Microsoft Word Diabet son versiya docx
Yüklə 470,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnsul inin növü Miqdarı (vahidi) Səhər yeməyi
- HbA1c
- Qanda qlyukoza ilə HbA1c səviyyəsi Cədvəli
- Hesablanması (mq/dl) HbA1c səviyyəsi Beynəlxalq Kimya və Tibb Labaratoriyası
|
İnsulin İnyeksiyası
Qanda Qlyukozanın Miqdarına Nəzarət Qeydlər Aktivlik, xəstəlik, pəhriz
dəyişiklik ləri və s.
Qeyd dəftərinin bir səhifəsindən nümunə
HbA1c • HbA1c (qlikolizə olunmuş hemoqlobin) testi son 2-3 ay ərzində qanda qlyukozanın orta səviyyəsi barədə məlumat əldə etməyə imkan verir. Bu test qlikolizə olunmuş hemoqlobinin miqdarını ölçür – bu qanda qlyukozanın miqdarından asılıdır.
• HbA1c səviyyəsinin gün ərzində dörd dəfə ölçülməsi arzuolunandır. Əgər imkanlar məhduddursa, testlərin daha az sayda keçirilməsi də faydalıdır.
• Bütün yaş qrupundan olan şəxslər üçün HbA1c hədəf səviyyəsi 7.5% (58 mmol/mol)- dən aşağı olmalıdır.
• Aşağıda təqdim edilən cədvəldə HbA1c ilə qanda qlyukozanın orta səviyyəsi arasındakı əlaqə əks olunmuşdur (Cədvəl Nathan et al. Diabetes Care 2008; 31:1473- 1478’dən götürülüb)
HbA1c (%) Qanda Qlyukozanın Orta Səviyyəsinin Hesablanması (mmol/l) Qanda Qlyukozanın Orta Səviyyəsinin Hesablanması (mq/dl) HbA1c səviyyəsi Beynəlxalq Kimya və Tibb Labaratoriyası Federasiyasının (IFCC) Vahidləri ilə (mmol/ mol) 5 5.4 97
31 6 7.0 126
42 7 8.6 154
53 8 10.2 183
64 9 11.8 212
75 10
13.4 240
86 11
14.9 269
97 12
16.5 298
108 Keton cisimciklərinin test olunması Sidik cövhəri və ya qanda keton cisimciklərini test çubuqları ilə aşağıda qeyd edilən hallarda ölçmək mümkündür:
• Qızdırma və ya qusma ilə müşaiyət olunan xəsətlik zamanı • Xəstə uşağın qanda qlyukoza miqdarı 15 mmol/l (270 mq/dl)-dən yüksək olduğu zaman və ya davamlı olaraq qanda qlyukozanın miqdarı 15 mmol/l (270 mq/dl)-dən yüksəkdirsə.
• Qanda qlyukozanın miqdarının yüksəlməsi, xüsusilə qarın ağrıları və ya sürətli tənəffüslə müşaiyət olunan sabit poliuriya zamanı.
Daha ətraflı məlumat üçün Uşaq və Yeniyetmələrdə Diabet Beynəlxalq Cəmiyyətinin (ISPAD) 2009-cu il tarixli Təlimatının 7-ci Fəslinə bax
07. QİDALANMANIN TƏNZİMLƏNMƏSİ
• Şəkərli diabet xəstəliyindən əziyyət çəkən uşaqlar üçün yaşlarına və inkişaf mərhələlərinə müvafiq miqdar və proporsiyalı qidalardan ibarət sağlam pəhriz zəruridir.
• Qidalanma ilə bağlı məsləhətlər hər bir fərdin (uşağın) mədəni, etnik və ailə ənənələri, eləcə də idrak və psixoloji ehtiyacları ilə uyğunlaşdırılmalıdır.
• Uşaqlar qidanın miqdarına və insulinin növünə müvafiq olan zəruri dozanı və həmin dozaya uyğun miqdarda faydalı qidanı doğru zamanda qəbul etməyə təşviq edilməlidir.
• İnsulin dozası qəbul edilən qidanın karbohidrat tərkibi ilə və ya alternativ olaraq qəbul edilən qidanın karbohidrat tərkibi insulin inyeksiyalarının zamanı və növü ilə uyğunlaşdırılmalıdır.
• Qidalanmaya dair məsləhətlər qidanın mövcudluğu, pəhriz, qida qəbulu və fiziki aktivliyin növü ilə uyğunlaşmalıdır.
• Karbohidrat qəbulunun həddindən artıq məhdudlaşdırılması qanda qlyukozanın səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə nəticələnir.
• Şəkərli sərinləşdirici içki və ya doymuş yağ miqdarı yüksək olan qidalardan qaçınılmalıdır.
• Karbohidrat qəbulunun miqdarını müəyyən etmək üçün mübadilə və ya proporsiyaya nəzarət, karbohidrat hesablama kimi - müxtəlif üsullar mövcuddur. Daha ətraflı məlumat üçün Uşaq və Yeniyetmələrdə Diabet Beynəlxalq Cəmiyyətinin (ISPAD) 2009- cu il tarixli Təlimatının 9-cu Fəslinə bax
• Hipoqlikemiyanın xüsusilə fiziki aktivlik zamanı, ondan əvvəl və sonra qarşısının alınması və tənzimlənməsi məsələləri də tədqiq olunmalıdır.
• Maarifləndirmə hipoqlikemiyanın qarşısının alınmasını da əhatə etməlidir. • Şəkərli diabet komandasında ixtisaslaşmış pediatrik dietoloqun olması daha tövsiyə olunandır.
• Gözlənilməz çəki itkisinin səbəbi aşağıda qeyd edilənlərdən biri ola bilər: 1) xəstəlik (infeksiyalar, seliakiya (qluten entropatiya) və s.), 2) insulin laqeydliyi, və ya 3) qida pozuqluğu.
Daha ətraflı məlumat üçün Uşaq və Yeniyetmələrdə Diabet Beynəlxalq Cəmiyyətinin (ISPAD) 2009-cu il tarixli Təlimatının 9-cu Fəslinə bax
08. FİZİKİ AKTİVLİK
• Fiziki məşqlər də daxil olmaqla fiziki aktivlik çox faydalıdır və uşaqlar fiziki aktivliyə təşviq olunmalıdır. Şəkərli diabet xəstəliyi bədən tərbiyəsi ilə məşğul olmağa əngəl deyil.
• Fiziki məşqlər hipoqlikemiya ilə nəticələnə biləcəyi üçün əvvəlcədən tədbir görülməsi zəruridir. İmkan daxilində xəstələrə və ailə üzvlərinə fiziki məşqlərdən əvvəl, məşqlər zamanı və məşqlərdən sonra qəbul ediləcək karbohidratın növü və miqdarı, eləcə də insulin tənzimlənməsi barədə müvafiq tövsiyələr verilməlidir. Bəzi uşaq və yeniyetmələr fiziki fəaliyyətdən əvvəl qəlyanaltı edə bilirsə, müəyyən bir qismi fiziki fəaliyyət zamanı və ya fiziki fəaliyyətdən sonra edə bilir. Qısa, lakin intensiv aktivlik zamanı yüksək enerjili maye qəbuluna üstünlük verilməlidir. Uzun müddətli, lakin az gərginlik tələb edən aktivlik zamanı yavaş həzm olunan qida – məsələn meyvə qəbul edilməlidir.
• Mümkün olduğu təqdirdə, fiziki fəaliyyətdən əvvəl, fiziki fəaliyyət zamanı və fiziki fəaliyyətdən sonra qanda qlyukozanın səviyyəsinin ölçülməsi zəruridir.
• Güc tələb edən fiziki fəaliyyət zamanı təxminən 1-1.5 q /kq/saat karbohidrat qəbul edilməlidir, uşaq isə insulin dozasına nəzarət etmək və onu azaltmaq iqtidarında olmur.
• Hipoqlikemiya daha çox uzun müddət davam edən intensiv fiziki aktivlik zamanı meydana gəlir. Daha çox fiziki fəaliyyət zamanı və ya fiziki fəaliyyətdən qısa müddət sonra yaranır, lakin fiziki fəaliyyətdən 24 saat sonra da müşahidə edilməsi mümkündür (insulin həssaslığının artması). Fiziki aktivlikdən sonra nokturnal hipoqlikemiyanın yaranması riski yüksəkdir. Bir çox hallarda orta səviyyəli və uzun müddətli təsir gücünə malik insulin preparatlarının axşam dozası xüsusilə qeyri-müntəzəm günorta və ya axşam fiziki aktivliyindən sonra azaldılmalıdır. Yatmazdan əvvəl qanda qlyukozanın miqdarının 7.0 mmol/L (125 mq/dl)-dən yüksək olması üçün xüsusi tədbir görülməlidir.
• Dehidratasiyadan qaçınmaq üçün şəkərsiz içkilər qəbul edilməlidir. • Vərdiş olunmayan fiziki fəaliyyət zamanı (məsələn diabet düşərgəsində) hipoqlikemiyadan qaçınmaq üçün ümumi günlük insulin dozası (20 - 50%) azaldılmalıdır.
• İnsulin əzələlərə yaxın inyeksiya olunduğu zaman fiziki fəaliyyət zamanı (məsələn futbol oynayarkən) daha tez sorulur. Bu zaman hipoqlikemiyanın yaranması daha çox ehtimal olunandır.
• Əgər qanda qlyukozanın səviyyəsi yüksəkdirsə (>15mmol/l, 270 mq/dl) və ketonuriya/ketonemiya ilə müşaiyət olunursa, fiziki fəaliyyət təhlükəli ola bilər və bundan qaçınmaq zəruridir. Təxminən bir günlük ümumi insulin dozasının 0.05 V/kq və ya 5%-i qədər qısa müddətli (requlyar) insulin (və ya sürətli təsir gücünə malik alternativ preparat) verilməlidir və keton cisimcikləri yox olanadək fiziki fəaliyyət dayandırılmalıdır (bax Xəstəliyin Tənzimlənməsi – 5-ci Fəsil). Keton cisimciklərinin sayını müəyyən etmək mümkün olmadığı təqdirdə, mədəsi bulanan uşaq fiziki fəaliyyətlə məşğul olmamalıdır.
• Yarışlara qatılan və daha ciddi idman növləri ilə məğul olan uşaq və yeniyetmələr əlavə dəstəyə ehtiyac duyur. Əlavə dəstək fiziki fəaliyyət barədə ətraflı müzakirə, insulin və qidalanmanın tənzimlənməsinə dair fərdi tövsiyəni əhatə edir.
Daha ətraflı məlumat üçün Uşaq və Yeniyetmələrdə Diabet Beynəlxalq Cəmiyyətinin (ISPAD) 2009-cu il tarixli Təlimatının 13-cü Fəslinə bax
Yüklə 470,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|