DƏrs 1 alman diLİNİN ƏLİfba sistemi
Yüklə 137,94 Kb.
|
|
Alman dili işarə əvəzliklərinin hallanması və ya onlardan sonra sifətlərin işlədilməsi qaydası müəyyən artikllərin hallanması və ya onlardan sonra sifətlərin işlədilməsi ilə tam eyniyyət təşkil edir. Yəni der = dieser/jener, die = diese/jene, das = dieses/jenes, və cəmdə die = diese/jene Bir neçə misallar göstərək: der junge Mann və ya dieser junge Mann və ya jener junge Mann
cəmdə isə die jungen Männer və ya diese jungen Männer və ya jene jungen Männer İşarə əvəzlikləri də eyni ilə təkdə və cəmdə müəyyən artikllər kimi hallanır. Yəni işarə əvəzliklərinin hallanması haqqında məlumat almaq üçün müəyyən artikllərin hallanmasını təkrar etmək yetərlidir. Sadəcə müvafiq müəyyən artikllərin yerinə işarə əvəzliklərini qoyun. DƏRS 2.3 ALMAN DİLİNDƏ YİYƏLİK ƏVƏZLİKLƏRİ
Bu dərsimizdə alman dili yiyəlik əvəzliklərinin öyrənilməsinə başlayırıq. Alman dili yiyəlik əvəzliklərini başa düşə bilmək üçün gəlin əvvəlcə azərbaycan və alman dili yiyəlik əvəzliklərinin qarşılıqlı cədvəlinə nəzər salaq.
Alman dili yiyəlik əvəzliklərinin başa düşülməsində azərbaycanlılar üçün ən çətin məqam odur ki, azərbaycan dilində cins kateqoriyası yoxdur. "Mənim", və ya "sənin", deyərkən uyğun olaraq birinci və ya ikinci şəxsin təkinə, yəni mənə və ya sənə aid olan canlı və cansızlar başa düşülür. Alman dilində isə cins kateqoriyası vardır və bu kateqoriya həm canlılara, həm də cansızlara aiddir. Ona görə də yiyəlik əvəzliklərinin sonlugları da təkdə təxminən qeyri müəyyən artikllərdə olduğu kimi cinslərdən asılı olaraq müxtəlif olur. Bizim yuxarıdakı cədvəldə gördüyümüz yiyəlik əvəzlikləri bizə məxsus olan şeylərin təkdə kişi və ya orta cinsə aid olduğu hallar üçün doğrudur. Amma bizə məxsus olan şeylər təkdə qadın cinsinə aid olduqda və ya cəmdə olduqda yiyəlik əvəzliklərinin sonuna əlavə olaraq "-e", sonluğu artırılır. Yəni yiyəlik əvəzlikləri belə olur:
Onu da bilməliyik ki, yiyəlik əvəzlikləri azərbaycan dilində olduğu kimi alman dilində də şəxs əvəzliklərinin yiyəlik halı kimi, yəni Genitiv halı kimi qəbul edilir. Bu isə o deməkdir ki, yiyəlik əvəzliyinin başlanğıcı şəxs əvəzliyidir. Yiyəlik əvəzlikləri əsasən ismlərlə birlikdə və onların əvvəlində gəlir. Təkdə qeyri müəyyən artikl, cəmdə isə müəyyən artikl kimi hallana bilir, yəni hallar üzrə dəyişir. Gəlin yiyəlik əvəzliyinin hallanmasına da cədvəl şəklində müraciət edək. Əgər məxsus olan şey təkdə kişi cinsli olarsa, o zaman:
Əgər məxsus olan şey təkdə orta cinsli olarsa, o zaman:
Əgər məxsus olan şey təkdə qadın cinsli olarsa, o zaman:
Əgər məxsus olan şey cəmdə olarsa, o zaman:
DƏRS 2.5 ALMAN DİLİNDƏ NISBI ƏVƏZLİKLƏRİ
Nisbi əvəzlik anlayışı azərbaycan dilinə aid olan əlamət deyil. Rus dilində və bəzi digər dillərdə buna daha çox rast gəlinir. Nisbi əvəzliyin nə olduğunu başa düşmək üşün azərbaycan dilində kobud da səslənsə, bir cümləyə müracitə edək. Kişi, hansı ki oturur, bizim firmada işləyir. Bu cümlədə hansı ki oturur hissəsində hansı ki nisbi əvəzlikdir. Azərbaycan dilində isə bu cümlənin düzgün forması belə olardı: Oturan kişi bizim firmada işləyir. Gördüyünü kimi azərbaycan dilində bu fikir feli sifətlə- oturan sözü ilə ifadə edilir. Bəs nisbi əvəzliklər alman dilində nə ilə ifadə edilir? Alman dili nisbi əvəzliklər cinslərə uyğun olaraq təkdə və həm də cəmdə möcud olmaqla 2 vasitə ilə ifadə edilə bilir:
və
welcher (kişi cinsi) welches (orta cins) welche (qadın cinsi) welche (cəmdə) ilə. İndi isə hər iki vasitədən istifadə edərək yuxarıda verilən nümunə cümləni alman dilinə tərcümə edək: Azərbaycan dilində:
Alman dilində: Der Mann, der sitzt, arbeitet bei unserer Firma. Der Mann, welcher sitzt, arbeitet bei unserer Firma. Alman dilində nisbi əvəzliyin hər iki vasitəsi mümkün olsa da daha çox artikl formasından istifadə edilir. der (kişi cinsi) das (orta cins) die (qadın cinsi) die (cəmdə) İndi isə aşağıdakı cədvəldə TƏKDƏ müəyyən artikllərlə nisbi əvəzliklərin artikl vasitəsi ilə ifadə edilən formalarının hallanması qaydasına baxaq. Bu zaman GENİTİV halda artikllərlə nisbi əvəzliklərin fərqinə xüsusi fikir verin. Digər hallarda heç bir fərq yoxdur.
Cəmdə isə bu fərq GENİTİV və DATİV hallarındadır.
Yüklə 137,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|