İkinci fəsil: Elm və dinin əlaqəsi
Keçmişdə dini və qeyri-dini elmin bir olması
Elm və din əsrlərlə birgə olub. Yəni alimlər adətən dindar olmuşlar. Din elmi və qeyri-dini elmlər bir-birinə qarışmışdı və bir qrupun əlində idi. Məhəmməd ibn Zəkəriyya Razi, yaxud İbn Sina həm də fəqih olmuşlar. Digərləri də belə olmuşlar.45
Əxlaqi inkişafın yanında elmi inkişaf
Elm, sənaye inkişafı, elmi və maddi inkişaf əxlaqi inkişafın kənarında olmalıdır. Allaha diqqət də əxlaqi inkişafın əsas təməli hesab olunur.46
Din - müsəlmanların elmi birinciliyinin əsas amili
Bəzi adamlar səhvən düşünürlər ki, elmsevərlik dindarlıqla uyğun gəlmir. Mən görmüşəm. Son bir neçə ildə xüsusi siyasi məqsədi olan və bizim tanıdığımız bəzi şəxslər (bəlkə də xalq bu şəxslərin məqsədindən xəbərsizdir, lakin biz insanları keçmişdən yaxşı tanıyırıq. Odur ki, bizim üçün təxmin vurmaq imkanı daha tez yaranır. Bəzilərinin isə siyasi məqsədləri olmaya da bilər) daim həvəsləndirir, bu gün bizim cəmiyyətimizdə mövcud olan dindarlığın elmlə ziddiyyət təşkil etdiyini və elmlə xalqın dindarlığına zərbə vurmağın mümkün olduğunu təlqin etməyə çalışırlar.
Bunlar səhvə yol verirlər. Bu iki məsələnin bir-biri ilə heç bir ziddiyyəti yoxdur. Çünki əgər din bu gün bizim tərəfdarı olduğumuz İslam dinidirsə, bu, inqilab edən, döyüş üçün əsgər hazırlayan, elmə dəvət edən bir dindir. Ümumiyyətlə, müsəlmanların bir neçə əsr boyunca dünyada elmin məşəlini əlində tuta bilmələrinin səbəbi İslamın elmə və biliyə diqqəti idi. Farabidən Xacə Nəsirə qədər təxminən üç əsr bu bayraqdarlıq davam etmişdir; özü də yüksək səviyyədə, aşağı səviyyədə yox. Bu gün Xarəzminin riyaziyyatdakı fikirləri, yaxud İbn Sinanın tibbi nəzərləri qüvvədən düşmüş nəzərlər deyil. Onların əsasında yeni nəzərlər yaranmışdır, lakin qüvvədən düşməmişlər, sıradan çıxmamışlar, düzgün nəzərlərdir və sözsüz ki, təkmil olunmuşlar. Bunların hamısı haradan qaynaqlandı? İslam dinindən qaynaqlandı. Yəni müsəlmanları bu elmi zirvətə çatdıra bilən əsas amil İslam dini idi.47
Dostları ilə paylaş: |
