ÇÖlyakla yaşamak
Yüklə 0,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ÇÖLYAKLA YAŞAMAK
! 1 Çölyakla yaşamak 04 2
06 3 Çölyaklı mı doğarsınız yoksa sonradan mı olursunuz? 09 4 Çölyak kendini nasıl gösterir? 10 5 Çölyakın klinik türleri nelerdir? 12 6 Çölyak hastalığı nasil teşhis edilir? 14 7 Çölyak hastalığı nasil tedavi edilir? 16 8
Hangi türde yiyeceklere izin verilir? 18 9 Glutensiz beslenmenin faydaları nelerdir? 27 10 Sağlıklı beslenme neleri içerir? 28 11 Mutfakta alınması gereken önlemler nelerdir? 32 12 Schär kimdir? 34 13 Schär’ın hizmetleri? 37 Terimler sözlüğü 38 Elinizdeki broşürün son bölümünde bu metin içerisinde karşılaşacağınız tıbbi ve bilimsel terimlerin açıklandığı sözlük bulunmaktadır! DİZİN
1 Çölyak teşhisinin konması daha iyi bir yaşama giden büyük deği- şikliklerin başlangıcıdır. Öncelikle, yalnız glutensiz beslenmeye geçiş yaparak ve ilaç tedavisi olmadan, semptomlar yıllardan beri süre- geliyor olsa da hastalar kademeli çözüm yaşarlar. Sağlık belirtile- rinin geri dönüşü kendini sadece kilo kaybı veya karın bölgesin- deki şişlik gibi sıkıntılı sorunla- rın kaybolmasında göstermekle kalmaz aynı zamanda psikolojik ve fiziksel sağlıkta da genel bir yükseliş gösterir. Özellikle ruh hali, konsantre olabilme ve kas niteliğinde fark edilebilir iyileş- me kaydeder. Bu faydaları fark edebilmek için çölyaklıların ilk başta alışık olmadıkları bir teda- viyle yaşamayı öğrenmeleri gere- kir. Ekmek ve makarna gibi çoğu toplumda simgesel değeri olan yemekleri menüden çıkartmak çok büyük bir düzen değişikliği- dir. Bununla beraber, konulan bu beslenme yasağının olumsuz etki- si bilgi ve yaratıcılıkla giderilebilir. Yaratıcılık kullanarak insan “çöl- yak beslenmesinde” izin verilen bir dünya dolusu yiyecek çeşidi keşfedebilir. Bunlar hem doğal olarak glutensiz olan gıdalar hem de özel gıda endüstrilerinin her geçen gün artan çeşitlilikte sun- duğu gıdalardır. Bilgilendirme, ki bu broşürün amacı buna katkıda bulunmaktır, çölyaklıların günlük hayatlarında karşılaşabilecekleri küçük sorunların üstesinden daha kolay gelmesine yardımcı olur.
Birçok hasta beslenmeye geti- rilen sınırlama ve yasaklamalar konusunda endişelenebilir. Ancak bu endişeler gereksizdir. Bir çöl- yaklı olarak yaşam, bazı kurallara uymak anlamına gelse de yoğun ve keyifli olarak sürdürülebilir. Çölyaklı bir kişinin yaşam kali- tesinden ödün vermesine gerek yoktur!
2
Buğday Arpa Çavdar yulaf ÇÖLYAK NEDİR? Çölyal glütene karşı kalıcı hassasiyet durumudur. Glüten buğday, yulaf, arpa, çav- dar ve kamut gibi diğer tahıllarda bulunan bir proteindir. Genetik olarak eğilimli olan herhangi yaştaki deneklerin glüten içe- ren gıdalardan çok az miktarda yemesi dahi ince bağırsakta bağı- şık bir tepkiyi tetikler ve kronik iltihaba sebep olur. Bu da nihai olarak bağırsak villüslerinin yok olmasına neden olur. Bu süreçte insandan insana değişen çeşitli semptomlar vardır. Sağlıklı bir kişinin bağırsak duvarı villüsler ve mikrovillüslerle kaplı olup bun- ların işlevi besinlerin emilmesine yardımcı olmak üzere bağırsağın yüzey alanını arttırmaktır. Ancak çölyak hastalarında bu villüsler büyük oranda azalır ve bağırsağın mukoza zarı zarar görür. Yüzey alanındaki azalmadan dolayı pro- tein, yağ, karbonhidrat, vitamin ve mineral gibi besinlerin emilmesi engellenir, bu da kötü beslenmeye ve işlev kaybına sebep olur. Glüten enteropatisi dünya çapında rastlanan en sık alerjiler- den biridir. Nüfusun çoğunlu- ğunu Avrupa kökenli insanların oluşturduğu ülkelerde (Avrupa, Kuzey ve Güney Amerika ve Avustralya) yaklaşık her 100 kişiden biri bu durumdan etki- lenmektedir. Yüksek miktarlarda buğday tüketilen Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Hindistan gibi gelişmekte olan bölgelerde benzer bir sıklıkta görüldüğü bildirilmiş- tir.
Glüten buğday, yulaf, arpa, çav- dar ve kamut gibi bazı tahıllarda bulunan bir protein maddesidir. Glütenin çok az besin değeri bulunur. Aslında bu proteinin asıl işlevi, unun bağlanmasını sağla- yarak ekmeğin pişmesine olanak tanıyan bir yapıştırıcı araç olarak işlev görmesidir. 3
Buğday Çavdar kamut yulaf Arpa ÇÖLYAKLI MI DOĞARSINIZ YOKSA SONRADAN MI OLURSUNUZ? Çölyak hastalığının çeşitli kalıtımsal ve çevresel etkenlerin sebep olduğu karmaşık bir patolojisi vardır. Genetik faktörler Çölyak hastalığının aile için- de görülmesi genetik bir bile- şeni olduğunu göstermiştir. Çölyaklıların aile fertlerinin bu hastalığa yakalanması genel nüfusa oranla yaklaşık on kat daha olasıdır. Ancak genetik yat- kınlığa katkıda bulunan genlerin hangileri olduğu günümüzde tamamiyle bilinmemektedir. En anlaşılan etmenler organizmaya yabancı olan molekülleri “tanı- yan” genlerin bileşimi olan insan lökosit antijeni (HLA) sistemine aittir. HLA-DQ2 ve/veya DQ8 genotürleri çölyaklıların büyük bir çoğunluğunda (en az yüzde 95’inde) bulunmaktadır. Ancak HLA-DQ2/DQ8’in tek başına var olması bu hastalığın varlığına işaret etmez. Aynı genler sağlık- lı deneklerde de yüksek oran- da (genel nüfusun yüzde 20 ile 30'unda) bulunmaktadır.
Çölyak hastalığını çevresel unsuru beslenme sırasında glütene maruz kalınmasıdır.
10 11 4 ÇÖLYAK KENDİNİ NASIL GÖSTERİR? Çölyak hastalığının semptomları değişkendir. Bazı durumlarda etkilenen kişinin hiçbir semp- tomla karşılaşmaması mümkündür. En genel belirtiler ishal, kilo kaybı ve genel zayıflama, karın böl- gesinde şişme ve ağrı, kusma ve çocuklarda büyüme gecikmesidir. Diğer semptomlar kendilerini kansızlık, kemik erimesi, anormal adet kesilmeleri ve vitamin ya da mineral eksiklikleri gibi bağır- sak dışında da gösterebilir. Bazı semptomlar bu hastalıkla ilgili olan patolojilerden kaynaklana- bilir. Çölyak hastalığı kendini her zaman aynı şekilde göstermez, ancak çeşitli klinik biçimleri vardır ve bunların teşhis aşamasında göz önünde bulundurulması gerekir. Çölyak hastalığının çeşitli klinik belirtileri belirgin mide ve bağır- sak semptomlarıyla ortaya çıkan tipik vakalar olarak, ki bu vakalar bugün azınlıktadır, ve semptomp- ları belirgin olmayan kolit (“spas- tik kolon” olarak da bilinir) ya da oral tedaviye dayanıklı demir eksikliği gibi daha sık rastlanan tipik olmayan vakalar olarak ayrı- labilir. Ayrıca, bariz semptomla- rın bulunmamasına rağmen risk altında olan deneklerde (örneğin çölyaklıların aile bireyleri veya serolojik taramaya tutulan şeker hastaları) bazen teşhis edilen ses- siz biçimler de bulunur. Böyle durumlarda semptomların bariz yokluğu hatalı yönlendirmeye neden olur ve tedavi başladıktan sonra hastanın genel sağlığında belirgin bir iyileşme fark edilir. Son olarak, çölyak hastalığıyla ilgili olabilecek dermatit herpeti- formis, aftöz stomatit, diyabet, osteoporoz, üreme bozukluğu, tiroid bezi iltihabı, alerjiler, gıda intolaransı ya da nörolojik pato- loji gibi bağırsak dışı şikayetlere sahip olan bazı hastalarda bu has- talığın varlığından şüphe edilir. Bazı bireysel durumlarda - ki bu durumların azlığı sevindiricidir - çölyak hastalığı daha başlangıçta ülser jejunoileitis veya bağırsak lenfoması gibi ciddi komplikas- yonlarla varlığını belirtir. 1 1 5 ÇÖLYAKIN KLİNİK BİÇİMLERİ NELERDİR? Çölyak hastalığı varlığını dört şekilde belli eder. Tipik çölyak hastalığı Çölyak hastalığının tipik biçim- leri erken yaşlarda, genelde süt- ten kesilmeden sonraki birkaç ay içinde ve bağırsakların kötü emişi semptomlarıyla başlar: kronik ishal, büyüme gecikmesi, iştah kaybı, kusma ve bağırsak şişmesi (“şişik karın”).
Çölyak hastalığının tipik olma- yan biçimleri baskın olarak demir eksikliğine bağlı kansızlık, kara- ciğerde transaminaz artışı, tekrar eden karın ağrıları, diş minesinin gelişmemesi gibi bağırsak ve mide semptomları olarak veya okul çağı çocuklarda boyun kısa kalması şeklinde kendilerini geç gösterir Sessiz çölyak hastalığı Çölyak hastalığının sessiz biçim- leri sağlıklı görünen deneklerin muayenesinde şans eseri teşhis edilir. Çoğu vaka sadece görü- nürde sessizdir; tedaviden sonra denekler psikolojik ve fiziksel sağlıklarında fark edilir iyileşme olduğunu bildirmektedir.
Vakalar pozitif serolojik işaret gösteridiği halde normal bağırsak biyopsisi gösteriyorlarsa potan- siyel veya gizli olarak tanımlanır. Gizli çölyak hastalığına sahip olan hastalar eğer kısıtlanmamış bir beslenmeye devam ederlerse zaman içinde tam gelişmiş bağır- sak yarası oluşabilir. Çölyak has- talığının sık görülmeye başlayan bir biçimi de sinsi olanıdır, oto- immün patoloji (özellikle insüline bağlı şeker hastalığında ve guatr- da), sendromik patoloji (Down sendromu, Turner sendromu ve Williams sendromu), veya serum immunpglobulin eksikliğine (IgA) sahip olan deneklerde görülür.
6 1 1 ÇÖLYAK HASTALIĞI NASIL TEŞHİS EDİLİR? Resimler: normal villüs, körelmiş villüs (II. Aşama), körelmiş villüs (III.c aşama) Çölyak hastalığıyla ilgili olan semptomların bulunduğu durum- larda, glüten entoleransının ilk teşhisi sadece kan testiyle öğreni- lebilir. Ancak daha kesin bir teşhis ise, sadece bağırsak biyopsisiyle elde edilebilir. Bu işlemde ince bağırsaktan doku örneği alınır ve histoloji incelemesine tabi tutulur, bu da bağırsak villüsünün olası körelmesini ortaya çıkarır. Kan testleri Bazı kan testleri çölyak hastalığı şüphesini doğrulayabilir. Bunların arasında başlıca olarak son derece güvenilir ve otomatik IgA sınıfı antitransglutaminaz antikorları (antiTG) testi bulunur. Aynı dere- cede etkin ama daha az yaygın bir test ise anti-endomysial antikor testidir (EMA). IgA ve IgG sını- fı antigliadin antikorları (AGA) testleri özellikle üç yaşın altında- ki çocuklarda sonuç vermekte- dir. AGA-IgG’deki münferit bir değişiklik serum IgA eksikliği olan çocuklar haricinde genellik- le teşhis etme yeteneğine sahip değildir. Bağırsak biyopsisi Kan testlerinin pozitif çıktığı durumlarda bir sonraki adım, ince bağırsaktan endoskop aracılığıyla bir doku örneği alınıp incelenmesi işlemi olan bağırsak biyopsisinin yapılmasıdır. Bağırsak zarında değişiklik (villüsün körelmesi ve lemfosit lezyonunda artış) mey- dana geldiğine dair belirtiler bulu- nursa çölyak hastalığının kesin teşhisi konur. 7 1 1 ÇÖLYAK HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR? Diyet tedavisi çölyaklılara özel ürün yelpazesinin (ekmek, makar- na, bisküvi, pizza hamuru ve fırında pişirme unu dahil) mevcut olması sayesinde kolaylaşmıştır. Bunların kolayca tanımlanabilme- si için bu ürünler glüten içermedi- ğini garantileyen bir işaret olan üzeri çizilmiş tahıl sapı sembolü taşırlar.
Çölyaklı hastaların klinik semp- tomlarının ortadan kalkması, test sonuçlarının normalleşmesi ve bağırsak mukoza zarının normal yapısına dönüşüyle, sindirim sis- teminin sağlıklı duruma gelme- sini garantileyen tek etkin tedavi yöntemi, sıkı bir glüten içerme- yen bir diyetin uygulanmasıdır. Çölyak hastalığının tedavisinde, daha az bilinen çeşitler de dahil olmak üzere, tüm buğday türevle- rini içeren yiyecekler diyet harici tutulur . Az miktarda glütenin bile zarar verebileceğini göz önün- de bulundurmak çok önemlidir. Çeşitli ürünler içerisinde glütene rastlamak mümkün olduğu için marketteki gıdaların içeriklerine dikkatlice bakılmalıdır.
1 1 8 Avrupa Birliği etiketleme direkti- fini uygulamaya başladığından bu yana “riskli” yiyecekleri tanım- lamak kolaylaşmıştır.. Direktif, gıda üreticilerinin ürünlerindeki en ufak glüten varlığını bildirme- lerini şart koşmaktadır. Genellikle çok az miktarda glütenin biline- rek ya da bilinmeden tüketilmesi ani bir tahrişe sebep olmaz ama kalıcı iltihap riskinden dolayı uzun vadeli olarak zararlı olabilir. Bu yüzden diyete sadık kalınması çok önemlidir. .Bununla birlikte, glüten fobisine ya da aşırı beslen- me kaygısına girmeye hiç gerek yoktur.
Glüten içermeyen ve herhangi bir kısıtlama olmadan tüketilebilecek bir çok yiyecek bulunmaktadır. Bunların arasında pirinç, mısır, patates, bakliyat, kara buğday, manyok, tapyoka, ve kestane gibi çeşitli nişasta tipleri, süt ve süt ürünleri, et, balık, yumurta, bitkisel yağlar, sebze ve meyve bulunur. Ayrıca özellikle çölyak hastalarının beslenmelerine yöne- lik geniş bir hazır gıda yelpaze- si (ekmek, makarna, bisküvi ve tahıl dahil) bulunmaktadır. Bu tür yiyeceklerin kutusunda glü- ten olmadığını garantileyen üzeri çizilmiş bir tahıl sapı sembolü bulunur.
Bazı yemekler sadece glutensiz olduklarına emin olunduktan sonra tüketilebilir. Yine de bunlar yüzde yüz güvenli kabul edilmez- ler. Icindekiler listesinde glüten bulunmamasına rağmen üretim sürecinde kontamine olmuş ola- bilirler. Riskli yemeklerin içinde hazır çorbalar, sosis, soya sosu, et tatlandırma karışımları, şeker ve tatlılar, dondurma, nişasta, mal- todekstrin, glikoz şurubu ve malt bulunur. Yasak yiyecekler Beslenmeden tamamen çıkarıl- ması gereken besinler arasında kamut, arpa ve çavdar da dahil olmak üzere buğday ve diğer bazı tahılların türevlerini içeren yiye- cekler bulunur. Genellikle glü- tenle kontamine olduğu için yulaf önerilmemektedir.
Buğday Buğday nişastası Yulaf Arpa
Çavdar Bulgur, kuskus Yukarıda belirtilen tahılların kepekleri Arpa maltı Yukarıda belirtilen tohumlardan yapılan müsli, kahvaltı gevreği, makarna, tatlı veya ekşi fırında pişirilmiş gıdalar 1 0 Güvenli, riskli ve yasak yemekleri tanımayı ve yönetmeyi kolaylaştırmak amacıyla aşağıdaki tablolarda pratik bir rehber sunulmuştur. Tahıllar Yasak Riskli Güvenli Pirinç
Mısır Keçiboynuzu Kestane Kara
Buğday Darı
Susam Tapyoka
Manyok Patates
Darı Kara Buğday Sebze Güvenli Tüm sebzeler (çiğ, pişmiş ve kurutulmuş) Tüm dondurulmuş sebzeler Tüm konserve sebzeler (yağda, sirkede, salamura, tuzda, vs.) Bakliyat, taze veya konservede (nohut, bezelye, fasulye, acı bakla çekirdeği, mercimek, soya fasulyesi) Riskli Koyultucu içeren sebze bazlı olarak hazırlanmış yemekler
Sebze bazlı olarak hazırlanmış yemekler ya da tahıllı karışımlar Ekmeğe, una bulanmış ya da hamura bulanmış sebzeler, Buğday ve/veya türevlerini içeren dondurulmuş sebzeler (Kızarmış Patates veya mantar gibi)
Şeker kaplı meyve Una bulanmış kuru meyve Tüm taze ve dondurulmuş meyve türleri Tüm yağlı meyve türleri (zeytin, avokado, kabuklu yemiş, çekirdek, vs.) Şuruplu meyve Una bulanmamış kurutulmuş veya suyu alınmış meyve (kuru erik, hurma, incir, üzüm, vs.) Mısır çevirmesi Şişirilmiş pirinç Paketlenmiş patates cipsi
Ekmeğe veya una bulanmış ya da glütenli un içeren soslarla pişirilmiş et veya balık Önceden pişirilmiş dondurulmuş balık (surimi veya imitasyon yengeç) Dilimlenmiş soğuk et ve sosisler: havayla kurutulmuş tuzlanmış sığır eti, salam, vs. Kon- serve et Et bazlı veya balık bazlı hazır soslar Et bazlı veya balık bazlı hazır gıdalar veya önceden pişirilmiş gıdalar
Taze ve dondurulmuş her tür et ve balık (ek malzemesiz) Konserve balık: doğal, yağda, füme veya dondurulmuş Yumurta
Malt, tahıl veya bisküvili yoğurt
Peynir bazlı hazır gıdalar Süt bazlı olarak hazırlanmış içecekler (Milk shake) Meyveli yoğurt Krem şanti Koyu krema ve puding Dilimli peynir Sürülebilir eritilmiş peynir Damarlı peynir ve küf derili peynir (Camambert gibi), Rokfor Süt ürünleri Taze ve Pastörize süt Doğal yoğurt Taze ve Pastörize krema Taze peynir
Bira Cin Arpa veya arpa maltı içeren hazır kahve veya kahve yerine geçenler Yulaflı içecekler İçecek ve buz şurupları Sıcak çikolata ve çay hazır karışımları Sıvı beslenme takviyecileri Lif eklenmiş meyve suları İçecekler Yasak Riskli Güvenli Karbonatlı içecekler (kola, portakallı gazoz, vs.) Alkolsüz veya diyet içecekler Çay,
Kahve, Meyve suları ve nektarları Alkollü içecekler: beyaz, roze ve kırmızı şarap; köpüklü şarap ve şampanya; grapa; konyak; brendi, rom, tekila, Calvados, genel olarak alkollü içecekler (yasak olarak listelenenler hariç) Tahıllı çikolata Pasta kaplama şekeri veya şekerci şekeri Çikolatalı gofretler, kutulanmış çikolatalar ve sürülebilir çikolata Kakao tozu, kakao ezmesi Dondurma, dondurma çubukları ve buzlar Tatlılar veya sert şekerler, çiklet, jöle,, şekerli bademler Suni tatlandırıcılar
Bal
Şeker Yasak Riskli Güvenli
Beslenmenin başlangıcında klinik semptomlar yok olur, antikor testleri normalleşir ve bağırsak zarının normal yapısı geri gelir. Tipik semptomlara sahip denek- lerde tedavinin etkileri şaşırtıcı- dır: birkaç gün içinde ruh hali ve iştahta fark edilir bir iyileşme olur ve bunun devamında ishal iyileşir ve çocuklarda da büyüme devam etmeye başlar. Ayrıca, kemik eri- mesi veya demir eksikliği kansız- lığı gibi metabolizma rahatsızlık- ları da kademeli olarak yok olma- ya meyilli olur. Eğer beslenme düzenine özellikle ilk zamanlarda başlanırsa, uzun vadeli sorunların oluşma riski en aza indirilir, ancak ilgili otoimmün rahatsızlıklarının olasılığını yok etmez. Bunların içinde, genellikle ergenlikte ve özellikle kadınlarda görülen bir hastalık olan otoimmün guatrı (Hashimoto’nun guatrı) bulunur.
_bağırsak normale döner _besinler organizma tarafından emilir ve kullanılır _kaybedilen kilo geri alınır _psikolojik ve fiziksel sağlık yeniden kazanılır 9
Hazır soslar Bulyon küpler veya et suyu, Et suyu karışımları Ot veya baharat karışımları Tat vericiler
Ekşi ekmek Kabartma tozu
Reçel
Çiğ meyan kökü Maya özü, yaş ve dondurulmuş – kuru maya
Tüm bitkisel yağlar Bitkisel margarin Tereyağı, Katı yağ Sirke, balsamik sirke Tuz ve karabiber Otlar Baharatlar
Süt, yoğurt, peynir, ekmek, tavuk, balık, bakliyat, yumurta Glutensiz ekmek, makarna, pirinç, mısır, patates Meyve ve sebze 10
NELERİ İÇERİR? Beslenme sağlığının yapı taşları. Doğru beslenme için faydalı öneriler Meyve ve sebzeler: Günde 5 defa Bu yiyecekler lif, A vitamini, C vitamini, diğer vitamin ve mine- rallerin kaynağıdır. Bu grupta ayrıca taze bakliyatlar da bulun- maktadır. Her gün 3 porsiyon sebze ve 2 porsiyon meyve tüke- tilmesi önerilir. Tahıllar ve patates: Her öğün Glutensiz ekmek, makarna, tahıl, patates ve pirinç nişasta biçiminde önemli karbonhidrat ve lif kay- naklarıdırr ve hazır enerjiye dönü- şürler. Gün içindeki her öğünde bu gıdalardan en az birini tüketin.
1-2 porsiyon et, balık ve yumur- ta: tercih edilen türler yağsız sığır eti, tavuk, balık ve yumurtanın haftada 2-3 kez tüketilmesidir. Bu yiyecekler kalıntı unsurları, pro- tein ve B vitaminleri sunmaktadır. Bu grupta ayrıca kuru bakliyatlar da bulunmaktadır (fasulye, nohut, kurutulmuş bezelye ve merci- mek).
Süt, yoğurt ve peynir gibi süt ürünlerinde bol protein ve B2 vitamini bulunur ve vücudu kal- siyumla beslerler. Her birinden günde 120'şer gr 1-2 porsiyon tüketilmesi önerilir, ve tercihen az yağlı çeşitler önerilir. Yağlar ve çeşniler; Her gün: ama ölçülü olarak 1-3 porsiyon yağ: tercih edilen- ler bitkisel kaynaklı olanlardır (özellikle sızma zeytinyağı), yine de hayvansal yağlar (tereyağı, krema) kullanılabilir. Bunlar yağ asitlerinin ve emilişe yardımcı olan yağda eriyen vitaminlerin (A,D,E,K) kaynağıdır.
_ günde en az 1-2 litre su için. Önerilen içecekler arasında maden suyu, sulandırılmış meyve ve sebze suları ve şeker- siz bitki ve meyve çayları bulu- nur _ yemekleri sağlıklı hazırlayın ve yağ eklemekten kaçının (kavur- ma, haşlama, buğulama veya sote yapmayı deneyin) _ yavaş yiyin, iyi çiğneyin ve yemeğin tadını alın _ tuzdan çok taze baharat kullanın _ alkolü tutarlı bir şekilde tüketin _ şekeri az kullanın _ bir tarife göre yemek yaparken sadece glutensiz içerik kullanın _ glütenli yiyeceklerin bulaşması- nı engelleyin _ düzenli olarak egzersiz yapın
0 1
Glutensiz olmaya yatkın içerik seçin. Çölyak kurumları tarafından önerilen ürünlerin listesine başvur- mak yardımcı olabilir. _ Yemeğe asla una bulanmış ya da yasak yiyeceklerle temas etmiş ve yıkanmamış alet edevatla (kap, kepçe, süzgeç, tencere, vs.) dokunmayın. _ Yiyecekleri tezgah, fırın tepsisi, fırının tabanı, sıcak tabak veya ızgara gibi kontamine olmuş yüzeylere koymayın. Çalışmaya başlamadan önce her şeyi iyice temizleyin. _ Unla veya galeta unuyla kaplan- mış yiyeceklerde kullanılmış olan yağı tekrar kullanmayın. Glütenli makarna pişirmede kullanılmış olan suyu tekrar kullanmayın. _ Kontamine olmuş tabak ve yüzey- lerde yağlı kağıt veya alüminyum folyo kullanın. MUTFAKTA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER NELERDİR? 11
Schär şirketi 20 yılı aşkın bir süre- dir glutensiz gıdalar üretmektedir. Bu süre zarfında Avrupa piyasala- rında bu sektörde lider konumu- na gelmiştir. Şirketin ana hedefi, çölyak hastalığına sahip olan insanların günlük gıda tüketimleri için gerekli olan glutensiz gıda- ları sürekli olarak geliştirmektir. Yoğun araştırmalar sayesinde Schär ürünleri yüksek ve sürekli kalite seviyesi sunmakta ve çölyak beslenmesi için çeşitlilik sağla- maktadır.
12 Schär glutensiz gıdaların üretimi üzerine uzmanlaşmış olan bir şirkettir.
13 Dr. Schar müşterilerine destek verme ve çölyak hastalığı ve gluten- siz beslenmeyle ilgili değerli bilgiler, öneriler ve yenilikleri sağlama çaba- sında düzenli olarak yeni fikirler ve girişimler oluşturmaktadır. Bunların arasında şunlar bulunur: _ glutensiz beslenmeyle ilgili bilgi ve öneriler ve glütenle yemek pişirme tarifleri ve önerileri _ Dr. Schär’ın takımından kişisel- leştirilmiş bedava konsültasyon (ingilizce): info@schaer.com _ yararlı ve ilginç haberler için bağ- lantınız: www.schaer.com
Maskot Milly’nin bulunduğu çocuklara özel İnternet sayfası çölyak hastalığını ve doğru bes- lenmenin kurallarını oyuncu bir dille açıklamaktadır. Çocuklar resimleri boyayabilmekte ve isterlerse Milly anahtarlık siparişi verebilmektedir.
TERİMLER SÖZLüĞü • kansızlık kandaki hemoglobin (Hb) seviyelerinin düşmesiyle tanımlanan bir rahatsızlık. Kansızlığın en yaygın sebeplerinden biri demir eksikliğidir, çünkü Hb’nin sentezi için bu mikro besine gerek duyulmaktadır.
a bakteriyel, virüs, veya sindi- rim kaynaklı yabancı proteinlere özel olarak tepki gösterme (genelde savun- ma işleviyle) kabiliyetine sahip bir pro- tein molekülüdür. • antiendomysial antikorlar (EMA) Endomizium adı verilen doku bile- şenine yönelen A sınıfı antikorlar. Genellikle aktif aşamada olan çölyaklı deneklerin kanında bulunurlar.
Glütenin gliadin bileşenine yönelik A ve G Sınıfı antikorlar. Çoğunlukla aktif aşamada olan çölyaklı deneklerin kanında bulunurlar. Özgüllükleri, özel- likle IgG’ninki, anti-tTG ve EMA'dan daha az değildir.
Bu anti-
korlar tiroidde bulunan bir protein olan thyroglobuline yöneliktir. Varlıkları otoimmün guatrın (Hashimoto guatrı) olası teşhisini gösterir. • anti-tiroit peroxidase antikorlar Bu antikorlar tiroidde bulunan bir protein olan tiroit peroksidaza yöne- liktir. Varlıkları otoimmün guatrın (Hashimoto guatrı) olası teşhisini gös- terir.
• anti-transglutaminase antikorlar (anti-tTG) Transglutaminaz enzime yönelen A sınıfı antikorlar. Genellikle aktif aşamada olan çölyaklı deneklerin kanında bulunurlar.
hastaların patolojik bağışıklık tepkilerinin kendi dokularına ve/veya organlarına yöne- lik olduğu hastalıklar (otosaldırı).
dokunun optik bir mikroskop- la yapısal incelemesi gibi çeşitli testlere tabi tutmak amacıyla bir doku parçası- nın alınması işlemi.
testi kandaki alyuvar, akyu- var ve pıhtı hücreleri gibi hücrelerin sayıldığı testtir. • dermatit herpetiformis dirsek ve diz gibi karakteristik bölgelerdeki kaşın- dırıcı cilt lezyonlarıyla tanımlanan bir hastalıktır. Çölyak hastalığının olası klinik belirtilerinden biridir. • şeker hastalığı pankreasın beta hüc- relerinin yok olması ve bunun insulin salgılama eksikliğine ve şekerlerin metabolizmalarındaki önemli değişik- liklere sebep olmasıyla tanımlanan bir hastalıktır.
tüm hücrelerde ekstra bir kromozomun (trisomy 21) bulunmasıyla tanımlanan rahatsızlık. Zihinsel gerilik ve tipik yüz özellikleri, kalp sorunları ve tümör riski gibi diğer klinik belirtilerle ilişkilidir.
bağırsak mukoza zarının lezyonu
hastalıkların sıklıklarını ve onlarla ilişkili risk faktörlerini inceleyen tıp dalı. • epitel dış ortamı (örn. bağırsak lümeni) iç ortamdan ayıran bir bariyer oluştu- ran hücre katmanı. Tüm organlarda bulunur.
proteinin düzenli üretilmesi bilgi- lerini içeren nükleit asitler dizininden oluşan DNA parçası. • genotür bir organizmadaki bir ya da daha fazla konumda bulunan genetik yapı.
• gliadin glütende bulunan bir protein kesimi. Çölyaklıya zehirli olan birçok peptid içerir. • Hashimoto guatrı tiroitin otoimmün hastalığı. İleri safada genellikle bu salgı bezi (hiptiroidism) tarafından üretilen hormonların azalmış senteziyle ilişki- lendirilir. • hepatik transaminaz karaciğer hücre- lerinde bulunan enzimler. Transminaz seviyelerindeki yükseliş karaciğer hasa- rı bulunduğunu gösterebilir.
6. kromozomda bulunan genler bileşimi. Bağışıklık tepkisi için önemli rol taşıyan proteinlerin sentezi için büyük önem taşımaktadır.
bir doku ya da organın engel- lenmiş gelişimi
Hem kan hem de mukoza salgı- lanmasında bulunan A sınıfı antikorlar (veya immünolobulinler) • intraepithelial limfositler immüno-
lojik savunma tepkileriyle ilgili olan ve bağırsak mukoza zarının epitelial zarında bulunan hücreler.
sütte bulunan bir glikoz ve bir galaktoz molekülünden oluşan ana şeker
• kötü emilim sindirme işlemlerindeki eksiklik ya da bağırsak mukoza zarın- daki lezyondan dolayı besinlerin emil- mesindeki azalma.
yetersiz besin ve kalori alımının sebep olduğu hastalık. Yağ ve kas kütlesinin azalmasıyla kilo kaybı- nın meydana gelmesiyle tanımlanır.
nişastaların kısmi sindiri- minden türeyen bir bileşik.
Kemikte mineral ve protein kaybının neden olduğu kemik
1 0 yoğunluğu azalması • serolojik işaretler varlıkları incelenen patolojinin teşhisinin göstergesi olan kanda bulunan ölçülebilir bileşikler. • tiroit hormonları Tiroit uyarıcı hor- monun (TSH) pituiter bezinin salgıla- masına karşılık olarak tiroit tarafından üretilen hormonlar (FT3 ve FT4).
bağırsak mukoza zarı da dahil olmak üzere birçok doku- da bulunan bir enzim. Çölyaklıya zehirli olan glütende bulunan peptid- lerin etkinleştirilmesinde rol oynar. • Turner sendromu kadınlarda iki X kromozomundan birinin (geno- tür XX yerine X0) hiçbir hücrede bulunmamasıyla tanımlanan hastalık. Yumurtalık bozukluğu, kısa boy ve karakteristik yüz ifadeleriyle ilişkilen- dirilir. • ülger normal şartlarda bağırsak muko- za zarında bulunan parmak şeklinde olan anatomik yapılar. • ülger körelmesi bağırsak ülgerindeki düzleşen ve tam körelmede tamamen yok olan patolojik değişimler. • Williams sendromu tipik yüz ifadele- ri, kalıtımsal kalp hastalığı vakalarının daha sık görülmesi ve değişken derece- de zeka geriliği ile tanımlanan genetik hastalık. • zonulin çeşitli hücre türleri tarafın- dan üretilen düzenli bir proteindir. Bağırsak duvarı seviyesinde zonulinin işlevi hücreler arası kesimlerdeki bağır- sak geçirgenliğini düzenlemektir. E V E T, ü c R E T Sİ Z H E D IY E PA K E T İN İ İ ST İY O R U M ! So lid a Sa ğl ık Ü rü nl er i İ ç ve D ış Ti c L td . Ş ti Sa m an dı ra C ad . N o: 2 8 B üy ük ba kk al kö y M al te pe İs ta nb ul Pulu lütfen buraya yapıştırınız.
ücretsiz hediye paketini istiyorum! B en G lu te n- B uğ da y iç er m ey en ü rü nl er L ak to z- S üt iç er m ey en ü rü nl er sa tın a lıy or um B en D ok to ru m / B es le nm e Te ra pi st iy im T üc ca rım D iğ er Ç öl ya k (g lu te n al er jis
i) ile
il gi li bi lg ile rle il gi le ni yo ru m A le rji
il e ilg ili b ilg ile rle
il gi le ni yo ru m D oğ um ta rih im E rk ek K ad ın D ah a ç ok o n lin e’ m ıs ın ız ? O z am an b iz i s
it em iz w w w .s ch ae r. co m da z iy ar et e di ni z. Adı
E-mail
Ülke Tel
Posta Kodu
Sehir Adres
Soyadı
Kişisel veri koruma Ü cr et si z ab on m an b ilg
i p ak et im iz i ( de rg im iz Y ou r L ife , ü rü n ka ta lo ğu v e/ ve ya ta ri f d
ef te ri nd en ib ar et ) d ev am lı si ze g ön de re bi lm em iz iç in b iz e ile tt i- ği ni z ki m lik b ilg
ile ri ni z D r. S ch är G m bH /s .r.
l t ar af ın da n ge re k ka ğı t ü ze - ri nd e ge re ks e el ek tr on ik o la ra k ku lla
nı la ca kt ır.
B iz e ke si n on ay ın ız ı v
er m ek is te di ği ni zd e, e le kt ro ni k N ew sl et te r’ i a
la ca ks ı- nı z ve p iy as a ar aş tır
m al ar ın a ka tıl ac ak sı nı z. V er ile ri ni zi n iş le m e ta bi tu tu l- m as ı i le il gi li
ol ar ak 3 0. 06 .2 00 3 ta ri hl i v e 19 6 sa yı lı ka nu n hü km ün de ki it al - ya n ka ra rn am es in in 7 . m
ad de si nd e be lir le ne n ha kl ar a sa hi ps in iz . Y as al y ön er ge le r ne de ni yl e ol as ı i le tm en in d ış ın da v er ile ri ni zi ş ir ke tim iz in fa al iy et le ri il e ba ğl an tıl ı h iç b ir fo nk si yo nu o lm ay an ü çü nc ü ki şi le re il et m e- ye ce ği m iz k on us un da g ar an ti ve ri ri z. B u ve ri iş le m in sa hi bi D r.
Sc hä r G m bH /s .r. l.’
di r,
da hi li ye tk ili so ru m lu yu v e so ru m lu la rı n ta m li st es in i w w w .sc ha er .c om /p ri va cy w eb s ite m iz de b ul ab i- lir
si ni z ya d a te le fo n, fa ks v ey a el ek tr on ik p os ta y ol uy la d oğ ru da n şi rk et i- m iz de n is te ye bi lir si ni z. B u ku po nu d ol du ru p, y ol la ya ra k yu ka rı da ki iş le m le v e aş ağ ıd ak i n
ok ta la rl a (e ğe r is te ni liy or sa , l üt fe n iş ar et le yi ni z) i lg ili k es in v e hü r on ay ın ız ı v er m iş ol uy or su nu z: Elektronik Newsletter Piyasa
Araştırması İmza
STR07 A ile b aş ın a s ad ec e b ir d en em e p ak et i a yı rt ıla bi lir . Metin: Prof. Carlo Catassi, Dr. Schär, Conzepta Konsept ve tertip: Conzepta Fotoğraflar: DPI, Lukas Dostal, Dr. Schär Baskı: Athesia Dr. Schär S.r. l., Winkelau , 01 Postal (BZ), Italy info@schaer.com, www.schaer.com, info@solid.com.tr, www.solid.com.tr ST R
Yüklə 0,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|