Çağdaş Azərbaycan nəsri
Yüklə 5,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
g
l ü r, bilirəm, məni cı rnatmaq üçü n nəsə hazı rlayı r yenə. İ stəyirəm d ö n ü b deyəm ki, Seda mən tarixi yaxşı bilmirəm, gəl başqa şeylərdən danı şaq, elə bu vaxt qarşı binanı n üşünc ü mərtəbəsində qapı açı ldı , Sedanı n əri balkona çı xdı , bir anlı ğa elə bidim, g ö rd ü məni, yana çəkilib pı çı ltı yla Sedanı ç ağı rdı m. - Gəl bura, gəl... Seda çı lçı lpaqdı , qoltuğumun altı ndan ilan kimi s ü
ü , pərdəni azacı q aralayı b ö z balkonuna baxdı , d ö n ü b təzədən boynuma atdandı , b ü t
n canı yla sarmaşı b eləcə qaldı . -Əlindəki kitabdı ? - soruşdum, o da qucağı mda, dikəlib pəncərəyə s ö ykəndim. Seda başı nı sudan çı xarı rmı ş kimi mənnən çı xarı b baxdı , g ö zlərini yumub iniltiyə oxşar səslə nəsə dedi... Həə, bayaq Sedanı n əriqarı şı q, yan-y ö rədə bizi əhatə eləyən hər nə vardı sa y ü p-y ü ng ü ld ü , yerdən aralı kimi dalğalı , boyalı , ilğı m i ç indəydi. Yalan- gerçək, dilimizdən düşməyən tarixin b ü t ü n mənaları na, olmuşlara, olanlara, olacaqlara aramı zda “eh, nolsun...” cavabı yaşayı r, əslində...Sedanı qu- cağı mnan yerə qoymuşam, bununla da səs- k ü y
ö z yerini almı ş kimi oldu...
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Sedanı n əri ikimizin də birdən yadı mı za düşür. Pərdənin arası ndan baxı rı q. Yenə balkondadı . Bayaq ayaq ü stəydi, indi oturub, kitab oxuyur...Hava dəyişdiyindəndi, nədisə, kişi balkonqarı şı q uzaqlaşmı şdı elə bil, tərpənməsəydi, deyərdin hey- kəldi. -Ərin lap erməni tarixinə oxşayı r, -dedim... Seda qucağı mdan dəli kimi çı xdı , tələm-tələsik əynini geyinib qapı ya tərəf getdi: -Bir də mənim ü z ü m ü g ö rsən... ç obanı n biri ç oban!...” “Erməni tarixi...” Həə, papaqçı Aped də erməni tarxini bu ağaclardan asardı , papaq alanlar, dəri gətirənlər əvvəcə gərək bu yazı lara baxaydı , Apedin sualları na cavab verəydi, yalnı z ondan sonra alver eləmək m ü mk ü nd ü ... Apedin də alveri elə budu, təki erməni tarixini ö yrənən olsun, Aped də beş qazanma- sı n bir qazansı n, erməni ö yrənməsə də olar, t ü rk
ö yrənsin, t ü rk. Niyəsə, rusu, g ü rc ü n ü fikrinə gətirmirdi, istədiyi odu ki, b ü t ü n t
ü rk məclislərində erməni tarixindən danı şı lsı n, t ü rk aşı qları sazları nı dənizdən dənizə olan b ö y ü k Ermənistan ü st
nə ç alı b oxusunlar. Amma tərsinəydi hər şey, t ü rk məclilərində, ağı r t ü rk yı ğnaqları nda nəinki t ü rklər,
ermənilərin ö z ü də b
ö y ü k Ermənistanı he ç ki ç ik
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Ermənistan kimi də xatı rlamazlar. Elə bu yaxı nlardakı toy məclisində Aped bir-iki sağlı qdan sonra qı rmı zı onluğu başı nı n ü st
ndə yelləyib: -Aşı q Ayvaz, Apedin pulu sənə qurban, gəl bura, - dedi, onluğu onun papağı nı n altı na ke ç irdi. - Mahmudla Məryəmnən de... Məclisdəkilərin ç oxu bilmədi Apedin dediyi adamlar kimdi, g ü lüşd ü lər.
-He ç g ü l ü b-eləməyin, - dedi, aşı q Ayvaz, - Aped bilir nə deyir, bilməyən sizsiniz, bilmirsiz ki, Kərəmin qabaqkı adı Mahmuddu, Əslinin də adı Məryəm. Məclisi alqı şlar b ü r
d ü , aşı q Ayvaz bı ğaltı g ü l ü msəyə-g
ü l ü msəyə sazı dı nqı ldadı rdı . Arı q ayağa durdu, səndələyə-səndələyə Apedə sarı getdi: -Aya, bu Aped ki, bizi belə tanı yı r, ö pəcəm onu. Kənd məclislərinin həmişəlik tamadası Suleyman müəllim: - Çö
erməniyəmi vuracaqsan indi. Camaat g
ü lüşüb susdu, Apedin cavabı nı g ö
masabəyinə tərəf getdi, mikrafonu əlindən alı b: -Sən get, ü z
v ü yu, sonra erməniyə lağ elə!- dedi, d ö n ü b məclisə g ö z gəzdirdi, məclisi g ü lüşmə
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
b
r ü müşd ü . - Musurmandı , amma araq i ç ir. He
ç bizə
ç atmı r... Biz nə içək bəs?! T ü
ü səlmanları n, ya da m ü səlman t
ü rklərin, bir s ö
badələr, g ü lməkdən g ö zləri yaşarmı şdı ... Papaqçı Aped doğrudan da azərbaycanlı ları n toyundan- yası ndan xeyirindən-şərindən qalan deyildi. Əliaçı q, zarafatcı l, deyib-g ü lən adamdı , bundan başqa məclisə nə lazı mdı , nə millət olursan ol.
Arı q artı q dəmlənmişdi, elə yerindəncə ayağa durub çı ğı rdı : -Yaxşı kişidi Aped, - dedi, - bircə erməni dərsi olmayaydı ... Kim nə deyir-desin, Aped ö z ü bildiyi kimi erməni dərsi deməsə rahatlaşmaz... hər axşam qədim erməni tarixindən arvadı na, uşaqları na ü z
n ü k öçü rtd
ü rd ü y ü
vərəqələrı səhər tezdən dəri d ü kanı nı n qapı sı nı a ç mamı ş ağaclardan asardı : -Bax bu, Moisey Xorenskinin “Ermənistan tarixi” əsərinnəndi, iki min il qabaq yazı b. -Neçə il? - Arı q adam at arabası yla dəri gətirmişdi. Bir ayağı nı m ü haribədə itirmiş medallı G ö yüş də yanı nda, Apedlə təzəcə salamlaşmı şdı lar. Arı q, doğrudan da təəcc ü bləndi, boğazı ni uzadı b bir www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
də soruşmaq istəyirdi ki, medallı kişi qoltuq ağacı nı n ucuyla onun ayağı na vurdu, qulağı na sarı əyilib yavaşcadan dedi: -Hə de, sən, hə de...təriflə. Arı q kişi medallı nı n nə demək istədiyini g ö ydə
tutdu: -İ ki min? Yox əşi, g ö r ee, maşallah, iki min! -Sən ermənicə bilirsən hə? - Aped o biri vərəqə tərəf getdi. Arı q kişi d ö n
b medallı ya baxdı , medallı qoltuq ağacı nı n dəstəyinə qoyduğu əlinin üç
ö stərdi, yəni, dərinin birinə üç min
istəyərsn. Arı q kişi ləzzət i ç ində g ü l ü msədi, g ü lüşü g ö zlərinin i ç inəcən yayı ldı . -Canı n sağ olsun Aped, bu g ü n bizim dərimizi d ö rddən al, hər dəriyə d ö rd manat... -Gəl bura, it ç arı q yı ğan kimi sən də pul yı ğı rsan...elə.- Aped vərəqin ü z ü n ü bizə sarı ç evirdi. - Sən də gəl! Medallı qoltuq ağacina s ö ykənib iri bir addı m atdı , orden- medalları b ü t ü n küçə boyu səs- səsə verdi. Aped nə demək istəyirdisə bu səs ona xoş gəlmədi, ü z-g
ö z ü n ü turşudub bir az g ö zlədi. Erməni tarixindən danı şanda əsəbilik ke ç irirdi, ö z ü də bilmirdi niyə... -Sən oxuya bilirsən ermənicə, həə?
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Medallı kişi ö z ü də bilmədən: -həə, - dedi, - oxuya bilirəm. -Yaxı n gəl,- vərəqin ucundan tutub medallı ya tərəf dartdı ,- neçənci əsrdi bu?! Medallı kişi g ö zl ü y ü n olmadı ğı nı bilsə də: -Ə mənim g ö zl
y ü m ü gətir,-dedi. Arı q kişi də g ö zl ü y ü n olmadı ğı nı bilə-bilə yolun qı rağı ndakı at arabası na doğru qa ç dı . Olmayan g ö zl ü k gəlib çı xanacan Apedin səbrı ç atmadı : -Bizim eranı n beşinci əsri, - vərəqin bir ucu da əlində medallı kişiyə elə baxı rdı ki, elə bil s ö z
n ü
qurtaran kimi vuracaqdı . Arı q kişi ayağı nı n ucunda yaxı nlaşmı şdı . Yavaşcadan soruşdu: -Bizim era nədi? Medallı kişini elə bil oğurluq ü st ü ndə
tutmuşdular, kipriyini də qı rpmı rdı . Ç iyinlərini yı ğı b Arı ğa baxdı : --Həə, həə, - ikisi də birdən başı nı tərpətdi.Belə lazı m olduğunu havadan duydular. -Ay maşallah, ay halal olsun. Adı nədi, nə deyir, nə yazı b? Sual Apedə ləzzət elədi: -Vavst Buzanddı adı ... www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Medallı kişinin fikrindəki dəridi, “ birini beşdən versəydim...” Arı q birdən-birə boğazı nı aralı ğa uzatdı : -Bə niyə Buzanyan deyil? Medallı kişi qoltuq ağacı nı Arı ğı n ayağı nı n ü st
nə qoyub sı xdı , az qaldı təpəsinə vursun. -“Yan”
ç ox sonranı n işidi, a musurman. - Aped tərs-tərs Arı ğa baxdı . -Parslardan almı şı q onu. -Həə, g
ö r bir, bizim bilmədiyimiz ç ox şeylər varmı ş. - Ö yrən daa, - Aped tələsik d ü kana girib iri bir kitab gətirdi, arvadı da dalı nca çı xı b qapı ya s ö ykəndi. -Hamı sı nı mənə yazdı rı b, b ü t
n gecəni yazmı şam...-Arvad, doğrudan da, yuxuluydu, yuxulu olduğuna g ö rə də lap cavan g ö r ü nd ü . -Qı zı ndı ?- Medallı kişi arvada xoş gəlmək ç in bilmədi daha nə desin, açı q qolları na, açı q sinəsinə g ü l ü msəyə-g ü l ü msəyə bir də baxı b, - allah saxlası n, - dedi.
Aped də d ö n ü b arvadı na baxdı : -G ö
ü rsən, elə bəsləmişəm səni, elə bilirlər qı zı msan.
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Arvad doğrudan da qı z uşağı kimi atdana- atdana onlara tərəf gəldi... Aped Vavst Buzanddan danı şı rdı : -Dənizdən-dənizə B ö y ü k Ermənistannan yazı b, ona min rəhmət, - s ö z ü nə ara verib xa ç
evirdi. - Üç
dəniz arası ... B ö y ü k Ermənistan. Arı q altdan-altdan Medallı ya, ordan da onun əllərinə baxdı , Medallı yenə qoltuq ağacı na s ö ykədiyi
əlini elə ü z ü aşağı da yellədi, yəni, “ he ç nə, batdı hər şey...” Arvad bayaqdan seyr eləyirdi, arı q he ç , onsuz da ayaq ü stə g ü clə durur, medallı uca boylu, əzələli, yaraşı qlı kişidi, ona g ö z qoyduqca niyəsə arvadı n dişlərinin dibi gicişirdi, elə bil indi ağzı nı n i ç i partlayacaqdı ... g ö zlərini çəkmədən g ü l ü msəyirdi: -T ü rklərin hamı sı belə olmalı dı , bax, Aped, - əllərinin ikisini də medallı nı n kəsik ayağı na sarı uzatdı . - Belə yaraşı qlı , amma ayağı nı n biri yox! Aped tarix dərsini he ç vaxt yarı mçı q qoymazdı , arvadı belə deyəndən sonra tarix vərəqlərini ipdən ası b
ö z ü n ü d ü zəltdi, g ü l
msəyib: -Buna elə belə baxmayı n, -dedi, arvadı nı g ö
ü ltəsini... www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
He
nə, Apedin dediyi o g ü nki tarix dərsinin sonluğu at arabası nda rayonun mərkəziylə çı ğı ra- çı ğı ra yol gedən Arı qla bitməkdəydi: -Dərinin birinə üç vermədi, iki verdi, qoymadı n he ç olmasa ü rəyimi boşaldam, s ö z
m ü deyəm. İ şinə, g ü c ü nə bax axmaq erməninin, yerin altı nnan eşib kitab çı xardı b. Yazı çı sı na bax, bunun... Qurani- kərimi gətirib g ö z
nə soxaram, kafir! Medallı pərtdi, arvadı n s ö z
tutmuşdu onu. Açı q qolları , açı q sinəsi g ö zlərinin qabağı ndan getmirdi. Dinib danı şmadan yola baxı rdı , araba at yerişiylə yeriyir, təkərlərin ahəngi, nizamı altı nda orden, medalları zərif- zərif cingildəyirdi... Arı q danı şdı qca hirslənir: -Buna bax bir, qaxtağan tosoy, mən işimin xətrinə erməniyə dayı deyirəm, bəlkə deyirəm, dərinin birini ikidən yox, üç dən aldı , bu bizim ü st ü m ü zə arvadı nı çı xardı r, s ö z ü n ü arvadnan deyir, g ö rd ü n? -
cilovu silkələyib d ö n ü b Medallı ya baxdı , Medallı nı n fikri ö
ü l ü msəyirdi, Arı q məətəl qaldı ,” bu niyə g ü ls
n, yaxşı ” ü rəyində belə deyib aşkara soruşdu, - hı ı , nə deyirsən? - İ ki nəhəng ağacı n arası ndakı dəri d ü kanı getdikcə balacalaşı rdı . Arı q cı r səsiylə b ü t ü n küçə boyu www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
çı ğı rdı . - Aped bil, arvadı na da başa sal ki, t ü rk elə
bir ayaqla da t ü rkd ü ! Medallı da dikəlib arxaya baxdı : -Zalı mı n yaxşı arvadı varmı ş, bizim də xəbərimiz yox... Medallı nı n g ü l ü msədiyinin səbəbini Arı q yalnı z bu s ö
ö z ü də g ü l ü msəyib y
ü yəni
tərpətdi: -Kitab yazmaqla ö lkə tanı tmaq olar, kişi? Sən də ö lkələr gəzən adamsan, qan t ö km
sən, can vermisən ö lkə yolunda, indi məni başa sal, nə dəniz? Deyir kitab yazı b, o dənizdən bu dənizə, ə, Qafqazda dəniz var? Erməninin ü z
nə baxanda elə bilirsən illərlə su g ö rm ü y ü b. Kitab yazmaqladı , kitab yazmaqla da ö lkə
saxlamaq olar? Qı lı ncdı kitab? T ü fəngdi? G ö rd ü n, İ mirxanlı nı n qoyunları nı necə yedilər? Başı kitab yazmağa qarı şmı şdı , nəyi vardı , yox elədilər... Mən Apedin tarix vərəqlərini asdı ğı ağaca s ö
b ö y ü müşəm, ağaclar da b ö y
y ü b, dediyim kimi, ö rkənə gəlməz olub, daha vərəq yoxdu amma, y ü yət
məftili boyu dərilər ası lı b. Heyif! Vərəqələr olanda yaxşı ydı , ayağı mı zı n ucuna qalxı b ermənicəni h ö
ö ccələyə oxuyardı q... www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Dğerk, vordeğeceq 27 ?- Papaqçı Apeddi, işini- g ü
ü n ü atı b ü st ü m ü zə qaçı r, bir şey anlamadı ğı mı zı g ö r ü b hirslənir əməlli başlı .- Turki dğerk 28 , o dəfə də gəlmişdiniz, erməni dilini niyə ö yrənmirsiz? Mən uşaqları n arası ndan çəkinə-çəkinə əlimi qaldı rdı m: -Məktəbdə erməni dili ke ç mirik, -dedim. Apedin səsi küçəni başı na g ö t ü rd ü , ö z ü n ü ora vurdu, bura vurdu, yolun o ü z
ndəki heykəli g ö rəndə, birdən başladı ğı kimi birdən də sakitləşdi, baxdı - baxdı :
-Tfu, -dedi, - sənə, tfu, sənin yaratdı ğı na...! Bizim hamı mı z onun t ü p
rd ü y ü səmtə baxdı q, Lenin əlini d ü z ona doğru uzatmı şdı . Aped dartı nı rdı , elə bil bağlamı şdı lar onu, açı lan kimi y ü y ü rəcəydi: -Tfu sənin siyasətinə, Y ü zlərlə məktub yazmı şam, niyə oxumursan mənim məktubumu? Niyə oxumurlar?! Erməni tarixinə niyə qiymət qoymursan? Ö z
nə tay eliyibsən, rusun tarixi var? -Əlini bizə uzatdı , biz aralanmı şdı q, aradan çı xmaqdaydı q. - Bu ç obanlara tay eliyirsən. T ü rk ü n tarixi var? G ü rc ü n ü n,- əlini irəli yzadı b ovcunu g ö stərdi, - tarixi də bir ovuc. 27 Uşaqlar (oğlanlar), haralısınız? 28 T ü rk uşaqları (oğlanları ) (ermənicə) |