•davr nashriyoti* t o s h k e n t

Katapultatsiya qilinadigan kabina 
sa­
molyot ekipajini qutqarishning eng xavfsiz 
va samarali vositasi bo'lib chiqdi, biroq u 
juda og'ir edi, buning ustiga samolyotning 
butun komponovkasini bunday kabinaga 
moslashtirish lozim bo'lardi. Shu sababli 
katapultatsiya qilinadigan kabinalar ham 
Katapultatsiya
keng tarqalmadi. 
qilinadigan kapsula

---

42
A viatsiya
Uzoq va mashaqqatli yo‘l
XX asr boshlarida samolyotlar seriyali ishlab chiqarila bosh-
langach, konstruktorlar o‘ylab qolishdi: ularga qanday nom
berish kerak? Boshida ularga firm a indekslarini berib ko‘rish-
di, ba’zilariga esa o ‘z nomlarini ham bera boshlashdi. Vaqt
o'tishi bilan turli m am lakatlarda hattoki m a’lum an’analar
ham yuzaga keldi.
Samolyotlar qanday ataladi?
Sovet Ittifoqida samolyotlar odatda, ularni yaratuvchilarning fami- 
liyasi yoki (ba’zi hollarda) ismi shariflarining bosh harflari bilan nom- 
langan, masalan: 
AHT
va 
ТУ
-
Andrey Nikolayevich Tupolev, 
ЯК -
Aleksandr Sergeyevich Yakovlev, 
ИЛ -
Sergey Vladimirovich
Ilyushin 
tomonidan yaratilgan samolyotlar va h.k. 1930-yillarda 
«Qiruvchi samolyotlar qiroli» Nikolay Nikolayevich Polikarpovning 
konstruktorlik byurosi tomonidan yaratilgan samolyotlar istisno ta-
riqasida 
«И» 
(ruscha 
истребитель -
«qiruv­
chi») nomi bilan ataldi.
Angliya, Germaniya, 
< : Fransiya va boshqa sa-
I 
molyot 
chiqaradigan 
: Yevropa mamlakatlarida 
i
samolyotlarni 
nomlash-
ning bir xil tizimi 
qabul
qilingan edi: avval ish-
: lab chiqaruvchi firma, 
: so'ngra indeks yoki o'z 
•* nomi. 
Fransuzlar 
va
«Korsar» Am erika qiruvchi sam olyoti
nemislarga 
samolyot-

---

large o‘z ismlarini berish ma’- 
qul keldi, ular odatda indeks- 
larga 
unchalik e’tibor be- 
rishmadi. Inglizlar esa o'z sa- 
molyotlariga 
nom 
berishib, 
so'ngra ushbu apparat modi- 
fikatsiyasining tartib raqamini 
ko'rsatishni ma’qul ko'rishdi.
Kemalarga qarshi «Viking» sam olyoti
Masalan, Ikkinchi jahon urushi­
ning boshlang'ich davridagi fransuz qiruvchi samolyotlari «Luar e 
Olivye» (ishlab chiqaruvchi firma nomi) LeO-405 (indeks) deb nom 
oldi, o'sha davrdagi ingliz qiruvchi samolyotlari esa «Xouker» (firma 
nomi) - «Xarrikeyn» (shaxsiy ism) Mk2 (ushbu tipdagi qiruvchi samol­
yotning ikkinchi modifikatsiyasi).
Ko'pchilik samolyotlar esa o'ziga xos laqabga ega bo'lib, vaqt o'tishi 
bilan bu laqabi ularning