Ə. Q. Abbasov

Şəkil 10. Transformatorun neytralının deşici- qoruyucu  
vasitəsilə torpaqlanması 
 
İkinci  tərəf  dolaqları  ulduz  birləşmiş  üçfazalı 
transformatordan  qidalanan  nominal  gərginliyi  380V  olan  üç 
naqilli şəbəkənin sxemi şəkil 11-də göstərilmişdir. 
Şəkildən  göründüyü  kimi,  adamın  fazalardan  birinə 
toxunana  qədər  şəbəkənin  izolyasiyası  tam  yararlı  olub, 
naqillərin uzunluqları nisbətən kiçik olduğundan, onların yerə 
nəzərən yaratdıqları tutumları nəzərə alınmamışdır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 11. Adamın naqillərdən birinə toxunana qədər, izolə edilmiş 
neytrala malik və fazaların izolyasiya müqavimətlərinin bərabər 
olduğu hal üçün üçfazlı şəbəkənin prinsipial sxemi 
 

---

52 
 
Şəkildən  göründüyü  kimi,  faz  gərginlikləri  simmetrik 
olub, qiymətcə bir-birinə bərabərdir. Ona görə də yerə nəzərən 
şəbəkənin  izolyasiya  müqavimətləri  də  bərabər  olur,  yəni 
iz
c
b
a
r
r
r
r



.  Bu  halda  neytral  xəttin  yerə  nəzərən  gərginliyi 
sıfır olur. 
Adam  fazalardan  birinə,  məsələn  “A”  fazasına 
toxunduqda  (şəkil  12),  yerə  nəzərən  gərginliklərin 
simmetriyası pozulur. “A” fazasının müqaviməti yerə nəzərən 
azalır və aşağıdakı düsturdan hesablanır: 
a
adam
a
adam
a
r
r
r
r
r



1
 
Vektor  diaqramından  (şəkil  12,b)  göründüyü  kimi, 
gərginliklər  ulduzunun  neytral  nöqtəsi  (0), yerini  dəyişərək 0' 
vəziyyətini  aldığından  neytral  xəttin  “0”  nöqtəsi  ilə  “0'” 
nöqtəsi  arasında  U
0
  gərginliyi  (00'  vektoru)  yaranmışdır.  Bu 
halda digər iki fazanın gərginliyi, yerə nəzərən artır (
c
U

və 
b
U

 
vektorları),  adamın  toxunduğu  “A”  fazasında  gərginlik 
azalacaqdır (
a
U

 vektoru). 
(1.10) düsturuna əsasən adamdan axan cərəyan  
 
iz
adam
adam
r
r
U
I


3
3
                         (1.12) 
 hesablanır.  
(1.12) düsturundan  aydın olur ki, neytralı izolə edilmiş 
və  tutumlar  iştirak  etməyən  şəbəkənin  təhlükəsizliyi  təmin 
edən  vacib  faktorlardan  biri  faz  izolyasiyasının  yerə  nəzərən 
müqavimətidir:  İzolyasiya  müqaviməti  nə  qədər  çox  olarsa, 
adam  bədənindən  axan  cərəyanın  qiyməti  də  bir  o  qədər  az 

---

53 
 
olar. 
Elektrotexniki qurğularının texniki  istismar  qaydalarına 
görə izolə olunmuş şəbəkələrdə birfazlı yerə qapanmada, təcili 
olaraq şəbəkənin açılmasını və zədələnmiş qurğunun təmirini 
yerinə yetirən tədbirlərin görülməsi vacibir, çünki, bu halda iki 
fazanın  gərginliyinin  artması,  cərəyanda  xəsarət  alması 
təhlükəsi  artır  və  həmçinin  həmin  fazalarının  izolyasiyasının  
deşilməsi ehtimalı artır. 
İzolə edilmiş neytrala malik şəbəkələrin izolyasiyasının 
vəziyyətinə  əsasən  nəzarət  (660V-a  qədər  gərginlikli 
qurğularda),  şəkil  12-də  göstərilən  üç  voltmetrin  köməyilə 
yerinə yetirilir.