Dərs vəsaiti kim I q r if verilm işdir nurlar bak i-2014 e lm I red a k to rla r: akademikVasım

Makaronik -
Manevr -
Manipulyasiya -
Mifik -
Mimika -
Monoton -
Nota bene -
Obstruksiya -
Pafos -
Pamflet -
Panegirik -
Parodiya -
Patetika -
Zarafatyana üslub. Nitqin təhrif olunmuş, xarici 
dilin ruhuna uyğun, xarici tələffüzə oxşadılmış 
əcnəbi sözlər, yaxud digər uydurma sözlərlə dol­
durulması
Nitqdə çevik yerləyişmə üsulu; çətin, mürəkkəb 
suala cavab verərkən istifadə edilən üsul
Sübutlar sistemində çevik şəkildə işlədilən kələk; 
bəzi sübutların digərləri ilə əvəz edilməsi
Misli görünməmiş, nağılvari, əfsanəvi, uydurma
Öz hiss və düşüncələrini üz əzələlərinin köməyi 
ilə ifadə etmək sənəti; natiq üçün mühüm baca- 
nqlardandır
Birsəsli, birtipli, cansıxıcı, eyniformalılıq
Bir mətnin müəyyən yerinə xüsusi olaraq diqqəti 
cəlb etmək üçün qoyulan NB şəklindəki işarə
Etiraz növü, natiqin çıxışım səs-küy, ayaqlan yerə 
döymə, alqış, məsələyə dəxli olmayan daha uzun 
başqa nitqlə kəsmək təşəbbüsü
Hiss, ehtiras, coşqunluq, Ehtiraslı coşqunluqla 
söylənən nitq
Həcv. Günün mühüm məsələsi ilə bağlı çıxış. Bu 
çıxışda hər hansı bir insan, yaxud ictimai-siyasi 
hadisə sərt şəkildə ifşa edilir
Qədim yunanlarda mədhiyyə xarakterli vətən­
pərvər ruhlu nitq; burada allahların, qəhrəmanlann, 
xalqın, əcdadların qəhrəmanlıqlan tərif edilirdi
Nəyinsə - məsələn, nitqin, sözlərin tələffüz üslu­
bunun, sual vermə tərzinin, nidaların və s. xarici 
formasının zarafatyana, yaxud istehzalı təqlidi
Ehtiraslılıq, həyəcanlandıran, duyğuların coş- 
ğunluğu
384

---

Plan -
Plüralizm -
Polemikaçı -
Poliqlot -
Postulat -
Prelüdiya -
Prezentasiya -
Proloq -
Referat -
Rema -
Remarka -
Resenziya -
Rezüme -
Ritorik -
Yastı, hamar mənasında. Burada - çıxışın, nitqin 
məzmununun, mövzusunun müəyyənləşdirilməsi, 
əsas bölmələrinin formalaşdırılması, nümunələrin 
seçilməsi, nitq formalarının, ədəbiyyatın seçilmə­
si, giriş və nəticənin məzmununun müəyyən edil­
məsi. Düzgün plan uğurun yandan çoxudur
İnsanlarda eyni bir problemə müxtəlif münasi­
bətlərin mövcudluğu
Mübahisəni sevən, öz nəzər-nöqtəsini müdafiə 
etməyi bacaran
Çox dil bilən
Sübutlar sistemini qurmağa imkan verən ilkin şərt 
Müqəddimə, giriş
Təqdimat. Nəyinsə (kitabın, əsərin və s.) təntənəli 
təqdimatı
Nitqin (əsərin) əsas hissəsində haqqında danışı­
lanlardan əvvəl baş verən hadisə
Xalq qarşısında çıxış, məsələnin mahiyyətinin 
şərhi
Nitqdə, cümlədə olan yeni fikir, yeni informa­
siya, əvvəllər məlum olmayan faktlar haqqmda 
məlumat
Mətnə, nitqə aid izahat, onlara aid qeydlər
Rəy, çıxışın tənqidi qiymətləndirilməsi (az və ya 
çox ətraflı, şifahi, yaxud yazılı)
Xülasə, nitqin, məqalənin mahiyyətinin qısa şərhi, 
söylənənlərin qısa xülasəsi
Ritorikaya aid, ritorik sual - natiqlik üsuludur- bu 
zaman natiq auditoriyanın diqqətini cəlb etmək 
üçün öz verdiyi suala özü cavab verir
385

---

Ritorika -
Sarkazm -
Sentensiya -
Sfera -
Sillogistika -
Sinopsis -
Sitat -
Spiker -
Spontan -
Stereotip -
Suflyor -
Super -
Termin -
Tezaurus -
Tip -
Tipik -
Tribun -
Ritorika, ifadəli nitq nəzəriyyəsi, natiqlik sənəti 
haqqında elm
Qəddarcasına, acı, istehzalı gülüş
Nəsihətverici, əxlaqi xarakterli fikir, yaxud nitq
Sahibkarlıq dairəsi, təsir dairəsi, maraq dairəsi
Formal məntiqdə sillogizmlər haqqmda nəzəriyyə 
ritorikada istehzalı məzmunda - boş, mənasız, 
ümumi, mücərrəd mülahizələr (sxolastika ilə eyni)
Ümumi şərfi, bir məsələyə dair materiallar məc­
muəsi
Başqasımn sözlərinin eynilə verilməsi; öz fik­
rini isbat etmək məqsədilə bir mətndən eynilə 
götürülərək başqa mətnə daxil edilən hissə
Natiq, iclas, yaxud müşavirənin sədri
Qeyri -ixtiyari qışqırtı, gözlənilməz sual, natiqin 
çıxışı zamanı qısa cavabı
Dəyişməz, dəyişmədən təkrarlanan, çeynənmiş, 
çox işlənən, bezdirmiş
Gizlicə söyləyən, pıçıldayan. Çıxışın məzmununu 
müəyyənləşdirən gizli rəhbər
«üstün», «üzərində» mənasını verən sözönü
Anlayış, yaxud hadisənin dəqiq tərifini verən söz; 
qədim mifologiyada - sərhədləri qoruyan allahın 
adı; xalq arasında mərz daşı kimi hörmət edilirdi
Dilin bütün leksikasını (lüğət tərkibini) əhatə edən 
birdilli izahlı lüğət
Nümunə, model, ümumiləşdirilmiş obraz 
Xarakterik, ümumiləşdirilmiş 
Zəhmətkeşlərin maraqlarını müdafiə edən natiq
386

---

Triumf -
Parlaq qələbə. Bu münasibətlə təntənəli şənlik
Ultra... -
Son dərəcə, çox, «kənara çıxan» hər şeyi (məsələn, 
son dərəcə dəbli, son dərəcə mürəkkəb) bildirən 
sözönü
Universal -
Geniş biliklərə malik
Verbal -
Şifahi, sözlü, nitqdə ifadə olunan
Versiya -
Natiqin nitqinin, tezisin, nəzəriyyənin əsasında 
duran bir neçə izahdan biri
Virtual -
Mümkün ola bilən, törəyə biləcək; müəyyən 
hadisələrin uzlaşması nəticəsində meydana çıxa 
biləcək. Virtuallıq prinsipi müasir televiziya proq­
ramlarında, «virtual reallıq» adlanan filmlərdə ge­
niş istifadə olunur
Vulqarizm -
Ədəbi dildə işlənməsi məqbul olmayan kobud söz 
və ifadə; nəticə, natiqin çıxışının son hissəsi; bu­
rada o, bütün söylədiklərini yekunlaşdırır
387

---