Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

SİQNALLARIN MODULYASİYASI  

1. İlkiln anlayışlar. Təsnifat  

 

İnformasiyanı  əlaqə  kanalı  (ƏK)  ilə  mənbədən  qəbulediciyə  ötürdükdə 

siqnalın  parametrlərinin    əlaqə  kanalının  parametrləri  ilə  əlaqələndirilməsi  ilə 

əlaqədər olan müəyyən problemlər meydana çıxır.  

 

Bu problemlərdən aşağıdakıları göstərmək olar: 

 -ötrülən siqnalın tezliyi ötrücü kanalın effektiv buraxma tezliyindən fərqlənməsi;  

 -bir ötrücü kanal  ilə bir-neçə siqnalın eyni zamanda ötürülməsi zəruriyyəti;  

 -aşağı tezlikli siqnalları radiokanal ilə ötürdükdə nəhəng ölçülü antenalardan istifadə                  

edilməsi zəruriyyəti;  

-siqnalın ötürmə tezliyinin kanalın buraxma imkanı ilə əlaqələndirilməsi;  

-ötürülən siqnalın küylərə qarşı davamlığının artırılması;       

-ötrülən siqnalın gücünün  zəif olması və s.  

 

Göstərilən səbəblər ötrülən siqnalın elə çevrilməsini (tranformasiya) tələb edir 

ki,  ötürmə  sisteminin  tələbləri  ödənməklə  yanaşı,  siqnal    qəbul  məntəqəsində  tələb 

olunan dəqiqliklə bərpa oluna bilsin. Bu problemin həll yollarından biri ötürən tərəfdə 

modulyasiya  (modullaşdırma),  qəbulda  isə  demodulyasiya  əməliyyatlarının  yerinə 

yetirilməsindən  ibarətdir.Modulyator  (modulyasiya  aparan  qurğu)  ilə  demodulyator 

birlikdə modem adlanır.  

 

İnformasiyanı  məsəfayə  ötürdükdə  modullaşdırma  (çevirmə)  əməliyyatından 

istifadə olunur. Bu prosesə belə bənzətmə vermək olar.Yükü bir məntəqədən digərinə 

göndərdikdə  o  hər-hansı  bir  nəqiliyyat  vasitəsinə  yüklənir.  Qəbul  məntəqəsində  isə 

nəqiliyyat vasitəsindən azad olunur (demodulyasiya). 

 

Bənzətmə  ilə  desək,  modulyasiya-informasiyanın  daşıyıcıya  həkk  etdilməsi 

prosesidir.  

 

Modulyasiyanın mahiyyəti aıağıdakından ibarətdir.   

1. 

Əvvəlcə “aparıcı və ya daşıyıcı siqnal”  (несущий сигнал.ru ) adlanan  siqnal 

formalaşdırılır. Bu yuxarıda deyilən “nəqliyyat vasitəsə” olub – x

AP

(t) ilə işarə edək. 

---

 

 

 

8 

 

 

Bu  tip  siqnallar  kimi  yüksək  tezlikli  harmonik  siqnal,  düzbucaqlı  impulslar 

ardıcıllığı və s. ola bilər.  

      Şəkil 1.1-də bu siqnallar göstərilmidir.  

  

 

Şəkil 1.1 Aparıcı siqnal növləri 

 

2. 

“Modullaşdırıcı  siqnal”  və  ya  modullaşdırma  aparan  siqnal,  ilkin  ötürülən 

siqnaldır - x

M

(t).  

3. 

Modullaşdırılmış  (yekun)  siqnal  –  x

MAP

(t).            Nahəyyət  modullaşdırmanın 

tərifini verək.  

 

Tərif: x

AP

(t)  “aparıcı siqnal”-ın   hər-hansı bir parametrinin (amplitud, tezlik, 

faza  və  s.)  ötrülən  x

M

(t)  siqmalına  mütənasib  olaraq  zamana  görə  dəyişdirilməsi 

modulyasıya  adlanır.  Parametri  dəyişdirilmiş  yekun  x

AP

(t)    siqnalı  modullaşdırılmış 

siqnal  adlanır.  Biz  bu  siqnalı  x

MAP

(t)  ilə  işarə  etmişik.  Başqa  sözlə,  modulyasiya  –

ilkin informasiyanın təsiri altında daşıyıcının parametrlərinin dəyişdirilməsi  yolu ilə 

yeni siqnalın alınmasıdır.

Modulyasiya modulyator adlanan qurğularda yerinə yetirilir. 

 

  

Modulyatorun şərti qrafik işarəsi şəkil 1.2-də göstərilmişdir. 

 

 

 

 

Şəkil 1.2. Modulyatorun şərti işarəsi 

---

 

 

 

9 

 

Modulyasiya zamanı modulyatorun girişinə aşağıdakı siqnallar verilir: 

 

     -x

AP

(t)- modullaşdırılan (aparıcı) yüksək tezlikli qeyriinformativ siqnal; 

 

     -x

M

(t)-modullaşdıran informativ siqnal; 

 

     -x

MAP

(t)- modullaşdırılmış yüksək tezlikli informativ siqnal. 

 

  

 

Modulyasiyadan istifadə edilməsi aşağıdakı imkanları verir: 

 

▪ 

siqnalın parametrlərinin ötrücü xəttin parametrləri ilə əlaqələndirilməsi;  

▪ 

siqnalların küylərə qarşı dayanıqlığının artırılması;   

▪ 

siqnalların ötrülmə məsafəsinin artırılması;   

▪ 

çoxkanallı  ötrülmə  sistemlərinin  yaradılması  (kanalların  tezliyə  görə  ayrılması).  

 

Modulyasiyanın  əsas  effektivlik  göstəricisi  modulyasiya  əmsalı  və  ya 

modulyasiyanın dərinliyidir:  

𝑚 =

𝐴

𝑀

𝐴

𝐴𝑃

 

 

 

A

M

,A

AP

-uyğun  olaraq  ötürülən 

𝑥

𝑀

  və  aparıcı 

𝑥

𝐴𝑃

 siqnalların  amplitudlarıdır. 

Adətən  

1 < 𝑚 ≤ 1intervalında dəyişir.  

  

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

 

10