Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi
AZƏRBAYCAN ALÜMİNİUM SƏNAYESİ
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.AZƏRBAYCAN ALÜMİNİUM SƏNAYESİ
4.1. Azərbaycan alüminium sənayesinin tarixi və mövcud vəziyyəti Ənənəvi olaraq Respublikada alüminium sənayesinin əsasını təşkil etmiş “Gəncə Gil-torpaq” müəssisəsində xammal kimi yerli Zəylik alunit və xaricdən idxal olunan boksit filizlərindən gil-torpaq istehsal edilərək Sumqayıt Alüminium Zavodunda ilkin alüminium istehsalı üçün istifadə edilirdi. Ölkəmizdə fəaliyyət göstərən ən iri alüminium müəssisələri Sumqayıt Alüminium Zavodu və Gəncə Gil-torpaq kombinatı olmuşdur.
29
Sumqayıt Alüminium Zavodu tikintisinə 1949-cu ildə (əsas təyinatını müəyyən edən istehsal sexlərinin- elektroliz sexinin və civədüzləndirici yarımstansiyanın tikintisinə 1952- ci ildə) başlanmış, 1955-ci il martın 8-də ilk əlvan metal külçə- ilkin alüminium alınmışdır. 1959-1960-cı illərdə ikinci seriyasının korpusları tikilmiş, 1964-cü ildə elektroliz sexinin alüminium məftil istehsal edən şöbəsi, 1968-ci ildə məişət soyuducuları üçün buxarlandırıcı istehsal edən sexi, 1974-cü ildə alüminium və latun metallardan qab-qacaq istehsal edən sexi, 1976-ci ildə təkrar alüminium külçəsi istehsal edən sexi, 1977-ci ildə həmin sexin metal tullantılarından latun və mis külçələri istehsal edən şöbəsi işə düşmüşdür. Müəssisə 1997-ci ildə fəaliyyətini dayandırmışdır. Alüminium sahəsində fəaliyyət göstərən digər müəssisə Gəncə Gil-torpaq kombinatı olmuşdur. Ötən əsrin ortalarında fəaliyyətə başlamış Gəncə Gil-torpaq İstehsalat Sahəsində Daşkəsən rayonunun Zəylik mədənindən gətirilən alunit və idxal boksit filizindən istifadə edilməsi nəzərdə tutuluşdur. İstehsalat prosesi zamanı il ərzində əmələ gələn 2 milyon ton şlamın yığılması məqsədilə müəssisənin ərazisində ümumi sahəsi 159 hektar olan 2 ədəd şlam hovuzu tikilərək istifdəyə verilmişdir. 1976-cı ildə müəssisədə istehsal gücü 300 min ton boksit filizinin emalı xətti işə salınmış və xarici ölkələrdən (Qvineya və Hindistan) idxal olunan boksitin emalına başlanmışdır.Bu müəssisənin illik istehsal gücü boksit xətti üçün 300 min ton, alunit xətti üçün 150 min ton təşkil etmişdir. Ötən əsrin 90-cı illərində yaşanan problemlər ölkədə alüminium istehsalını kəskin azaltmış və müəssisə 1997-ci ildə fəaliyyətini dayandırmışdır. 2000-ci ildə Daşkəsən Zəylik alunit mədən müəssisəsinin, Gəncə Gil-torpaq kombinatının və Sumqayıt Alüminium Zavodunun bazasında “Azəralüminium” ASC yaradılmışdır. 2002-ci ildə respublikanın alüminium istehsalı müəssisələri yenidən bərpa olunaraq istehsala başlamış və bu alüminium sənayesi qeyri-neft sektorunun aparıcı sahəsinə çevrilmişdir. 2008-ci ildən başlayan və sonrakı illər dərinləşən iqtisadi böhran dünyanın bütün ölkələrində alüminium istehsalı sənayesinə ciddi təsir göstərmiş, bir sıra zavodlar 30
fəaliyyətini dayandırmış, bəziləri isə istehsalını məhdudlaşdırmışdır. Bu illər ərzində dünyada alüminiumun qiyməti təqribən iki dəfə azalmışdır ki, bu da istehsalı idxal xammalından asılı olan Azərbaycan alüminium sənayesinin aparıcı müəssisələri Gəncə Gil-torpaq kombinatının və Sumqayıt Alüminium Zavodunun dayanmasına səbəb olmuşdur. Azərbaycan Respublikasında əlvan metallurgiya sənayesinin aparıcı sahəsi olan boksit və alunit filizindən alüminium-oksid (gil-torpaq), ilkin alüminium və yarımfabrikat (alüminium vərəq-rulon və lövhə şəklində, hər iki üzü boyanmış vərəq və lövhə) məhsullarının istehsalı bu sahə üzrə aparıcı şirkət olan Det-AL Holding tərəfindən həyata keçirilir. Şirkətin baza müəssisəsi olan Det-AL Alüminium Kompleksi Gəncə şəhərində yerləşir. Kompleksin ümumi ərazisi 81 hektar, ümumi tikinti altı sahə isə 102.000 m 2
ərazini əhatə edir. Kompleksin tərkibinə 4 zavod (Elektroliz Zavodu, Anod Prosesləri Zavodu, Metal Tökmə və Fasiləsiz Yayma Zavodu, Təzyiqlə Emal və Boyama Zavodu) və 2 köməkçi sahə (110 kvt-luq və Silisium Düzləndirici Yarımstansiya, Mexaniki Təmir Stansiyası), çoxlu sayda sex, istehsalat və sosial obyektlət daxildir. Holdinqin ümumi işçi sayı isə 910 nəfərdir. Det-AL Alüminium Kompleksinin təməli 2008-ci ildə qoyulmuşdur. 2011-ci ildə Kompleksin ilk 50.000 tonluq istehsal gücünə malik 1-ci fazası işə başlamışdır. 2013-cü ilin may ayından etibarən Det-AL Alüminium Kompleksinin Yarımfabrikat məhsulları istehsal edən (Metal Tökmə və Fasiləsiz Yayma Zavodu, Təzyiqlə Emal və Boyama Zavodu) zavodları sınaq məqsədilə fəaliyyətə başlamışdır. Zavodun ümumi ilkin alüminium istehsal gücü ildə 50 min tondur.
|