə
n
ə
n
ə
l
ə
r  sistemind
ə
  rolunu  v
ə
  spesifik 
xüsusiyyə
tl
ərini  öyrə
n
ən  elmdir.  O,  şə
xsiyy
ə
tin  m
ə
n
əvi  azadlıqlarını, 
m
ə
suliyy
ə
tl
ə
rini, m
ə
n
ə
vi d
ə
y
ə
rl
ə
rini v
ə
 
davranışı kimi əsas kateqoriyaları ə
ks 
etdirir.  Etika  f
ə
ls
əfi  dünyagörüşünün  yaranması  ilə
  paralel  olaraq  meydana 
g
əlmişdir.
 
 
Ayrı
-
ayrı peşə
 f
ə
aliyy
ə
ti sah
ə
l
əri insanların fə
aliyy
ə
ti il
ə
 
bağlı olduğu 
 
kimi, pedaqoji f
ə
aliyy
ə
t sah
ə
si d
ə
 
birbaşa olaraq gə
nc n
ə
slin t
ə
lim v
ə
 t
ə
rbiy
ə
si  

 
98 
 
 
il
ə
 
bağlıdır.
 
 
Pedaqoji peşənin öz spesifik peşə
 
əxlaqı mövcuddur. Müəllim peşə
si 
ə

q
ə
dim  v
ə
  s
ə
rf
əli  bir  peşədir.  Onun  başqalarına  örnək,  nümunə
  olan 
xüsusiyyə
tl
əri, pedaqoji münasibə
tl
ər ümumi ə
xlaq sistemind
ə
 
öncül yer tutur.
 
 Pedaqoji 
əxlaqda  müə
llimin 
əxlaqi  siması,  davranışı,  şagirdlə
r  v
ə
 
valideynl
ə
rl
ə
,  ictimaiyy
ə
tl
ə
,  real  kollektivin  h
ər  bir  üzvü  və
  m
ə
kt
ə
b  r
ə
hb
ə
rl
ə
ri 
il
ə
 
qarşılıqlı münasibə
tl
ə
ri 
ə
ks olunur. 
Peşə
 
etikası
 
geniş və
 
ə
hat
əli anlayışdır. Buraya pedaqoji etika (müə
llim 
etikası),  tibbi  etika (həkim  etikası),  mə
hk
ə
m
ə
 
etikası,  alim  etikası,  mühə
ndis 
etikası, polis etikası, aktyor etikası və
 
s. daxildir. Bu anlayış əxlaqın prinsip və
 
normalarının müxtəlif peşə
 sah
ə
l
ərinin xüsusiyyə
tl
ə
rin
ə
 
uyğun olaraq düzgün, 
konkret t
ə
tbiqini n
ə
z
ə
rd
ə
 tutur. 
T
ə
hsil  sistemind
ə
  f
ə
aliyy
ət  göstə
r
ə
n  praktik  psixoloq  pedaqoji 
kollektivin  üzvü  olmaqla  yanaşı,  uşaqların  tə
lim-t
ə
rbiy
ə
sind
ə
  m
ə
rk
ə
zi 
simalardan biridir. O, xoş mə
r
amlı missiyanı yerinə
 
yetirir, uşaq, yeniyetmə
 v
ə
 
g
ə
ncl
ərin  şə
xsiyy
ət  kimi  inkişafı  və
 
formalaşması  və
zif
ə
l
ə
rinin  yerin
ə
 
yetirilm
ə
sind
ə
 
peşə
kar  xidm
ət  göstərir.  Artıq  psixoloq  bir  peşə
  f
ə
aliyy
ə
ti 
sah
ə
sin
ə
 
çevrilmişdir.  Mə
kt
ə
bd
ə
  v
ə
  dig
ə
r  t
ə
lim-t
ə
rbiy
ə
 
müə
ssis
ə
l
ə
rind
ə
 
müə
llim  v
ə
  t
ə
rbiy
əçilə
rl
ə
 
çiyin
-
çiyinə
 
çalışan  psixoloq  öz  peşə
  borcunu, 
―Əsasnamə‖də
  n
ə
z
ə
rd
ə
 
tutulmuş  peşə
kar  f
ə
aliyy
ə
tini  yerin
ə
  yetirir.  Onun 
f
ə
aliyy
əti hüquqi
-normativ 
ə
saslarla reqlamentl
əşdirilmiş məzmun daşıyır. Bir 
çox peşə
l
ə
rd
ə
 
olduğu kimi, praktik psixoloqun da artıq spesifik peşə
 
etikası
 
v
ə
  buna 
ə
saslanan 
ə
xlaqi  prinsipl
ə
r  m
ə
cmuyu 
əxlaq  kodeksi  yaranmışdır. 
Psixoloq  peşə
sind
ə
 
çalışan  mütə
x
əssin  özünə
m
əxsus  etikası,  müə
yy
ə

ə
xlaqi-etik t
ə
l
ə
bl
ə
ri v
ə
 
xüsusiyyə
tl
əri vardır. Bunların sırasında peşə
 borcuna 
s
ə
daq
ət,  peşə
 
sirrini  qorumaq,  uşaqların  mə
nafeyini  qorumaq, 
ə
dal
ə
t  v
ə
 
q
ə
r
ə
zsizlik,  vicdan  v
ə
  s
ə
mimiyy
ə
t,  y
üksə
k  humanizm  v
ə
 
s.  adlarını  qeyd 
etm
ə
k olar. 
Psixoloji xidm
ət işində
 v
ə
 onun strukturuna daxil olan praktik psixoloqun  

 
99 
 
 
f
ə
aliyy
ə
tinin  idar
ə
 
olunmasında  ə
xlaq  kodeksinin  t
ə
nziml
əyici  rolu  çox 
mühümdür.  Bu  və
  ya  dig
ər  sosial  situasiyarla  qarşılaşarkə
n  praktik  psixoloq 
hüquq  normaları  tə
s
əvvürü  yaradan  tə
nziml
ə
yici  qaydalara 
ə
m
ə
l  etm
ə
lidir. 
Praktik  psixoloq  tez-
tez  qarşılaşdığı  və
ziyy
ə
tl
ə
rd
ə
 
öz  şə
xsi  hissl
ə
ri  v
ə
 
intuasiyası  əsasında  qə
rar  q
ə
bul  edir.  Bel
ə
  hallar  is
ə
 
hüquq  təcrübə
sind
ə
 
yolverilm
ə
zdir. Hissl
ə
r v
ə
 
şə
xsi intuisiya 
praktik psixoloqa vaxtında və
 d
ə
qiq 
q
ə
rarlar q
ə
bul etm
ə
kd
ə
 v
ə
 
ya potensial olaraq yanlış qərarın kor
-koran
ə
 q
ə
bul 
edilm
ə
sini l
ə
ngitm
ə
kd
ə
, onu t
ə
xir
ə
 
salmaqda kömə
k edir. 
Praktik  psixoloqun 
əxlaq  kodeksi  bir  sıra  mə
nb
ə
l
ə

əsasında  işlə
nib 
hazırlanmışdır.  Bu  mə
nb
ə
l
ər  sırasına  fə
ls
ə
f
ə
,  din,  m
ə
d
ə
niyy
ə
t,  ad
ə
t-
ə
n
ə
nl
ə

ideologiya  v
ə
  siyas
ə
t  kimi  insan  f
ə
aliyy
ə
ti  sah
ə
sin
ə
  daxil  olan  atributlar, 
ictimai  şüur  formaları  daxildir.  Əxlaqın  bu  sahə
l
ə
ri  bu  v
ə
  ya  dig
ər  peşə
 
kodeksinin  yaranması  və
 
mövcudluğunun  baza  prinsiplərini  müə
yy
ə
nl
əşdirir. 
M
ə
s
ə
l
ə
n, f
ə
ls
ə
f
ənin çox qə
dim sah
ə
l
ə
rind
ə
n biri 
―etika‖ adlanır. Bu bilik sahə
si 
əxlaqı
n  elmi  c
ə
h
ə
td
ə

əsaslandırılmış  tə
hlilini  verir,  b
əşə
r  m
ə
d
ə
niyy
ə
ti  v
ə
 
sivilizasiyanın  inkişafı  gedişində
 
ictimai  şüurun  bu  formasının  meydana 
g
ə
lm
əsi  prosesini  işıqlandırır.  Qə
dim 
ə
srl
ə
rd
ə
n  b
əri  dini  görüşlər  özündə
 
müə
yy
ə
n  m
ə
n
ə
vi  prinsipl
ə
ri 
ə
ks  etdirm
ə
kl
ə,  dindarlar  üçün  ə
xlaq  qanunu 
qüvvə
sind
ə
 
olmuşdur.  Mə
d
ə
niyy
ət  özündə
  c
ə
miyy
ə
td
ə,  ölkə
d
ə
,  t
ə
hsil 
sistemind
ə,  insanların  şə
xsi  v
ə
 
işgüzar  ə
laq
ə
l
ə
rind
ə
  ifad
ə
  olunan  insan 
münasibə
tl
əri  normalarını birləşdirir. Hər bir xalqın əxlaq normalarında bəşə
ri 
d
ə
y
ə
rl
ə
rl
ə
 
yanaşı, spesifik milli kalorit də
 
mövcuddur. Bu, hər bir xalqın tarixi 
keçmişi, qan yaddaşı, milli adə
t v
ə
 
ə
n
ə
n
ə
l
ə
ri 
əsasında yaranır. Milli ideologiya 
v
ə
 siyas
ə
t d
ə
 
öz  növbə
sind
ə
 
xalqın bütövlüyünü, vahidliyini tə
min edilm
ə
sin
ə
 
xidm
ə
t  etm
ə
kl
ə
  birg
ə
,  h
ə
m  d
ə
 
ə
xlaqi  t
ə
s
əvvür  və
 
normaların  ə
sas 
m
ə
nb
ə
l
ə
rind
ən biridir. Onların təsiri altında xalqın milli mentaliteti, ə
xlaqi, milli 
v
ə
 milli m
ənlik şüuru formalaşır. İdeologiya və
 siyas
ət eyni zamanda dövlə
tin, 
xalqın,  millətin,  sosial  zümrə
l
ə
rin,  siyasi  part
iyaların  və
 
ə
halinin  dig
ə
r  sosial 
qruplarının  əxlaqi  şüurunun  təşəkkülündə
 
ə
sas  baza  v
ə
  m
ə
nb
ə
 
funksiyasını 

 
100 
 
 
yerin
ə
 
yetirir.  Ayrı
-
ayrı  peşə
 
adamlarının  peşə
 
əxlaqının  əsasını  təşkil  edə

ə
xlaq  kodeksinin  konkret  m
ə
zmunu  h
ə
m  qeyd  olunan  amill
ə
rl
ə
,  h
ə
m  d
ə
 
haqq
ında  söhbə
t  ged
ən  peşənin  spesifik  xüsusiyyə
tl
ə
rind
ən  asılıdır.  Müasir 
dövrdə
  t
ə
hsil  sistemind
ə
  psixoloji  xidm
ətin  artıq  çoxdan  fə
aliyy
ət  göstə
rdiyi 
ABŞ, Almaniya, İspaniya, Kanada, Yaponiya və
 
s. kimi inkişaf etmiş ölkə
l
ə
rd
ə
 
praktik  psixoloqların  spesifik
 
ə
xlaq  kodeksl
əri  mövcuddur.  Rusiyanın
  t
ə
hsil 
sistemind
ə
 psixoloji xidm
ət ötə

ə
srin 90-
cı illə
rinin 
ə
vv
ə
ll
ə
rind
ən başlayaraq 
formalaşdığından, bu ölkə
d
ə
 praktik psixoloqun 
ə
xlaq kodeksi xeyli gec q
ə
bul 
edilmişdir.
 
Peşə
kar  praktik  psixoloqun 
ə
xlaq  kodeksin
ə
  daxil  olan 
ə
xlaq 
normalarını  onun  fə
aliyy
ə
t  sah
ə
l
ə
rin
ə
 
görə
 
bir  neçə
 
qrupa  ayırmaq  olar.  Bu 
mövqelər uşaqların maraqları ilə
 
bağlı mə
s
ə
l
ə
l
ərin müzakirəsi, onların maraq 
v
ə
  m
ə
nafel
ərinin  pozulması,  müə
yy
ə
n  metodikalar 
əsasında  uşaqlarla 
diaqnostik,  psixop
rofilaktik,  inkişafetdirici  və
 
korreksiya  işlə
rinin  t
əşkili  və
 
keçirilmə
sind
ə
,  valideynl
ə
rl
ə,  müə
lliml
ə
rl
ə
 
iş  və
  s.  kimi  sah
ə
l
ə
rind
ə
  konkret 
olaraq özünü göstə
rir. 
Rusiya  Federasiyasının  tə
hsil  sistemind
ə
  f
ə
aliyy
ət  göstə
r
ə
n  praktik 
psixoloqun nümunə
vi 
ə
xlaq kodeksin
ə
 n
ə
z
ə
r yetir
ə
k: 
1.  T
ə
hsil  sistemind
ə
 
psixoloqun peşə
  f
ə
aliyy
əti uşaqlar qarşısında xüsusi 
m
ə
suliyy
ə
tl
ə
 s
ə
ciyy
ə
l
ə
nir. 
2. 
Uşağın  şəxsi  maraqları  tə
lim-t
ə
rbiy
ə
 
müə
ssis
əsinin,  başqa  adamların, 
yaşlıların  və
 
başqa  uşaqların  maraqları  ilə
  ziddiyy
ə
t  t
əşkil  e
tdikd
ə

psixoloq  öz  və
zif
ə
sini  maksimum 
ə
dal
ə
tl
ə
  v
ə
  q
ə
r
ə
rsiz  yerin
ə
 
yetirm
ə
lidir. 
3. 
Psixoloqun  işi  peşə
  s
ə
rb
ə
stliyi  v
ə
  muxtariyy
ə
t  prinsipi 
əsasında 
qurulur.Onun  peşə
kar  psixoloji  xarakterli  q
ərarları  qə
tidir  v
ə
  t
ə
lim-
t
ə
rbiy
ə
 
müə
ssis
əsinin,  yuxarı  idaraetmə
 
orqanlarının  rə
hb
ə
rl
ə
ri 
t
ə
r
ə
find
ə
n d
əyişdirilə
 bilm
ə
z. 

 
101 
 
 
4.  Psixoloqun  q
ərarlarını  yalnız  yüksək  ixtisaslı  psixoloqlardan  və
 
s
ə
lahiyy
ə
tli  hakimiyy
ət  nümayə
nd
ə
l
ə
rind
ə
n  t
əşkil  olunmuş  xüsusi 
komissiya d
əyişdirmək hüququna malikdir.
 
5. 
Uşaqlarla  iş  zamanı  psixoloq  vi
cdan  v
ə
  s
ə
mimiyy
ə
t  prinsipini  r
ə
hb
ə

tutur. 
6. 
Uşaqlara  kömə
k  etm
ək  üçün  psixoloq  öz  hüquqları daxilində
 etibara  
        
malik olmalıdır. O,öz növbə
sind
ə
 
psixoloq kimi ona verilmiş hüquqlardan 
 
          
düzgün istifadə
 etm
ə
kd
ə
 
şə
xsi m
ə
suliyy
ət daşıyır

7.  T
ə
hsil  sistemind
ə
  psixoloqun 
işi  hər  bir  uşağın  azad,  şə
xsi  v
ə
 
intelektual  inkişafı  kimi  müstə
sna 
ə
h
ə
miyy
ə
tli  humanist  m
ə
qs
ə
dl
ə
r
ə
 
xidm
ə
t edir. 
8. 
Psixoloq  öz  işini  uşağın  lə
yaq
ə
tin
ə
 
hörmə
t  v
ə
 
toxunulmazlıq  əsasında 
qurur,  onun  Beyn
əlxalq  İnsan  hüquqları  haqqında  Bə
y
ə
nnam
ə,  Uşaq 
hüquqları  haqqında  Konvensiya  ilə
 
müə
yy
ən  edilmiş  ə
sas  insan 
hüquqlarına hörmə
t edir v
ə
 
onları fəal şə
kild
ə
 
müdafiə
 edir. 
9.  Psixoloq c
ə
miyy
ət, bütün adamlar qarşısında uşağın mə
nafeyinin 
ə
sas 
müdafiəçilə
rind
ən biri kimi çıxış edir.
 
10.  Psixoloq  psixodioqnostik  v
ə
  psixokorrepsiya 
metodlarının  seçilmə
-
sind
ə
, h
əmçinin öz rə
y v
ə
 t
ə
vsiy
ə
l
ə
rind
ə
 diqq
ə
tli v
ə
 
ehtiyatlı olmalıdır.
 
11.  
Psixoloq  uşağın  inkişafını,  onun  insan  azadlığını  fiziki  və
  psixoloji 
toxunulmazlığını  hər  hansı  formada  məhdudlaşdıran
  t
ə
dbirl
ə
rd
ə
 
iştirak 
etm
ə
m
əlidir. Uşağa birbaşa və
 
ya dolayı zə
r
ə
r yetir
ə
n h
ər hansı işlə
rd
ə
 
iştirak  etmə
k  praktik  psixoloq  t
ə
r
ə
find
ən  peşə
 
etikasının  daha  kobud  
şə
kild
ə
 
pozulması  hesab  edilir.  Bu  cür  pozuntuya  yol  verdiyinə
 
görə
 
x
ə
b
ərdarlıq  alan  şə
xsl
ə
r  bird
ə
f
əlik  olaraq  uşaqlarla  işlə
m
ək  hüququnu 
itirmiş hesab edilir. Ağırlaşdırıcı hallarda onun peşə
-ixtisas t
ə
hsilin
ə
 aid 
s
ə
n
ə
di m
ə
hk
ə
m
ə
nin q
ərarı ilə
 l
əğv edilir.
 
12.  
Psixoloq tabe olduğu rə
hb
ə
rliy
ə
 v
ə
 
özünün daxil olduğu peşə
 birliyin
ə
  
      
uşağın hüquqlarının digər şə
xsl
ə
r t
ə
r
ə
find
ən pozulması və
 
uşaqla qeyri 
  

 
102 
 
 
       humanist r
əftar halları haqqında mə
lumat verm
ə
y
ə
 borcludur. 
13.  
Psixoloq  uşaqların  hüquqlarının  pozulmasına  gətirib  çıxaran  istə
nil
ə

siyasi,  ideoloji,  sosial,  iqtisadi  v
ə
 
s. kimi halların qarşısının alınmasına 
s
əy göstə
rm
ə
lidir. 
14. 
Psixoloq  yalnız  zə
ruri  t
ə
hsil  v
ə
 
peşə
 
hazırlığının  yüksə
ldilm
ə
si  il
ə
 
ə
laq
ə
dar xidm
ə
tl
ər göstə
rm
ə
y
ə
 borcludur. 
15.  
Aprobasiyadan keçməmiş və
 
ya  tam  şə
kild
ə
  
bütün  elmi  standartlara 
 
cavab  verm
ə
y
ə
n  psixodiaqnostik  v
ə
  ya  psixoterapevtik    (korreksiya-    
edici)  metodikaların  mə
cburi  t
ətbiqi  zamanı  psixoloq  maraqlı  şə
xsl
ə
ri 
x
ə
b
ə
rdar etm
ə
li v
ə
 
öz rə
y v
ə
 t
ə
vsiy
ə
l
ə
rind
ə
 
xüsusilə
 
ehtiyatlı olmalıdır.
 
16.  Psixoloqun  s
əriştə
si  v
ə
  s
ə
lahiyy
əti  olmayan  şə
xsl
ə
r
ə
  istifad
ə
 
üçün 
psixodioqnostik,  psixoterapevtik  v
ə
 
ya  korreksiyaedici  metodikaları 
verm
ək hüququ yoxdur.
 
17.  
Psixoloq peşə
 
hazırlığı olmayan şə
xsl
ə
r t
ə
r
ə
find
ə
n psixodioqnostika v
ə
 
psixoloji  t
əsir  metodlarının  isitfadə
  edilm
əsinin  qarşısına  almalı, 
bilm
ə
d
ə
n  bel
ə
 
adamların  xidmə
tind
ə
n  istifad
ə
  ed
ən  şə
xsl
ə
r
ə
 
x
ə
b
ərdarlıq etmə
lidir. 
18.  Yeniyetm
ə
  v
ə
 
böyük  mə
kt
əbyaşlı  uşaqlarla  psixoloqun  fə
rdi 
m
ə
sl
ə
h
ə
tl
əri  müə
lliml
ə
r,  valideynl
ə
r  v
ə
 
ya  onları  ə
v
ə
z  ed
ən  şə
xsl
ə
rin 
iştirakı ilə
 
keçirilmə
lidir. 
19.  Psixoloq  yeniyetm
ə
  v
ə
 
böyük  mə
kt
əb  yaşlı  uşaqların  onların  istə
yi  il
ə
 
başqa  adamların  iştirakı  ilə
 
qanunla  müə
yy
ə
n  edilm
iş  xüsusi  hallar
 
(tibbi-psixoloji  v
ə
  ya  m
ə
hk
ə
m
ə
 
psixoloji  ekspertizanın  keçirilmə
si) 
istisna olunmaqla 
müayinə
 edilm
ə
sin
ə
 
maneçilik törə
tm
ə
m
ə
lidir. 
20.  Yeniyetm
ə
  v
ə
  g
ənclik  yaşında  olan  uşaqların  fə
rdi  psixoloji 
müayinə
sinin  n
ə
tic
ə
l
əri  haqqında  məlumatı  psixoloq  yalnız  uşağın  
özünün razılığı ilə
 3-
cü şə
xs
ə
 ver
ə
 bil
ə
r.  
21.  
Müə
lliml
ə
r
ə
,  valideynl
ə
r
ə,  onları  ə
v
ə
z  ed
ən  şə
xsl
ə
r
ə
  t
ə
lim-t
ə
rbiy
ə
 
müə
ssis
ə
sinin r
ə
hb
ərliyi psixoloji müayinə
nin n
ə
tic
ə
l
ə
ri 
haqqında yalnız 

 
103 
 
 
o  halda  m
ə
lumat  ver
ə
  bil
ər  ki,  onlardan  uşaqların  zə
r
ə
rin
ə
  istifad
ə
 
olunmasın.
 
22.  
Kütlə
vi 
informasiya 
vasit
ə
l
əri  müayinə
nin 
n
ə
tic
ə
l
əri  haqqında 
m
əlumatları almaq və
 
yaymaq üçün istifadə
 ed
ə
rk
ən psixoloqlar kütlə
vi 
informasiya  vasit
ə
l
ə
rini  onu
n  mümkün  mə
nfi  n
ə
tic
ə
l
əri  haqqında 
x
ə
b
ə
rdar etm
ə
li, s
ə
lahiyy
əti olmayan şə
xsl
ə
rd
ə
n psixoloji 
yardım  alma
-  
ğın gə
r
ə
ksizliyini  bildirm
ə
li  v
ə
 z
əruri  peşəkar psixoloji kömə
yin kimd
ə

      v
ə
 
haradan olmağın mümkünlüyü barə
d
ə
 m
ə
lumat verm
ə
lidir. 
23.  Psixoloq  onun  rolu  v
ə
  v
ə
zif
ə
l
ə
rin
ə
 
aid  olmayan,  uşaqlara  zə
r
ə
r  yetir
ə
 
bil
ə
c
ə
k  f
ə
aliyy
ə
t  v
ə
 
işlə
rd
ən  uzaq  olmalı,  bunlardan  özünə
  c
ə
lbetm
ə
 
vasit
ə
si kimi istifad
ə
 etm
ə
m
ə
lidir. 
24.  
Psixoloq  müştə
ril
ə
r
ə
  yerin
ə
  yetir
ə
  bilm
ə
y
ə
c
əyi  işlə
r  bar
ə
d
ə
  v
ə
dl
ə

verm
ə
m
ə
lidir. 
25.  
Ə
g
ər uşağın müayinə
si  v
ə
 
ya psixoloji müdaxilə
 
başqa adamın, tə
hsil 
orqanının  nümayə
nd
ə
si,  h
ə
kim,  hakim  v
ə
  s.  t
ə
l
ə
bi  il
ə
 
aparılırsa, 
psixoloq  uşağın  valideynlə
rin
ə
  v
ə
 
ya  onları  ə
v
ə
z  ed
ən  şə
xsl
ə
r
ə
  bu 
bar
ə
d
ə
 x
ə
b
ə
r verm
ə
y
ə
 borcludur. 
26.  
Psixoloq  müayinə
 
etdiyi  uşaqlar
 
haqqında  məlumatların  gizli 
saxlanılması üçün şə
xsi m
ə
hsuliyy
ət daşıyır.
 
27.  T
ə
lim-t
ə
rbiy
ə
 
müə
ssis
ə
sin
ə
 
işə
  q
əbul  olunan  psixoloq  öz  peşə
 
s
ə
lahiyy
ə
tl
əri 
çərçivə
sind
ə
 
iş 
aparacağını, 

rb
ə
st 
f
ə
aliyy
ə
t  
göstə
r
ə
c
ə
yini  v
ə
d  etm
əli,  müə
ssis
ənin  müdriyyə
tini  v
ə
  maraqlanan 
dig
ər  şə
xsl
ə
ri  bu 
ə
xlaq  kodeksi  il
ə
 
tanış  etməlidir.  Psixoloq  peşə
kar 
f
ə
aliyy
ə
td
ə
  onunla 
ə
laq
ədar  olan  şə
xsl
ə
r
ə
  diqq
ə
tl
ə
 
yanaşmalı,  peşə
 
etikasını  gözlə
m
əyin,  sirri  saxlamağın  zə
ruriliyini 
əsaslandırmalıdır.  
Bunun  üçün  psixoloq  xəbrdarlıq  etmə
lidi
r  ki,  onun  işinə
 
peşə
kar 
müdaxilə
 
müvafik  sə
lahiyy
ə
tl
ə
r
ə
 
malik  yuxarı  psixoloji  xidmət  orqanı 
t
ə
r
ə
find
ə
n  edil
ə
  bil
ə
r.  Psixoloq  k
ənar  şə
xsl
ə
rin  qeyri-etik  t
ə
l
ə
bl
ə
rinin 
mümkünsüzlüyünü onlara  bildirmə
lidir.  

 
104 
 
 
28.  
Peşə
kar  praktik  psixoloq  t
ə
r
ə
find
ə

ə
xlaq  kodeks
inin  pozulması  ilə
 
bağlı  mə
s
ə
l
ə
l
ə
r
ə
 
Praktik  Psixoloqlar  Assosiasiyalarının  ə
dal
ə

m
ə
hk
ə
m
ə
l
ə
rind
ə
, z
ə
ruri hallarda is
ə
 t
ə
hsil sistemind
ə
 psixoloji xidm
ə
tin 
daxil  olduğu  daha  yuxarı  təşkilat  tə
r
ə
find
ən  baxılır.  Praktik  psixoloqun 
imici  v
ə
 
işgüzar  nüfuzu  onun
 
şə
xsi  keyfiyy
ə
tl
ə
rind
ən,  peşəkarlıq 
s
ə
viyy
ə
sind
ən    prinsipial  mövqeyindən  asılıdır.  Psixoloq  yüksə

intizamı,  ə
dal
ə
tli  v
ə
 
obyektiv  mövqeyi  ilə
  f
ə
rql
ə
nm
ə
li,  q
ə
r
əzkarlıq  və
 
saxtakarlıqdan uzaq olmalı, peşə
 
borcuna, psixoloqun andına sə
daq
ə
ti, 
peşə
 
əxlaqı  pr
insipl
ə
rin
ə
 
hörmə
tl
ə
 
yanaşması  ilə
 
hamının  rəğbə
tini 
qazanmağı bacarmalıdır. 
 
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin