Bəşəriyyətin Aİds-dən xilası hər birimzidən asılıdır!
Yüklə 111,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AİDS layihəsi Qlobal Fonda payız aylarında təqdim olunacaq
- Vərəm ilə mübarizə layihəsi çərçivəsində aparılan işlər
- Metadonla Əvəzedici Müalicə
- HİV profilaktikası üzrə proqramların gücləndirilməsinə dair vətəndaş cəmiyyətinin potensialının təkmilləşdirilməsində QHT-lərin
- “HİV-ə yoluxma risk qrupuna aid olan qadınlar üçün Dəstək və Xidmət Mərkəzi”-nin fəaliyyəti
- Təhlükəyə daha çox məruz qalmış qruplar üçün Drop-in Mərkəzinin yaradılması
- Küçə uşaqları və hərbi xidmətə çağırışçılar arasında məlumatlandırıcı kampaniyaların keçirilməsi
- Həyatı Bacarıqlara Əsaslanan Təhsil
- Layihənin Əlaqələndirmə Bürosunun informasiya bülleteni Qlobal Fondun “Azərbaycanda HİV/AİDS-ə qarşı cavab tədbirlərinin gücləndirilməsi” Proqramı çərçivəsində nəşr edilir.
- Müalicə və diagnostika təyin edilməsi ilə bağlı AİDS- lə Mübarizə üzrə Milli Mərkəzə müraciət edə bilərsiniz
|
Bəşəriyyətin AİDS-dən xilası hər birimzidən asılıdır! İNFORMASİYA BÜLLETENİ №9, 03 İyul 2008-ci il Qlobal Fondun HİV/AİDS ilə mübarizə üzrə Programının çərçivəsində keçirilən tədbirlər Qlobal Fondun Portfolio menecerinin Bakiya səfəri Qlobal Fondun Portfolio Meneceri xanım Sandra İrbe 19-24 May tarixlərində HİV/AİDS/Vərəm və Malyariya Proqramının Layıhə Əlaqələndirmə Bürosuna iş səfər ilə təşrif buyurmuşdur. Səfərin əsas məqsədi Ölkə Əlaqələndirmə Komissiyasının fəaliyyəti ilə tanış olmaq və AİDS, vərəm layıhələrinin hal-hazırkı tətbiqi ilə tanış olmaq idi. Bu məqsədlə, xanım İrbe ÖƏK-ın üzvləri ilə bir neçə görüş keçirmiş və layihələrin tədbiqi zamanı yaranan bir çox məsələlər barədə geniş müzakirələr aparmışdır. Görüş zamanı əsasən Qlobal Fondun Raund 8-ə hazırlanan yeni AİDS layıhəsinin hazırlanma prosesinin ÖƏK üzvləri tərəfindən hansı şəkildə həyata keçirilməsi mövzusunda müzakirələr aparılmışdır.Xanım İrbe həmçinin Proqramla sıx əməkdaşlıq edən QHT üzvləri ilə bir sıra səmərəli görüşlər keçirmişdir. Bunlardan AİDS-lə Mübarizə Mərkəzi-İB, “Təmiz Dünya”, “Antinarkotizm”, “Hüquqi İnkişaf və Demokratiya”, “EL” İnkişaf Proqramı Mərkəzi və digər təşkilatları göstərmək olar. Xanım İrbe onların əsas problemləri ilə tanış olaraq bu sahədə gələcəkdə onlara maliyyə dəstəyini əsirgəməyəcəyini bildirmişdir. Danışıqlar zamanı təşkilatlar tərəfindən bir sıra təkliflər irəli sürülülmüşdür, əsas etibarıyla Azərbaycanda küçə uşaqları və seks-biznesdə çalışanları mümkün qədər bir yerə toplamaq və onlar üçün xüsusi yönlü tədris müəssisələrinin yaradılması məsələsi müzakirə mövzusu olmuşdur. Bu, gələcəkdə HİV-in və digər xəstəliklərin qarşısının alınmasında və bir çox maneələrin aradan qaldırılmasında əsas ola bilər. Xanim Sandra İrbe Vərəm layihəsinin maliyyə dəstəyi ilə yenidən qurulan və avadanlıqla təchiz edilən Masallı Vərəm Dispanserinə baş çəkmişdir. Səhiyyə Nazirliyinin nəzdində olan bu müəssisədə multirezistent vərəmli xəstələrin müalicəsi və diaqnostikasını aparmaq üçün yüksək şərait yaradılmışdır. Yaxın gələcəkdə yeni korpuslar tikilərək Dispanserin genişləndirilməsi gözlənilir. Onu da vurğulayaq ki, Vərəm proqramı çərçivəsində Naxçıvan və Tər-tər şəhərlərində artıq yeni Vərəm əleyhinə dispanserləri istismara verilib. Malyariya layihəsinə gəldikdə, xanım İrbe layihənin appelyasiyadan keçməsini çox yüksək nailiyyət kimi vurğuladı. Qeyd edək ki, “Müqavimətli malyariya ilə mübarizə və onun profilaktikası istiqamətində yeni tədbirin həyata keçirilməsi” layihəsi Qlobal Fondun bir çox apelyasiya instansiyalarını keçdikdən sonra 2008- ci ilin mart ayında uğurla təsdiq edilmişdir. Bu ölkə üçün böyük bir göstəricidir, çünki Fondun tarixində bunun çox nadir hal olduğu xüsusilə qeyd edilir.
Bildiyiniz kimi, 2007-ci ildə OƏK 7-ci raundda Qlobal Fonda iki layihə təklifi ilə bağlı müraciət etmişdir. Bunun nəticəsində “Azərbaycanda multi- rezistent vərəmin idarə edilməsinin gücləndirilməsi” layihəsi və “Müqavimətli malyariya ilə mübarizə və onun profilaktikası istiqamətində yeni tədbirin həyata keçirilməsi” layihəsi Qlobal Fond tərəfindən həyata keçirilməsinin beş illik müddətə təsdiq edilmişdir. Vərəm layihəsinin Əsas resipiyenti kimi AR Səhiyyə Nazirliyi və sub-resipiyentləri kimi ET Ağ ciyər xəstəlikləri İnstitutu və AR Ədliyyə Nazirliyinin Baş Tibb İdarəsi seçilmişdir. Bu ilin mart ayında qərara alınmışdır ki, 5-ci və 7-ci raundda alınmış Vərəm qrantlarını konsolidasiya olunmuş büdcənin təsdiqi üçün Qlobal Fonda təqdim edilsin. Qrant sazişinin imzalanması təxminən avqust aylarında gözlənilir. İkinci layihəyə gəldikdə Əsas resipiyenti kimi AR Səhiyyə Nazirliyi və sub-resipiyentlər kimi Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi və Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetinin Epidemiologiya kafedrası seçilmişdir. Bildiyiniz kimi, ÖƏK malyariya layihəsini üçüncü dəfə olaraq Raund 7-də Qlobal Fonda təqdim etmiş, rədd cavabı aldıqdan sonra yenidən appelyasiya ilə müraciət etmişdir. Nəhayət 2008-ci ilin mart ayında layihənin appelyasiyadan uğurlu keçməsi təsdiq edilmişdir. Layihənin imzalanması bu ilin sentyabr ayına təsadüf etməlidir. ÖƏK-in 22 aprel 2008-ci il tarixli iclasının qərarı ilə Azərbaycan Qlobal Fonda 8-ci raundda AİDS layihə təklifi ilə müraciət etməyi planlaşdırırdı. Lakin 23 iyun 2008-ci il tarixində İşçi Qrupun ikinci görüşü zamanı belə qərara alındı ki, artıq 8-ci raundda yox, 9-cu raundda bu layihə Qlobal Fonda təqdim edilsin. Bunun əsas səbəbi AİDS üzrə Milli Strateji Planının təsdiq olunmaması və HİV/AİDS üzrə yüksək risk qruplarında aparılmış epidemioloji nəzarət üzrə hesabatın hazır olmamasıdır. Belə ki, əvvəlki raundlardan fərqli olaraq 9-cu raund bu ilin oktyabr ayında açıq elan ediləcək. Vərəm ilə mübarizə layihəsi çərçivəsində aparılan işlər: 17 iyun 2008-cı il tarixində Quba, Xaçmaz regionlarında ilkin səhiyyə xidmətinin gücləndirilməsi və vərəmin aşkarlanmasına dair 4 günlük treninq həyata keçirilmişdir. Vərəmin aşkar olunmasında ilkin səhiyyə xidməti işçilərinin vərəmin bu sahəyə cəlb olunması üçün müvafiq çərçivənin təsis edilməsi və imkanların yaradılmasında dəstək olmaqdır. Vərəmlə yoluxma hallarının vaxtında aşkar edilməsi və xəstələrin vaxtında keyfiyyətli müalicəsini təmin etmək üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Buna görə xəstəliyin ilkin aşkarlanmasının səviyyəsini artırmaq məqsədilə həkimlər və tibb bacıları üçün treninqlər təşkil olunmuşdur. Bu məqsədlə 2008-ci ilin əvvəllərində
ET Ağ ciyər xəstəlikləri İnstitutun işçiləri və Milli Vərəm Proqramının əməkdaşlarının birgə səyləri nəticəsində ilkin səhiyyə xidməti işçiləri üçün metodik vəsait hazırlanmışdır. Artıq bu ilin yanvar ayından başlayaraq beş ay ərzində 701 nəfər tibb heyəti Bakı, Gəncə, Xaçmaz və Massalı regionlarında təlimləndirilib. Layıhənin həyata keçirildiyi dövr ərzində hər rüb 200-250 nəfərin yuxarıda adı çəkilən təlimlərdən keçirilməsi planlaşdırılır. Layıhənin vacib komponentlərindən biri də Vərəmli xəstələrinin bir başa nəzarət altında müalicənin aparılması məqsədilə DOT məntəqələrinin yaradılmasıdır. Məntəqələrin yaradılması ilk öncə xəstələrin ambulator şəraitdə müalicəsinə nəzarət etməkdir. Vərəmin müalicəsi uzunmüddətli olduğuna görə xəstələrin effektiv və keyfiyyətli müalicəsini təmin edilməsi yalnız nəzarət altında aparıla bilər. Bu günə kimi Bakı şəhərində 9 DOT məntəqələri fəaliyyət göstərir. Hazırda Gəncə, Şəmkir, Zaqatala, Naxçıvan, Sumqaıt, Quba,Qusar, Xaçmaz və Massalı şəhərlərində 30 məntəqənin yaradılması istiqamətində işlər aparılır. Proqramın sonuna kimi Respublikanın bütün regionlarında DOT məntəqələrinin açılması gözlənilir. Vərəmə qarşı Mübarizə layihəsi çərçivəsində aparılan işlərdən digəri ölkə üzrə vahid elektron informasiya sisteteminin yaradılmasıdır. Artıq kompyuterlə təmin olunmuş 17 mərkəz fəaliyyət göstərir. Həmin mərkəzlərdə işləmək üçün müvafiq kadrlar təlimatlandırılmışdır. Mərkəzlərin yaradılmasında əsas məqsəd vərəmli xəstələrin qeydiyatını təkmiləşdirilməsi və müvafiq standartlara uyğun məlumat bazası yaradılmasının təşkilidir. Metadonla Əvəzedici Müalicə Azərbaycanda dünya statistikasından fərqli olaraq, HİV infeksiyasının ötürülməsində cinsi yol deyil, narkomanlar arasında inyeksion yolla istifadə üstünlük təşkil edir. Hal-hazırda Azərbaycanda HİV infeksiyasının yayılmasında inyeksion yolla narkotiklərin qəbulunun artması müşahidə olunur. Rəsmi olaraq Respublika Narkoloji Dispanserinin təqdim etdiyi məlumata görə Respublikamızda 21 180 narkoman qeydə alınmışdır, bunlardan da (77%) narkotikləri inyeksion yolla qəbul edir. Qeyri-rəsmi məlumatlara görə isə onların sayı 70-80
min nəfərdən çoxdur. Bir çox ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda narkotik istifadəçilərinin yüngül sayılan narkotiklərlə müalicə praktikası geniş tətbiq olunur. Azərbaycanda metadonla əvəzedici terapiya adlanan bu müalicə üsulundan praktiki olaraq 2004-cü ildən istifadə olunur. Məlumat üçün qeyd edək ki, 2000-ci il sentyabrın 11-də Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin “Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin tibbi məqsədlərlə istifadə edilməsi qaydası və şərtləri, habelə narkoloji xəstələr barəsində tibbi tədbirlərin tətbiq edilməsi qaydası” qərarına əsasən metadonla müalicə proqramı qəbul edilmiş və 2004-cü ildən Respublika Narkoloji Dispanserinin nəzdində yalnız damardaxili və opium qrupuna daxil olan narkotik vasitələrdən qeyri-tibbi məqsədlə istifadə edən səxslərə metadonla əvəzedici terapiyanın tətbiqinə icazə verilmişdir. Bu müalicə üsulu narkotiklərdən fiziki asılılığı aradan götürür və xəstələrin gündəlik həyat rejimini bərpa etməyə imkan yaradır. Əvəzedici müalicə narkotik vasitələrin qəbul olunmasında olduqca əhəmiyyətli profilaktik üsul kimi nəzərdə tutulur və bunu inyeksion narkoistifadəçiləri arasında HİV/AİDS epidemiyasının uğurlu profilaktikası hesab etmək olar. 2006-cı ildə Qlobal Fondun dəstəyi ilə Əvəzedici terapiyanın davam etdirilməsi və genişləndirilməsi mümkün olmuşdur. Bundan əlavə, metadonla müalicənin aparılması üçün həkimlərin, tibb mütəxəsislərinin məlumatlandırılması keçirilmiş və lazım olan müxtəlif avadanlıqlar alınmışdır. Bununla yanaşı, ARV terapiya alan HİV-ə müsbət olan inyeksion narkotik istifadəçilərini əvəzedici müalicə proqramına cəlb etməklə hər iki müalicənin paralel olaraq aparılmasına şərait yaradılmışdır. Xəstələr metadonla Əvəzedici müalicə proqramına müxtəlif kriteriyalar əsasında seçilir: ilk öncə yaş həddi 18-dən aşağı olmadıqda, xəstədə həyat üçün təhlükəli olan xəstəliklər: vərəm, diabet, onkoloji xəstəliklər, qarışıq ruhi pozuntular, ağır somatik xəstəliklər müşahidə olunduqda. Bu sahədə üstünlük HİV/AİDS və hepatit olan pasiyentlərə verilir. Xəstə proqrama qəbul olunduqdan sonra ona stasionar və ambulator kart açılır və əvəzedici preparat kimi istifadə olunan metadon-hidroxloridin dozası təyin olunur. Bu preparat 24-36 saat davam edən analgetik aktivliyə malikdir. Metadon – sintetik narkotik maddə olduğundan, asılılığı ilə nəticələnir. Preparatın kəsilməsi xəstədə abstinesiyanın yaranmasına gətirib çıxara bilər, buna görə də metadonun qəbulu mütəmadi olaraq aparılmalıdır. Metadon proqramının əsas
üstünlüklərindən biri odur ki, proqramda antiretrovirus terapiyada olan AİDS-li xəstələrin müalicəsi mümkündür. Hal-hazırda 96 nəfər bu müalicəyə cəlb olunub, onlardan 7 nəfəri QİÇS daşıyıcısıdr. Məlumat üçün xəbər verək ki, yaxın zamanlarda Bakı şəhərində 2 narkokabinetin açılması gözlənilir. • 2008-ci ilin iyun ayının 3-ü və 18-i Respublika Narkoloji Dispanseri tərəfindən HİV/AİDS-in geniş yayıldığı ərazilər Cəlilabad və Lənkəran şəhərlərində narkotik maddələrdən sui istifadənin qarşısının alınması və məsləhət xidmətləri, Ekspress-testlərin keçirilmə texnologiyası, diaqnostikası və növləri mövzusunda üç günlük treninqlər keçirilmişdir. HİV/AİDS-in yayılmasında risk qrupu rolunu oynayan İnyeksiyon narkotik istifadəçilərinin daha çox kontakta olduğu həkimlər bu treninqlərə cəlb olunmuşdur. Bunlar əsasən həkim-narkoloqlar, psixiatrlar, infeksionistlər, dermatoloqlar, epidemioloqlar olmuşdur. Burada xüsusi diqqət psixoloji məsləhətləşmələrin etik normaları, HİV/AİDS daşıyıcılarının profilaktik tədbirlər haqqında həkim tərəfindən tam məlumatlandırlması prosesinin öyrədilməsi, ilkin konsultasiyalardan başlamış pasientlərin sonrakı psixoloji, somatik və narkoloji vəziyyətlərinin ixtisaslaşmış səviyyədə qiymətləndirilməsi prosesinə həsr olununmuşdur. HİV profilaktikası üzrə proqramların gücləndirilməsinə dair vətəndaş cəmiyyətinin potensialının təkmilləşdirilməsində QHT-lərin fəaliyyəti
yaradıldı Azərbaycanda HİV-in profilaktikası üzrə Zərərin Azaldılması sahəsində fəaliyyət göstərən QHT İnformasiya və Əməkdaşlıq Şəbəkəsi yaradıldı. QHT- lərin bu addımı ölkədə HİV infeksiyasının riskli davranış qrupları arasında yayılma təhlükəsinin daha da geniş yayılmasının qarşısının alınmasına yönəlib. Şəbəkənin yaradıması mart ayının 14-də keçirilən Forumda otuza yaxın QHT-ərin iştirakı ilə qərara alınmışdır. 2001-ci ildən başlayaraq ölkədə Zərərin Azaldılması sahəsində çalışan geniş təcrübəyə malik təşkilatların sayı getdikcə artır. Bu fəaliyyətin mütəşəkkil şəkildə aparılmasına və sıx əlaqələndirilməsinə, beynəlxalq təcrübədən daha geniş istifadə olunmasına, qanunvericiliyə təklif və tövsiyələrin hazırlanması, dövlət strukturları, beynəlxalq qurumlar, QHT-lər və ayrı-ayrı mütəxəsisslərin birgə fəaliyyətinə və sürətli əlaqələndirmə sisteminin yaradılmasına ehtiyac duyulurdu. QHT şəbəkəsi birgə tədbirlərin keçirilməsi, KİV-lə mütəşəkkil çıxışların edilməsi, Zərərin Azaldılması haqda əhalinin maarifləndirilməsidə effektiv rol oynayır. Şəbəkə üzvləri arasında əməkdaşlığın əsas istiqamətləri isə informasiya və təcrübə mübadiləsi, məsləhətçilər və təlimçilər komandasının yaradılması, qanunvericiliyə tövsiyələr, proqram üçün kadr və mütəxəssislərin hazırlanması, mövcud layihələrin monitorinqi və Zərərin Azaldılması metodikasının təkmilləşdirilməsindən ibarətdir. Qeyd edək ki, tədbir Açıq Cəmiyyət İnstitutu -Yardım Fondunun təşəbbüsü ilə təşkil olunmuşdur.
HİV infeksiyasının hərtərəfli profilaktikası, müalicə məqsədlərinin yerinə yetirilməsini təmin etmək üçün Azərbaycanda bu profilaktikanın səylərinin artırılmasına doğru addımlar atılır. Əsas diqqət venadaxili narkoistifadəçilər, seks-biznes işçiləri, kişilərlə cinsi əlaqədə olan kişilər, azadlıqdan məhrum olmuş məhbuslara yönəlməkdir. Qlobal Fondun AİDS- lə mübarizə Proqramının uğurlu həyata keçirilməsi zamanı aparılan profilaktik tədbirlər və ümumiyyətlə, Zərərin Azaldılması yönümündə QHT-ə dəstək və autriç işçilərinin hazırlanması mühüm yer tutur. Belə ki, proqramın maliyyə dəstəyi ilə Gender və Tərəqqi İB, Sahibsiz Uşaqlara Kömək İB, “Ailə dünyası” Ailələrin Hüquqlarını müdafiə İB-in yaradılmışdır. “Təmiz dünya” təşkilatı QHT-lər sırasında Azərbaycanda zərərin azaldılması proqramları çərçivəsində fəaliyyət göstərən təşkilatlardan biridir. 2005-ci ildən başlayaraq seks biznes sahəsində çalışan insanlar arasında bir sıra məlumatlandırıcı işlər təşkil etmişdir. Bu işlərin davamı olaraq təşkilat 2008-ci ilin yanvar ayından Qlobal Fondun dəstəyi nəticəsində fəaliyyət dairəsini genişləndirərək HİV-ə yoluxma risk qrupuna aid olan qadınlar üçün Dəstək və Xidmət Mərkəzi yaratmışdır. Mərkəz fəaliyyətə başlamazdan əvvəl hədəf qruplarının öz iş fəaliyyətlərinə cəlb etmək üçün bir sıra maarifləndirici tədbirlər keçirmişdir. Belə ki, autriç işçilərinin dəstəyi ilə seks biznes işçiləri, narkoistifadəçilər arasında qoruyucular, steril materiallar paylanılmışdır. Bütün bu işlərdən sonra hədəf qruplarının mərkəzə cəlb edilməsi üçün strateqiyaların seçilməsi fəaliyyət zamanı özünü doğrultmuşdur. Lakin autriç işçilərinin hədəf qruplardan seçildiyinə baxmayaraq mərkəzə həssas qrupların cəlb edilməsində müəyyən problemlər də davam etməkdə idi. Əvvələr küçədə və barlarda seks biznes sahəsində çalışan insanlar rahat kontakta gəlirdilər çünki burada onlar öz ərazilərində anonim idilər, mərkəzə cəlb etmə onların anonimliyini qismən də olsa pozurdu. Bu baxımdan onlar mərkəzə gəlməkdən çəkinirdilər. İkinci çətinlik törədən məqam, hədəf qrupu arasında bir neçə mövcud steriotiplərdən ibarətdir: pulsuz xidmətin keyfiyyətsiz olması,
adlarının kodlaşması, polis işçilərinə təqdim edilməsi. İlkin vaxtlarda seks biznes işçilərini cəlb etmək üçün autriç işçiləri onların olduğu yerlərdə qoruyucular, məlumatlandırma bukletləri paylayırdı, kafe və barların menecerləri ilə əlaqələr yaradılmışdır. Beləliklə, yanvar ayından etibarən seks biznes sahəsində çalışan 112 nəfər qadın, 100 kişi (cinsi azlığın) epidnadzor qeydiyyatından keçmişdir. Bundan əlavə mərkəzin diğər fəaliyyətlərindən biri də küçə uşaqlarının mərkəzdə yerləşdirilməsi, onlara tibbi, psixoloji, maliyyə dəstəyinin göstərilməsi, həbsdən çıxmış bir neçə HİV-li insanların mərkəzdə yerləşdirilməsi və hüquqi yardımın göstərilməsini yüksək qiymətləndirmək olardı. Qeyd edək ki, bu müddət ərzində (yanvar-iyun) Mərkəzə 15 mindən çox insan müraciət edib. Daimi olaraq Mərkəzə 12 nəfər yerləşdirilib, 4 nəfər isə işlə təmin edilmişdir. Gələcəkdə həssas qruplardan olan insanların mərkəzə cəlb olunma prosesi genişləndiriləcək və bu istiqamətdə yeni bir strategiyalar qurulacaq.
Azərbaycanda Zərərin azaldılması proqramı çərçivəsində çalışan QHT-lərin sırasında “AİDS-lə Mübarizə” İctimai Birliyini xüsusilə qeyd etmək lazımdır. Təşkilat HİV/AİDS-lə yaşayan insanlara hüquqi, psixoloji, sosial, maddi və mənəvi komək göstərmək üçün yaradılmışdır. Təşkilatın həyata keçirdiyi fəaliyyətlərdən biri HİV/AİDS-lə yaşayan insanların həyat tərzinin yaxşılaşdırılması, venadaxili narkotk istifadəçiləri və seks biznes işçiləri üçün HİV infeksiyasının yayılmasının qarşısının alınmasına yönələn bir sıra layihələrini qeyd etmək olar. Bunlardan «Yaşa və Yaşat», «Ümid yeri», «Açıq qapı» layihələrini göstərmək olardı. Tətbiq olunan layihələrin əsas məqsədləri ilk öncə HİV/AİDS-lə yaşayan insanlar, venadaxili narkotik istifadəçiləri və seks biznes işçiləri ilə etimadlı münasibətlərin qurulması, onlar arasında steril şprislərin və fərdi müdafiə vasitələrinin paylanılması və ümumilikdə onların həyat tərzinin yaxşılaşdırılmasına yönəldilmişdir. Layihənin koordinatoru, autiriç işçilər və psixoloq tərəfindən venadaxili narkotik istifadəçiləri və seks biznes işçiləri ilə görüşlər keçirmişdir. Görüşlər nəticəsində narkotik istifadəçilərinin və seks biznes işçilərinin toplaşdıqları yerlər müəyyənləşdirilmiş, onlara zərərin azaldılması proqramının mahiyyəti və prinsipləri haqqında geniş məlumat verilmiş, göstəriləcək xidmətlərin növləri açıqlanmışdır. Zərərin azaldılması proqramı başladığı andan bu günə kimi layihələr çərçivəsində «AİDS-lə Mübarizə” İB-nin təşkil etdiyi məntəqəyə 300-dən artıq venadaxili narkotik istifadəçisi və 26 nəfər seks biznes işçisi müraciət etmişdir. Bundan əlavə birliyin autiriç işçiləri Bakı şəhərinin digər zonalarında bu proqramı səyyar şəkildə həyata keçirməkdədirlər. Müraciət edən venadaxili narkotik istifadəçilərinə, seksbiznes işçilərinə lazım olan steril şpris, fərdi müdafiə vasitələri, prezervativlər paylanılmış və xüsusi ədəbiyyatlarla təmin edilmişlər. 2007-ci ilin dekabr ayından başlayaraq təşkilat yeni bir layihənin həyata keçirilməsi üçün Qlobal Fond tərəfindən dəstək aldı və maliyyələşdirildi. HİV/AİDS- lə yaşayan insanların həyat tərzini yaxşılaşdırmaq, qarşılıqlı yardım qruplarını yaratmaq və onların boş vaxtlarının səmərəli keçməsinə kömək etmək üçün «Drop-in» mərkəzi yaradılmışdır. Bu mərkəzdə HİV/AİDS-lə yaşayan insanlara bir çox zəruri xidmətlər üçün şərait yaradılmışdır. Belə ki, müstəqil idmanla məşğul olmaq üçün idman otağı, tibbi, psixoloji və hüquqi yardımlar üçün məsləhət otağı, bilgilərini artırmaq məqsədilə kitabxana, kompyüter öyrənmək üçün imkanlar var. Burada 6 nəfər HİV daşıyıcısı olan şəxs artıq kompyüter bilgilərinə yiyələnmişdir. Mərkəzin psixoloqları tərəfindən mütəmadi olaraq həm kliyentlər üçün , həmdə kliyentlərlə işləyən işçilərə təlimlər və psixoloji treninqlər keçirilir.
Bundan əlavə mərkəzdə «Qaynar xətt» fəaliyət göstərir. Qaynar xətdə AİDS-lə bağlı pulsuz, anonim məlumatlanma və məsləhət alma üçün mütəxəssis yardımı göstərilir. Zəng edənlərin içərisində daha çox risqli davranış edənlər, HİV testindən keçmək istəyənlər və HİV virusu ilə yaşayan şəxslər olmuşdur. Bu günə kimi mərkəzə 201 müştəri müraciət etmişdir, onlardan 186-ı həkim məsləhəti, 65-i psixoloq məsləhəti almış, 7 nəfərə isə hüquqi yardım göstərilmişdir.
“HİV/AİDS-ə qarşı cavab tədbirlərinin gücləndirilməsi” Proqramı çərçivəsində küçə uşaqları və hərbi xidmətə çağırışçılar arasında “İnkişaf naminə təşəbbüs” İctimai Birliyi tərəfindən bir sıra layıhələr həyata
keçirilmişdir .
Layihələrin keçirilməsi HİV-ə yoluxmada xüsusilə həssas qruplar arasında HİV/AİDS barədə, virusa yoluxma yolları və qarşısının alınması metodları haqqında biliklərin artırılmasıdır. İlk layihə iki mərhələdən ibarət tərtib edilmişdir. Birinci mərhələ - hədəf qruplarının virus/xəstəliklə bağlı biliklər, münasibətlər və təcrübəsinin öyrənilməsi məqsədilə sosioloji sorğu və tədqiqatın aparılması (KAP tədqiqatı); tədqiqatın nəticələri əsasında həmin qruplara ünvanlanmış kommunikasiya materiallarının hazırlanması. İkinci mərhələdə küçə uşaqları və hərbi xidmətə çağırışçılar arasında məlumatlandırma kampaniyası həyata keçirilmişdir. Küçə uşaqları və çağırışçılar arasında aparılmış tədqiqatın məqsədi bu qruplar tərəfindən HİV-ə yoluxma ilə əlaqədar risklərin qiymətləndirilməsi, eləcə
də qabaqlayıcı tədbirlərin istiqaməti və məzmunu haqqında təkliflərin hazırlanması idi. Küçə uşaqları arasında aparılmış tədqiqat həmçinin onların “məskunlaşdığı” yerlərin müəyyənləşdirilməsinə yönəlmişdir. Tədqiqatlarda Bakı, Gəncə və Əli-Bayramlı şəhərlərində məskunlaşan 93 küçə uşağı və ölkənin bölgələrində yaşayan 308 nəfər hərbi komissarlıqda qeydiyyatdan keçmiş 17-25 yaşında gənc oğlan iştirak etmişdir. Riskli davranışlar haqqında keyfiyyət göstəricilərinin əldə edilməsi məqsədi ilə tədqiqat rəsmi sənədlərin nəzərdən keçirilməsi, küçə uşaqları və çağırışçılar arasında sorğu, sahələr üzrə ekspertlərlə intervü (dərinləşdirilmiş sorğu), fokus qruplarda müzakirələr vasitəsi ilə həyata keçirilmişdir. Tədqiqatda iştirak edənlərə məlumatlandırma materialları (lifletlər, posterlər, məlumat daşıyan xüsusi hazırlanmış bel çantası, bloknot və təqvimlər) təqdim edilmişdir. İkinci mərhələdə məlumatlandırma kampaniyalarından öncə hər iki hədəf qrupunun nümayəndələri – həmyaşıddan-həmyaşıda biliklərin ötürülməsi metodu əsasında treninqlər təşkil edilmişdir, “Küçə uşaqlar və HİV/AİDS” adlı treninqində 30 nəfər peer educators (onlardan 6-sı əvvəllər özü küçədə işləyən və yaşayan uşaq olmuşdur) və “HİV/AİDS və çağırışçılar” adlı treninqində 30 nəfər çağırışçı iştirak etmişdir. Treninq materialları Psixiatriya üzrə Qlobal Təşəbbüs (GİP), ÜST (WHO), UNSCAP, USAID, CMA təşkilatları tərəfindən hazırlanmış aşağıda adı göstərilən treninq modulları üzrə keçirilmişdir: “HİV/AİDS-ə giriş”, “Küçə uşaqları ilə iş”, “”Gənclər arasında HİV-in qarşısının alınması: həyat bacarıqları üzrə treninq üçün tövsiyələr, “”HİV-in prevensiyası və Davranışların dəyişdirilməsi üzrə xidmətlər”. Treninqdə həmçinin Respublika AİDS mərkəzinin 2007-ci il üçün statistik məlumatları və yuxarıda adı çəkilən iki tədqiqatın nəticələri istifadə edilmişdir. Küçə uşaqları arasında məlumatlandırma kampaniyası 2008-ci ilin 18 mart tarixindən başlanmışdır. Tədqiqat nəticəsində əldə olunmuş “küçə uşaqlarının məskunlaşma xəritəsi” əsasında 3 autriç
qrup vasitəsilə şəhərin ayrı-ayrı ərazilərində aparılmışdır (“Göy bazar”, “Şərq bazarı”, Mərkəzi Dəmir Yol vağzalı və ətraf ərazi, Milli Park). Bütövlükdə layihə çərçivəsində 512 nəfər küçə uşaqları əhatə edilmiş, onlar həmyaşıddan-həmyaşıda biliklərin ötürülməsi vasitəsilə məlumat almaqla yanaşı xüsusi hazırlanmış və məlumat daşıyan kiçik hədiyyələr almışlar ( liflet, bel çantası, təqvim). Yaşı 14-dən yuxarı olan küçə uşaqlarına əlavə olaraq fərdi qoruyucu vasitələri (prezervativlər) paylanılmışdır. Kommunikasiya qeyri-formal metodlarla, uşaqların özünü sərbəst hiss etdikləri ərazilərdə aparılmışdır. Çağırışçılar arasında məlumatlandırma kampaniyası isə aprel ayında başlanmış yaz çağırış kampaniyası müddətində 10 rayon hərbi komissarlığında aparılmışdır. Hərbi komissarlıqların ərazilərində məlumatlandırmanın aparılması üçün “İnkişaf naminə təşəbbüs” İB Gənclər və İdman Nazirliyi və Ali Hərbi komissarlıqla əlaqə yaratmış, onların dəstəyini əldə etmişlər. Beləliklə, fəaliyyət nəticəsində daha bir dövlət orqanı – Ali Hərbi Komissarlıq – HİV/AİDS-ə qarşı multisektoral cavabdehlik tədbirlərinə qoşulmuşdur. Xüsusi qeyd edilməlidir ki, Hərbi komissarlıq kampaniyaya bütün səviyyələrdə cəlb olunmuşdur - ən yüksək rəhbərlik səviyyəsində (Ali Hərbi Komissar və Komissarlığın müvafiq şöbəsi), rayon hərbi komissarlıqların rəhbərliyi səviyyəsində və hərbi komissarlıqların tibbi xidmətləri səviyyəsində. Məlumatlandırma kampaniyası çərçivəsində 10 rayon hərbi komissarlıq tərəfindən 2008-ci il ərzində çağırılan 4012 nəfər HİV/AİDS haqqında məlumat əldə etmiş (interaktiv məlumatlandırma sessiyasında iştirak etmiş) və məlumatlandırma materialları alınmışdır. Kampaniya Naxçıvan MR, Bakının Nərimanov, Nizami və Suraxanı rayonları, Abşeron, Dəvəçi, Xızı, Quba, Goranboy və Zaqatala rayonlarında keçirilmişdir. Təlim keçmiş trenerlər tərəfindən aparılmış məlumatlandırma sessiyalarında HİV-lə bağlı xüsusilə çağırışçılar arasında riskli davranışlar müzakirə edilmiş, kiçik bilik müsabiqəsi aparılmış, qaliblər mükafatlandırılmışdır. Bütün iştirakçılara məlumatlandırıcı materiallar və prezervativlər paylanmışdır. Bundan başqa layihə ilə nəzərdə tutulmayan, lakin layihənin davamiyyətinin artırılması məqsədilə hərbi komissarlıqların tibb xidmətinin həkimlərinə HİV/AİDS haqqında azərbaycan dilində dərc edilmiş kitablar paylanmışdır. Əlavə olaraq məlumatlandırma kampaniyası 7 universitetdən olan – Bakı Dövlət, Dövlət İqtisad, Texniki, İnşaat və Mühəndis, “Xəzər” Universitetlərinin, Neft, Aviasiya və İdman Akademiyalarından 12600 tələbə arasında da aparılmışdır. Bu fəaliyyətə universitetlərin tələbə təşkilatları cəlb edilmiş, yeni şəbəkə yaradılmışdır. Bütövlükdə layihə çərçivəsində xüsusilə həssas qruplardan olan gənclərə 32 min fərdi qoruyucu vasitələri paylanılmışdır.
HİV/AİDS pandemiyası əhalinin geniş kütlələrini əhatə etdiyindən ona qlobal miqyasda cavab verilməsi həyati əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanda dü
nyanın bütün ölkələrində olduğu kimi son 10 ildə bu problem aktual olaraq qalır. Stasistik məlumata əsasən AİDS-ə yoluxanların sayı 1500-i ötmüşdür və bu rəqəm günü- gündən artmaqda davam edir. Azərbaycanlı ailələrinin faciəsinin qarşısını almaq məqsədilə HİV/AİDS haqqında maarifləndirmə işi genişləndirilməlidir. Bu işin ümumtəsil məktəblərində maariflədirmə ilə həyata keçirilməsi məqsədə uyğundur, ona görə ki, sabahın
ailə başçıları məhz məktəblərdə tərbiyə alıb həyata qədəm qoyurlar. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbayanda AİDS-ə yoluxmanın 60 %- i narkotik vasitələri qəbul edənlər teskil edir, onda əmin ola bilərik ki, bu problemin kökunü məhz yetişməkdə olan gənclər arasında axtarmaq lazımdır. Nikotinə meyillilik isə orta məktəblərdə təhsil alan 5-ci sinifdən yuxarı sagirdlər arasında (xüsusilə oğlanlar) az deyildir. Qeyd etmək lazımdır ki, nikotinə meyilli uşaqlar gec- tez narkotik maddələrə alüdə ola bilərlər. Bir çox Avropa və MDB ölkələrinin HİV/AİDS məsələlərində təbliğat və maarifləndirməni vacıbliyini nəzərə alaraq ümumtəhsil orta məktəblərdə Həyatı Bacarıqlara Əsaslanan Təhsili maarıfləndirmə proqramı kimi yeridilmişdir. Azərbaycanda AİDS və digər yoluxucu xəstəliklərə qarşı tədris
müəssisələrində bu təhsil proqramına böyük ehtiyac olduğunu nəzərə alaraq HBƏT kursu Qlobal Fondun maliyyə dəstəyi ilə tətbiq edildi.
öyrənmə üsullarından istifadə etməklə, şagirdlərin bilavasitə iştirakı ilə bilik, münasibət və xüsusən bacarıqların inkişaf etdirilməsi vasitəsi ilə sağlam həyat tərzinin yaradılması və ya dəstəklənməsinə xidmət edən yanaşmadır.
Həyatı Bacarıqlara Əsaslanan Təhsildə ən geniş istifadə edilən və daha çox səmərə verən üsullar fərdi yanaşma və interaktiv üsullardır. Metodologiya seçilərkən mütləq HBƏT-in məzmunu əsas götürülür və hər mövzuya aid olan effektiv üsullar seçilir. Belə ki, biliklərin verilməsində müəyyən üsullar effektiv hesab edilirsə, müzakirə üsulu münasibətinin formalaşmasına təsir göstərir, rollu oyunlardan isə bacarıq və vərdişlərin inkişaf etdirilməsində istifadə edilir. 2006-cı ilin fevral ayından başlayaraq Təhsil Nazirliyinin təşşəbüsü ilə HBƏT üzrə Milli Konsepsiya hazırlanmışdır. Konsepsiya beynəlxalq və milli məsləhətçilər, Təhsil Problemləri İnstitutu, Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssisləri tərəfindən müzakirə olunub bəyənildi və təhsil naziri cənab M. Mərdanovun 22.05.2006 tarixli 366 nömrəli əmri ilə təstiq edildi. Konsepsiya sənədi təstiq olunandan sonra 4 ay müddətində HBƏT kursunun - I-IV, V-IX, X-XI siniflər üçün proqram materialı və müəllimlər üçün tədris vəsaiti nəşr olunub istifadəyə verildi. Bu vəsait hər bir dərsin plan və məqsədlərini aydın şəkildə təsvir edir və özünə hər mövzuya aid təcrübə nümunəsi daxil edir. 2006-cı ilin noyabr ayından Azərbaycan Respublikası Təhsil nazirinin müvafiq əmri ilə Bakının Nəsimi, Nərimanov, Əzizbəyov, Sabunçu, Binəqədi, Sabunçu, Yasamal, Suraxanı, Nizami, Qaradağ, Səbail rayonlarını əhatə edən 55 pilot məktəbində və Azərbaycanın müxtəlif regionlarında yerləşən 9 rayonunda (Xaçmaz, Xudat, İmişli, Saatlı, Ağstafa, Gəncə, Şamaxı, Yardımlı, Masallı, Quba) HBƏT üzrə proqram tətbiq olundu. 2007-2008-ci tədris illərində demək olar ki, Azərbaycanın Bakı, Sumqayıt və digər regionların məktəblərində HBƏT kursu üzrə təlimlər keçilmiş və artıq hər bir məktəbdə ayrı-ayrı siniflərdə 1saat olmaqla fakultetiv məşğələnin hesabına HBƏT kursu tədris olundu. Aparılan sorğular və keçirilən tədbirlər nəticəsində müəyyən olunub ki, bu kurs istər şagird, istər müəllim, istərsə də valideyn tərəfindən bir sözlə bütün ictimaiyyət tərəfindən çox müsbət qəbul olunub. Lakin, qeyd etmək lazımdır ki, yerlərdə HBƏT kursunu tədris edən müəllimlər bir sıra çətinliklərlə qarşılaşırlar. Məktəblərdə tədris vəsaitlərinin az olması, rus dilində program və tədris proqramının olmaması, elektron tədris vəsaitlərinin olmaması mövcud çətinliklərdəndir. Hökümət və QHT tərəfindən ayrı-ayrı regionlarda və eləcə də Bakı məktəblərində aparılan sorğular, bir sıra məktəblərdə keçirilən açıq dərslər, tədbirlər Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun bütün filiallarının əməkdaşları ilə HBƏT –lə bağlı keçirilən təlimlər ayrı- ayrı siniflərdə təhsil alan şagird və müəllimlərlə aparılan rəy sorğuları deməyə əsas verir ki, HBƏT proqramı Azərbaycanda uğurla həyata keçirilir. Artıq ümumtəhsil məktəblərində 5142 müəllim HBƏT- in tam təlim kursunu keçmiş, 1897 məktəb, 920.444 şagird HBƏT kursuna cəlb olunmusdur. Azərbaycan Respublikasının Təhsil nazirinin 30.05. 2008–ci il 693 nömrəli əmrinə əsasən 2008-2009 tədris illərində ümumtəhsil məktəblərinin 1-ci sinifləri üçün HBƏT kursunun 1 saat daxil edilməsi HBƏT proqramının Azərbaycanda tətbiq olunmasının ən bariz nümunələridir.
• Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzindən verilən məlumata görə Azərbaycanda 1987-ci ildən 2008-ci il may ayınadək 1510 nəfər HİV daşıyıcısı qeydə alınmışdır. Onlardan 1446 nəfər Azərbaycan, 64 nəfər xarici vətəndaşıdır. AİDS- dən dunyasını dəyişənlərin sayı 210 nəfərdir.
Layihənin Əlaqələndirmə Bürosunun informasiya bülleteni Qlobal Fondun “Azərbaycanda HİV/AİDS-ə qarşı cavab tədbirlərinin gücləndirilməsi” Proqramı çərçivəsində nəşr edilir. Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi, Layihənin Əlaqələndirmə Bürosu Bakı ş., AZ1005, T. Əliyarbəyov küçəsi 3 2-ci mərtəbə Tel:(+99412) 4982016 Faks:(+99412) 4982001 erasulova@gfaids.az www.gfaids.az Müalicə və diagnostika təyin edilməsi ilə bağlı AİDS- lə Mübarizə üzrə Milli Mərkəzə müraciət edə bilərsiniz Bakı ş., AZ1022, Mir-Kasunov küçəsi 1/8 Tel:(+99412) 5100869, Faks:(+99412) 4947353, office@aids.az Yüklə 111,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|