Azərbaycan Hüquq Tarixi
komitəsi; Bakı şəhər qəza və sahə icraiyyə komitələrinin bölmələri
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
komitəsi; Bakı şəhər qəza və sahə icraiyyə komitələrinin bölmələri.
17. AXC dövründə hüququn ümumi səciyyəsi,cinayət və prosessual qanunvericilik. AXCnin ilk hüquqi sənədi Konstitusiya aktı statusuna malik olan İstiqlal Bəyannaməsi idi.Bəyannamədə demokratik dövlətə məxsus əlamətlər hakimiyyətin xalqa mənsub olması, vətəndaşların mülki cə siyasi hüquqları təmin edilməsi hakimiyyətlər bölgüsü prinsipinin əks olunduğu hüquqi dövlət yaradılması istəyi əks olunmuşdu.Azərbaycan hökuməti 1918 ci ildə hüququn
müxtəlif sahələrinə dair normativ aktlar qəbul
edildi.Buraya idarəetmə,maliyyə,torpaq,məhkəmə məslələri aid idi.Azərbaycan Cümhuriyyətinin təbəəliyi haqqında Azərbaycan Cümhuriyyətinin Məhkəmə Palatası haqqında əsasnamələr qanun qüvvəSinə malik idi.parlament yarandıqdan sonra qanun yaradıcılığı geniş vüsət aldı.Ali Qanun vericlik orqanın fəliyyəti 2 istiqamətdə 1)yeni qanunların qəbul edilməsi 2)qüvvəsini müvəqqəti saxlamış qanunlara dəyişiklik və
əlavələrin edilməsi yolu ilə
təkmilləşdirilməsiQanu layihələrini nişlənib hazırlanması üçüm komissiyalar ayrilirdi.5 yardəmçı komissiya mövcud idi 1)Ali Məhkəmənin təsisi üzrə 2)yerli məhkəmə üzrə 3)ədalət mühakiməsi üzrə4) cinayət hüququ və prosesinin bəzi qanujn müddəaları üzrə 5) mülki hüquq üzrə qanu n layihələrinin qəbulu mərhələləri müasir qaydada olduğu kimi idi.Cinayət hüququ haqqında qəbul edilmiş ilk normativ –hüquqi akt Daxili İşlər Nazirlyinin23 iyun 1918-
ci ildə qəbul edtiyi “Bir sıra cinayət əməllərinin ümumi məhkəmə aidiyyətindən çıxarılması haqqında” qərarı idi . Burada bir sıra ağır cinayət işlərinin ümumi məhkəmələrin aidiyyətindən çıxarılıb hərbi məhkəmələrin baxışına verilməsi nəzərdə tutulur.Həmin normativ aktla həmçinin sinfi düşməçiliyi qızışdıra biləcək, hökümətin fəaliyyəti ilə bağlı, hərbi hissələrin əməliyyatları haqqında yalandan məlumat yayılmasına,mitinq keçirilməsinə,partlayıcı maddə gəzdirib saxlanılması və ticarətinə görə 10 min manata qədər cərimə 6 aya qədər həbs yaxud da sürgün hüquqi məsuliyyəti müəyyən olunurdu.1919-cu il 11 iyun hərbi vəziyyətin elan edilməsi ilə əlaqədar analoji qərardan istifadə olundu.Cinayət əməllərini törədilməsinə görə 10 min manatadək cərimə və 3 ay həbs nəzərdə tutulurdu.12 avqust 1918-ci ildə hərbi vəziyyət şəraitində bir sıra dövləti və hərbi cinayətlərə görə (vətənə xəyanət hərbi xidmətdən boyun qaçırma hakimiyyətə qarşı qiyam) ölüm hökmü bərpa edilmişdi. 13 oktyabr 1919 “Qiyama görə məsuliyyətin müəyyən edilməsi habelə iğtişaşlar törətmə və ədalət mühakiməsi əleyhinə hərəkətlər haqqında bəzi qərarların dəyişdirilməsi haqqında qanunda dövlət eleyhinə olan cinayətlərinə ,qiyama görə digər dövləti cinatətlərə görə məsuliyyət ağırlaşdırılmışdı.1919 cu il 8 yanvarda siyasi amnistiya haqqında qanuin qəbul edildi.Bu qanuna əsasən C inayət Qanunnaməsinin 5 Cinayət və islah cəzaları haqqında Qanunnamaənin 36 Barışıq məhkəmələri Nizamnaməsinin 19 maddəsi nəzərdə əməllərə görə məhkum olunan şəxslər cəzadan azad edildilər.Amnistiyanın həyata keçirilməsində maneələrə yol verilməməsi məqsədi ilə siyasi motivlərə görə azadlıqdan məhrum edilən bütün şəxslərin dərhal azad edilməsi nəzərdə tutulurdu.Amnistiya əcnəbilərə də şamil edilirdi. Siyasi hüquq və azadlıqların pozulması ilə əlaqədar “Seçkilərin sərbəstliyi və düzgüblüyünun mühafizəsi haqqında müxtəlif cinayət növlərinə rast gəlinir.Buraya bilə-bilə saxta namizəd siyahılarının və seçici qeydlərinin yayılması,məsciddə ibadət yerlərində seçkiqabağı təşviqat aparılması,seçki çağırışlarının məlumatlarının özbaşına çıxarılması cırılması,secicinin seçki hüququnu sərbəst şəkildə həyata keçirməsinə mane olmaq,səsvermənin nəticələrinin saxtalaşdırılması,səsvermə hüququ olamayan şəxsin bilə-bilə seçkidə iştirak etməsivə s.Bu əməllərə görə məhkəmələr tərəfindən islah evində saxlamavə həbs bundan əlavə qanunverici və özünüidarəetmə orqanına seçkilərdə iştirakdan 5 ilədək məhrum etmə 3min manatadək cərimə yaxud da vəzifədən uzaqlaşdırılma tətbiq edilə bilərdi.1920 ci il yanvarın 18i əmlak qanunvericiliyinin pozulması ilə bağlı cinayət törədilməsinə görə şəxslər 3 ay müddətinə həbs 10 min manat cərimə ilə cəzalandırılırdılar.1920ci ildə Fərarilərin gizlədilməsinə görə qohumlarının məsuliyyəti haqqında qanunda fərarilərin qohumlarının kənd idarəçiliyinin gərariləri gizlədilməsi onlar haqqında xəbər verilməməsinə görə məsuliyyət müəyyən edilmişdi.Fərarilər tərəfindən silah sursatin geyimin korlanmasında təqsirli bilinən şəxslərdən silah sursatın ikiqat həcmdə tutulması nəzərdə tutulurdu.Qohumun olmadığı halda həmin məbləği fərarinin mənsub olduğu və ya gizləndiyi kənd əhalisi odəməli idi. 1918ci il 23 iyunda hərbi vəziyyətlə əlaqədar dovlət əleyhinə olan cinayətlər, dövlətə xəyanət adamöldürmə quldurluq qadınları oğurlama dəmir yollarını telegraf xətlərinin zədələmə belə ağır cinayətlər ümumi məhkəmənin aidiyətindən cıxarılıb hərbi məhkəməyə verilmişdi.Hərbi Məhkəmə quruluşu a)hərbi rəhbərliyin məlumatı b)hərbi prokurun təklifi c)məhkəmə və. inzibati vəzifəli şəxslərin məlumatı ç) hərbi xidmətçilərin və xüsusi şəxslərin şıkayət ərizələri d)könüllü gəlmə 20 fevral 1919cu ildə “Azərbaycan Andlı İclasçılar məhkəməsinin təsis edilməsi haqqında qanun layihəsində təkcə müttəhimin təqsirli olub olmaması deyil həmçinin cəza təyini məsələsindəandlı iclasçılar da iştirak edirdi. 1919cu il iyul 19 inzibati hüquq münasibətlərini həlli üzrə 2ci instansiya məhkəməsi kimi “Azərbaycan Kassasiya inzibati məhkəməsinin təsisi haqqında qanun 1920ci martda “Yetkinlik yaşına çatmamış cinayət törədən şəxslər üçün xüsusi məhkəməni n təşkili haqqında qanun qəbul edildi.2 kateqoriya mülki məhkəmələr-şəhərlərdə bir hakimdən ibarət tərkibdəbarışıq məhkəmələri digər yerlərdə isə 3 hakimdən ibarət tərkibdə xalq məhkəmələri fəliyyət göstərirdi. Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|