Biokimyadan mühazirələr. MƏRuzəÇİ: prof. Yusifov Nazim Məhəmməd oğlu

5. Spirtə qıcqırma: Bir çox maya və mikroorqanizmlər üçün şəkərləri spirtə 
qıcqırtma xarakterikdir. Bu prosesdə qlükoza son məhsul olaraq etil spirtinə və 
karbon qazına parçalanır. Qlikozanın spirtə qıcqırma prosesi qlikoliz prosesinin 
mərhələlərinə çox oxşardır. Ancaq son mərhələlərdə bəzi fərqli cəhətlər ayrılır. 
Belə ki, piroüzüm turşusu ilk mərhələdə piruvatdekarboksilaza fermentinin təsiri 
ilə dekarboksilləşərək asetaldehidə və CO
2
-yə parçalanır. Bu prosesdə piruvat-
dekarboksilaza fermenti onun koferment hissəsi tiaminpirofosfat (karboksilaza) və 
Mg
2+
ionu fəallaşır.
downloaded from KitabYurdu.org

---

149 
Bu reaksiya tam dönər olmaması ilə xarakterikdir. İkinci mərhələdə asetal-
dehid alkonoldehidrogenazanın təsiri ilə reduksiya olunaraq etanola çevrilir. Bu 
prosesdə qliseralaldehid-3-fosfatın oksidləşməsindən alınan NADN + H
+
reduksi-
yaedici kimi təsir edir.
Nəticədə spirtə qıcqırmanın son məhsulu etil spirti və karbon qazı molekulu-
dur. Bu prosesi ümumi şəkildə aşağıdakı kimidir.
O
H
ATF
CO
OH
CH
CH
F
ADF
O
H
C
n
2
2
2
3
6
12
6
2
2
2
2
2
2






mol
Coul
K
G
9
,
156
0



Qlikoliz prosesində olduğu kimi o qədər çox enerji alınmır.
6. Karbohidratların aerob parçalanması: Aerob (oksigenli şəraitdə) 
parçalanmada qlükozadan əmələ gələn süd turşusu iki istiqamətdə çevrilməyə 
məruz qalır. 
Birinci istiqamətdə süd turşusunun 
5
1
hissəsi CO
2
və H
2
O oksidləşir, ikinci 
istiqamətdə süd turşusunun qalan hissəsi qlikogenə çevrilir. Həm anaerob, həm də 
aerob parçalanmanın müəyyən mərhələləri eyni fermentlərin (kinazalar, mutazalar, 
dehidrogenazalar və s.) təsiri ilə baş verir. Anaerob və aerob oksidləşmə yolları 
arasında sıx əlaqə vardır.
Aerob prosesdə (tənəffüs prosesində) süd turşusu birinci mərhələdə oksidləş-
məklə dekarboksizləşməyə məruz qalır. Bu reaksiyanı molekul kütləsi 4,5 ∙ 10
6
Da 
olan kompleks ferment-piruvatdehidrogenaza kataliz edir. Oksidləşməklə dekar-
boksizləşmə reaksiyasının mexanizmi demək olar çox mürəkkəbdir. Ancaq ümumi 
şəkildə onu aşağıdakı kimi təsəvvür etmək olar.
O
Piruvatdehidrogenaza
H
3
C− C− COOH + NAD
+
+ HS − KoA
O 
CH
3 
– C ~ S − KoA + NADN + H
+
+ CO
2

 
Asetilkoenzim A 
piruvatdekarboksilaza 
CH
3
─C─COOH CH
3
─CHO + CO
2
║ 
O 
alkoholdehidrogenaza 
CH
3
─CHO CH
3
─CH
2
OH + NAD
+ 
+ NADN + H
+
downloaded from KitabYurdu.org

---

150 
Oksidləşmə reaksiyası nəticəsində asetilkoenzim A molekulunda enerji 
mənbəyi olan makroergik rabitə yaranır. Bu rabitə hesabına enerji hesabına 
asetilkoenzim adi və trikarbon turşuları siklinə qoşulur.
Asetilkoenzim A həmişə toxumalrada olan oksalat sirkə turşusu ilə kondens-
ləşir və limon turşusu əmələ gəlir, nəticədə asetil-koenzim A azad olur. Əmələ 
gəlmiş limon turşusu bir sıra çevrilmələrə məruz qalır. Bu çevrilmələrdə 4 reaksiya 
dehidrogenləşmə, 2 reaksiya isə dekarboksizləşmə yolu ilə baş verir. 
Həmçinin bir sıra dehidratlaşma və hidratlaşma reaksiyaları bu spesifik 
fermentlərin katalitik təsiri baş verir. Bu çevrilmələrin nəticəsində limon 
turşusunun mərhələli şəkildə oksidləşərək oksalat sirkə turşusuna çevrilir. Deməli 
toxumalarda limon turşusunun əmələ gəlməsi və oksidləşməsi “dövri” xarakter 
daşıyır. Limon turşusunun toxumadaxili dövranı alınır. Bu haqda ilk fikir söyləyən 
alman alimi Q. A. Krebsin şərəfinə Krebs sikli adlanır.
Krebs sikli aerob şəraitdə toxumadaxili tənəffüsdə mümkündür. Piroüzüm 
turşusunun oksidləşməklə dekarboksizləşməsini ümumi şəkildə aşağıdakı kimi 
təsəvvür etmək olar. 
mol
Coul
K
G
1
,
163



Əmələ gəlmiş piroüzümasetil-KoA trikarbonturşuları siklinə sitoxrom 
sisteminin köməyi ilə qoşulur, ən sonda isə CO
2
və H
2
O parçalanır.
Di- və trikarbon turşuları qoşulan bütün mürəkkəb ferment sistemi 
mitoxondriyalara elektron və protonların daşıyıcısı rolunu oynayır.