Cilt/Volume: 4, Sayı/Issue: (Nisan/April 2022) mrtyu: HİnduiZM’de öLÜm sevinç aksiN

• Sevinç AKSİN - Canan SEYFELİ •
|
218
|
herşeyi kuşatan Mutlak fikrini yerleştirmiştir. Nihai kurtuluş (
mokşa
) fikri de Mutlak Ruh’a ulaşma anla
-
mındadır. Dolayısıyla burada kaynağı Mutlak Ruh olan tüm ruhların tekrar Mutlak Ruh’a ulaşması fikri yer 
almaktadır. Ruhgöçünden nihai kurtuluş ise sonsuza doğmaktır, ölümü olmayan doğumdur. Bunun içinse 
önce ölmek gerekir ve buna sürekli ölümlerden kurtaran nihai ölüm denebilir. Nihai ölüme ise Mutlak 
Ruh’a ulaşmada temel döngüsel zincirden kurtuluş ve mutlak doğumun gerçekleşmesini sağlayan mutlak 
ölüm denebilir. 
Hindu yaratılış fikrini barındıran temel metinlerden Rig Veda’da ölüm ölümsüzlükle birlikte stabil bir 
şekilde anılır. Başlangıçta, “
Ne ölüm vardı ne de ölümsüzlük. … Sadece Tanrı 
(Mutlak Bir) 
kendi gücüyle 
rüzgârsız nefes aldı. Tanrı dışında hiçbir şey yoktu
.” 
11
. Bu ifadeler ölüm ve ölümsüzlüğü birbirinin kar
-
şıtı olarak vermiştir. Ezeldeki durumda bunlar yoktur, dolayısıyla yaratılışla varlık sahasına çıkmaları söz 
konusudur. Yaratılışta yaratılışın efendisi konumundaki Prajapati, Vedik kahinler tarafından Mutlak Bir’in 
kişileştirilmiş hali olarak kabul edilmiştir. Özellikleri arasında “ölümsüzlük ve ölüm bahşeden” de vardır
12
. 
Ölüm ve ölümsüzlük yine karşıt şekilde ifade edilirken böylece varlık sahasına da çıkmışlardır. Bu ifadeler 
Prajapati’nin iradesiyle ölümün “
bir yaşam formunun gizli durumuna geri dönmesi
” anlamına geldiği şek
-
linde yorumlanmıştır
13
. Burada ölümün mahiyeti belirsiz olsa da bu kutsal metinlerdeki ölüm-ölümsüzlük 
birlikteliği (aralarındaki sebep-sonuç ilişkisi) Hint düşüncesinde ölüme doğum anlamının yüklenmesinde 
etkili bir kaynak niteliğindedir. Çünkü ölüm, ruhgöçünde yeniden doğumla ölümlü olmayı, ancak bunun 
tersine nihai ölümle ölümsüzlüğe (
mokşa
) doğmayı ifade etmiştir. Dolayısıyla ilk metinlerde açık olmasa da 
ruhgöçü fikri ölüm fikrine paralel olarak zamanla gelişmiştir. Böylece kutsal metinleri biçimlendiren akıl 
ölüm fikrini ve ölümle ilgili kavramları da geliştirmiştir. 
Ölüm konusu Rig Veda’da ikinci bir şekilde geçerken ölümü uzakta tutmak, ölümü uzatmak gibi anlam
-
larda yer almıştır
14
. Atharvaveda’da ise ölüm hem 
Mrtyu
hem de Yama ile ilişkili olarak geçmiştir. İkisi de 
ölüm tanrısıdır. Ancak ölümle ilgili farklı işlevleri vardır. 
Mrtyu
tüm yaratılmış varlıkların efendisidir ve 
canlıların dünyasına hükmeder. Yama ise ölmüşlerin, yani Ataların efendisidir ve onlara hükmeder. Niha
-
yetinde her ikisi de varlıkların hayatıyla ilgilenirler
15
. 
Hindu kutsal metinlerinin her biri, kendi döneminde önceki döneme eklemlenme ve öncekilerin bir yo
-
rumu olarak şekillenme özelliğine sahiptir. Bu nedenle ölüm fikri de metinlerin sürecine paralel olarak be
-
lirginleşmektedir. 
Mrtyu
nun yaratılışla ilişkilendirildiği metinler Ayurveda yorumu olan Satapatha Brahma
-
na, Upanişadlar ve Mahabharata’dır. Bunlardan Satapatha Brahmana’da yaratılış konusu önceki metinlere 
paraleldir, ancak başlangıçta ölüm ve ölümsüzlüğün yokluğu yerine sadece yokluk olduğunu ifade eder
16
. 
Upanişadlara gelince ölüm yaratılışla ilişkisi bakımından daha açık hale gelir. Brihadaranyaka Upanişad’da 
yaratılış öncesine işaret ederek şöyle geçer: 
“Başlangıçta hiçbir şey yoktu. Her şey ölümle, açlıkla örtül-
müştü, çünkü açlık ölümdür.”
17
Buradaki açlık, ölüme gerçek anlamı dışında bir anlam yüklemedir. Advaita 
Vedanta
18
okulunun modern dönem temsilcilerinden Swami Sivananda’nın
19
öğrencisi olan Krishnananda
20
, 
11
The Vedas: An English-only, indexed version of the 4 Veda Samhitas in one document
(Dharmic Scriptures Team, 2002), 
1.10.129.
12
The Vedas
, 1.10.121.
13 Arora, “Death Beliefs in Hinduism”, 11.
14
The Vedas
, 1.8.18; 1.10.18.
15 Nagendra Kr. Singh, 
Vedic Mythology
(New Delhi: S.B. Nangia A.P.H. Publishing Corporation, 1997), 89.
16
The Satapatha-Brahmana According to the Text of the Madhyandina School: Kanda V-VII
, thk. F. Max Müller, çev. 
Julius Eggeling (Oxford: Clarendon Press, 1894), 6:1:1.
17
Upanishadlar
, 4.
18