Berkinov b. B., Yakubov I. O., Sunnatov m. N. Institutsional iqtisodiyot

Tayanch iboralar:
yozilmagan, loqal, mulkchilik huquqi, 
mafiyona o’yin qoidalari. 
102.
Xufyona iqtisodiyot faoliyatining oqibatlari. 
Tayanch iboralar:
rasmiy, 
norasmiy, hukmronlik, cheklash, zulm. 
103.
Xufyona iqtisodiyotning kelib chiqishi sabablari.
 Tayanch iboralar:
rasmiy, 
hukmronlik, cheklash. 
104.
Xufiyona iqtisodiyot. 
Tayanch iboralar:
Qonundan bosh tortish, huquq 
doirasidan tashqari, byurokratiya.
105.
Shartnoma tushunchasi. 
Tayanch iboralar:
Majburiyat, ishtirokchi, tomonlar, 
tartibga solish. 
106.
Shartnomalar turlari: klassik va neoklassik. 
Tayanch iboralar:
Miqdor 
davomiylik, mazmun, tenglik, sug’urta, to’liq. 
107.
Shartnomalarning xillari.
 Tayanch iboralar:
mazmun, tenglik, sug’urta, to’liq 
 
 

---

150 
III. MUNOZARA UCHUN OCHIQ SAVOLLAR
1.
«O’ziniki» va «begonalar»ga bo’lishga misollar keltiring. Ushbu qoidalar nima 
uchun paydo bo’ldi? Ular hozirda qanchalik o’zgargan va nima uchun? 
«O’ziniki» va «begona» xilidagi qoidalar hozirgi vaqtda qanaqa funktsiyalarni 
bajaradi? 
2.
Agar institutsional muhit barqarorlikni ta’minlamasa, qanaqa muammolar 
paydo bo’lishi mumkin? 
3.
Agent xatti-harakatining samaradorligi u foydalanishi mumkin bo’lgan axborot 
hajmining oshishi bilan kamayadigan vaziyat sodir bo’lishi mumkinmi? O’z 
javobingizni muayyan misollar bilan asoslang. 
4.
Agentlik nazariyasi atamalarida top-menejerlar, aktsiyadorlar va yollanma 
xodimlar o’rtasidagi munosabatlarni ta’riflang. Menejer kim – printsipalmi 
yoki agentmi? O’z javobingizni asoslang. 
5.
Agentlik nazariyasi doirasida ratsionirlash tartibotini qanday maqsadda va 
qaysi tomondan qo’llash mumkinligini izohlang? Ushbu mexanizmning 
ishlashini misol orqali ko’rsating.
6.
Agentlik nazariyasining asosiy omillarini ajrating va printsipal bilan agentning 
o’zaro hamkorligi sxemasini ta’riflang. Tovar bozorida, kredit bozorida, 
sug’urta bozorida, mehnat bozorida yuzaga keloadigan agentlik 
munosabatlariga misollar keltiring. Har bir misol uchun kim printsipal va kim 
agent hisoblanishini, ularning har biri qanaqa harakatlarni qo’llashini 
ko’rsating. 
7.
An’anaviy va zamonaviy institutsional istlarning «institut» tushunchasini 
ta’riflashga nisbatan yondashuvlaridagi asosiy farqlar qanaqa? 
8.
An’anaviy institutsionalistlarning institutlarni tahlil qilishga nisbatan 
yondashuvini tavsiflang. Jon Kommons institutlarga qanaqa ta’rif bergan? 
Kommons yondashuviga mos keluvchi institutga misol keltiring. 
9.
Axborotni izlashning asosiy sohalari qanaqa? Individlar ushbu sohalardagi 
qidiruvni amalga oshirishida qanaqa xarajatlar qilishiga misollar keltiring. 

---

151 
Qanaqa omillar axborotni izlash xarajatlarining oshishiga xizmat qiladi? Nima 
uchun?
10.
Bir institutdan agentlarning turli guruhlari tomonidan turli maqsadlarda 
foydalanish mumkinmi? O’z javobingizni asoslang. Agar ha bo’lsa, tegishli 
misolni keltiring. 
11.
Davlat aholining transaktsiya xarajatlarini qanday qilib kamaytirishi mumkin?
12.
Davlat aholining transaktsiya xarajatlarini qanday qilib oshirishi mumkin? 
13.
Jamiyatdagi ishonch darajasi boshqarish shaklini tanlashga qanday ta’sir 
ko’rsatadi? O’z javobingizni asoslang. 
14.
Zamonaviy jamiyatda norasmiy institutlar samaradorligining pasayishini nima 
bilan izohlash mumkin? Qaysi sohalarda norasmiy institutlar o’z ahamiyatini 
saqlab qoladi? 
15.
Ijaraga olingan uchastkada uy qurilishi ijarachi va ijaraga beruvchining 
muzokara kuchlariga qay tarzda ta’sir ko’rsatadi? Ulardan kim va nima uchun 
o’zini opportunistik tutishimkoniyatiga ega bo’ladi? Mazkur opportunistik 
xatti-harakatnimada o’z ifodasini topadi? U qanday nomlanadi? 
16.
Ikkita korxona o’rtasidagi munosabatlarda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan 
muvofiqlashtirish muammosini ta’riflang. Ishtirokchilar sonining o’sishi bilan 
muvofiqlashtirish muammolari hal etish mexanizmlari qanday o’zgaradi? 
Javobingizni keltirilgan misol bilan izohlang. 
17.
Iqtisodiy qoidalarning doimiy ravishda o’zgarishi iqtisodiy agentlarning 
kutishlari va xatti-harakatiga qay tarzda ta’sir ko’rsatadi?
18.
Iqtisodiy madaniyat shajarasining asosiy darajalarini ta’riflang. Mazkur 
darajalarning har birida qadriyatlarning roli qanday? 
19.
Iqtisodiy siyosat jamiyatda hukumronlik qilayotgan qadriyatlarni qay tarzda 
hisobga olishi lozim? Qadriyatlarning inkor etilishi salbiy oqibatlarga olib 
kelgan holatlarga misol keltiring. 
20.
Imtihonda ko’chirish oqilonami? 
21.
Individ qadriyatlarga amal qiladigan xatti-harakatga misol keltiring. Agar u 
ta’riflangan vaziyatda bitimlarga tayanganida nima yuz bergan bo’lardi? 

---

152 
22.
Institutlar tashkilotlardan nima bilan farq qiladi? Fikringizni aniq misol bilan 
izohlang. 
23.
Internet-makonda agentlar munosabatlarini tartibga solishda norasmiy 
qoidalarning samarasizligini nima bilan izohlash mumkin? 
24.
Internet-makonda kontragentlar o’zaro munosabatlarining o’ziga xos 
xususiyatlari qanaqa? 
25.
Ishbilarmon sheriklarni izlash strategiyalarini sanang. U yoki bu strategiyani 
tanlash nimaga bog’liq? Korxonalar sheriklarni izlash xarajatlarini qanday 
qilib kamaytirishlari mumkin? 
26.
Ishonchli tovarlar bozorida bitimlarning amalga oshirilishi sotuvchilar va 
xaridorlarning opportunistik xatti-harakatiga misollar keltiring. 
27.
Ishonchli tovarlar bozorida opportunistik xatti-harakatning qaysi turlari o’rin 
tutadi? Ularning har biri qanday va nima uchun namoyon bo’lishini ta’lim 
xizmatlari ko’rsatish misolida izohlang. 
28.
Kommons tomonidan ajratilgan har bir turdagi transaktsiyalarga bittadan misol 
keltiring. O’z tanlovingizni asoslang. Ushbu misollar asosida transaktsiyalar 
o’rtasidagi farqlarni tariflang. 
29.
Kommons transaktsiyalarning qanaqa uchta xilini ajratadi? Kommonsning 
fikriga ko’ra, transaktsiyalarni tavsiflashning asosidanima yotadi? Kommons 
tomonidan ajratilgan transaktsiyalarning xillari bir-biridan nimasi bilan farq 
qiladi? 
30.
Kontragentlarning kooperatsiyasiga xizmat qiluvchi institutga misol keltiring. 
Mazkur institutlarga amal qilishda majburlash tizimining roliqanaqa? O’z 
javobingizni asoslang. 
31.
Korxona uchun narx-navo mojarosida ishtirok etish maqbulmi? O’z 
javobingizni asoslang. 
32.
Korxonalar o’z tovarlarining narxlarini qanaqa qoidalar asosida belgilashlari 
mumkin? Mazkur holatda korxonalarning xatti-harakati cheklangan oqilonalik 
kontseptsiyasiga mos keladimi? O’z javobingizni asoslang. 

---

153 
33.
Qaysi holatda va nima uchun ma’naviy tavakkalchilikning oldini olish 
printsipal uchun katta xarajatlar bilan bog’liq bo’ladi: (a) mijoz va advokatning 
munosabatlarida; (b) ishchi va tsex boshlig’i munosabatlarida? O’z 
javobingizni asoslang. 
34.
Qanaqa institutlar qoidalarni rasmiy va norasmiy o’qitishni amalga oshiradi? 
35.
Qanaqa kasblar faqat ijobiy transaktsiya xarajatlari o’rin tutgan hollarda 
mavjud bo’ladi? O’z javobingizni asoslang. 
36.
Qanaqa omillar korxona uchun agentlik xarajatlari paydo bo’lishiga sharoit 
yaratadi? Agentlik xarajatlari, axborot xarajatlari va mulk huquqlarini himoya 
qilish xarajatlarini o’zaro taqqoslang. 
37.
Qanday vaziyatda ish beruvchi tovlamachilikni qo’llashi mumkin? Xodim 
tovlamachilikdan himoyalanishning qanaqa usullarini qo’llashi mumkin? 
38.
Qanday holatda xaridorning transaktsiya xarajatlari yuqori bo’ladi – salondan 
yangi avtomobilni xarid qilishdami yoki minilgan avtomobilni uning eski 
egasidan xarid qilishdami? Xaridorning har bir holatdagi transaktsiya 
xarajatlarini taqqoslagan holda o’z javobingizni asoslang. 
39.
Qoidalarni ichki sabablar tufayli yuzaga keladigan va tashqaridan qabul 
qildiriladigan turlarga bo’lish ularni rasmiy va norasmiy qoidalarga bo’lishga 
mos keladimi? O’z javobingizni asoslang. 
40.
Ma’naviy tavakkalchilik bilan yashirincha harakatlar va yashirincha axborotga 
ega bo’lgan ma’naviy tavakkalchilik o’rtasidagi farqlarni misollar orqali 
izohlang. 
41.
Ma’naviy tavakkalchilikka qarshi kurashishning tashqi va ichki usullari nima 
bilan farq qiladi? Mehnat bozoridagi shuhrat xodimni opportunistik xatti-
harakatga undovchi omillarga qanday ta’sir ko’rsatadi? Ushbu mexanizmning 
samaradorligini baholang. 
42.
Ma’naviy tavakkalchilikning oldini olishusuli sifatida monitoringning 
kamchiliklari qanaqa? Monitoringning samaradorligi qaysi omillarga bog’liq? 
O’z javobingizni asoslang. 

---

154 
43.
Menedjerlar bilan aktsiyadorlar o’rtasidagi munosabatni agentlik atamalarida 
ta’riflang. Kim ushbu holatda printsipal va kim agent hisoblanadi? Taraflardan 
qaysisi o’zini opportunistik tutish imkoniyatiga ega bo’ladi? 
44.
Mehnat bozorida noqulay tanlov muammolarini hal etish uchun qo’llanishi 
mumkin bo’lgan signallar va filtratsiya mexanizmlarining ta’siri o’rtasidagi 
farq nimada? O’z javobingizni misollar orqali asoslang.
45.
Mehnat bozorida, kredit bozorida, sug’urta bozorida signallar mexanizmidan 
foydalanishga misollar keltiring. Misollarning tanlanishini asoslang. 
46.
Mehnat bozoridagi ma’naviy tavakkalchilikka misol keltiring. Uning paydo 
bo’lishining sabablari qanaqa? O’z javobingizni asoslang. 
47.
Mehnat bozoridagi noqulay tanlovga misol keltiring. Ushbu holatda noqulay 
tanlov nima uchun yuzaga keladi va nimadan iborat? Noqulay tanlovning 
o’zaro hamkorlik har bir ishtirokchisining farovonligiga ta’sirini tavsiflang. 
48.
Milgrom va Roberts transaktsiya xarajatlarining qanaqa toifalarini ajratdi? Ular 
tasnifining asosida qanaqa mezon yotadi? Milgrom va Roberts ajratgan 
xarajatlar toifalarini ta’riflang va ular o’rtasidagi farqlarni izohlovchi misollar 
keltiring. 
49.
Muvofiqlashtirish muammolarini hal etuvchi institutga misol keltiring. Ko’rib 
chiqilgan institutni ta’riflang (qoida plyus sanktsiya). 
50.
Muzokaralar olib borish xarajatlarining toifalarini sanang. Misollar keltiring. 
Qanaqa omillar muzokaralar olib borish xarajatlarining oshishiga xizmat 
qiladi? Ularni qanday qilib kamaytirish mumkin? 
51.
Mukammal shartnomaning asosiy belgilarini sanang. Professor bilan 
universitet o’rtasidagi mukammal shartnoma qanday ko’rinishga ega bo’lishi 
kerak? 
52.
Mulk huquqlarining himoya qilinganlik darajasi boshqarish shaklini tanlashga 
qanday ta’sir ko’rsatadi? O’z javobingizni asoslang. 
53.
Munosabat shartnomasini tuzgan taraflar shartnomani ijro etishga 
majburlashning qanaqa mexanizmlaridan foydalanishlari mumkin? Ular 
opportunistik xatti-harakatga undovchi omillarga qanday ta’sir ko’rsatadi? 

---

155 
54.
Mutaassib xatti-harakatning shakllanishi qanaqa omillarga bog’liq? 
Mutaassiblikning shakllanishi ehtimoli kam bo’lgan faoliyat sohalari 
mavjudmi? O’z javobingizni izohlang. 
55.
Natijaga qarab haq to’lashning joriy etilishi qay tarzda ma’naviy tavakkalchilik 
muammolarini hal etishga ko’maklashishiga misol keltiring. “Tavakkalchilik - 
rag’batlar” dilemmasining mohiyati nimadan iborat? Ushbu dilemmani 
izohlovchi misolni keltiring. 
56.
Nima sababdan qadriyatlar iqtisodiy xatti-harakatga ta’sir ko’rsatadi? Agar 
insonlar mutlaq oqil bo’lganlarida o’zgargan bo’larmidi? O’z javobingizni
asoslang. 
57.
Nima uchun biznes-maslahatchilarga zarurat tug’ildi? Korxonalar duch 
keladigan muammolarni hal etishda masahatchilar korxona ichidagi agentlarga 
qaraganda qanaqa ustunliklarga ega? 
58.
Nima uchun jamiyat a’zolarining soni o’sishi bilan norasmiy qoidalarga amal 
qilishda chiptasiz muammosi paydo bo’lishi mumkin? Rasmiy institutlar 
chiptasiz muammosini qanday qilib bartaraf etish imkonini berishga misollar 
keltiring. 
59.
Nima uchun sotuvchi o’z tovariga berayotgan kafolatlar o’lchash xarajatlarini 
kamaytirish imkonini beradi? Qanaqa toifadagi tovarlarni xarid qilishda 
kafolatla ro’lchash xarajatlarini kamaytirishga xizmat qiladi? Kafolatlar 
sotuvchi va xaridorni opportunistik xatti-harakatga undovchi omillarga qanday 
ta’sir ko’rsatadi? Kafolatlarning o’lchash xarajatlariga ta’sirini izohlovchi 
misol keltiring. 
60.
Nima uchun o’zaro hamkorlik ishtirokchilari shartnomani ijro etishga 
majburlash xarajatlarini amalga oshirishga majbur? Ushbu xarajatlarni 
pasaytirish usullari qanaqa? Mazkur usullarni ta’riflang va nima uchun ular 
majburlash xarajatlarini pasaytirish imkonini berishini izohlang.
61.
Nima uchun o’ziga xos aktivlarga investitsiya kiritishni nazarda tutuvchi uzoq 
muddatli sheriklik munosabatlarida munosabat shartnomasini tanlash optimal 
hisoblanadi? O’z javobingizni asoslang. 

---

156 
62.
Noaniq bilimga misol keltiring. Noaniq bilimni sotishda qanaqa qiyinchiliklar 
paydo bo’lishi mumkin? Qaysi institutlar ushbu qiyinchiliklarni yengib 
o’tishga yordam beradi?
63.
Noaniqlik darajasi yuqori bo’lgan o’tish iqtisodiyotida nufuz barqaror bozor 
iqtisodiyotidagiga qaraganda muhimroq degan fikr to’g’risi? Nima uchun? 
64.
Norma va unga asoslangan qoidalarga misol keltiring. Ushbu misol yordamida 
norma bilan qoidalar o’rtasidagi farqni ko’rsating. 
65.
Nort va Uollis AQSh iqtisodiyotida transaktsiya sektorining ulushini 
baholashga bag’ishlangan tadqiqotida xarajatlarning qanaqa toifalarini 
ajratishdi? Ular transaktsiya xarajatlarini qanday baholashdi? Nort va Uollis 
qanaqa tarmoqlarni transaktsiya tarmoqlariga kiritishdi? Ular transaktsiya 
xarajatlari o’sishining qanaqa sabablarini ajratishdi? 
66.
Nort va Eggertsson transaktsiya xarajatlarining qanaqa toifalarini ajratishgan? 
Tegishli toifalarni abiturientning oliy o’quv yurtini tanlash va unga kirish 
chog’idagi xarajatlari misolida ta’riflang.
67.
Nort transaktsiya xarajatlarining darajasini va tarkibini tavsiflovchi qanaqa 
omillarni ajratdi? Ular transaktsiya xarajatlarining tarkibiga qanday ta’sir 
ko’rsatadi? 
68.
Nort–Eggertssonning tasnifiga muvofiq mulk huquqlarini himoya qilish 
xarajatlarini transaktsiya xarajatlarining qanaqa toifalari jumlasiga kiritish 
mumkin? Javobingizni tasdiqlovchi misollarni keltiring. 
69.
Nort–Eggertssonning tasnifiga muvofiq foydalanuvchi tomonidan virusga 
qarshi dasturning xarid qilinishi va o’rnatilishini xarajatlarning qaysi xiliga 
kiritish mumkin? O’z javobingizni asoslang. 
70.
Oddiy do’konlarda va internet-do’konlarda sotuvchilarning opportunistik xatti-
harakati ehtimolini taqqoslang. 
71.
Printsipal imkoniyatli agentlarning yashirincha xususiyatlarini aniqlay 
oladimi? Agar yo’q bo’lsa, nima uchun? Agar ha bo’lsa, u qay tarzda harakat 
qilishi mumkin? 

---

157 
72.
Real shartnomalarning mukammal emasligi sabablarini ayting. Talaba bilan 
universitetning o’zaro hamkorligi misolida nima uchun taraflar mukammal 
shartnoma tuza olmasligini ko’rsating. 
73.
Samarali ish haqi mexanizmining xodimni opportunistik xatti-harakatga 
undovchi omillarga ta’sirini ta’riflang. Ushbu mexanizmdan foydalanish 
korxona uchun qanaqa kamchiliklar bilan bog’liq? 
74.
Sotuvchi tomonidan belgilanadigan yuqori narx tovarning yuqori sifatli 
ekanligidan dalolat berishi mumkinmi? O’z javobingizni asoslang. 
75.
Sug’urta bozoridagi ma’naviy tavakkalchilikka misol keltiring. Uning paydo 
bo’lishining sabablari qanaqa? O’z javobingizni asoslang. 
76.
Sug’urta bozoridagi noqulay tanlovga misol keltiring. Ushbu holatda noqulay 
tanlov nima uchun yuzaga keladi va nimadan iborat? 
77.
Taqsimlash va bo’lish qoidalari qanaqa funktsiyalarni bajaradi? Bunday 
qoidalarga bo’lgan zarurat nima uchun paydo bo’ladi? O’z javobingizni 
misollar bilan izohlang. 
78.
Talabalarning o’qituvchi bilan o’zaro hamkorligini Kommons tomonidan taklif 
etilgan tasnifga muvofiq transaktsiyalarning qaysi xiliga kiritish mumkin? O’z 
javobingizni asoslang. 
79.
Taraflar o’z kontragentlari faoliyatining monitoringini amalga oshirishda 
qanaqa maqsadlarni ko’zlashadi? Monitoring xarajatlarining miqdoriga qanaqa 
omillarta’sir ko’rsatadi? 
80.
Taraflar shartnomani tuzish xarajatlariniqanday qilib kamaytirishlari mumkin? 
Shartnomani tuzish xarajatlarini tejash shartnoma tuzilganidan keyingi 
transaktsiya xarajatlarini ham kamaytirish imkonini beradimi? O’z 
javobingizni asoslang. 
81.
Tarmoqqa kirishni cheklash kabi transaktsiyalarni amalga oshirishga xizmat 
qiluvchi mexanizmni ta’riflang. Nima uchun mazkur mexanizm transaktsiya 
xarajatlarining kamayishiga xizmat qiladi? Ushbu mexanizm qanaqa 
kamchiliklarga ega? 

---

158 
82.
Transaktsiya xarajatlarini empirik baholashning murakkabligi nima bilan 
shartlangan? 
83.
Transaktsiya xarajatlarining transformatsiya xarajatlaridan farqi nimada? 
Misollar keltiring.
84.
Transaktsiyani ta’riflashga nisbatan Kommons yondashuvi. Kommonsning 
fikriga ko’ra, transaktsiyaning asosida qaysi uchta tamoyil yotadi? Ular o’zaro 
qanday bog’liq? Ular neoklassik model bilan solishtirganda transaktsiya 
haqidagi tasavvurni qanday o’zgartirishadi? 
85.
O’ziga xos aktivlarga investitsiya kiritgan tarafning muzokara kuchi to’liqsiz 
shartnomaning amalga oshirilishi jarayonida qanday o’zgarishini misol orqali 
ko’rsating. 
86.
Uzoq muddatli shartnomaning tuzilishi tovlamachilikdan ishonchli himoya 
hisoblanadimi? Javobingizni tasdiqlovchi misol keltiring. 
87.
Uilyamson va Kommons tomonidan taklif etilgan transaktsiyalar ta’riflarining 
farqi nimada? Javobni misollar orqali izohlang. Nima uchun Uilyamsonning 
fikriga ko’ra transaktsiyani boshqarish – huddi transaktsiya kabi tahlil 
qilishning muhim predmeti? 
88.
Uilyamson transaktsiyalarning qanaqa xillarini ajratdi? Transaktsiyalarning 
tez-tez takrorlanishi va ularda ishtirok etuvchi aktivlarning o’ziga xoslik 
darajasi kabi parametrlar boshqaruv shaklini tanlashga qay tarzda ta’sir 
ko’rsatadi? 
89.
O’qituvchi bilan talaba o’rtasidagi munosabatlarda ma’naviy tavakkalchilik 
nimada namoyon bo’ladi? Taraflardan qaysisi o’zini opportunistik tutishi 
mumkin? Nima uchun ularning munosabatlarida ma’naviy tavakkalchilik 
paydo bo’lishi mumkin? Ushbu vaziyatda o’zaro hamkorlik ishtirokchilari 
ma’naviy tavakkalchilik muammolarini hal etishning qaysi mexanizmlaridan 
foydalanishlari mumkin? 
90.
O’qituvchilar bilan talabalar o’rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi 
rasmiy va norasmiy qoidalarga misollar keltiring. Rasmiy va norasmiy qoidalar 
ushbu vaziyatda bir-biriga qanday bog’lanishi mumkin? 

---

159 
91.
Umumiy yo’nalishdagi aktivlaro’ziga xos aktivlardan nimasi bilan farq qiladi? 
Nima uchun o’ziga xos aktivlar ishtirok etadigan transaktsiyalar boshqarning 
alohida shakllarini talab qiladi? 
92.
Uni amalga oshirishu chun klassik shartnomaning tuzilishi optimal 
hisoblanadigan bitimning tavsiflari qanaqa? O’z javobingizni asoslang va uni 
tasdiqlovchi misol keltiring.
93.
Uning doirasida diskretlik va prezentativlik mezonlariga amal qilinadigan bitimga 
misol keltiring. Misolning tanlanishini asoslang. Nima uchun bunday bitimni 
amalga oshirish uchun klassik shartnoma tuziladi? 
94.
Faoliyatning qaysi sohalarida korxonalarning obro’si ularning asosiy aktivi 
hisoblanadi? Ushbu korxonalar faoliyat ko’rsatadigan tovarlar yoki xizmatlar 
bozorlarining asosiy tavsiflari qanaqa? 
95.
Xususiylashtirish natijalarini qayta ko’rib chiqish qanaqa ijobiy va salbiy 
oqibatlarga olib kelishi mumkin? 
96.
Shartnomani tuzishdan oldingi va shartnoma tuzilganidan keyingi transaktsiya 
xarajatlari o’zaro qanday bog’langan? O’z javobingizni asoslang. Ushbu 
bog’liqlikni tasdiqlovchi misollar keltiring. 
97.
Shartnomaning sub’ektiv va ob’ektiv o’lchamlari o’rtasidagi nisbatni izohlovchi 
misolni keltiring. Shartnomaning sub’ektiv va ob’ektiv o’lchamlari hech qachon 
mos kelmaydi deb ta’kidlash mumkinki? 
98.
Shartnomaning asosiy qismlarini sanang va tavsiflang. Ushbu qismlarni kvartira 
egasi bilan unda ta’mirlash ishlarini amalga oshirayotgan ishchilar o’rtasida 
tuzilgan shartnoma misolida ta’riflang. 
99.
Shartnomaning qaysi tarkibiy qismlari shartnoma muddatining uzayishi bilan 
alohida ahamiyat kasb etadi? Nima uchun? Nuqtai nazaringizni tasdiqlovchi 
misollarni keltiring. 
100.
Elektron tijoratning tarqalishi transaktsiya xarajatlarining tarkibiga qanday ta’sir 
ko’rsatadi? Xaridorlar uchun elektron tijoratning joriy etilishi Nort–
Eggertssonning tasnifiga muvofiq transaktsiya xarajatlarining qanaqa toifalariga 
ta’sir ko’rsatadi? Sotuvchilar uchun elektron tijoratning joriy etilishichi?