C++ proqramlaşdırma dili



Yüklə 362,54 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/10
tarix23.02.2020
ölçüsü362,54 Kb.
#30520
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
d book proqramlashdirma 23664


Çalışma 1. int tipli n tic  qaytaran, adı f olan v  bir d n  char tipli parametr q bul ed n 

ə ə


ə

ə ə


ə

ə

funksiya elan edin.



H lli.

ə  Funksiyanın adı f, n tic sinin tipi int -dir. Funksiya tipi char olan bir parametr q bul 

ə ə


ə

edir. Onun elanı aşağıdakı kimi olar:

   

int


 f ( 

char


 );

Çalışma 2. Aşağıdakı funksiyaların qaytardığı n tic nin tipini, adını v  arqumentl rinin 

ə ə


ə

ə

tipini mü yy n edin.



ə ə

     


int

 cemle (


int

 x, 


int

 y );


     

void


 cap_et(

void


);

     


long

 en_boyuk(

int

 , 


long

 , 


float

 );


H lli. 

ə

    


int

 cemle (


int

 x, 


int

 y );  


Funksiyanın tipi int, adı cemle -dir. Funksiya int tipli x v  y adlı 2 arqument q bul edir.

ə

ə



    

void


 cap_et(

void


);

Funksiya heç bir n tic  qaytarmır v  heç bir arqument q bul el mir. Funksiyanın adı 

ə ə

ə

ə



ə

cap_et -dir.

     

long


 en_boyuk(

int


 x, 

long


 y, 

float


 z);

Funksiyanın tipi long, arqumentl rinin tipi müvafiq olaraq int, long v  float -dır. 

ə

ə

Funksiyanın adı en_boyuk -dür.



Çalışma 3. char tipli n tic  qaytaran, son_simvol adlı v  char v  int tipli arqument q bul 

ə ə


ə

ə

ə



ed n funksiya elan edin.

ə

H lli. 



ə

Arqumentl rin adları  h miyy tli olmadığından elan zamanı onlara ist diyimiz kimi 

ə

ə ə


ə

ə

ad ver  bil rik. Funksiyanın elanı aşağıdakı kimi olacaq:



ə

ə

    



char

 son_simvol (

char

 c, 


int

 x);


4.3 Funksiyanın Proqram kodu

Funksiyanın Proqram kodu funksiya çağırılan zaman icra olunan proqram kodudur. 

Funksiyanın Proqram kodunun t rtibi

ə

Funksiyanın proqram kodunu t rtib etm k üçün aşağıdakı sintaksisd n istifad  olunur. 



ə

ə

ə



ə

     Funksiyanın_tipi  Funksiyanın_adı (parametrlər) {

         Proqram kodu      


      }

Funksiyanın tipi, adı v  parametrl r eynil  funksiyanın elanında olduğu kimidir. { } 

ə

ə

ə



möt riz l ri arasında funksiyanın icra etm li olduğu proqram kodu yerl şdirilir. 

ə ə ə


ə

ə

Çalışma 4. Ekranda "Salam Dunya" s tri çap ed n funksiya t rtib edin. 

ə

ə

ə



H lli. 

ə

Funksiya icra olunduqda ekranda "Salam Dunya" s trini çap etm lidir. Heç bir 

ə

ə

parametr q bul etmir v  heç bir n tic  qaytarmır. Elanı s tri aşağıdakı kimi olar: 



ə

ə

ə ə



ə

   


void

 cap_et (

void

);

Proqram kodu is  müvafiq olaraq aşağıdakı kimi:



ə

  

void



 cap_et ( 

void


) {

      std::cout<<

"Salam dunya "

;

  }



4.4 Funksiyanın n tic  qaytarması

ə ə

Funksiyanın n tic  qaytarması üçün return  mrind n istifad  olunur. Sintaksis aşağıdakı 

ə ə

ə

ə



ə

kimidir. 

    

return

 nəticə;


return operatorundan funksiyanın proqram kodunun ist nil n yerind  istifad  etm k olar. 

ə ə


ə

ə

ə



N tic d  funksiya d rhal "geri" qayıdır. 

ə ə ə


ə

Çalışma .5 cem adlı, int tipli n tic  qaytaran v  int tipli iki parametr q bul ed n funksiya 

ə ə


ə

ə

ə



t rtib edin, hansı ki n tic  olaraq verilmiş arqumentl rin c mini qaytarır.

ə

ə ə



ə

ə

H lli.



ə  Funksiyanın elanı aşağıdakı kimi olar. 

  

int



 cem (

int


int


);

Funksiyanın proqram kodu is  aşağıdakı kimi :

ə

  

int



 cem ( 

int


 dey1, 

int


 dey2){

      


// funksiyanin daxilinde int tipli x deyisheni

      


// elan edek

      


int

 x;


      

// arqumentlerin cemini x -e menimsedek

      x = dey1 + dey2;

      

// x -i netice olaraq qaytaraq

      


return

 x;


  }

4.5 Funksiyanın çağrılması 

Funksiyanı elan etdikd n sonra proqramın ist nil n yerind n funksiyanın adına müraci t 

ə

ə ə



ə

ə

etm kl  onu çağırmaq olar. N tic d  funksiyanın proqram kodu icra olunacaq.  g r 



ə ə

ə ə ə


Ə ə

funksiya parametr q bul edirs  bu zaman onlar da qeyd olunmalıdır, aşağıdakı kimi:

ə

ə

   funk (par1, par2 ...);



4.6 Proqramda funksiyadan istifad

ə

Çalışma 6. Çalışma 4 -d  t rtib olunan cap_et funksiyasından istifad  etm kl  ekranda 

ə ə


ə

ə ə


"Salam dunya" s trini çap ed n proqram qurun.

ə

ə



H lli. 

ə

Proqram aşağıdakı kimi olar:

    

#include 



    

// evvelce cap_et funksiyasinin elan edek

    


void

 cap_et (

void

);

    



int

 main(){


      

// funksiyani cagirmaq ucun onun adindan 

      


// istifade edirik

      cap_et();

    }

   


// cap_et funksiyasinin proqram kodu

   


void

 cap_et(


void

) {


      std::cout<<

"Salam dunya"

;

  }


Çalışma 7. Çalışma 5 -d  elan olunmuş cem funksiyasından istifad  etm kl  2  d din 

ə

ə



ə ə ə ə

c mini hesablayan proqram t rtib edin.

ə

ə

H lli.



ə  Proqram aşağıdakı kimi olar:

 

#include 



 

  

// cem funksiyasinin elani

  

int


 cem (

int


int


);

  

int



 main(){

 

    



// cem funksiyasina muraciet edirik

    


// ve arqument olaraq 4 ve 5 qiymetlerini otururuk

    


// cem funksiyasi 4 ile 5 -in cemini hesablayib

    


// netice olaraq qaytarir

 

    std::cout<< cem(



4

,

5



);

  } 


  

// cem funksiyasinin proqram kodu

  

int


 cem ( 

int


 dey1, 

int


 dey2){

      


// funksiyanin daxilinde int tipli x deyisheni

      


// elan edek

      


int

 x;


      

// arqumentlerin cemini x -e menimsedek

      x = dey1 + dey2;

      

// x -i netice olaraq qaytaraq

      


return

 x;


  }

4.7 Lokal v  Qlobal d yiş nl r

ə

ə

ə ə

Funksiyalardan istifad  ed rk n bilm li olduğumuz vacib anlayışlardan biri d  lokal v  

ə

ə ə


ə

ə

ə



qlobal d yiş nl r anlayışıdır. N dir lokal v  qlobal d yiş nl r? lokal v  qlobal d yiş n 

ə

ə ə



ə

ə

ə



ə ə

ə

ə



ə

-nin n  olduğunu bilm k üçün biz blok anlayışını daxil etm liyik. C++ dilind  { v  } 

ə

ə

ə



ə

ə

möt r z l ri arasında qalan hiss  blok adlanır.



ə ə ə ə

ə

g r diqq t yetirs niz, gör rsiniz ki, funksiyanın m tn kodu bütövlükd  bir blok -dan 



Ə ə

ə

ə



ə

ə

ə



ibar tdir. blok daxilind  blok elan ed  bil rik v  bu zaman "iç rid " yerl ş n blok –lar 

ə

ə



ə

ə

ə



ə ə

ə ə


"üst" blok -lardakı d yiş nl ri görür, "üst" blok -lar is  "iç ri" blok -larda elan olunan 

ə

ə ə



ə

ə

d yiş nl ri görmür.



ə

ə ə


Aşağıdakı kimi:



/* blok A */

 

int


 x; 

/* x y-i gormur*/

 

    {



    

/* blok B */

 

int



 y;

    


/* y ise x-i gorur, ona gore yaza bilerem*/

    y = x;

        {

        


/* blok C */

 

        



int

 z;


        

/* z -ti ne blok A ne de blok B gormur.*/

 

        



/* z ise x ve y-i gorur, ona gore yaza bilerem*/

        z = x + y;

        

/* blok C -nin sonu*/

 

        }



    

/* blok B -nin sonu */

 

    }



/* blok A -nin sonu */

 

}



Çalışmalar

1. Funksiyadan istifad  etm kl  2  d din c mini hesablayan proqram t rtib edin.

ə

ə ə ə ə


ə

ə

2. Funksiyadan istifad  etm kl  2  d din hasilini hesablayan proqram t rtib edin.



ə

ə ə ə ə


ə

g r  d d 1 -d n v  özünd n başqa heç bir  d d  bölünmürs  bel   d d  sad   d d 

Ə ə ə ə

ə

ə



ə

ə ə ə


ə

ə ə ə ə


ə ə ə

deyirl r. 

ə

3. El  funksiya t rtib edin ki, verilmiş  d din sad  olduğunu mü yy n etsin. H min 



ə

ə

ə ə



ə

ə ə


ə

funksiyadan istifad  e

ə d r k 1 -d n 100 -  q d r olan  d dl r arasında yerl ş n sad  

ə ə

ə

ə ə ə



ə ə ə

ə ə


ə

d dl ri çap ed n proqram t rtib edin.

ə ə ə

ə

ə



4. Funksiyadan istifad  etm kl  verilmiş düzbucaqlının sah sini hesablayan proqram 

ə

ə ə



ə

t rtib edin.

ə

5. Funksiyadan istifad  etm kl  verilmiş kubun s thinin sah sini hesablayan proqram 



ə

ə ə


ə

ə

t rtib edin.



ə

6. Funksiyadan istifad  etm kl  verilmiş radiuslu dair nin sah sini hesablayan proqram 

ə

ə ə


ə

ə

t rtib edin.



ə

$5 C rg l r 

ə ə ə

5.1 C rg  anlayışı

ə ə

C rg  dedikd  eyni tipd n olan bir neç  d yiş nin bir ad altında "c mi" başa düşülür. 

ə ə

ə

ə



ə ə

ə

ə



C rg d  d yiş nl r index nömr l rin  gör  sıralanır v  sıralanma 0 -dan başlayır. 

ə ə ə ə


ə ə

ə ə ə


ə

ə

Bel likl  c rg nin ilk elementinin index nömr si 0, sonuncu elementinin index nömr si 



ə ə ə ə

ə

ə



is  elementl rin_sayı - 1 olur.

ə

ə



5.1.1 C rg nin elanı

ə ə

C rg  elan el m k üçün aşağıdakı sintaksisd n istifad  olunur.

ə ə

ə ə


ə

ə

  tip ad [ say ] ;



Burada tip c rg ni t şkil ed n elementl rin tipini, ad c rg nin adını, say is  c rg d ki 

ə ə


ə

ə

ə



ə ə

ə ə ə ə


elenemtl rin sayını bildirir.

ə

Çalışma 1. int tipind n x adlı 5 elementd n ibar t c rg  elan edin.

ə

ə

ə ə ə



H lli.

ə  C rg nin elanı sintaksisin   sas n t l b olunan c rg ni aşağıdakı kimi elan ed  

ə ə


ə ə

ə ə ə


ə ə

ə

bil rik:



ə

  

int



 x[

5

];



5.1.2 C rg nin elementl rin  müraci t

ə ə

ə

ə

ə

C rg nin elementin  müraci t etm k üçün c rg nin adından v  müraci t el m k 

ə ə

ə

ə



ə

ə ə


ə

ə

ə ə



ist diyimiz elementin index nömr sind n istifad  olunur, aşağıdakı kimi:

ə

ə



ə

ə

    cərgənin_adı [index];



Çalışma 2. Çalışma 1 -d  elan olunan x c rg sinin ilk elementini çap edin.

ə

ə ə



H lli.

ə  İlk elementin indeksi 0 olduğundan ona müraci t etm k üçün x[0] yazmalıyıq v  

ə

ə



ə

cout operatoru il  onu aşağıdakı kimi çap ed  bil rik:

ə

ə

ə



  std::cout<

0

];



Çalışma 3. Çalışma 1 -d  elan onunan c rg nin sonuncu elementin  96 qiym ti 

ə

ə ə



ə

ə

m nims din.



ə

ə

H lli.



ə  İndeks nömr l ri 0-dan başladığından c rg d ki sonuncu elementin nömr sini 

ə ə


ə ə ə

ə

mü yy nl şdirm k üçün elementl rin sayından 1 çıxırıq. Elementl rin sayı 5 olduğundan 



ə ə ə

ə

ə



ə

c rg nin sonuncu elementin indeksi 4 olur. Bu element  müraci t etm k üçün x[4] 

ə ə

ə

ə



ə

yazmalıyıq. M nims tm  operatoru il  c rg nin sonuncu elementin  aşağıdakı kimi 96 

ə

ə ə


ə ə ə

ə

qiym ti m nims d  bil rik:



ə

ə

ə ə



ə

  x[


4

] = 


96

;

Çalışma 4. Çalışma 1 -d  elan olunan c rg nin 3 -cü elementin  istifad çinin daxil etdiyi 

ə

ə ə


ə

ə

d di m nims d n proqram t rtib edin.



ə ə

ə

ə ə



ə

H lli.

ə  C rg nin elementl ri 0-dan başlayaraq nömr l ndiyind n 3 -cü elementin indeks 

ə ə


ə

ə ə


ə

nömr si 2 olacaq, x[2]; . Bu element  istifad çinin daxil etdiyi  d di m nims tm k üçün 

ə

ə

ə



ə ə

ə

ə ə



cin operatorundan istifad  ed  bil rik, aşağıdakı kimi:

ə

ə



ə

 

   std::cin>>x[



2

];

Yekun proqram kodu bu ş kild  olacaq:



ə

ə


 

#include 

 

  

int



 main(){

     


// cegeni elan edek

     


int

 x[


5

];

    



// cergenin 3-cu elementine istifadecinin

    


// daxil etdiyi qiymeti menimsedek

    std::cin>>x[

2

];

     



  }

Çalışma 5. Çalışma 1-d  elan olunan x c rg sinin bütün elementl rin  istifad çinin daxil 

ə

ə ə



ə ə

ə

etdiyi qiym tl r m nims d n proqram t rtib edin.



ə ə

ə

ə ə



ə

H lli .

ə

 Bu proqramı t rtib etm k üçün yen  cin operatorundan istifad  ed c yik. for 

ə

ə

ə



ə

ə ə


operatoru il  dövr t şkil ed c yik. Sayğac 0-dan 4-  kimi d yiş c k(4 -d  daxil olmaqla). 

ə

ə



ə ə

ə

ə



ə ə

ə

Dövr h r d f  t krar olunduqda istifad çinin daxil etdiyi qiym ti c rg nin müvafiq 



ə ə ə ə

ə

ə



ə ə

elementin  m nims d c yik. Bu zaman c rg nin müvafiq elementinin indeksi olaraq 

ə ə

ə ə ə


ə ə

sayğacın qiym tind n istifad  ed c yik. Proqram kodu aşağıdakı kimi olar:

ə

ə

ə



ə ə

  

  



#include 

  

int



 main(){

 

    



int

 i;


    

//cerge elan edek

    


int

 x[


5

];

    



//istifadecinin daxil etdiyi ededleri

    


// x -in elementlerine menimsedek

   


for

 (i=


0

; i<=


4

; ++i)


    std::cin>>x[i];

  }


Izahı: Dövrd  i sayğacı 0-dan 4-  kimi d yişir (4 -d  daxil olmaqla). Sayğacın qiym ti h r 

ə

ə



ə

ə

ə



ə

d f  bir vahid artır. N tic d  dövr 5 d f  t krar olunur. Dövr h r d f  t krar olduqda cin 

ə ə

ə ə ə


ə ə ə

ə ə ə ə


operatoru istifad çinin daxil etdiyi  d di c rg nin indeksi sayğacın qiym tin  b rab r 

ə

ə ə



ə ə

ə ə ə


ə

olan elementin  yerl şiririk, aşağıdakı kimi:

ə

ə

     



for

 (i=


0

; i<=


4

; ++i)


        std::cin>>x[i];

Burada i -nin qiym ti 0-dan 4-  kimi bir-bir artdıqca cin operatoru istifad çid n növb ti 

ə

ə

ə



ə

ə

d di daxil etm sini gözl y c k v  daxil olunan  d d c rg nin indeksi i-y  b rab r olan 



ə ə

ə

ə ə ə



ə

ə ə


ə ə

ə ə


ə

elementin  m nims dil c .

ə ə

ə ə ə


Çalışma 6. Çalışma 5-i el  d yişin ki, proqram istifad çinin daxil etdiyi  d dl ri c rg y  

ə ə


ə

ə ə ə


ə ə ə

yerl şdirdikd n sonra onları c rg d n oxuyub t krar ekranda çap etsin.

ə

ə

ə ə ə



ə

H lli.

ə  Proqramın ilk hiss si, y ni istifad çinin daxil etdiyi  d dl ri c rg y  yerl şdirm li 

ə

ə



ə

ə ə ə


ə ə ə

ə

ə



olan hiss si Çalışma 5 -  h ll olundu. İndi is  yen  for operatorundan istifad  etm kl  

ə

ə ə



ə

ə

ə



ə ə

c rg y  yerl şdirilmiş  d dl ri ekranda çap ed  bil rik, aşağıdakı kimi:

ə ə ə

ə

ə ə ə



ə

ə

     



for

 (i=


0

; i<=


4

; ++i)


       std::cout<Yekun proqram kodu aşağıdakı kimi olar:

   

#include 



  

int


 main(){

 

    



int

 i;


    

//cerge elan edek

    


int

 x[


5

];

    



//istifadecini melumatlandiraq

    std::cout<<

"Zehmet olmasa 5 eded daxil edin 

\n

"



;

    


//istifadecinin daxil etdiyi ededleri

    


// x -in elementlerine menimsedek

   


for

 (i=


0

; i<=


4

; ++i)


    std::cin>>x[i];

    


//istifadecini melumatlandiraq

    std::cout<<

"Siz ashagidaki ededleri daxil etdiniz 

\n

"



;

     


// cergenin elementlerini cap edek

     


for

 (i=


0

; i<=


4

; ++i)


     std::cout<  }


Çalışma 7. Çalışma 6 -da t rtib olunan proqramı el  d yişin ki, istifad çinin daxil etdiyi 

ə

ə ə



ə

d dl ri  ks sıralama il  (sonuncudan  vv lkin  doğru) çap etsin.

ə ə ə ə

ə

ə ə



ə

H lli.

ə  C rg nin elementl rini  ks sıra il (axırdan  vv l ) çap etm k üçün dövrün 

ə ə


ə

ə

ə



ə ə ə

ə

sayğacının başlanğıc, son qiym tl rini v  d yişm  qaydasını t l b olunan qaydada 



ə ə

ə ə


ə

ə ə


yenil m liyik.  g r sayğacın qiym tin 4 -d n 0 -ra doğru h r -d f  bir vahid azaltsaq 

ə ə


Ə ə

ə

ə



ə

ə ə


onda c rg nin elementl rinin indeksl rini  ks sıra il  almış oluruq. Daha sonra cout 

ə ə


ə

ə

ə



ə

operatoru il  onları çap ed  bil rik.

ə

ə

ə



Proqram kodu aşağıdakı kimi olar:

   


#include 

  

int



 main(){

 

    



int

 i;


    

//cerge elan edek

    


int

 x[


5

];

    



//istifadecini melumatlandiraq

    std::cout<<

"Zehmet olmasa 5 eded daxil edin 

\n

"



;

    


//istifadecinin daxil etdiyi ededleri

    


// x -in elementlerine menimsedek

   


for

 (i=


0

; i<=


4

; ++i)


    std::cin>>x[i];

    


//istifadecini melumatlandiraq

    std::cout<<

"Siz ashagidaki ededleri daxil etdiniz 

\n

"

;



     

// cergenin elementlerini eks sira ile cap edek

     


for

 (i=


4

; i=>


0

; --i)


     std::cout<  }


   

Yüklə 362,54 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin