A n t h r o p o L o g I a h u n g a r I c a X i X. 1986 P. 11-21 Some main problems in the anthropology of North Caspian Proto-Hungarians By



Yüklə 9,01 Mb.
Pdf görüntüsü
tarix07.01.2017
ölçüsü9,01 Mb.
#5021

A N T H R O  P O L O G I A H  U N  G A R  I C A 

X I X . 1986 P. 11-21 

Some main problems in the anthropology of North Caspian 

Proto-Hungarians 

By 

T. TÓTH 

(Received September 1, 1985) 

A b s t r a c t . A  s h o r t  s u m m a r y  o f  t h e  r e s u l t s  o f  t h e  p a l e o a n t h r o p o l o g i c a l ,  o d o n ­

t o l o g i e  a n d  s o m a t o l o g i c  i n v e s t i g a t i o n s  p u b l i s h e d  d u r i n g  t h e  l a s t  f i v e  y e a r s .  W i t h 

2  t a b l e s  a n d 3  f i g u r e s . 

P r o l e g o m e n a .  D u r i n g  t h e  f i v e  y e a r s  w h i c h  p a s s e d  a f t e r  t h e  l a s t  I n t e r n a t i o n a l  F i n -

n o - U g r i c  C o n g r e s s ,  t h e  a u t h o r  o f  t h e  p r e s e n t  p a p e r  c a r r i e d  o u t  f u r t h e r  c o m p a r a t i v e  a n a l y s e s 

f o r  s t u d y i n g  t h e  c r a n i o m e t r i c  d a t a  o f  s k e l e t a l  p o p u l a t i o n s  o r i g i n a t i n g  f r o m  t h e  U r a l o - C a s p i a n 

z o n e  ( A K I M O V A  1 9 7 2 ;  A L E X E Y E V  1 9 7 4 ;  E F I M O V A  1 9 8 1 ;  T O T H  1 9 8 3 ) .  I n  t h e  s a m e  y e a r s 

t h e  a u t h o r  a n a l y s e d  s e p a r a t e l y  d a t a  o n  t h e  o d o n t o l o g i e  a n d  m a i n  s o m a t o l o g i c  t r a i t s  o n  t h e  b a ­

s i s  o f  d a t a  s a m p l e d  f r o m 28  l o c a l (9  e t h n o g e o g r a p h i c )  g r o u p s  o f  l i v i n g  H u n g a r i a n s  ( T Ó T H 

1 9 8 0 - 1 9 8 1 ,  1 9 8 1 ,  1 9 8 2 ) .  A t  t h e  s a m e  t i m e  t h e  f u l l  e v a l u a t i o n s  o f  t h e  d e r m a t o g l y p h i c  d a t a 

s a m p l e d  f r o m  t h e  a b o v e - m e n t i o n e d  l o c a l  g r o u p s  h a v e  a l s o  b e e n  f i n i s h e d  ( G L A D K O V A &  T Ó T H 

1 9 8 4 ) .  T h e  c o m p a r a t i v e  a n t h r o p o l o g i c a l  a n a l y s i s  o f  s k e l e t a l  a n d  l i v i n g  p o p u l a t i o n s  s u p p l i e d us 

w i t h  f u r t h e r  i n f o r m a t i o n  c o n c e r n i n g  t h e  e a r l y  p e r i o d s  o f  H u n g a r i a n  e t h n o g e n e s i s . 

M A T E R I A L  A N D  M E T H O D 

A n y  i d e n t i f i c a t i o n  o f a  p a r t  o f  t h e  s k e l e t a l  p o p u l a t i o n s  o r i g i n a t i n g  f r o m  t h e  N o r t h e r n 

C a s p i a n  z o n e  n e e d s  f i r s t a  c o m p a r a t i v e  a n a l y s i s  o f  t h e  p a l e o a n t h r o p o l o g i c a l  f i n d s  f r o m  d i f ­

f e r e n t  m i l l e n n i a .  T h e  n e w l y  e x c a v a t e d  c r a n i o l o g i c a l  s e r i e s ,  f o u n d  i n  t h e  f o r e s t - s t e p p e  z o n e s 

o f  t h e  E u r o p e a n  a n d  A s i a n  p a r t s  o f  t h e  U r a l  M o u n t a i n s ,  a l o n g  t h e  r i v e r s  V o l g a - K a m a - B i e l a y a 

a s  w e l l  a s  t h e  I s s i e t ,  I r t u e s  a n d  I s h i m ,  f u r t h e r  f r o m  t h e  C a u c a s i a n  a n d  C a s p i a n  a r e a s ,  w e r e 

i n v e s t i g a t e d .  W e  h a v e  t o  m e n t i o n  s o m e  p a r t i c u l a r  l o c a l i t i e s ;  T i e t i u s h i ,  S h i p o v o ,  O k h l e b i n i n o , 

K u s h u l e v o ,  T s a m a k a b e r d ,  N o r a d u z  ( f r o m  t h e  E a r l y  I r o n  A g e ) ,  B i l i a r  ( f r o m  t h e  L a t e  I r o n 

A g e ) ,  A l t u e n - T e p e ,  G i n t s h i ,  L t s h a s h e n  ( f r o m  t h e  B r o n z e  A g e )  ( T a b l e  1 ) .  H a v i n g  i n c l u d e d  t h e 

c r a n i o m e t r i c  d a t a  o f  t h e  a b o v e - m e n t i o n e d  f i n d s  i n t o  t h e  i n v e s t i g a t i o n s ,  t h e  a u t h o r  a n a l y s e d 

t h e  v a l u e s  o f  t h e  p r a e a u r i c u l a r - f a c i o c e r e b r a l  i n d e x  a s  w e l l  a s  t h o s e  o f  t h e  f a c i a l - f l a t n e s s  i n ­

d e x .  I t  i s  w e l l  k n o w n  t h a t  t h e s e  c o m b i n e d  c o m p l e x  i n d i c e s  a r e  w e l l - f i t t e d  f o r  a n y  c o m p a r a t i v e 

a n a l y s i s  o f  t h e  p r o p o r t i o n s  o f  t h e  m a i n  t a x o n o m i c  c o m p o n e n t s  ( E u r o p o i d  a n d  M o n g o l o i d )  ( D E -

B E T S  1 9 6 1 ,  1 9 6 4 ;  T Ó T H  1 9 7 4 b ) .  F o r  e v a l u a t i n g  t h e  c r a n i o m e t r i c  m e a n s  w e  h a v e  u s e d  D E -

B E T S '  c l a s s i f i c a t i o n  a n d  f o r  u n i t i n g  t h e  m a l e  a n d  f e m a l e  g r o u p s  t h e  c o e f f i c i e n t s  o f  t h e  s e x u a l 

d i m o r p h i s m  c a l c u l a t e d  b y  t h a t  a u t h o r  ( A L E X E Y E V &  D E B E T S  1 9 6 4 ) .  T h e  c o m b i n e d  c r a n i o ­

l o g i c a l  g r o u p  o f  t h e  c o n q u e r i n g  H u n g a r i a n s  h a v e  b e e n  c o m p a r e d  w i t h 48  s k e l e t a l  s e r i e s  f r o m 

t h e  U r a l o - C a s p i a n  z o n e  ( T a b l e 1)  u s i n g  t h e  t o p o g r a p h y  o f  c h a r a c t e r - c o m p l e x e s  ( F i g .  1 ) .  T h e 

i n t e r p r e t a t i o n s  o f  t h e  d a t a  t h u s  o b t a i n e d  n e e d e d  t h e  e v i d e n c e  o f  s o m e  m é t h o d o l o g i e  a s p e c t s 

( T Ó T H  1 9 7 9 ,  1 9 8 0 ) . 

T h e  o d o n t o s c o p i c  a n d  s o m a t o l o g i c  c h a r a c t e r s  a r e  v e r y  i n f o r m a t i v e  s o u r c e s  w i t h i n  t h e 

m o r p h o l o g i c a l  s y s t e m  o f  l i v i n g  p o p u l a t i o n s .  T h e  p r e s e n t  p a p e r  c o n t a i n s  t h e  e v a l u a t i o n  o f  t h e 



m o r p h o l o g i c a l  f e a t u r e s  o f  t h e  l i n g u a l  s u r f a c e  o f  t h e  u p p e r  m e d i a l  p e r m a n e n t  i n c i s o r s  a n d  t h a t 

o f  t h e  c h e w i n g  s u r f a c e  o f  t h e  f i r s t  l o w e r  m o l a r .  D a t a  a b o u t  t h e s e  o d o n t o m o r p h o s c o p i c  t r a i t s 

h a v e  b e e n  s a m p l e d  f r o m a  s i g n i f i c a n t  c o n t i n g e n t  o f  l i v i n g  H u n g a r i a n s  ( m o r e  t h a n  3 3 0 0  m e n 

a g e d  b e t w e e n 20  a n d 60)  a n d  c o m p a r e d  w i t h  t w e n t y  e t h n o g e o g r a p h i c  g r o u p s  o f  t h e  E u r a s i a n 

c o n t i n e n t  ( T a b l e  2 ,  F i g .  2 ) .  T h e  d a t a  c o n c e r n i n g  t h e  s o m a t o s c o p i c  i n d e x  a l s o  d e s e r v e  a t t e n ­

t i o n ,  b e c a u s e  t h e y  g i v e  i n f o r m a t i o n  a b o u t  t h e  m a i n  t a x o n o m i c  c o m p o n e n t s  ( E u r o p o i d  a n d  M o n ­

g o l o i d )  ( T a b l e 2)  ( T Ó T H  1 9 8 0 -  1 9 8 1 ,  1 9 8 2 ) .  T h i s  c o m b i n e d  i n d e x - v a l u e  i n c l u d e s  d a t a  o f t e n 

m o r p h o s c o p i c  c h a r a c t e r s  ( e x t e n s i o n  o f  b e a r d ,  e x t e n s i o n  o f  c h e s t  h a i r ,  f r e q u e n c y  o f  e p i c a n -

t h u s ,  d e v e l o p m e n t  o f  p r o x i m a l  p a r t  o f  u p p e r  e y e l i d - p l i c a ,  e y e - s l a n t ,  h o r i z o n t a l  f a c i a l  p r o ­

f i l e s ,  p r o m i n e n c e  o f  c h e e k - b o n e s ,  n a s a l  r o o t  h e i g h t ,  u p p e r  l i p  p r o f i l e ,  p r o m i n e n c e  o f  g e n i a l 

t u b e r c l e ) .  T h e  v a l u e  o f  t h i s  i n d e x  v a r i e s  f o r  t h e  m i x e d  E u r o p o - M o n g o l o i d  g r o u p s  b e t w e e n 20 

a n d 60  ( T Ó T H  1 9 8 0 - 1 9 8 1 ,  1 9 8 1 ) . 

I N T E R P R E T A T I O N  O F  R E S U L T S 

W i t h i n  t h e  a b o v e - m e n t i o n e d 48  s k e l e t a l i z e d  c o n t i n g e n t s  t h e  m o r p h o l o g i c a l  d i f f e r e n c e s 

o f  t h e  n e w e r  s e r i e s  s e e m  c l e a r l y  e x p r e s s e d  a g a i n s t  t h e  c o m b i n e d  g r o u p  o f  t h e  c o n q u e r i n g 

H u n g a r i a n s  ( T a b l e  1 ) .  I n  t h e  t o p o g r a p h y  o f  t h e  t w o  c o m b i n e d  c o m p l e x  i n d i c e s  t h e  s k e l e t a l i z e d 

p o p u l a t i o n s  m a y be  g r o u p e d  a c c o r d i n g  t o  f o u r  a r e a s  ( N o r t h  C a s p i a n ,  S o u t h  C a s p i a n ,  U r a l - K a ­

m a - V o l g a  a n d  U r a l - O b  r e g i o n s ) . A  s t r i k i n g  s i m i l a r i t y  o f  t h e  c o n q u e r i n g  H u n g a r i a n s  c a n be 

s t a t e d  w i t h  t h e  c r a n i o l o g i c a l  r e m a i n s of  S a u r o m a t s  a n d  S a r m a t a s  w h o  l i v e d  i n  t h e  N o r t h  C a s ­

p i a n  r e g i o n  ( F i g .  1 ) .  O n  t h e  o t h e r  h a n d  t h e  c o m b i n e d  g r o u p  o f  c o n q u e r i n g  H u n g a r i a n s  d i f f e r s 

s i g n i f i c a n t l y  i n a  m o r p h o l o g i c a l  r e s p e c t  f r o m  t h e  W e s t  S i b e r i a n  a n d  C i s - U r a l i a n  c r a n i o l o g i c a l 

f i n d s  ( T a b l e  1 ,  F i g .  1 ) .  I t  d e s e r v e s  a t t e n t i o n  t h a t  t h e  e p o c h a l  a n t e c e d e n t s  o f  t h e  m a i n  m o r p h o ­

l o g i c a l  t r a i t s ,  w h i c h  a r e  t h e  m o s t  c h a r a c t e r i s t i c  f o r  t h e  c o n q u e r i n g  H u n g a r i a n s ,  c a n be  f o u n d 

i n  t h e  p a l e o a n t h r o p o l o g y  s e r i e s  f r o m  t h e  L o w e r  V o l g a  ( F i g .  1 ) .  T h e r e  e x i s t e d  i n  t h i s  r e g i o n , 

s i n c e  t h e  b e g i n n i n g  o f  t h e  B r o n z e  A g e ,  a n  i d e n t i c a l  m o r p h o l o g i c a l  c o m p l e x  c h a r a c t e r i z e d  b y 

t h e  h y p e r m o r p h y  o f  t h e  s p l a n c h n o c r a n i u m ,  b y a  c o m p l e x  w h i c h  s u r v i v e d  i n  t h e  l o c a l  Y a m n a y a -

P o l t a v k i n o -  a n d  S r u b n a y a - c u l t u r e s  a s  w e l l  a s  i n  t h e  s e q u e n c e s  o f  t h e  E a r l y  I r o n  A g e  ( T a b l e  1 ) . 

C o n c e r n i n g  t h e  c o r r e l a t i o n  o f  t h e  m a i n  t a x o n o m i c  c o m p o n e n t s  i n  t h e  C e n t r a l  O b  r e g i o n ,  t h e 

p r o p o r t i o n  o f  t h e  M o n g o l o i d  c o m p o n e n t  i n c r e a s e d  d u r i n g  f i f t e e n  h u n d r e d  y e a r s  ( T a b l e  1 ) .  O n 

t h e  c o n t r a r y ,  t h e  M o n g o l o i d  c o m p o n e n t  b e c a m e  i n  t h e  N o r t h  C a s p i a n  a r e a  a l m o s t  i n s i g n i f i c a n t 

d u r i n g  t h e  f i r s t  h a l f  o f  t h e  I r o n  A g e .  N e v e r t h e l e s s  t h e r e  i s  n o  d o u b t  t h a t  t h e  n a r r o w - f a c e d  h y -

p o m o r p h i c  ( g r a c i l e  E a s t e r n  M e d i t e r r a n e a n )  c o m p o n e n t  i n f i l t r a t e d  f r o m  t h e  C a u c a s i a n  z o n e  a s 

f a r  a s  t h e  m o u t h  o f  t h e  K a m a  r i v e r  a n d  t h e  L a k e  A r a l ,  b u t  t h i s  e v e n t  d i d  n o t  h a v e  a n y  m o d i f i ­

c a t o r y  e f f e c t  i n  t h e  f i r s t  h a l f  o f  t h e  I r o n  A g e  i n  t h e  c o n t i n g e n t  o f  t h e  p o p u l a t i o n s  w h i c h  i n h a b i t ­

e d  t h e  N o r t h e r n  C a s p i a n  a r e a  a n d  o n  t h e  c r a n i o m o r p h o l o g i c a l  c h a r a c t e r i s t i c s  o f  t h e  c o n q u e r ­

i n g  H u n g a r i a n s .  I n  t h e  L a t e  I r o n  A g e  s e r i e s  f r o m  T a n k e y e v k a  a n d  B i l i a r  t h e  m a n i f e s t a t i o n  o f 

t h e  s o u t h e r n  g r a c i l e  E u r o p o i d  c o m p o n e n t  b e c a m e  w e l l  e x p r e s s e d  ( T a b l e  1 ) .  O n  t h e  o t h e r  h a n d 

t h e  m a s s i v e  e a s t e r n  P r o t o e u r o p o i d  c o m p o n e n t  b e c a m e  d e t e r m i n a t i v e  i n  t h e  c r a n i o m o r p h o ­

l o g i c a l  c o m p l e x  o f  t h e  c o n q u e r i n g  H u n g a r i a n s . 

C o n c e r n i n g  t h e  a b o v e  d i s c u s s e d  p r o b l e m s  o f  t h e  e t h n o g e n e s i s  o f  H u n g a r i a n s  a n  a n a l y s i s 

o f  c e r t a i n  m o r p h o l o g i c a l  s y s t e m s  o f  s o m e  l i v i n g  p o p u l a t i o n s  r e n d e r  f u r t h e r  i m p o r t a n t  i n f o r ­

m a t i o n .  T w o  o d o n t o s c o p i c  t r a i t s  w e r e  t a k e n  f i r s t  o f  a l l  i n t o  c o n s i d e r a t i o n :  t h e  m o r p h o s c o p i c 

p a t t e r n  o f  t h e  l i n g u a l  s u r f a c e  o f  t h e  u p p e r  m e d i a l  p e r m a n e n t  i n c i s o r s  a n d  t h a t  o f  t h e  p a t t e r n 

o f  t h e  c h e w i n g  s u r f a c e  o f  t h e  f i r s t  l o w e r  p e r m a n e n t  m o l a r .  T h e  e x a m i n e d  t r a i t s  w e r e  s h o v e l -

s h a p e d n e s s  a n d  t h e  d i s t a l  t r i g o n i d  c r e s t .  I n t e r c o n t i n e n t a l  c o m p a r a t i v e  a n a l y s e s  c a r r i e d  o u t 

f o r m e r l y  h a v e  s h o w n  t h a t  t h e  f r e q u e n c y  o f  s h o v e l - s h a p e d n e s s  o f  t h e  u p p e r  m e d i a l  i n c i s o r s 

v a r i e s  b e t w e e n 0  a n d 15  p e r  c e n t  i n  t h e  E u r o p o i d  p o p u l a t i o n s ,  w h e r e a s  t h e  h i g h e s t  f r e q u e n c y 

o f  s h o v e l - s h a p e d n e s s  h a s  b e e n  f o u n d  a m o n g  M o n g o l o i d s  ( 7 5 - 1 0 0 % )  ( Z U B O V  1 9 6 8 ) .  R e l a t i v e l y 

h i g h  f r e q u e n c i e s  ( 2 5 - 5 5 % )  c a n be  f o u n d  n o t  o n l y  i n  t h e  E u r o p o - M o n g o l o i d  m i x e d  g r o u p s ,  b u t 

a l s o  i n  t h e  s o u t h e r n  s u b c o n t i n e n t a l  a r e a  o f  t h e  E u r o p o i d  r a c i a l  s t o c k .  T h i s  s i t u a t i o n  l e d  t o  t h e 

o u t l i n i n g  o f  t h r e e  o d o n t o l o g i e  c o m p l e x e s  ( t y p e s )  a s  d i s t i n c t  o n e s  i n  t h e  E u r a s i a n  c o n t i n e n t  ( t h e 

n o r t h e r n  g r a c i l e ,  t h e  M i d d l e  E u r o p e a n  a n d  t h e  s o u t h e r n  g r a c i l e )  ( Z U B O V  1 9 7 9 ) .  A c c o r d i n g  t o 

t h e s e  s t a t e m e n t s a  r e l a t i v e l y  h i g h  f r e q u e n c y  o f  s h o v e l - s h a p e d n e s s  s e e m s  c h a r a c t e r i s t i c  o f 

t h e  s o u t h e r n  g r a c i l e  t y p e .  D a t a  a b o u t  t h i s  o d o n t o s c o p i c  t r a i t  h a v e  b e e n  s a m p l e d  f r o m  m o r e 

t h a n  2 0 0 0  H u n g a r i a n  m e n .  T h e  o t h e r  o d o n t o s c o p i c  t r a i t ,  t h e  p r e s e n c e  o f  t h e  d i s t a l  t r i g o n i d 

c r e s t  o n  t h e  f i r s t  l o w e r  m o l a r ,  c o u l d be  a n a l y s e d  i n 1239  H u n g a r i a n  m e n .  A c c o r d i n g  t o  e a r -



l i e r  f i n d i n g s  t h e  f r e q u e n c y  o f  t h i s  t r a i t  i s 5  p e r  c e n t  a m o n g  E u r o p o i d s ,  w h e r e a s  a m o n g  M o n -

g o l o i d s  i t s  f r e q u e n c y  v a l u e s  a r e  u s u a l l y  a s  h i g h  a s  2 8 - 3 3  p e r  c e n t  ( Z U B O V  1 9 7 3 ) .  N e v e r t h e -

l e s s ,  o n  t h e  I n d i a n  s u b c o n t i n e n t ,  w h i c h  b e l o n g s  i n  t h e  s o u t h - e a s t e r n  r e g i o n  o f  t h e  E u r o p o i d s ' 

a r e a ,  t h e  f r e q u e n c y  o f  t h i s  t r a i t  f o u n d  f o r  t h e  V e d d o - A u s t r a l o i d  g r o u p s  i s  h i g h e r  ( O r a o n s 

4 6 . 3%)  t h a n  a m o n g  M o n g o l o i d s  ( T a b l e  2 ) .  F o r  t h e  w h o l e  d e n t a l  s y s t e m  t h e  d i f f e r e n t i a l  d i a g -

n o s t i c  s i g n i f i c a n c e  o f  t h e s e  t w o  p a t t e r n s  p r o v e d  t o be  v e r y  h i g h  ( Z U B O V  1 9 6 7 ,  1 9 6 8 ,  1 9 7 3 ) . 

T h e  l o c a l  g r o u p s  o f  t h e  H u n g a r i a n  c o n t i n g e n t  s t u d i e d  b y  u s  h a v e  b e e n  c o m b i n e d  i n t o 9  e t h n o -

g e o g r a p h i c  u n i t s  ( T a b l e  2 ) .  C o n c e r n i n g  t h e  t w o  o d o n t o m o r p h o l o g i c  p a t t e r n s  t h e  e t h n o g e o -

g r a p h i c  g r o u p s  o f  H u n g a r i a n  m e n  a r e  v e r y  c l o s e  n o t  o n l y  t o  t h e  E a s t e r n  F i n n s , but  t o  s o m e 

C e n t r a l  A s i a n  a n d  C a u c a s i a n  g r o u p s  a s  w e l l  ( T a b l e  2 ,  F i g .  2 ) .  R e l a t i v e l y  h i g h t  f r e q u e n c y  v a l -

u e s  ( 1 5 - 4 0 % )  h a v e  b e e n  f o u n d  f o r  t h e  t r a i t  o f  s h o v e l - s h a p e d n e s s  a s  w e l l  a s  f o r  t h a t  o f  t h e  d i s -

t a l  t r i g o n i d  c r e s t  n o t  o n l y  i n  t h e  m e t i s a t e d  g r o u p s  o f  E u r o p o - M o n g o l o i d s ,  b u t  i n  t h e  s o u t h e r n 

s u b c o n t i n e n t a l  a r e a  o f  t h e  E u r o p o i d  r a c i a l  s t o c k  ( i n c l u d i n g  V e d d o - A u s t r a l o i d s ) .  H o w e v e r ,  a c -

c o r d i n g  t o  t h e  c o m b i n e d  s o m a t o s c o p i c  i n d e x  a p p l i e d  b y  u s  t h e  e t h n o g e o g r a p h i c  g r o u p s  o f  t h e 

H u n g a r i a n  m e n  d i f f e r  s i g n i f i c a n t l y  f r o m a  n u m b e r  o f  p o p u l a t i o n s  i n h a b i t i n g  B a s h k i r i a ,  K a z a k h 

s t a n  a n d  U z b e k i s t a n  ( T a b l e  2 )  ( T O T H  1 9 8 0 - 1 9 8 1 ) . 

H a v i n g  i n  m i n d  t h e  p a r a l l e l i s m s  b e t w e e n  t h e  s k e l e t a l  a n d  l i v i n g  p o p u l a t i o n s ,  t h e  s l o w 

p r o c e s s  o f  t h e  m i c r o e v o l u t i o n a r y  m o d i f i c a t i o n  a s  w e l l  a s  t h e  p h y l o g e n e t i c  s t a b i l i t y  a n d  c o n t i -

n e n t a l  o r  s u b c o n t i n e n t a l  s p e c i f i c i t y  o f  c e r t a i n  m o r p h o s c o p i c  c h a r a c t e r s  f r o m the  p o s t g l a c i a l 

m i l l e n n i a  t i l l  t h e  P r e s e n t  c a n n o t be  l e f t  o u t  o f  c o n s i d e r a t i o n .  T h i s  s e e m s  t o  h a v e a  r e a l  a c t u -

a l i t y  i n  t h e  c a s e  o f  t h e  U g o r  o r i g i n  o f  t h e  c o n q u e r i n g  H u n g a r i a n s '  a n c e s t o r s ,  t o o .  N e v e r t h e -

l e s s  a n y  c o m p a r i s o n  o f  t h e  m o r p h o l o g i c a l  c o m p l e x e s  p r e s e n t e d  h e r e  r e v e a l s a  w e l l  p r o n o u n c -

e d  s i m i l a r i t y  b e t w e e n  t h e  S a u r o m a t s ,  S a r m a t a s  o f  t h e  N o r t h e r n  C a s p i a n  z o n e  a n d  t h e  c o n -

q u e r i n g  H u n g a r i a n s .  I n  t h i s  a r e a  t h e  E u r o p o i d  c o m p o n e n t  d o m i n a t e d  o v e r  t h e  i n s i g n i f i c a n t 

M o n g o l o i d  o n e  a l r e a d y  d u r i n g  t h e  E a r l y  I r o n  A g e . 

A  s y s t e m a t i c  ( o d o n t o s c o p i c  a n d  s o m a t o l o g i c )  a n a l y s i s  o f  c e r t a i n  l i v i n g  p o p u l a t i o n s  s t u d -

i e d  b y  u s  a f f o r d s  t h e  e s t a b l i s h m e n t  o f  t h e  p r e v a i l i n g  m a j o r i t y  o f  t h e  E u r o p o i d  t a x o n o m i c  c o m -

p o n e n t . 

T h e r e  i s  n o  d o u b t  t h a t  t h e  w i d e - r a n g i n g  a r c h a e o l o g i c a l  a n a l y s i s  c a r r i e d  o u t  i n  c o n n e c -

t i o n  w i t h  t h i s  p r o b l e m  m u s t  a l s o be  t a k e n  i n t o  c o n s i d e r a t i o n .  T h e  a n a l y s e s  h a v e  t h o r o u g h l y 

d o c u m e n t e d  t h e  i n t e n s i v e  t r i b a l  c o n n e c t i o n s  w h i c h  h a d  e x i s t e d  i n  t h e  s e c o n d  h a l f  o f  t h e  B r o n z e 

A g e  a n d  i n  t h e  f i r s t  o n e  o f  t h e  I r o n  A g e  i n  t h e  N o r t h  C a s p i a n  a r e a  ( S M I R N O V  1 9 6 4 ;  M O S H K O -

V A  1 9 6 9 ,  1 9 7 4 ;  S A L N I K O V  1 9 6 7 ) .  I n  t h e  f i r s t  h a l f  o f  t h e  I r o n  A g e ,  i n  a b o u t a  p e r i o d  o f 700 

y e a r s ,  t h e  P r o h o r o v o - c u l t u r e  ( V I I - I I . c.  B C )  a m a l g a m a t e d  i n  t h e  a b o v e  a r e a  ( F i g . 3)  w i t h  a n 

e x t r a o r d i n a r i l y  h e t e r o g e n o u s  t r i b a l  c o m p o s i t i o n  a n d  s i m i l a r  m o r p h o l o g i c  c o m p l e x  o f  p o p u l a -

t i o n  g r o u p s .  T h i s  C a s p i a n  r e g i o n  a c t e d  d o u b t l e s s  a s  t h e  c r o s s i n g - c e n t r e  o f  d i f f e r e n t l y  d i r e c t -

e d  p o p u l a t i o n  m o v e m e n t s  i n  t h e  E a r l y  I r o n  A g e . A  d e c i s i v e  p a r t  i n  t h e  f o r m i n g  o f  t h e  c h a r a c -

t e r - c o m p l e x  o f  t h e  c o n q u e r i n g  H u n g a r i a n s  i s  c o n n e c t e d  w i t h  t h i s  c h r o n o l o g i c a l  p e r i o d . 

O n  t h e  b a s i s  o f  t h e  r e s u l t s  a n d  p a r a l l e l  d a t a  o u t l i n e d  a b o v e  o f  s o m e  o t h e r  d i s c i p l i n e s  i t 

s e e m s  v e r y  p r o b a b l e  t h a t  t h e  P r o t o - H u n g a r i a n s  f o r m e d  p a r t  o f  t h e  E u r o p o i d  e t h n i c  m i l l i e u  o f t h 

N o r t h e r n  C a s p i a n  z o n e ;  i n  g e n e r a l ,  t h e  E u r o p o i d  c o m p o n e n t  w a s  t h e  s u b s t r a t i c one  o f  t h e  P r o -

t o u g o r s ,  t o o . 

•  N o t e .  T h i s  p a p e r  w a s  p r e s e n t e d  o n  2 6  J u l y ,  1 9 8 5  a t  t h e  S i x t h  I n t e r n a t i o n a l  F i n n o - U g -

r i c  C o n g r e s s  i n  S y k t y v k a r . 

R E F E R E N C E S 

A K I M O V A ,  M . S.  ( 1 9 7 2 ) :  A n t r o p o l o g i y a  n a s e l e n i y a  l e s o s t e p n o i  p o l o s h y  Z a p a d n o i  S i b i r i v  e p o k h u 

r a n n e g o  z h e l e z a .  P a m y a t n i k i  Y u z h n o g o  P r i u r a l y a i  Z a p a d n o i  S i b i r i  s a r m a t s k o g o  v r e m e -

n i . -  I n s t .  A r c h e o l .  A N SSSR  ( M o s k v a ) ,  1 5 0 - 1 5 9 . 

A K I M O V A ,  M . S .  ( 1 9 7 7 ) :  M a t é r i a u x  a n t h r o p o l o g i q u e s  d a n s  l e  c i m e t i è r e de  T a n k e e v k a . -  S t u d i a 

A r c h a e o l .  ( B u d a p e s t ) , 6:  2 2 3 - 2 3 6 . 

A K S I A N O V A ,  G .  A .  ( 1 9 7 9 ) :  N a s e l e n i e  b a s s e i n a  P e t s h o r i i  n i z h n e i  O b i . -  I n :  Z u b o v ,  A . A .  a n d 

H a l d e e v a ,  N . I .  E t n i c h e s k a y a  o d o n t o l o g i y a SSSR,  M o s k v a ,  9 3 - 1 1 3 . 

A L E X E Y E V ,  V .  P .  ( 1 9 7 4 ) :  P r o i s h o z h d e n i e  n a r o d o v  K a v k a z a . -  N a u k a ,  M o s k v a , 317  p p . 

A L E X E Y E V ,  V .  P . &  D E B E T S ,  G .  F .  ( 1 9 6 4 ) :  K r a n i o m e t r i y a . -  I n s t .  E t n .  A N SSSR,  M o s k v a , 

128  p p . 


D E B E T S ,  G .  F .  ( 1 9 6 1 ) : O  n e k o t o r y h  n a p r a v l e n i y a k h  i z m e n e n i i v  s t r o e n i i  c h e l o v i e k a  s o v r e -

m e n n o g o  v i d a . -  S o v .  E t n o g r . ,  2 :  9 - 2 3 . 

D E B E T S ,  G . F .  ( 1 9 6 4 ) :  O b  a n t r o p o l o g i c h e s k o m  t i p e  d r e v n e g o  n a s e l e n i y a  F i n l y a n d i i . -  I n : 

S o v r e m e n n a y a  A n t r o p o l o g i y a ,  M o s k v a ,  2 3 3 - 2 3 9 . 

E F I M O V A ,  S . G .  ( 1 9 8 1 ) : K  k r a n i o l o g i i  r a n n e g o  z h e l e z n o g o  v e k a  V o l g o - K a m i a . -  Q u e s t .  A n ­

t h r o p . , 67:  6 4 - 7 3 . 

F I R S H T E I N ,  B .  V .  ( 1 9 6 7 ) :  A n t r o p o l o g i c h e s k a y a  k h a r a k t e r i s t i k a  n a s e l e n i y a  N i z h n e g o  P o v o l z h i a 

v  e p o k h u  b r o n z u e . -  P a m y a t n i k i  e p o k h i  b r o n z y  y u g a  E v r o p e i s k o i  c h a s t i SSSR,  K i e v , 

1 0 0 - 1 4 0 . 

F I R S H T E I N ,  B .  V .  ( 1 9 7 0 ) : Sarmafry  N i z h n e g o  P o v o l z h i a v  a n t r o p o l o g i c h e s k o m  o s v e s h c h e n i i . -

I n :  T ó t h ,  T .  A . &  F i r s h t e i n ,  B .  V . :  A n t r o p o l o g i c h e s k i e  d a n n y k  v o p r o s y o  v e l i k o m 

p e r e s e l e n i i  n a r o d o v ,  A v a r y i  s a r m a t y . -  N a u k a ,  L e n i n g r a d ,  6 9 - 2 0 2 . 

G L A D K O V A ,  T . D . &  T Ó T H ,  T .  A .  ( 1 9 8 5 ) :  A d d i t i o n a l  d a t a  t o  t h e  d e r m a t o g l y p h i c s  o f  H u n g a r i ­

a n s . -  A n n l s  h i s t .  - n a t .  M u s .  n a t n .  h u n g . ,  7 7 ;  2 9 1 - 3 0 0 . 

K I Y A T K I N A ,  T .  P .  ( 1 9 7 9 ) :  N a s e l e n i e  A l t u e n - T e p e v  e p o k h u  b r o n z y . -  I z v .  A N  T u r k m e n s k o i 

SSR.  s e r .  o b s h t .  n a u k .  ( A s h a b a d ) ,  6 : 9 - 1 6 . 

K O T S H I Y E V ,  R . S.  ( 1 9 7 9 ) :  Z a k a v k a z i e i  S e v e r n u y K a v k a z . - I n :  Z u b o v ,  A .  A . &  H a l d e e v a ,  N . I . , 

E t n i c h e s k a i a  o d o n t o l o g i y a SSSR,  M o s k v a ,  1 1 4 - 1 4 1 . 

M O S H K O V A ,  M . G .  ( 1 9 6 9 ) :  P r o g r e b e n i a  V I - I V .  v v .  d o  n . e. v  T s h e l a b i n s k o i  g r u p p é  k u r g a n o v . -

D r e v n o s t i  V o s t o t s h n o i  E v r o p u e ,  I n s t .  A r c h e o l .  A N SSSR,  M o s k v a ,  1 3 8 - 1 4 7 . 

M O S H K O V A ,  M . G .  ( 1 9 7 4 ) :  P r o i s h o z h d e n i e  r a n n e s a r m a t s k o i  ( P r o h o r o v s k o i )  k u l t u r u e . -  I n s t . 

A r c h a e o l .  A N SSSR,  M o s k v a , 52  p p . 

S A L N I K O V ,  K .  V .  ( 1 9 6 7 ) :  O t s h e r k i  d r e v n e i  i s t o r i i  Y u z h n o g o  U r a l a . -  N a u k a ,  M o s k v a ,  4 0 8  p p . 

S M I R N O V ,  K ,  F . (19  6 4 ) :  S a v r o m a t u e .  R a n n a y a  i s t o r i a i  k u l t ú r a  s a r m a t o v . -  N a u k a ,  M o s k v a , 

379  p p . 

T Ó T H ,  T .  ( 1 9 7 4 a ) :  S o m a t o l o g i y a i  p a l e o a n t r o p o l o g i y a  n a s e l e n i y a  V e n g r i i . -  D o c t .  d i s s e r t a t i o n 

I - I I . ,  B u d a p e s t , 649  p p .  ( M a n u s c r i p t ) 

T Ó T H ,  T .  ( 1 9 7 4 b ) :  O n  t h e  S a r m a t i a n  P h a s e  i n  t h e  g e n e s i s  o f  P r o t o - H u n g a r i a n s . -  C e n t r a l 

A s i a  i n  t h e  K u s h a n  P e r i o d  ( D u s h a n b e ,  1 9 6 8 ) ,  M o s c o w ,  1 : 2 1 0 - 2 1 8 . 

T Ó T H ,  T .  ( 1 9 7 7 ) :  S o m a t o l o g i y a i  p a l e o a n t r o p o l o g i y a  n a s e l e n i y a  V e n g r i i . -  D o c t .  t h e s i s ,  M o s k v a , 

35  p p . 

T Ó T H ,  T .  ( 1 9 7 9 ) :  S o m e  f a c t o r s  i n  t h e  m o r p h o l o g i c a l  m o d i f i c a t i o n  o f  h u m a n  g r o u p s . -  A n n l s 

h i s t . - n a t .  M u s .  n a t n .  h u n g . , 7J.:  3 2 1 - 3 2 8 . 

T Ó T H ,  T .  ( 1 9 8 0 ) :  S o m e  a n t h r o p o l o g i c a l  p r o b l e m s  o f  t h e  E a r l y  P o s t g l a c i a l  a n d  H i s t o r i c  E u ­

r o p o i d s . -  A n n l s  h i s t . - n a t .  M u s .  n a t n .  h u n g . ,  7 2 :  2 9 5 - 3 0 7 . 

T Ó T H ,  T .  ( 1 9 8 0 -  1 9 8 1 ) :  A n t h r o p o l o g i c a l  r e s u l t s  c o n c e r n i n g  t h e  e t h n o g e n e s i s  o f  H u n g a r i a n s . -

A n t h r .  h u n g . , _17:  5 - 2 2 . 

T Ó T H ,  T .  ( 1 9 8 1 ) :  T h e  o d o n t o l o g i c a l  a s p e c t  i n  t h e  e t h n o g e n e s i s  o f  H u n g a r i a n s ,  I . -  A n n l s 

h i s t . - n a t .  M u s .  n a t n .  h u n g . , _73:  3 0 5 - 3 1 2 . 

T Ó T H ,  T .  ( 1 9 8 2 ) :  T h e  o d o n t o l o g i c a l  a s p e c t  i n  t h e  e t h n o g e n e s i s  o f  H u n g a r i a n s ,  I I . -  A n n l s 

h i s t . - n a t .  M u s .  n a t n .  h u n g . ,  7 4 :  3 5 1 - 3 5 7 . 

T Ó T H ,  T .  ( 1 9 8 3 ) :  A r e a l i t y  i n  t h e  E a r l y  P e r i o d  o f  H u n g a r i a n  e t h n o g e n e s i s . -  A n n l s  h i s t .  - n a t . 

M u s .  n a t n .  h u n g . , 75_:  3 5 1 - 3 6 0 . 

Z U B O V ,  A . A .  ( 1 9 6 8 ) : O  r a s o v o - d i a g n o s t i t s h e s k o m  z n a t s h e n i i  n e k o t o r u e h  o d o n t o l o g i t s h e s k i h 

p r i z n a k o v . -  S o v .  E t n o g r . , 3:  4 9 - 5 9 . 

Z U B O V ,  A . A .  ( 1 9 7 3 ) :  E t h n i c h e s k ä i y a  o d o n t o l o g i y a .  M o s k v a ,  3 - 2 0 3 . 

Z U B O V ,  A . A .  ( 1 9 7 9 ) :  V v e d e n i e ,  Z a k l u c h e n i e . -  I n :  Z u b o v ,  A . A . &  H a l d e e v a ,  N .  I . ,  E t n i ­

c h e s k a i a  o d o n t o l o g i y a SSSR,  M o s k v a ,  3 - 8 ,  2 2 9 - 2  5 1 . 

A u t h o r ' s  a d d r e s s :  D R .  T I B O R  T Ó T H 

A n t h r o p o l o g i c a l  D e p a r t m e n t 

H u n g a r i a n  N a t u r a l  H i s t o r y  M u s e u m 

B u d a p e s t ,  B a j z a  u t c a  3 9 . 

H - 1 0 6 2 


T a b l e 1  S o m e  c o m p a r a t i v e  i n d i c e s  o f  t h e  n e u r o -  a n d  s p l a c h n o c r a n i u m 

( m a l e s  a n d  f e m a l e s  t o g e t h e r ) 

" — — — C h a r a c t e r i s t i c s 

P r a e a u r i c u l a r 

F a c i a l 

f a c i o - c e r e b r a l 



f l a t n e s s 

E t h n i c  g r o u p s ' 

i n d e x 

i n d e x 

H u n g a r i a n s ,  l O . c . A D . 

( T Ó T H  1 9 6 8 ,  1 9 7 4 a, b) 

122 

9 1 . 5 


17. 0 

S a u r o m a t s ,  L o w e r  V o l g a ,  7 - 4 .  B C . 

s u m m a r i z e d  ( F I R S H T E I N  1 9 7 0 ) 

4 1 


9 2 . 0 

18. 1 


S a r m a t s ,  V o l g o g r a d - A s t r a h a n  g r o u p s 

4 . C . B C -  4 . C . A D .  ( F I R S H T E I N  1 9 7 0 ) 

122 

9 1 . 9 


19. 6 

S a r m a t s ,  S a r a t o v  r e g i o n ,  4 . C . B C . -

4 . C . A D .  ( F I R S H T E I N  1 9 7 0 ) 

160 


9 1 . 8 

10. 7 


S a r m a t s ,  C i s - U r a l ,  s u m m a r i z e d ,  4 . B C . -

2 . C . A D .  ( F I R S H T E I N  1 9 7 0 ) 

54 

9 2 . 6 


19. 0 

S a r m a t s ,  B a s h k i r i a ,  3 - 2 . C . B C . 

( A K I M O V A  1 9 6 8 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

29 


9 2 . 4 

2 8 . 9 


T a n k e y e v k a ,  9 - 1 1 . c . A D . ,  C e n t r a l  V o l g a 

( A K I M O V A  1 9 7 7 ,  T O T H  1 9 8 1 ) 

68 

9 0 . 6 


3 1 . 6 

B o l s h e - T a r k h a n ,  8 - 9 . c.  A D . ,  C e n t r a l 

V o l g a  ( A K I M O V A  1 9 6 4 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a , 

1 9 8 1 ) 

62 

9 0 . 9 


3 8 . 3 

B I L I A R ,  1 0 - 1 1 . c. ,  L o w e r  K a m a 

(E F  I M  O V A  1 9 7 9 ) 

61 


8 8 . 2 

2 8 . 6 


L a t e  L o m o v a t o v o  P e r i o d ,  6 - 8 . c. 

( A K I M O V A  1 9 6 8 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

13 

9 0 . 7 


4 5 . 5 

E a r l y  L o m o v a t o v o  P e r i o d ,  4 - 5 . C . 

( A K I M O V A 19  6 8 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

12 


8 9 . 2 

2 5 . 4 


M a s u n i n o - c u l t . ,  3 - 7 .  c .  C e n t r a l  K a m a 

( A K I M O V A  1 9 6 1 a ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ,  1 9 8 4 ) 

18 

9 0 . 7 


3 6 . 5 

B i r s k ,  L a t e  P e r i o d ,  5 - 7 . c. ,  B a s h k i r i a 

( A K I M O V A  1 9 6 8 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ,  1 9 8 1 ) 

39 


9 1 . 3 

3 4 . 5 


B i r s k ,  E a r l y  P e r i o d ,  3 - 4 . c. 

( A K I M O V A  1 9 6 8 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ,  1 9 8 1 ) 

18 

9 1 . 0 


4 2 . 4 

O k h l e b i n i n o ,  1 . 4 . B C . -  2 . C . A D . , 

B a s h k i r i a  ( E F I M O V A  1 9 8 1 ) 

2 1 


8 9 . 7 

3 4 . 6 


K u s h u l e v o ,  2 .  B C . -  1 .  c .  A D . ,  B a s h k i r i a 

( E F I M O V A  1 9 8 1 ) 

36 

8 9 . 7 


3 7 . 8 

P i a n o b o r  c u l t . , 2.  c .  B C . - 3. c.  A D . , 

C e n t r a l  K a m a  ( A K I M O V A  1 9 6 1 b , 

T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

2 4 

9 0 . 3 


3 5 . 3 

S h i p o v o ,  4 .  c . -  3 .  c .  B C . ,  B a s h k i r i a 

( E F I M O V A  1 9 8 1 ) 

11 


8 9 . 3 

4 2 . 1 


K a m y s h l u e - T a m a k ,  1 . c.  B C .  - 2 .  c .  A D . , 

B a s h k i r i a  ( A K I M O V A  1 9 6 8 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

29 

8 9 . 8 


2 7 . 6 

B i k t i m i r o v o ,  3 - 2 . C . B C . ,  B a s h k i r i a 

( A K I M O V A  1 9 6 8 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

13 


9 0 . 2 

3 2 . 9 


T i e t i u s h i ,  8 - 6 . C . B C ,  C e n t r a l  V o l g a 

( E F I M O V A  1 9 8 1 ) 

9 0 . 0 


4 6 . 2 

L u g o v o ,  8 - 3 . C . B C . ,  L o w e r  V o l g a 

( T R O F I M O V A  1 9 6 8 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

23 


9 3 . 4 

5 5 . 3 


P o l i a n k a  I I . ,  1 0 - 8 .  c . B C . ,  E a r l y  A n a n i n o 

c u l t .  ( A L E X E Y E V  1 9 6 9 ) 

12 

9 1 . 5 


3 6 . 4 

I s s i e t  r i v e r ,  6 - 2 .  c . B C . ,  T r a n s - U r a l 

( A K I M O V A  1 9 7 2 ) 

10 


9 3 . 6 

4 9 . 5 


- — ~ - _ _ ^ ^ ^ ^ ^ C h a r a c t e  r i  s t i e s 

P r a e a u r i c u l a r 

F a c i a l 

E t h n i c  g r o u p s ~~~~ -—— 

f a c i o - c e r e b r a l 



i n d e x 

f l a t n e s s 

i n d e x 

I r t u e s  r i v e r ,  4 .  c .  B C . - 2 . c.  A D . ,  T r a n s ­

U r a l  ( A K I M O V A 1972) 

17 


9 2 . 7 

3 8 . 4 


I s h i m  r i v e r ,  2 . c.  B C . - 2 . c.  A D . ,  T r a n s ­

U r a l  ( A K I M O V A  1 9 7 2 ) 

18 

9 1 . 7 


3 4 . 6 

C e n t r a l  O b ,  7 - 1 0 . c.  A D . 

( R o z o v  D r e m o v  1 9 6 6 ,  T Ó T H  1 9 8 1 ) 

35 


9 3 . 6 

5 9 . 6 


C e n t r a l  O b ,  1 1 - 8 .  c . B C . 

( D r e m o v  1 9 6 7 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ,  1 9 8 1 ) 

15 

9 4 . 8 


3 4 . 7 

S i a l k  B . ,  I r a n ,  E a r l y  I r o n  A g e 

( V A L L O I S  1 9 4 0 ,  D E B E T S  1 9 6 0 , 

T Ó T H  1 9 7 4 a ) * 

17 

9 2 . 3 


1 1 . 6 

S a k a ,  L a k e  A r a l ,  4 - 1 .  c . B C . 

( T R O F I M O V A  c i t .  b y  K I Y A T K I N A  1 9 6 5 , 

T Ó T H 19  7 4 a ) 

18 

8 9 . 1 


3 0 . 7 

S a k a ,  K a z a k h s t a n ,  7 - 4 .  c . B C . 

( I S M A G U L O V  1 9 6 5 ,  T Ó T H 19  7 4 a ) 

53 


9 3 . 6 

2 2 . 2 


M i n g e t s h a u r  I I . ,  7 - 5 . c . B C . ,  A z h e r b a i d z -

h a n  ( K A S I M O V A  1 9 5 6 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

14 

8 9 . 5 


- 1 . 8 

M i n g e t s h a u r  I V . ,  2 .  c .  B C .  - 2 .  c .  A D . 

( K A S I M O V A 19  5 6 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

8 9 . 5 



4 . 9 

M i n g e t s h a u r  V I . ,  1 - 7 . c .  A D . 

( K A S I M O V A  1 9 5 6 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

6 1 


8 9 . 8 

- 5 . 8 


K o b a n - c u l t . ,  1 1 - 6 .  c . B C . ,  N o r t h  C a u c a s u s 

( A L E X E Y E V  1 9 7 4 ) 

19 

8 8 . 6 


- 4 . 0 

T s a m a k a b e r d + N o r a d u z ,  1 2 - 6 .  c . B C . , 

S o u t h  C a u c a s u s  ( A L E X E Y E V  1 9 7 4 ) 

24 


9 1 . 3 

- 1 9 . 0 

A l t u e n - T e p e ,  B r o n z e  A g e ,  T u r k m e n i a 

( K I Y A T K I N A  1 9 7 9 ) 

51 

8 8 . 7 


- 5 . 8 

K o k t s h a  I I I . ,  L a t e  B r o n z e  A g e ,  S o u t h  A r a l 

( T R O F I M O V A  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

2 4 


8 8 . 7 

3 . 5 


T e p e - H i s s a r  I I I . ,  B r o n z e  A g e ,  I r a n 

( K R O G M A N  1 9 4 0 ,  D E B E T S  1 9 5 7 , 

T Ó T H  1 9 7 4 a ) * * 

136 


8 9 . 1 

-  1 . 9 

L t s h a s h e n ,  B r o n z e  A g e ,  L a k e  S e v a n 

( A L E X E Y E V  1 9 7 4 ) 

8 4 

9 0 . 6 


- 1 4 . 1 

G i n t s h i ,  L a t e  B r o n z e  A g e ,  D a g h e s t a n 

- 1 4 . 1 

( A L E X E Y E V  1 9 7 4 ) 

20 

8 8 . 2 


- 2 2 . 3 

Y a m n a y a - c u l t . ,  B r o n z e  A g e ,  L o w e r  V o l g a 

( F I R S H T E I N  1 9 6 7 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

28 


9 1 . 2 

- 0 . 1 


P o l t a v k i n o - c u l t . ,  B r o n z e  A g e ,  L o w e r V o l g a 

( F I R S H T E I N  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

2 4 

9 0 . 1 


- 8 . 7 

S r u b n a y a - c u l t . ,  B r o n z e  A g e ,  L o w e r  V o l g a 

( F I R S H T E I N  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

57 


9 0 . 7 

- 8 . 8 


A n d r o n o v o - c u l t . ,  W e s t  K a z a k h s t a n 

( A L E X E Y E V  1 9 6 7 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

30 

9 0 . 2 


- 1 0 . 9 

A n d r o n o v o - c u l t . .  N o r t h  K a z a k h s t a n 

( A L E X E Y E V  1 9 6 7 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

10 


8 8 . 8 

- 2 . 8 


A n d r o n o v o - c u l t . ,  C e n t r a l  K a z a k h s t a n 

( A L E X E Y E V  1 9 6 7 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

9 2 . 9 


2 3 . 0 

A n d r o n o v o - c u l t . ,  E a s t  K a z a k h s t a n 

( A L E X E Y E V  1 9 6 7 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

9 2 . 1 



1 6 . 7 

T u r k s ,  K a z a k h s t a n ,  6 - 1 2 .  c .  A D . 

( I S M A G U L O V 19  6 5 ,  T Ó T H 19  7 4 a ) 

78 


9 4 . 4 

4 0 . 1 


— - — C h a r a c t e r i s t i c s 

P r a e a u r i c u l a r 

F a c i a l 

f a c i o - c e r e b r a l 



f l a t n e s s 

E t h n i c  g r o u p s ~~~~—-— 

i n d e x 

i n d e x 

E u r o p o i d s ,  N o r t h e r n  z o n e ,  S U ,  B r o n z e 

A g e  ( D E B E T S  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

2 1 5 

9 0 . 2 


2 . 0 

E u r o p o i d s ,  S o u t h e r n  z o n e ,  S U ,  B r o n z e 

A g e  ( D E B E T S  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

9 1 


8 9 . 1 

- 8 . 3 


E u r o p o i d s ,  N o r t h e r n  z o n e ,  S U ,  I r o n  A g e 

( D E B E T S  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

4 7 1 

9 0 . 7 


7 . 7 

E u r o p o i d s ,  S o u t h e r n  z o n e ,  S U ,  I r o n  A g e 

( D E B E T S  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

105 


8 9 . 6 

- 5 . 9 


M o n g o l o i d s ,  S U ,  N e o l i t h i c - B r o n z e  A g e 

( D E B E T S  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

155 

9 7 . 9 


7 7 . 2 

M o n g o l o i d s ,  S U ,  E a r l y  I r o n  A g e 

( D E B E T S  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 4 a ) 

2 5 


9 7 . 7 

8 5 . 8 


E u r o p o i d s ,  S U ,  M e d i e v a l  E p o c h 

( D E B E T S  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 3 ,  1 9 7 4 a ) 

1 7 7 1 

8 9 . 9 


1 0 . 6 

M o n g o l o i d s ,  S U ,  M e d i e v a l  E p o c h 

( D E B E T S  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 3 ,  1 9 7 4 a ) 

9 4 


9 8 . 2 

8 7 . 7 


E u r o p o - M o n g o l o i d s ,  S U ,  S c y t h i a n  P e r i o d 

( D E B E T S  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 3 ,  1 9 7 4 a ) 

E u r o p o - M o n g o l o i d s ,  S U ,  S c y t h i a n  P e r i o d 

( D E B E T S  1 9 6 1 ,  T Ó T H  1 9 7 3 ,  1 9 7 4 a ) 

146 

9 3 . 2 


4 1 . 3 

*  R e - e x a m i n e d  a n d  c a l c u l a t e d  b y  D E B E T S  i n  P a r i s ,  i n  1 9 6 0 .  M a n u s c r i p t . 

R e - e x a m i n e d  a n d  c a l c u l a t e d  b y  D E B E T S  i n  P h i l a d e l p h i a ,  i n  1 9 5 7 .  M a n u s c r i p t . 

* * * F r o m  m a l e s  o n l y . 

N o t e .  R e f e r e n c e s  n o t  g i v e n  i n  t h e  l i s t ,  s e e  i n  T Ó T H  ( 1 9 6 5 - 1 9 8 1 ) . 


T a b l e 2  S o m e  c o m p a r a t i v e  d a t a  o f  d i f f e r e n t  m o r p h o l o g i c a l  s y s t e m s 

( m a l e s ) 

C h a r a c t e r i s t i c s 

T e r r i t o r i a l ,  e t h n i c  g r o u p s  " " " ^ ^ ^ 

S h o v e l - s h a p e d 

u p p e r  m e d i a l 

i n c i s o r s  ( 2 + 3 ) 

D i s t a l  t r i g o n i d 

c r e s t ,  M ^ 

S o m a t o s c o p i c 

i n d e x 

C h a r a c t e r i s t i c s 

T e r r i t o r i a l ,  e t h n i c  g r o u p s  " " " ^ ^ ^ 





M * 

M o n g o l s  ( M o n g o l i a ,  Z o l o t a r y e v a ; 

Z U B O V ,  1 9 7 3 ) 

2 7 3 


9 0 . 4 

2 1 2 


3 2 . 1 

-

-

K a z a k h s  ( Z U B O V  1 9 7 3 ) 



1 3 1 

6 2 . 6 


317 

2 2 . 6 


-

-

K o r e a n s  ( Z U B O V  1 9 7 3 ) 



79 

6 6 . 6 


79 

4 4 . 4 


-

-

S a n t a l s  ( E a s t  I n d i a ;  Z U B O V  1 9 7 3 ) 



72 

5 7 . 0 


72 

3 1 . 9 


-

-

M u n d a  ( E a s t  I n d i a ;  Z U B O V  1 9 7 3 ) 



39 

5 6 . 4 


27 

3 7 . 0 


-

-

O r a o n s  ( E a s t  I n d i a ;  Z U B O V  1 9 7 3 ) 

65 

5 8 . 4 


69 

4 6 . 3 


-

-

U p l a n d  M a r i  ( Z U B O V  1 9 7 3 ) 



105 

2 0 . 0 


9 5 

1 3 . 8 


-

-

M e a d o w  M a r i  ( Z U B O V  1 9 7 3 ) 

110 

2 1 . 8 


93 

1 8 . 2 


-

-

K o m i  ( I z h e m  d i s t r i c t ;  A K S I A N O V A 

1 9 7 9 ) 

129 


17. 0 

53 


1.9 

-

-

K o m i  ( S o u t h e r n s ;  A K S I A N O V A  1 9 7 9 ) 



79 

2 0 . 2 


43 

2 . 3 


-

-

K h a n t i s  ( N o r t h e r n s ;  A K S I A N O V A 



1 9 7 9 ) 

62 


5 4 . 8 

3 1 


3 . 2 

-

-



M a n s i s  ( N o r t h e r n s ;  A K S I A N O V A 

1 9 7 9 ) 

162 

5 2 . 5 


70 

7. 1 


-

-

H u n g a r i a n s  ( s u m m a r i z e d ; 



T Ó T H  1 9 7 7 ,  1 9 8 1 ,  1 9 8 2 ) 

2 2 1 9 


1 7 . 8 

1239 


1 2 . 3 

3310 


1 3 . 4 

Ő r s é g  ( S o u t h - W e s t ;  T Ó T H  1 9 7 7 , 

1 9 8 1 , 1982) 

59 


6. 8 

2 5 


8. 0 

115 


9. 2 

G ö c s e j  ( S o u t h - W e s t ;  T Ó T H  1 9 7 7 , 

1 9 8 1 ,  1 9 8 2 ) 

426 


1 1 . 4 

2 0 8 


2 1 . 1 

634 


18. 5 

R á b a k ö z  ( N o r t h - W e  s t ;  T Ó T H 19  7 7 , 

1 9 8 1 , 1982) 

143 


2 0 . 0 

6 1 


4. 9 

2 4 7 


7. 1 

N a g y k u n s á g  ( T i s z a - B a s i n ; 

T Ó T H  1 9 7 7 ,  1 9 8 1 ,  1 9 8 2 ) 

2 3 5 


1 5 . 2 

130 


2 0 . 0 

3 8 7 


1 2 . 3 

J á s z s á g  ( T i s z a - B a s i n ; 

T Ó T H  1 9 7 7 ,  1 9 8 1 ,  1 9 8 2 ) 

2 50 


2 6 . 1 

152 


19. 1 

3 3 7 


1 7 . 4 

S o u t h  P a l ó c s á g  ( + M a t y ó ; 

T Ó T H  1 9 7 7 ,  1 9 8 1 ,  1 9 8 2 ) 

2 0 7 


2 7 . 9 

1 1 1 


6. 3 

2 9 1 


9 . 9 

N o r t h  E a s t  P a l ó c s á g 

( T Ó T H  1 9 7 7 ,  1 9 8 1 ,  1 9 8 2 ) 

350 


2 2 . 4 

2 2 5 


2 . 7 

540 


1 3 . 9 

T a k t a k ö z  ( N o r t h  H u n g a r y ; 

T Ó T H  1 9 7 7 ,  1 9 8 1 ,  1 9 8 2 ) 

360 


1 4 . 8 

219 


1 1 . 8 

4 4 8 


1 2 . 2 

S z a m o s h á t  ( N - E  H u n g a r y ; 

T Ó T H  1 9 7 7 ,  1 9 8 1 ,  1 9 8 2 ) 

189 


1 5 . 5 

108 


9. 2 

3 1 1 


1 0 . 8 

T a d j i k s  ( T s h u s t ;  Z U B O V  1 9 7 3 ) 

129 

2 0 . 5 


129 

9. 2 


-

-

T a d j i k s  ( s u m m a r i z e d ; 



Z U B O V 19 79) 

910 


1 5 . 9 

717 


4 . 0 



T a d j i k s  ( G a n t s h i ;  Z U B O V  1 9 7 9 ) 

113 

2 7 . 4 


76 

4 . 0 




T a d j i k s  ( S a n g h a r d a k ; 

Z U B O V  1 9 7 9 ) 

104 


1 9 . 2 

73 


4. 0 



O s s e t - D z h a v a  ( K O T S H I E V 19 79) 

109 

1.8 


94 

5. 3 




G u d j a r s  ( N o r t h  I n d i a ;  Z U B O V  1 9 7 3 ) 

108 

5. 5 


1 0 1 

5. 9 




R a d j p u t s  ( N o r t h  I n d i a ;  Z U B O V  1 9 7 3 ) 

84 

9. 5 


96 

1 2 . 5 




T s h a m a r s  ( N o r t h  I n d i a ;  Z U B O V 

"  L 9 7 3 ) 

120 


7. 5 

100 


1 9 . 0 

-



S u m m a r i z e d  m e a n s  f r o m  t e n  m o r p h o s c o p i c  c h a r a c t e r s  ( T Ó T H  1 9 7 9 ) . 

9 4 . 1 1 

J3 


QJ 

u

 91.4 





C L 

8 8 . 7 -

8 6 . 0 . 

- 2 6 


• North Caspian region 

A South Caspian area 

A 8 

J 3 


J 4 

K

1 2  A



1

A 1 7



A 1 5 

A



A " 

A 1 8 


A 7 

AlO 

A3 

A

1 9 

2 0 A

B



• 3 

• 1 7 


• 7 

.1  • < 


1 4 * • 

11 


• 1 3 

•9  - 1 0 



• 1  ^ 4 

• 1 6 

,2 • 

• A 


# 1 5 

»12 


Ural-Kama - Volga area 

Ural- Ob region 

- I 1 1 1 

2 8  3 7  4 6  5 5 

Facial flatness index 

- 1 7 


- 8 

1 0 


—r-

19 


F i g . 1  T o p o g r a p h y  o f  c r a n i o l o g i c a l  s e r i e s  ( s e q u e n c e  a s  i n  T a b l e  1 ) .  N o r t h  C a s p i a n  r e g i o n .  1 - 6 :  f r o m  H u n g a r i a n s  t o  S a r m a t s , 

B a s h k i r i a . -  U r a l - K a m a - V o l g a  a r e a .  1 - 1 7 :  f r o m  T a n k e y e v k a  t o  P o l i a n k a  I I . -  U r a l - O b  r e g i o n .  1 - 5 :  f r o m  I s s i e t  r i v e r  t o  C e n t r a l 

O b . -  S o u t h  C a s p i a n  a r e a .  1 - 2 0 :  f r o m  S i a l k  B .  t o  A n d r o n o v o  c u l t . ,  E a s t  K a z a k h s t a n 


F i g . 2  T o p o g r a p h y  o f  s o m e  e t h n i c  g r o u p s  ( s e q u e n c e  a s  i n  T a b l e  2 ) .  M o n g o l o i d s  a n d  V e d d o -

A u s t r a l o i d s .  1 :  M o n g o l s  f r o m  M o n g o l i a ,  2 :  K a z a k h s , 3:  K o r e a n s ,  4 :  S a n t a l s  ( E a s t  I n d i a

5:  M u n d a  ( E a s t  I n d i a ) , 6:  O r a o n s  ( E a s t  I n d i a ) . -  F i n n i s h - U g o r s .  1 :  U p l a n d  M a r i ,  2 : M e a d o w 



M a r i , 3:  K o m i  ( I z h e m  d i s t r i c t ) ,  4 :  K o m i  ( s o u t h e r n s ) , 5:  K h a n t i s  ( n o r t h e r n s ) , 6:  M a n s i s 

( n o r t h e r n s ) . -  E u r o p o i d s .  1 :  H u n g a r i a n s  ( s u m m a r i z e d ) ,  2 :  Ő r s é g ,  3 :  G ö c s e j ,  4 :  R á b a k ö z , 

5:  N a g y k u n s á g , 6:  J á s z s á g , 7:  S o u t h  P a l ó c s á g  w i t h  M a t y ó ,  8 :  N o r t h  E a s t  P a l ó c s á g ,  9 :  T a k -

t a k ö z ,  1 0 :  S z a m o s h á t ,  1 1 :  T a d j i k s  ( T s h u s t ) ,  1 2 :  T a d j i k s  ( s u m m a r i z e d ) ,  1 3 :  T a d j i k s  ( G h a n t s h i ) , 

1 4 :  T a d j i k s  ( S a n g h a r d a k ) ,  1 5 :  O s s e t - D z h a v a ,  1 6 :  G u d j a r s  ( N o r t h  I n d i a ) ,  1 7 :  R a d j p u t s  ( N o r t h 

I n d i a ) ,  1 8 :  T s h a m a r s  ( N o r t h  I n d i a ) 



F i g . 3  P r i n c i p a l  m o r p h o g e n e t i c  t r e n d s  ( a c c o r d i n g  t o  T a b l e s  1 - 2 ) 

Yüklə 9,01 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin