Azərbaycan Respublikası “ÇAĞ” Öyrətim İşlətmələri

«TƏRCÜMƏŞÜNASLIQ VƏ ONUN MÜASİR DÖVRDƏ ROLU»  II Respublika tələbə elmi-praktik konfransı 
 
116 
различиями между языками. Конечно, индивидуальные различия тоже сущес-
твуют, но они отступают на задний план. Поэтому сама  возможность и зако-
номерности  осуществления  перевода  определяются,  в  первую  очередь,  спо-
собностью  разноязычных  текстов  вступать  в  качестве  коммуникативно-рав-
ноценных в процессе общения. 
Важнейшая задача теории перевода заключается в выявлении языковых и 
экстралингвистических  факторов,  которые  делают  возможным  отождествле-
ние содержания сообщений на разных языках. Общность содержания текстов 
оригинала и перевода называется эквивалентностью перевода. 
Перевод является основным видом языкового посредничества. Коммуни-
кативная равноценность текстов оригинала и перевода предполагает высокую 
степень подобия соотнесённых единиц этих текстов. 
Сокращение и адаптация перевода могут быть взаимосвязаны и осущест-
вляются  одновременно  при  переводе  одного  и  того  же  оригинала.  В  любом 
случае создаваемый текст именуется «переводом», хотя факт сокращения или 
адаптации обычно особо оговаривается. 
 
 
О СВОЕОБРАЗИИ ПЕРЕВОДА ФРАЗЕОЛОГИЗМОВ. 
Nargiz ALEKBEROVA 
Бакинский  Славянский  Университет 
Факультет Перевода 3-ый курс 
Научный  руководитель: доц. Гаджиев К.
 
 
В  переводе  целый  комплекс проблем  возникает при описании  фразеоло-
гических  соответсвий  или,точнее,соответствий  фразеологическим  единицам 
оригинала.Существуют три основных типа соответствий образным фразеоло-
гическим единицам оригинала. 
В  первом типе соответствий сохраняется весь комплекс значений перево-
димой единицы. В этом случае в ПЯ имеется образный фразеологизм, совпа-
дающий  с  фразеологической  единицей  оригинала  как  по  прямому,  так  и  по 
переносному значению (основанный  на том же самом  образе). Как  правило, 
такие  соответствия  обнаруживаются  у  так  называемых  интернациональных 
фразеологизмов, заимствованных обоими языками из какого-нибудь третьего 
языка, древнего или современного: 
The sword of Damocles- Дамоклов меч 
Archilles’ heel-Ахиллесова пята 
Pyrrhic victory-Пиррова победа 
The apple of discord-яблоко раздора 
Play with fire-играть с огнём 

Materiallar 
                                                                                                                             02 may 2009-cu il
 
 
117 
Во втором типе соответствий одинаковый переносный смысл передаётся 
в ПЯ с помощью иного образа при сохранении всех прочих компонентов се-
мантики фразеологизма: 
To get up on the wrong side of the bed-встать с постели не с той ноги 
To  turn back the clock-повернуть вспять колесо истории 
He that lies down with dogs,rise up with fleas- с собакой ляжешь с блохами 
встанешь 
Stretch your legs according  to the coverlet-по одёжке протягивай ножки 
He that lives with cripples learns  to limp- C кем хлеб-соль водишь,на того и 
походишь 
Третий  тип  соответствий  создаётся  путем  калькирования  иноязычной 
образной единицы: 
He was not fit to carry water for her- он был не достоин  и воду таскать для нее 
Necessity is the mother of invention- Необходимостьмать изобретательности 
To put the cart before the horse- ставить телегу впереди лошади 
Whom God would destroy, He first make mad-Если  Бог  хочет  погубить 
человека,он его лишает разума 
All is not gold that glitters-НЕ всё (то) золото,что блестит 
To buy a pig in a poke-купить кота в мешке 
Соответствия  этого  типа  применимы  лишь  в  том  случае,  если  образ  в 
исходной единице достаточно «прозрачен», и его воспроизведение в переводе 
позволит  Рецептору перевода понять  передаваемое  переносное значение( по 
русски  понятно,что  ставить  телегу  перед  лошадью  означает  нарушить  пра-
вильную  последовательность  действий).  Если  же  в  оригинале  употреблено 
фразеологическое  сращение,  где  связь  между  переносным  и  прямом  значе-
нием  недостаточно  ясна,  то  калькирование  образа  приведёт  к  разрушению 
смысла фразеологической единицы. В таких случаях нередко приходится во-
обще отказываться от применения фразеологического соответствия и доволь-
ствоваться  описанием  основного(т.е  переносного)  смысла  переводимого  со-
четания: 
To mind P’s and Q’s- соблюдать осторожность 
To dine with Duke Humphrey- ходить голодным,остаться без обеда 
To grin like  a Cheshire cat- широко улыбаться 
Хотя  происхождение  таких    фразеологических  единиц  обычно  может  быть 
обнаружена  путьем  специальных  исследований,  оно,  как  правило,  мало  из-
вестно самим Рецепторам оригинала, и их переносное значение не выводится 
из  самого  образа.  Нетрудно  заметитиь,  что  многие  из  перечисленных  ФЕ  –
кальки, т. еименно те образования, которые необходимы для полной эквива-
лентности. Есть разумеется свое «но». Одной принадлежности фразеологизма  
к интернациональным недостаточно,чтобы обеспечить его правильный пере-
вод.  Во-первых,  далеко  не  все  вошедшие  в  один  язык  «интернациональные 

«TƏRCÜMƏŞÜNASLIQ VƏ ONUN MÜASİR DÖVRDƏ ROLU»  II Respublika tələbə elmi-praktik konfransı 
 
118 
единицы» имеються и в остальных языках. Те же козалось бы ,универсальные 
«молот» и «наковальня» отсутсвуют, напр. в английском языке, где им предпо-
читают «дьявола» и «глубокое море»- 
To be between the devil and the deep sea-быть между  молотом и наковаль-
ней (двух огней) 
 
 
СПОСОБЫ ПЕРЕДАЧИ ПАРЕМИОЛОГИЧЕСКИХ 
ЕДИНИЦ В ПРОЦЕССЕ ПЕРЕВОДА. 
Фируза МАМЕДОВА 
Бакинский  Славянский  Университет 
III курс.Факультет перевода 
Н. рук. доц. К.А.Гаджиев 
 
Каждый народ, наблюдая в природе и обществе одни и те же явления, дает 
наиболее  частым  из  них  названия – по-своему,  образное  сравнение,  точную 
оценку,  дельный  совет.  Такие  развернутые  устойчивые  наименования  или 
нравоучения (по-гречески – паремии) плоды народной мудрости. Они известны 
в  России  как – «пословицы»,  в  Азербайджане – «atalar sozü», в  Великобри-
тании – «proverbs». 
Если  устойчивые  метафорические  сочетания  могут  представлять  разную 
степень мотивированности, прозрачности внутренней формы и национальной 
специфичности, то часть их может требовать со стороны переводчика такого 
же  подхода,  как  идиомы,  делая  необходимым  выбор  соответствия,  далекого 
по  прямому  смыслу  слов,  а  часть  допускает  перевод,  близкий  к  их  прямым 
значениям. 
К устойчивым метафорическим сочетаниям относятся пословицы и пого-
ворки,  составляющие  законченное  высказывание  и  имеющие  форму  самос-
тоятельных предложений, тем самым образующих уже самостоятельную еди-
ницу  контекста.  Независимо  от  языковой  принадлежности  паремии,  могут 
быть разбиты на несколько групп. 
Самая  многочисленная  группа  «несоответственные  соответствия».  Таковы 
неполные эквиваленты, или транссинонимы – паремии, способствующие сов-
падению содержания при не совпадении выражений. К примеру, при внезап-
ном появлении кого-либо азербайджанцы говорят: «Adın çək qulağın bur», по-
русски  это  будет  звучать: «Легок  на  помине», а  на английском: «Talk of the 
devil and he is sure to appear». 
Самая  малочисленная  группа  «соответственные  несоответствия».  Такие 
ложные  эквиваленты  или  трансомонимы,  паремии  вызывающие  совпадения 
выражения  при  несовпадении  содержаний.  Например, : «(Nəyi isə) öz başına 

Materiallar 
                                                                                                                             02 may 2009-cu il
 
 
119 
eləmək»  нельзя  заменить  русским  «Сделать  (что-либо)  на  свою  голову»,  т.к. 
первое означает «Сделать, никого не спросив», а второе «Сделать себе хуже». 
Промежуточная  группа – «соответственные  соответствия».  Таковы  пол-
ные эквиваленты или трансизонимы – паремии, обеспечивающие совпадение 
содержания  при  совпадении  выражений.  И  азербайджанцы  и  русские,  и 
англичане  одинаково  подмечают : Roma şəhəri bir gündə tikilməyib,  Рим  не 
был построен в один день, Roma was not built in a day. Меньшей частью, пол-
ные эквиваленты  - продукт самостоятельного устного творчества отдельных 
народов. Например: Nə əkərsən, onu biçərsən. – Что посеешь, то и пожнешь. – 
As you sow, you shall mow. Полные эквиваленты паремий рождаются  в пол-
ностью  одинаковых  условиях.  В  отношении  способов,  какими  пословицы  и 
поговорки  могут  быть  переданы  на  другом  языке,  возможна  известная  ана-
логия с переводом слов, выражающие специфические реалии. 
В ряде случаев, даже при отсутствии традиционного соответствия в языке 
перевода,  возможна  близкая  передача  пословицы,  воспроизводящей  вещес-
твенный смысл составляющих ее слов и вместе с тем вполне сохраняющая ее 
общий смысл и характер как определенной и единой формулы, как фразеоло-
гического целого. 
Другой  тип передачи пословицы представляет известное видоизменение 
вещественного смысла отдельных составных частей словесной формулы под-
линника, не приводящее ее к совпадению с уже существующей в языке пере-
вода пословицей. 
Следующий способ это использование в переводе пословиц, действительно 
существующих в языке, на который делается перевод. Этот способ не всегда 
создает национально-местную окраску: Nə şiş yansın, nə kəbab.- И волки сыты, 
и овцы целы. 
Таким  образом,  единого  принципа  перевода  паремий  не  существует.  В 
каждом отдельном случае вопрос их передачи решается по-разному, но нес-
мотря на это, перевод должен быть максимально адекватным. 
 

«TƏRCÜMƏŞÜNASLIQ VƏ ONUN MÜASİR DÖVRDƏ ROLU»  II Respublika tələbə elmi-praktik konfransı 
 
120 
НЕКОТОРЫЕ  ОСОБЕННОСТИ   
ПОСЛЕДОВАТЕЛЬНОГО  И                           
СИНХРОННОГО  ПЕРЕВОДА 
Анна БЕЗРУКОВА 
Бакинский  Славянский  Университет 
Факультет Перевода 1-ый курс 
Научный  руководитель: доц. Гаджиев  К. 
       
Устный последовательный перевод представляет собой вид устного пере-
вода,  при  котором  говорящий  делает  логические  паузы  между  репликами, 
необходимые переводчику для осуществления перевода сказанного.  В  отли-
чие от  синхронного перевода, этот вид  перевода используется  для  меропри-
ятий с небольшим количеством участников, например для переговоров, соб-
раний совета правления компаний с иностранными инвестициями, встреч по 
обмену  опытом  и  т.д.  Однако  последовательный  перевод  не  подходит  для 
мероприятий  с  большим  количеством  участников,  таких  как  конференции, 
форумы,  конгрессы,  съезды,  различные  слушанья  и  т.д.,  так  как  переводчик 
просто  не  в  состоянии  перевести  высказывания  всех  участников  мероприятия. 
Устный  синхронный  перевод  осуществляется  одновременно  с  речью  высту-
пающего. 
Синхронный перевод используется на семинарах, конференциях, деловых 
встречах и  других  мероприятиях  с  и  подразумевает  наличие  специального 
оборудования для переводчиков 
Специальным оборудованием в данном случае считается: 
• 
специально оборудованная кабина для переводчика  
• 
микрофоны  
• 
усилители при необходимости  
• 
наушники для участников мероприятия. 
Идеальной площадкой для проведения мероприятия с большим количест-
вом  участников  являются  конференц-залы  или  аудитории,  оборудованные 
интегрированными системами обеспечения синхронного перевода. 
Предоставление текстовых материалов обязательно. Для успеха меропри-
ятия переводчику-синхронисту нужно заранее изучить материалы, т.к. точность 
перевода должна быть максимально высокой, но, к сожалению, это не всегда 
соблюдается. 
Это очень тяжелая и напряженная работа. Даже самые лучшие переводчики-
синхронисты,  часто  затрудняются  обеспечить  полное  соответствие  перевода 
оригинальному  тексту.  На  практике  наблюдаются  три  разновидности  (ва-
рианта) синхронного перевода, которые относятся к разным видам перевода:  

Materiallar 
                                                                                                                             02 may 2009-cu il
 
 
121 
•  синхронный  перевод  «на  слух»,  когда  синхронный  переводчик  вос-
принимает через наушники непрерывную речь оратора и осуществляет пере-
вод блоками, по мере поступления информации. Это распространённый и самый 
сложный случай. 
•  синхронный «перевод с листа» с предварительной подготовкой или без 
нее.  Синхронный  переводчик  заблаговременно  получает  письменный  текст 
речи оратора и выполняет перевод в соответствии с предоставленными мате-
риалами, внося необходимые коррективы по ходу развертывания речи. 
•  синхронное  чтение  заранее  переведенного  текста.  Синхронный  пере-
водчик, следуя за речью оратора, зачитывает заранее подготовленный текст, 
и, при необходимости, вносит коррективы, если оратор по ходу выступления 
отступает от первоначального текста. 
ПРЕИМУЩЕСТВА ПОСЛЕДОВАТЕЛЬНОГО ПЕРЕВОДА ПО СРАВ-
НЕНИЮ С  СИНХРОННЫМ: 
•  Не  требуется  дополнительное  техническое  оснащение,  что  повышает 
мобильность мероприятия; 
•  Может осуществляться в движении, например, при работе на промыш-
ленных объектах, переговорах на презентациях, при сопровождении делегаций; 
•  У  участников  появляется  дополнительное  время,  которое  может  быть 
полезно для обдумывания вопроса (например, на деловых переговорах) 
•  Стоимость последовательного перевода значительно ниже, чем стоимость 
синхронного перевода; 
•  Достаточно  привлечь  одного  квалифицированного  переводчика,  в  от-
личие  от  синхронного  перевода,  где  нужно  привлекать,  как  минимум,  двух 
синхронистов. 
НЕДОСТАТКИ  ПОСЛЕДОВАТЕЛЬНОГО  ПЕРЕВОДА  ПО  СРАВ-
НЕНИЮ С СИНХРОННЫМ: 
•  из-за пауз на последовательный перевод проведение мероприятия зани-
мает больше времени; 
•  возможность перевода, как правило, только на один иностранный язык; 
•  ограниченное число участников мероприятия. 
 
 
 

«TƏRCÜMƏŞÜNASLIQ VƏ ONUN MÜASİR DÖVRDƏ ROLU»  II Respublika tələbə elmi-praktik konfransı 
 
122 
 
 
 
 

 
123 
                                  
 
                Azərbaycan Respublikası                       “ÇAĞ” Öyrətim İşlətmələri 
            TƏHSİL NAZİRLİYİ                QAFQAZ UNİVERSİTETİ 
                                             
            PEDAQOJİ FAKÜLTƏ 
                                                                                  Tərcümə (İngilis dili) bölməsi 
 
Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin  
anadan olmasının 87-ci ildönümünə həsr edilən ənənəvi 
 
«TƏRCÜMƏŞÜNASLIQ VƏ                   
ONUN MÜASİR DÖVRDƏ ROLU»  
III Respublika tələbə elmi-praktik konfransı 
 
 
 
 
 
M A T E R İ A L L A R  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bakı, 08 May 2010-cu il
 

«TƏRCÜMƏŞÜNASLIQ VƏ ONUN MÜASİR DÖVRDƏ ROLU» III Respublika tələbə elmi-praktik konfransı 
 
 
124 
A Z Ə R B A Y C A N    D İ L İ N D Ə 
M Ə R U Z Ə L Ə R
 
 
“KİTABİ-DƏDƏ QORQUD”DA MƏNSUBİYYƏT 
KATEQORİYASI 
Ruzigar VƏLİZADƏ 
ADPU Filologiya fakultəsi Azərbaycan dili və ədəbiyyat ixtisası I kurs 
Elmi rəhbər: prof. Buludxan Xəlilov 
 
İlk  öncə qrammatika haqqında məlumat verək. Konkret maddi əşyavi mənasını 
nəzərə almadan sözlərin, söz  birləşmələrinin və cümlələrinin qurluşunu və dəyiş-
mək qaydalarını öyrənən dilçilik bölməsi qrammatika adlanır. Qrammatika  termini 
ilk dəfə  şərq aləmində  Əflatun adı ilə tanınmış Platonun əsərində  işlənmişdir. 
Qrammatika sözlərin dəyişməsi və onların cümlədə birləşməsi qaydalarının məc-
muyudur. Qrammatika bizə nitqimizi düzgün qurmaq, fikrimizi səlis və aydın ifadə 
edə bilmək, sözləri cümlədə necə dəyişdirmək və  işlətmək onları bir-biri ilə necə 
əlaqələndirmək, hansı ardıcıllıqla düzmək və s. qayda-qanunları öyrənir. 
Qrammatikanın əsas şöbələrindən biri də morfologiyadır. Bu şöbənin adı yunan 
mənşəli iki sözün birləşməsindən yaranmışdır. Morphe-forma, loqos- elm. Morfo-
logiya sözün formasını öyrənir. Morfologiya sözdəki morfoloji-qrammatik qanuna-
uyğunluqları aşkara çıxarır və 3 növü var. Təsviri, tarixi, müqayisəli morfologiya. 
Azərbaycan dilçiliyində ümumi qrammatik kateqoriyaların müəyyənləşməsi 
sərhədi müxtəlif  şəkildə verilmişdir. Hər hansı qrammatik kateqoriya bir neçə nitq 
hissəsinə aid olursa, onda onu ümumi qrammatik kateqoriya kimi adlandırmaq la-
zımdır. Yalnız bir nitq hissəsinə aid olan kateqoriyalar xüsusi kateqoriya olur. 
Dərəcə, zaman kateqoriyaları xüsusi kateqoriyadır. Ümumi qrammatik kateqo-
riyalar bunlardır: Hal, mənsubiyyət, şəxs, kəmiyyət, inkarlıq kateqoriyalardır. 
Ümumi qrammatik kateqoriyalardan biri də mənsubiyyət kateqoriyasıdır. Mən-
subiyyət kateqoriyasının iki tərəfi vardır: birinci tərəf, ikinci tərəf. Birinci tərəf  
əsasən  sahib şəxsdən, ikinci tərəf  mənsub əşyadan ibarət olur. Bu kateqoriyanın 
tərəfləri arasında idarə və uzlaşma əlaqəsi özünü göstərir. İkinci tərəf əsas və aparıcı 
rola malik olur. Onun tələbinə görə birinci tərəf ismin yiyəlik halında idarə olunur. 
İsmin yiyəlik halında olan birinci tərəflə mənsubiyyət şəkilçili ikinci tərəf uzlaşma 
əlaqəsinə girir. Qədim abidəmiz sayılan “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının boyla-
rında da mənsubiyyət kateqoriyasına dair nümunələr olduqca çoxdur. Məs; Bayandır  
xanın yağısı, Dəli Domrulun sözi, Tanrının birliyi, kafirin sərhədi, yigidin sözü, 
Beyrəyin atası, Baybörənin düşərgəsi, Bayburd hasarı, Qanturalının yuxusu, Oğuz 
yigidi və s. nümunələri misal göstərə bilərik. 

Materiallar 
                                                                                                                             08 may 2010-cu il
 
 
125 
Mənsubiyyət kateqoriyasını yaradan tərəflərin hər ikisinin iştirakı  əsas  şərt 
deyildir. Məs; 
Qarşıdakı uca dağım yıxılıbdır, 
Ozan, sənin xəbərin yoxdur! 
Bir kölgəli uca ağacım kəsilibdir, 
Ozan, sənin xəbərin yoxdur. 
Bu dünyada bir qardaşım tutulubdur,  
Ozan, sənin xəbərin yox! 
Bu nümunədə dağım, xəbərin, ağacım, qardaşım sözləri fikrimizə misaldır və 
burada tərəflərdən biri iştirak edir. 
Mənsubiyyət kateqoriyasının şəkilçiləri şəxslər üzrə aşağdakı kimi bölünmüşdür. 
I  Şəxs təkinin mənsubiyyət  şəkilçisi saitlə bitən isimlərdə m, samitlə bitən 
isimlərdə isə  -ım, -im, -um, -üm, formasında olur. I şəxs cəminin mənsubiyyət  
şəkilçisi  saitlə bitən isimlərdə -mız, -miz, -muz, -müz, samitlə bitən isimlərdə isə -
ımız, -imiz, -umuz, -ümüz formasında olur. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanından 
gətirilmiş aşağıdakı misallar fikrimizə nümunədir. Məs; 
Bəri gəl, ağam Qazan. 
Qalxıb yerimdən 
Bədəvi atımı saxlayırdım bu gün üçün. Və ya “Yigidim üzərinə yağı  gəldi”, 
nümunələrində ağam, yerim, atım, yigidim  sözləri  I şəxsin təksinə aiddir. “Bizim 
böyük sahəli dağlarımız olur” Övrət  aydır; Vay, sənin əlindən nə yer yüzündə diri-
miz və nə yer altında ölümüz qurtulurmuş! -dedi. nümunələrində dağlarımız, dirimiz, 
ölümüz sözləri isə I şəxsin  cəminə aiddir. 
II Şəxs təkinin mənsubiyyət şəkilçisi saitlə bitən isimlərdə n,samitlə bitən isim-
lərdə -ın, -in, -un, -ün formasında olur. II Şəxsin cəmi saitlə bitən isimlərdə - nız, - 
niz, - nuz, - nüz, sonu samitlə bitən isimlərdə isə -ınız, -iniz, -unuz, -ünüz  forma-
sında olur. Məs: 
Uca dağların yıxılmasın 
Böyük kölgəlik ağacın kəsilməsin. 
Ağ saqqallı atanın yeri cənnət olsun. 
Ağ birçəkli ananın yeri cənnət olsun. 
Şeirində dağların, ağacın, atanın, ananın  nümunələri II şəxsin təkinə aiddir. 
Günahınızı adı görklü 
Məhəmməd Mustafa yüzü soyuna bağışlasın! 
Xanım, hey!!! 
Nümunəsində isə günahınızı sözü isə II şəxsin cəminə aid misaldır. 
III Şəxs təkinin və cəminin mənsubiyyət şəkilçisi l, sı-dır. Saitlə bitən isimlərdə  
ı, i, u, ü, samitlə bitən isimlərdə sı, si, su, sü formasındadır. Məs; 
Başım baxtı, evim taxtı, 
Xan babamın, göygüsü 
Qadın anamın sevgisi. 

«TƏRCÜMƏŞÜNASLIQ VƏ ONUN MÜASİR DÖVRDƏ ROLU» III Respublika tələbə elmi-praktik konfransı 
 
 
126 
 Şeirində baxtı, taxtı, göygüsü, sevgisi sözləri III şəxsin mənsubiyyət şəkilçisini 
qəbul etmişdir. 
 Mənsubiyyət  şəkilçiləri barəsində fikir müxtəlifliyi vardır. Belə ki, bəzi 
təqdiqatçılar, o cümlədən  A. N . Kononov, s. Asliddinov -lı, -li, -lu, -lü, və -lıq, -
liq, -luq, -lük şəkilçili sözlərdə  mənsubiyyət anlayışının mövcud olduğunu qeyd 
edirlər. Məsələn: dadlı meyvə, daşlıq yer və s. tipli birləşmələri nümunə göstərirlər. 
Lakin  bu tipli birləşmələr mənsubiyyət kateqoriyasının tələbinə cavab verə bilmir. 
Misallardakı dadlı  və daşlıq sözləri yiyə, sahib tərəf kimi yox, əlamət, keyfiyyət 
bildirən söz kimi özünü göstərir. 
 Mənsubiyyət kateqoriyasının tərkib hissələrinin ifadə etdiyi məna onların kon-
kret leksik- semantik mənasından aslıdır. Ona görə də mənsubiyyət kateqoriyasınin 
tərkib hissələri olan nitq hissələrini leksik- semantik cəhətdən nəzərə almaq lazımdır. 
 Mənsubiyyət kateqoriyasının tərəfləri arasında aşağdakı münasibətləri 
qruplaşdırmaq olar.    
1) Mənsubiyyət kateqoriyasının birinci tərəfi ərazi anlayışlı isimlə,  ikinci tərəfi 
isə insan məfhumu bildirən digər mənalı isimlərlə ifadə olunarsa, onda tərəflər ara-
sında hüquqi əlaqələr olur.  Oğuz bahadırları, Oğuz igidləri və s. 
2) Mənsubiyyət kateqoriyasının hər iki tərəfi cansız varlıqla, eləcə  də digər 
canlılarla ifadə olunarsa, onda bu tərəflər arasında nə sahiblik, nə də yiyəlik anla-
yışı vardır. Bu cür birləşmələrin tərəfləri arasında yalnız aidlik məna  əlaqəsi olur: 
atın qulunu, köynəyin yaxası, qapının cəftəsi. 
3) Mənsubiyyət kateqoriyasının tərəfləri  arasında  münasibət sahib şəxslə onun 
bədən hissələri arasında olur. Birləşmənin birinci tərəfi sahib şəxs, ikinci tərəfi isə 
onun bədən hissələrini bildirir. 
Mənim görər gözlərim görməz oldu. 
Tutar mənim əllərim tutmaz oldu. 
Ditrədi mənim canım cuşə gəldi.  
Altun ayağım əlimdən yerə düşdü. 
Ağzım içi buz kibi,  
Sünüklərim duz kibi oldu. 
Burada mənim gözlərim, mənim əllərim, mənim ayağım, mənim ağzım birləş-
mələri nümunələridir. 
Belə birləşmələrdə birinci tərəf canlı varlıqlarla, heyvan, quş və s.adları ilə də 
ifadə oluna bilir: Gəli yüyürkən Əzrayıl atının gözünə  görindi. At ürkdi. Dəli Domrulu 
götürdi, yerə vurdu. Cümləsində atının gözünə  birləşməsi nümunədir. 
4) Dilimizdə eyni sözün təkrarı ilə yaradılan yoxsulların yaxşısı, gözəllərin 
gözəli kimi birləşmələr  mənsubiyyət kateqoriyasını yaratmır. 
5)  Birinci tərəfi yiyəlik hal, ikinci tərəfi mənsubiyyət şəkilçili müraciət zamanı 
işlədilən mənim ceyranım, mənim maralım, mənim həyatım, mənim canım və s. 
Tipli birləşmələr mənsubiyyət kateqoriyasını yaratmır.