C++ proqramlaşdırma dili
Yüklə 362,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.1.2 K sr tipi ə
- 2.2 D yiş nl rin elan olunması ə ə ə
- 2.3 D yiş nl rin adlandırılması ə ə ə
- 2.3.1 D yiş nl rin elan olunmasına aid misallar ə ə ə Calışma 1.
- H lli: ə
- 2.4.1 M nims tm operatoru ə ə ə
- 2.5 D yiş nl r üz rind m ll r ə ə ə ə ə ə ə ə
- 2.5.1 D yiş nl r üz rind hesab m ll ri ə ə ə ə ə ə ə ə
- 2.5.2 D yiş nl r üz rind müqais m ll ri ə ə ə ə ə ə ə ə ə
- 2.5.3 D yiş nl r üz rind m ntiq m ll ri ə ə ə ə ə ə ə ə ə
- 2.5.4 Toplama m liyyatı ə ə
- H lli: ə
- 2.6 Istifad çi il laq , cin operatoru ə ə ə ə
- 2.6.2 İki d din c mi proqramı ə ə ə Çalışma .
- Çalışma 9.
|
2.1.1 Tam tip C++ dilind bir neç tam tip mövcuddur. Bunlara unsigned, short, int v long tipl rini ə ə
ə misal g tir bil rik. Bu tipl rin biri dig rind n yegan f rqi onlara ayrılan yaddaşın ə ə ə
ə ə ə ə h cmidir. Yaddaş h cmi n q d r böyük olsa o q d r d böyük d d yadda saxlamaq ə ə ə ə ə ə ə ə
ə ə olar. short tipinin ölçüsü 2 baytdır. Bu tipd n olan d yiş nl rd 32767 -d n böyük, – ə ə
ə 32768 -dan is kiçik tam d dl ri yerl şdirm k olmaz. int v long tipl ri yaddaşda uyğun ə ə ə ə
ə ə ə ə olaraq 4 v 8 bayt yer tuturlar. ə g r proqramda böyük d l rd n istifad olunmursa onda niy yaddaşda çox yer tutan Ə ə ə ə ə ə
ə ə tipl rd n istifad edib yaddaşı boş yer israf etm liyik?! ə ə ə ə ə Sad lik x trin biz proqramlarımızda tam d dl rl işl y rk n ad t n int tipin üstünlük ə ə
ə ə ə ə ə ə ə
ə ə ə ver c yik. ə ə 2.1.2 K sr tipi ə C++ dilind k sr tipl ri float v double kimi işar olunur. Bunların da f rqi yalnız yaddaşın ə ə ə
ə ə
h cmind dir. float yaddaşda 4, double is 8 bayt yer tutur. Bu tipl rd n k sr d dl rl ə ə ə ə ə
ə ə ə ə ə işl m k üçün istifad olunur. Tam v k sr hiss nöqt il ayrılır misal üçün 5.7, 78.9, ə ə ə
ə ə ə
0.1 . 2.1.3 Simvol tipi Simvol tipi char il işar olunur v yaddaşda 1 bayt yer tutur. C++ dilind simvollar t k ə ə
ə ə dırnaq - ' arasında verilir v böyük v kiçik h rifl r bir-birind n f rql ndirilir, misal üçün 'A' ə ə ə ə ə ə ə
- böyük a simvolu, 'c' - kiçik c simvolu. 2.2 D yiş nl rin elan olunması ə ə ə Biz proqramın ist nil n yerind , ist diyimiz tipd n , ist diyimiz sayda d yiş n elan ed ə ə ə
ə ə ə ə ə bil rik. Bunun üçün d yiş nin tipini v adını qeyd etm liyik, aşağıdakı kimi: ə ə ə ə ə
tip ad; H r-bir operatorun sonunda olduğu kimi d yiş nl rin elanı da mütl q nöqt -vergül il ə ə
ə ə ə bitm lidir. g r eyni tipd n bir neç d yiş n elan etm k ist s k onları bir-birind n vergül ə Ə ə ə ə ə
ə ə ə ə ə il ayırmaqla eyni s tird elan ed bil rik, aşağıdakı kimi: ə ə
ə ə tip dey1, dey2, dey2; 2.3 D yiş nl rin adlandırılması ə ə ə D yiş nl r ad ver rk n aşağıdakı qaydalara m l etm liyik: ə ə ə ə
ə ə ə ə
ə 1. D yiş n adında yalnız ingilis lifbasının simvolları, r q ml r v _, $ simvollarından ə ə
ə ə ə ə istifad ed bil rik. ə ə
2. D yiş n adı mütl q ingilis lifbasının simvolu il başlamalıdır. ə ə ə ə ə 3. vv lc d n elan olunmuş d yiş n, funksiya v operator adlarını d yiş n adı kimi Ə ə ə ə
ə ə ə ə ə istifad etm k olmaz. ə ə Düzgün d yiş n adlarına misal: x, y, dey, dey1, dey2, cem, deyişen, S, s, vurma v.s. ə ə Yanlış d yiş n adlarına misal: d y( simvolundan istifad olunur), 5f (r q m il başlayır), ə ə ə ə ə ə ə
ə
vur%ma (% simvolundan istifad olunur) v.s. ə Qeyd: D yiş nl ri adlandırmada s hv yol verm yeni başlayanlar üçün tipik s hvl rd n ə ə ə
ə ə ə ə ə ə sayılır. N tic d proqram uğurlu kompilyasiya olunmur. ə ə ə M sl h t: D yiş n ad ver rk n mümkün q d r qısa v d yiş nd yadda saxlanılan ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə
ə ə ə ə
m lumata uyğun ad verm k lazımdır. Bu siz h min d yiş nd hansı m lumatı ə ə ə ə ə ə ə ə yerl şdirdiyinizi yadda saxlamağa köm k edr. ə ə
ə ə ə Calışma 1. int tipind n x adlı d yiş n elan edin. ə ə ə H lli: ə D yiş nin tipi int, adı is x olduğundan int x; operatoru il int tipind n x adlı ə ə ə ə ə d yiş n elan etmiş oluruq. ə ə Çalışma 2. int tipind n dey1, cem v x adlı 3 müxt lif d yiş n elan edin. ə ə ə ə ə H lli: int dey2, cem, x; ə
ə ə
ə ə ə ə edin.
H lli: ə int
x,y,z; double
q,r; char
S,s,c; 2.4 D yiş n qiym t m nims dilm si ə ə ə ə ə ə ə D yiş n elan ed rk n onun üçün yaddaşda yer ayrılır. Bu yerd d yiş nin tipin müvafiq ə ə
ə ə ə ə m lumat yerl şdirm k olar. Bu m liyyata d yiş n qiym t m nims tm v ya qısa ə ə ə ə ə
ə ə ə
ə ə ə ə ə olaraq m nims tm deyilir. D yiş n qiym t m nims tm k üçün müxt lif vasit l rd n ə ə ə ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə
istifad olunur. Misal üçün m nims tm operatorundan istifad etm kl , cin ə ə ə ə ə ə ə operatorndan istifad etm kl , d yiş nin ünvanına başqa ünvanda olan m lumatı ə ə ə ə ə ə köçürm kl . Bunlardan ilk ikisi il (m nims tm v cin operatorları) bu paraqrafda tanış ə ə ə ə ə ə ə olacayıq, ünvandan köçürm qaydası il is paraqraf 9) göst ricil r mövzüsunda tanış ə ə ə
ə ə olacayıq. 2.4.1 M nims tm operatoru ə ə ə C++ dilind m nims tm operatoru b rab rlik simvolu il işar olunur, = kimi. Bu ə ə ə ə
ə ə ə ə operator vast sil d yiş n qiym t m nims tm k üçün aşağıdakı qaydadan istifad ə ə ə ə ə
ə ə ə ə ə olunur:
dəyişən = qiymət; Son mütl q ; simvolu il bitm lidir. D yiş n qiym t m nims tm d n önc o mütl q elan ə ə
ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə
olunmalıdır. Bu zaman d yiş nin vvl ki qiym ti silinir v onun qiym ti yenisi il ə ə ə ə ə ə ə ə v zl nir. ə ə ə
Tipik proqramlaşdırma s hvi: ə Yeni başlayan proqramçılar d yiş ni elan etm miş, ə ə
proqramda ona qiym t m nims dirl r v ya elanda d yiş n bir ad verirl r, qiym t ə ə ə ə ə
ə ə ə
ə ə m nis d nd is s hv n bir q d r f rqli addan istifad edirl r. N tic d kompilyator ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə
ə ə ə "xxx" adlı d yiş n tanınmadı s hv mesajını çap edir. ə ə
M sl h t: ə ə ə D yiş n qiym t m nims d rk n onun elanı s trini bir daha n z rd n keçirin ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə
v adın eyni olduğuna min olun. ə ə Çalışma 4. İnt tipli x adlı d yiş n elan edin. M nims tm operatorundan istifad etm kl ə ə ə ə ə
ə ə ə
x d yiş nin 5 qiym ti m nims din. ə ə ə ə ə ə H lli: ə int tipli x d yiş ni elan etm k üçün int x; operatorundan, x d yiş nin 5 qiym ti ə ə ə ə ə ə ə m nims tm k üçün is x = 5; operatorundan istifad etm liyik. Yekun proqram kodu ə ə ə
ə ə ə aşağıdakı kimi olar: #include int main(){
int x;
x = 5 ; } 2.5 D yiş nl r üz rind m ll r ə ə ə ə ə ə ə ə D yiş nl rd yerl şdirilmiş m lumatları m s l nin t l bin uyğun ş kild emal etm k ə ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə üçün onun üz rind müxt lif m liyyatlar icra etm k mümkündür. Bu m liyyatları hesab, ə ə ə ə ə ə ə ə
müqais , köçürm , m ntiq, bit v.s. kimi qruplaşdıra bil rik. ə ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə C++ dili tipind n asılı olmayaraq ist nil n d yiş n üz rind aşağıdakı hesab ə ə ə
ə ə ə ə m liyyatlarını aparmağa imkan verir: ə ə Toplama: "+" , Çıxma: "-" , Vurma: "*" , Bölmə: "/" , Qalıq: "%" 2.5.2 D yiş nl r üz rind müqais m ll ri ə ə ə ə ə ə ə ə ə Böyükdür: ">" Kiçikdir: "<" Böyük bərabərdir: ">=" Kiçik bərabərdir: "<=" Bərabərdir: "==" Fərqlidir: "!=" 2.5.3 D yiş nl r üz rind m ntiq m ll ri ə ə ə ə ə ə ə ə ə Və "&&" Və Ya "||" Inkar "!" Hesab m ll rinin hamısının istifad qaydası eyni olduğundan yalnız toplama ə ə ə ə m liyyatının izahını ver c yik. ə ə ə ə
2.5.4 Toplama m liyyatı ə ə Toplama m liyyatı 2 v daha artıq d yiş nin qiym tini toplamağa imkan verir. İsitifad ə ə ə
ə ə ə qaydası aşağıdakı kimidir: dey = dey1 + dey2 + ... + deyn; Burada dey1, dey2, ... , deyn d yiş nl rinin qiym tl ri toplanır v yekun n tic dey ə ə ə ə ə ə ə ə d yiş nin m nims dilir. ə ə ə ə ə
ə ə
ə ə 5, y- 12, z -t is x il y in c mini m nims din. ə ə ə ə ə ə ə ə H lli: ə vv lc int x,y,z; s tri il t l b olunan d yiş nl ri elan ed k. Daha sonra Ə ə ə
ə ə ə ə
ə ə ə
ə m nims tm operatoru il x - 5, y - 12 qiym tl rini m nims d k. x = 5; y = 12; . Sonda ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə is toplama operatoru vast sil x v y -in c mini z -t m nims d k: ə ə ə
ə ə ə ə ə ə z = x + y; Müvafiq proqram kodu aşağıdakı kimi olacaq: // 5 ilə 12 nin cəmini hesablayan proqram #include int main(){
// deyishenleri elan edek
int x,y,z;
// qiymetleri menimsedek x =
5 ; y = 12 ;
// z -te x ile y-in cemini menimsedek z = x + y;
}
ə ə ə ə ə
ə ə ə
ə ə Bunun üçün ekranda çap etm - cout operatorundan istifad ed bil rik. cout operatorunu ə ə
ə
keç nd qeyd etdik ki, cout il ekranda s tir, d yiş n qiym ti, unvan v.s. çap ed bil rik. ə ə ə ə ə ə ə ə ə Bir daha yada salaq ki, C++ dilind s tir cüt dırna işar si arasında yerl ş n ifad hesab ə ə ə ə ə ə olunur, misal üçün "Baki", "Salam dunya","cem", "5", "5 ile 12 -nin cemi", " x = ", v.s. Bütün bunlar cüt dırnaq arasında verilmiş müxt lif simvollar ardıcıllığıdır. ə cout il d yiş nin qiym tini çap etdikd h min d yiş nin adı istifad olunur, misal üçün ə ə ə ə ə ə ə ə ə cout< ə
ə
hansı ki, proqramın icrası zamanı müxt lif qiym tl r ala bil r. ə ə ə
ə Çalışma 6. Tam tipli h r-hansı d yiş n elan edin v ona bir qiym t m nims din. Daha ə ə ə ə ə ə ə sonra cout operatoru il d yiş nin qiym tini ekranda çap edin. ə ə ə ə H lli: ə Müvafiq proqram kodu aşağıdakı kimi olar
#include int
main(){
int x;
x = 45 ; std::cout< }
ə ə ə ə
ə ə ə ə ekranda çap edin: H lli: ə Proqram aşağıdakı kimi olar: #include int
main(){
int x,y,z;
x = 12 ; y = 60 ; z = y/x; std::cout< }
2.6 Istifad çi il laq , cin operatoru ə ə ə ə Yuxarıda qeyd etdik ki, d yiş n qiym t m nims tm nin dig r üsulu cin operatorudr. cin ə ə ə
ə ə ə ə ə v cout operatorları istifad çi il proqram arasında laq yaradır. cout operatoru ə ə
ə ə proqramda olan h r-hansı m lumatı ekranda çap edir, cin operatoru is ksin ə ə ə ə ə istifad çinin klaviaturadan daxil etdiyi m lumatı verilmiş d yiş n m nims dir. cin ə ə
ə ə ə ə operatorunun istifad qaydası aşağıdakı kimidir: ə cin::>>deyishen; Çalışma . Aşağıdakı işl r gör n proqram t rtib edin. Tam tipli h r-hansı d yiş n elan ə ə ə ə ə ə edin, istifad çinin daxil etdiyi qiym ti h min d yiş n m nims din. ə ə
ə ə ə ə
ə H lli: ə
#include int
main(){
int x;
std::cin>>x; }
ə ə ə g r biz ekranda m lumat çap ed v istifad çinin daxil etdiyi m lumatı q bul ed Ə ə ə
ə ə ə ə biliriks , dem li biz artıq interaktiv proqramlar, y ni istifad çi il laq quran proqramlar ə ə
ə ə ə
ə t rtib ed bil rik. ə ə
Çalışma 8. El proqram t rtib edin ki, vv lc istifad çid n h r-hansı d d daxil ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə
etm sini bildir n s tir çap etsin. Daha sonra istifad çinin daxil etdiyi d di h r-hansı ə ə ə ə ə ə ə d yiş n m nims tsin. Daha sonra proqram istifad çinin klaviaturadan daxil etdiyi ə ə ə ə
ə ə qiym ti t krar ekranda çap etsin v bu bar d müvafiq m lumat s tri çap etsin. ə ə ə ə ə ə ə
ə vv lc istifad çiy h r-hansı d d daxil etm li olduğunu bildirm liyik. bunun Ə ə ə
ə ə ə
ə ə ə ə üçün cout operatoru il ekranda "Zehmet olmasa her-hansi eded daxil edin" s trini çap ə ə ed bil rik. cout<<"Zehmet olmasa her-hansi eded daxil edin"; . İstifad çinin daxil etdiyi ə ə ə d di yadda saxlamaq üçün int tipli x d yiş ni elan ed k, int x; . cin operatoru il daxil ə ə ə
ə ə olunan qiym ti x -d yerl şdirm k üçün cin::>>x; operatundan istifad etm liyik. Bu ə ə ə ə ə ə zaman istifad çinin daxil etdiyi qiym t x d yiş nin m nims dil c k. Daha sonra h min ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə qiym ti t krar ekranda çap etm k üçün cout< ə ə ə Proqram aşağıdakı kimi olacaq: #include int
main(){
int x;
// ekranda adi setir cap edirik std::cout<< "Zehmet olmasa her-hansi eded daxil edin" ;
// istifadecinin daxil etdiyi qiymeti x-e menimsedirik std::cin>>x;
std::cout<< "Siz ashagidaki qiymeti daxil etdiniz " ;
// istifadecinin daxil etdiyi qiymeti ekranda cap edirik std::cout< }
Zehmet olmasa her-hansi eded daxil edin 45
Siz ashagidaki qiymeti daxil etdiniz 45 ə ə ə ə ə
ə Proqram aşağıdakı kimi olacaq: // iki ededin cemini hesablayan proqram #include int main(){
int
x,y,z; std::cout<< "Iki ededin cemini hesablayan proqram \n " ;
std::cout<< "Zehmet olmasa birinci ededi daxil edin \n " ; std::cin>>x;
std::cout<< "Zehmet olmasa ikinci ededi daxil edin \n "
std::cin>>y;
z = x + y ; std::cout<< "sizin daxil etdiyiniz ededlerin cemi = " ;
// cemi ekranda cap edirik std::cout<
std::cout<< "
\n
} Proqramın icrası: Iki ededin cemini hesablayan proqram Zehmet olmasa birinci ededi daxil edin 34 Zehmet olmasa ikinci ededi daxil edin 78 sizin daxil etdiyiniz ededlerin cemi = 112 Çalışma 9. Verilmiş d din kvadratını hesablayan proqram t rtib edin. ə ə
ə H lli: ə #include int main()
{ int
x,y; std::cout<< "Zehmet olmasa her hansi eded daxil edin \n " ; std::cin>>x; y = x*x; std::cout< " in kvadrati = "
"
\n
0 } Proqramı icra ed k: ə
Zehmet olmasa her hansi eded daxil edin 67 67 in kvadrati = 4489 Yüklə 362,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|