Ayrı-seçkilik әleyhinә Avropa hüququ üzrә mәlumat kitabı
Müdafiənin şamil olunduğu əsas
Yüklə 1,45 Mb.
|
|
2.2.3. Müdafiənin şamil olunduğu əsas
Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququnda mövcud olan "müdafiənin şamil 28 Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququ üzrə Məlumat kitabı ____________________________ 22. AİHM, Carson və Başqaları Birləşmiş Krallığa qarşı [GC] (No. 42184/05), 16 mart 2010. 23. AƏM, Dekker Stichting Vormingscentrum voor Jong Volwassenen (VJV-Centrum) Plusa qarşı, İş C- 177/88 [1990] ECR I-3941, 8 noyabr 1990. Oxşar olaraq, AƏM, Webb EMO Air Cargo (UK) Ltdyə qarşı, İş C-32/93 [1994] ECR I-3567, 14 iyul 1994.
olunduğu əsaslar", yəni cins, seksual orientasiya, əlillik, yaş, irq, etnik mənşə, vətəndaşlıq və din və ya əqidə 4-cü fəsildə müzakirə olunacaq. Bu fəsildə isə daha əlverişsiz rəftarla müdafiənin şamil olunduğu əsas arasında səbəbli əlaqənin mövcudluğunun zəruriliyi diqqət mərkəzində ola- caq. Bu əlaqənin mövcudluğunu müəyyənləşdirmək üçün sadəcə belə bir sual verilməlidir: cinsi, irqi, yaşı fərqli olsaydı və ya müdafiənin şamil olunduğu hər hansı digər əsaslar baxımından mənsubiyyəti fərqli olsaydı, şəxs daha əlverişsiz rəftara məruz qalacaqdımı? Əgər bu sualın cavabı müsbətdirsə, o halda daha əlverişsiz rəftarın səbəbi məhz sözügedən əsasdır. Tətbiq edilən qayda və ya praktika müdafiənin şamil olunduğu əsasla qırılmaz surətdə əlaqəli olan başqa bir amillə əlaqədardırsa, o halda həmin qayda və ya praktikanın "müdafiənin şamil olunduğu əsasla" aydın şəkildə əlaqəli olması vacib deyil. Mahiyyət etibarı ilə, bilavasitə ayrı-seçkiliyin baş verib-vermədiyi araşdırılarkən belə bir məsələ qiymətləndirilir ki, daha əlverişsiz rəftarın səbəbi şikayət edilən amillə qırılmaz surətdə əlaqəli olan "müdafiənin şamil olunduğu əsasdırmı"? Nümunə: James Eastleigh Borough Şuraya qarşı məhkəmə işində cənab James İstlidəki üzgüçülük hovuzunun ərazisinə daxil olmaq üçün giriş haqqı ödəməli, arvadı xanım James isə ödəməməli idi. 24 Onların hər ikisinin 61 yaşı vardı. Pulsuz giriş haqqı yalnız xanım James üçün nəzərdə tutulmuşdu, çünki o, pensiyada idi, cənab James isə hələ pensiyaya çıxmamışdı, belə ki, Birləşmiş Krallıqda kişilərin pensiya yaşı 65 olduğu halda, qadınların pensiya yaşı 60 idi. Üzgüçülük hovuzunun ərazisinə pulsuz giriş haqqında qayda pensiyaçı statusuna əsaslansa da, pensiya hüququ cinsi mənsubiyyətdən asılı olaraq fərqli idi. Birləşmiş Krallığın Lordlar Palatası bu nəticəyə gəldi ki, cənab James əks cinsə mənsub olsaydı, arvadı ilə necə davranılmışdısa onunla da o cür davranılardı. Bundan başqa, Lordlar Palatası bu rəftarın arxasındakı niyyət və motivin iş üçün əhəmiyyət kəsb etmədiyini müəyyənləşdirdi və əsas diqqətini sadəcə rəftarın özünə yönəltdi. 29 Ayrı-seçkiliyin kateqoriyaları və ondan müdafiə vasitələri ____________________________ 24. James Eastleigh Borough Şuraya qarşı [1990] UK House of Lords 6, 14 iyun 1990-cı il. Nümunə: Marukonun işində homoseksual cütlük "birgə yaşamağa" başlamışdı. 25 Sonradan şikayətçinin cinsi tərəfdaşı öldü və şikayətçi mərhum cinsi tərəfdaşının əmək pensiyası sistemini idarə edən şirkətdən "dul şəxs üçün pensiya" tələb etmək istədi. Şirkət şikayətçiyə ödəniş etməkdən imtina edərək belə əsas gətirdi ki, dul şəxs üçün pensiya yalnız ər-arvada ödənilə bilər, o isə mərhumla nikahda olmayıb. AƏM qəbul etdi ki, pensiya ödəməkdən imtina edilməsi əlverişsiz rəftara bərabərdir və bu, əmsal şəxs qismində "nikahda olan" cütlüklərlə müqayisədə daha əlverişsiz rəftardır. AƏM bu qənaətə gəldi ki, Almaniyada "birgə yaşayışa" keçmə birgə yaşayan cütlük üçün ər-arvadda olduğu kimi çoxlu sayda eyni hüquqlar və vəzifələr yaradır və onlar xüsusən dövlətin pensiya sistemlərinə aiddir. Buna görə də o, bu işin məqsədləri üçün belə hesab etdi ki, birgə yaşayan tərəfdaşlar ərlə arvadın durumuna bənzər vəziyyətdədirlər. AƏM daha sonra bildirdi ki, bu hal, seksual orientasiyaya əsaslanan ayrı-seçkiliyə bərabərdir. Beləliklə, onların nikaha girə bilməməsi onların seksual orientasiyası ilə qırılmaz surətdə əlaqəli idi. Nümunə: Əziz Kiprə qarşı işdə ərizəçi şikayət etmişdi ki, etnik mənşəyinə görə Kipr türkü olduğu üçün səsvermə hüququndan məhrum edilib. 26 Həmin vaxt qüvvədə olan Kipr qanunvericiliyi par- lament seçkilərində Kipr yunanları ilə Kipr türklərinin yalnız öz etnik icmalarında səs vermələrinə icazə verirdi. Lakin Şimali Kiprin Türkiyə tərəfindən işğalından bəri türk icmasının üzvlərinin böyük əksəriyyəti ərazini tərk etmişdilər və onların parlament seçkilərində iştirakı dayandırılmışdı. Müvafiq olaraq, şikayətçinin səs verə biləcəyi hər hansı namizədlər siyahısı yox idi. Hökumət şikayətçinin səs verə bilməməsinin səbəbi kimi onun səs verə biləcəyi namizədlərin olmamasını göstərsə də, AİHM belə qənaətə gəldi ki, seçki qaydaları ilə Kiprin türk icmasına mənsubluq arasında sıx əlaqənin olması, eləcə də hökumətin seçki qaydalarını mövcud vəziyyətə uyğunlaşdıra bilməməsi o demək idi ki, bu hal etnik mənşə əsasında birbaşa ayrı- seçkiliyə bərabərdir. 30 Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququ üzrə Məlumat kitabı ____________________________ 25. AƏM, Maruko Versorgungsanstalt der deutschen Bühnene qarşı, iş № C-267/06 [2008] ECR I-1757, 1 aprel 2008-ci il. 26. AHM, Əziz Kiprə qarşı (ərizə № 69949/01), 22 iyun 2004-cü il. Məhkəmələr "müdafiənin şamil olunduğu əsas" anlayışının əhatə dairəsinə geniş çərçivəli şərh veriblər. O, "əlaqələndirici ayrı-seçkiliyi" özündə ehtiva edə bilər, bu halda ayrı-seçkiliyin qurbanı olan şəxsin özü müdafiənin şamil olunduğu xüsusiyyətlərə şəxsən malik olmur. Bu anlayış həmçinin mücərrəd şəkildə şərh olunan konkret əsası özündə ehtiva edə bilər. Bu o deməkdir ki, təcrübədə fəaliyyət göstərən hüquqşünaslar daha əlverişsiz rəftarın arxasındakı səbəbi mütləq ətraflı təhlil etməli, müdafiənin şamil olunduğu əsasın həmin rəftarın birbaşa və ya dolayı səbəbi olduğunu göstərən dəlilləri nəzərdən keçirməlidirlər. Nümunə: Colemanın işində ana iddia edirdi ki, oğlunun əlil olması ilə əlaqədar olaraq işdə əlverişsiz rəftara məruz qalıb. 27 Oğlunun əlil olması onun işə gecikməsinə və məzuniyyət dövrünün oğlunun tələbatlarına uyğunlaşdırılmasını xahiş etməsinə səbəb olurdu. Onun xahişləri rədd edilib, ona işdən azad olunacağı barədə xəbərdarlıq edilib və uşağının səhhəti ilə bağlı alçaldıcı sözlər söylənilibi. AƏM, onun analoji vəzifələrdə çalışan və belə uşağı olan həmkarlarını müqayisə oluna bilən nümunə qismində götürərək bu qənaətə gəldi ki, tələb olunan hallarda onların iş fəaliyyəti vəziyyətlərinə uyğunlaşdırılır. AƏM, həmçinin qəbul etdi ki, bu rəftar onun uşağının əlilliyi ilə əlaqədar ayrı-seçkiliyə və təqibə bərabərdir. Nümunə: Vellerin işində rumıniyalı qadın macarıstanlı kişi ilə nikahda idi və cütlüyün dörd uşağı vardı. 28 O, Macarıstan vətəndaşı olmadığına görə doğuşdan sonra analıq müavinəti tələb etmək hüququna malik deyildi. Onun əri müavinət almaq üçün müraciət etmiş, amma hökumət müraciəti rədd edərək bildirmişdi ki, müavinət yalnız analara ödənilir. AİHM bu qənaətə gəldi ki, o, cinsi mənsubiyyəti ilə deyil, atalığı ilə əlaqədar ayrı-seçkiliyə məruz qalıb, belə ki, övladlığa uşaq götürmüş kişi cinsindən olan valideynlər və kişi cinsindən olan qəyyumlar müavinət üçün müraciət etmək hüququna malik olduqları halda, bioloji atalar bu hüquqa malik deyildilər. Şikayət ərizəsi həmçinin uşaqlar tərəfindən verilmişdi, onlar 31 Ayrı-seçkiliyin kateqoriyaları və ondan müdafiə vasitələri ____________________________ 27. AƏM, Coleman v Attridge Law and Steve Law, iş № C-303/06 [2008] I-5603, 17 iyul 2008-ci il. 28. AHM, Veller Macarıstana qarşı, (ərizə № 44399/05), 31 mart 2009-cu il.
atalarına müavinətin ödənilməməsi ilə əlaqədar olaraq ayrı-seçkiliyə məruz qaldıqlarını iddia edirdilər və AİHM bunu qəbul etdi. Beləliklə, uşaqlar atalarının bioloji ata statusu ilə əlaqədar olaraq ayrı-seçkiliyə məruz qalmışdılar. Nümunə: P. S. Və Cornwall County Councila qarşı işində şikayətçi kişi cinsiyyətini qadın cinsiyyətinə dəyişmək prosesində olduğu zaman işəgötürəni tərəfindən işdən azad edilmişdi. AƏM bu qənaətə gəldi ki, işdən azad edilmə ona qarşı əlverişsiz rəftar təşkil edir. 29 Əmsal şəxsə gəlincə, AƏM bildirdi ki, "şəxs, cinsiyyətini dəyişmək niyyətində olduğuna və ya dəyişdiyinə görə işdən azad edilirsə, cinsiyyətini dəyişməzdən əvvəl mənsub olduğu cinsə aid olan şəxslərlə müqayisədə əlverişsiz rəftara məruz qalmış olur". Rəftarın səbəblərinə gəlincə, baxmayaraq ki, şikayətçinin qadın və ya kişi olması səbəbindən fərqli rəftara məruz qaldığını sübuta yetirmək mümkün deyildi, fərqli rəftarın cins anlayışı ilə əlaqədar olduğunu sübut etmək olardı.
Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|