8-amaliy mashg’ulot molekulyar kislorod bilan gaz fazada oksidlash uchun qo‘llaniladigan reaksion jixozlar. Gaz fazada gomogen reaksiyalarni olib boriladigan reaktorlar. Etan va kisloroddan etilen olish reaktori

Reaktorlarni hisoblash 
Asosiy reaksion qurilmani hisoblash material va issiqlik balanslarini hisobi 
asosida bajariladi. 
Hisoblashning maqsadi - uskunalar soni va ularning asosiy o‘lchamlarini 
aniqlashdan iborat. Belgilangan samaradorlikni ta’minlanganligini tekshirish 
maqsadida – bir vaqt birligida olinadigan tayyor maqsadli mahsulotning miqdorini 
aniqlashda, jixozning konstruksiyasini qiyoslash hisob kitobi amalga oshiriladi. 
Uzluksiz rejimda ishlaydigan uskunaning reaksion zonasining xajmi quyidagi 
formula orqali topiladi
V
p
=V
τ
*τ 
V
p
-reaksion zona xajmi, m
3
; 
V
τ
-reagentlarning xajmiy sarfi, m
3
/s; 
τ-reagentlarning uskunada bo‘lish vaqti, s. 
Uskunaning kesim yuzasi: 
S = V
τ
*ω 
S - uskunaning kesim yuzasi, m
2
; 

---

Uskunadagi oqimning chiziqli tezligi, m/s. 
Silindrik shakldagi uskunaning diametri (m) 
𝐷 = 1.13√𝑆 (1) 
Uskuna reaksion zonasining balandligi (uzunlik) (m) 
H=V
p
/S=ω*τ (2) 
Katalizatorlar bilan to‘ldirilgan uskunalar uchun, ishchi zonaning xajmi, 
katalizator xajmiga teng( V
k
,m
3
) va u gazning (suyuqlikning) xajmiy tezligi bo‘yicha 
yoki katalizator unumdorligi bo‘yicha aniqlanadi. 
Xajmiy tezlik - bu bir vaqt birligida, to‘ldirilgan katalizatorning xajmiy 
birligidan o‘tayotgan gaz (suyuqlik) aralashmasi xajmi : 
V
ob
=V
τ
/V
k
(3) 
V
k
=V
τ 
/V
ob
(4) 
Katalizator samaradorligi – vaqt birligida katalizator xajmi (massasi) 
birligidan olinayotgan maqsadli maxsulotning massasi (xajmi): 
N
k
=
N
maxs
/N
k
(5) 
qaerda V
k
=N
max
/N
k.
(6) 
Davriy ishlaydigan apparatning reaksion xajmi teng: 
V
p
=V
sut
*τ/(24φ
to`l
) (7) 
bu erda V
sut
-qayta ishlov berilgan moddalarning sutkali xajmi, m
3
; τ 
- texnologik siklni umumiy vaqi,ch; φ
to`l
-jixozning to‘ldirilishi darajasi (04 dan 
0.9gacha qabul qilingan). 
Kirish shtutserlarning diametri va reagentlarning chiqishi quyidagi formula 
orqali aniqlanadi: 
𝐷 = 1.13√Vτ/ω (8) 
Hisob kitobda real xolatlarda (tenglamani qarang) gazning (gaz aralashmasi) 
sarfi qiymatidan foydalanish zarur. Reagentlarning xarakatlanishning optimal 
tezliklarini adabiyotlar va eksperimental ma’lumotlardan tanlab olinadi. 
Asosiy apparatning konstruksiyasi va vazifasidan kelib chiqib xar-xil hisob-
kitoblar amalga oshiriladi, shuningdek issikliq almashinuv ning yuzasini maydoni 

---

(izotermik rejimda ishlayotgan reaktorlar uchun), olovli isitgichli quvurli 
reaktorning reaksiyali zmeevik uchun aniqlanadi, katalizatori mavxum qaynaydigan 
katlamli reaktorlari uchun filtrlar (siklonlar) hisoblanadi, kolonnali jixozlarning 
quyilib o‘tuvchi qurilmalari, sig‘imli jixozlarning aralashtiruvchi moslamalari va 
xokazo. 
Ko‘pincha issiqlik almashinuvi yuzasini maydonini qiyosiy hisob-kitobini 
bajarish zarurdir, masalan reaktorga joylashtirilgan katalitik reaktorning
trubchatkasi, yoki issiqlikni olib kelish (olib ketish) uchun mo‘ljallangan tashqi 
issiqlik elementlari. Issiqlik xisobini bajarib va apparatdan sovituvchi agent 
yordamida olib ketish yoki issiqlik tashuvchi bilan issiqlikni olib kelish uchun 
issiqlik oqimini ko‘rsatkichini belgilab, issiqlik yuzasini maydonini quyidagi 
formula bo‘yicha hisoblash amalga oshiriladi. 
F= F /(kΔT
o`rt
) (9) 
bu erda F-issiqlik almashinuv yuzasini maydoni, m
2
; F -jixozga issiqlik yuklamasi, 
Vt; k-issiqlik o‘tkazish koeffitsienti, Vt/(m
2
-K); ΔT
o`rt
- xaroratning o‘rtacha farqligi 
(o‘rta xarorat napori), K. 
Issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti k murakkab issiqlik almashinuvini 
tavsifi va ajratuvchi yuzasining ikkala tomoni bo‘yicha issiqlik koeffitsientlariga 
bog‘liqdir, shuningdek ikkala tomondan ifloslanganligini hisobga olib devorning
termik qarshiligidan xamdir. 
Agar quvurlarda tashqi diametr ichki diametriga nisbatan d
tashqi
/d
ichki
≤2 bo‘lsa, 
issiqlik uzatish koeffitsientini quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi. 
α
1
va α
2
- issiqlik uzatish koeffitsientlari. 
Issiqlik uzatish koeffitsientlari bir qator va kriterial tenglamalar yordamida 
issiqlik uzatishni turli xolatlarda aniqlanishi mumkin, ko‘pincha devor va issiqlik 
tashuvchi chegarasida issiqlik almashinuv xolati uchun – Nusselt kriteriyasi 
yordamida. 

---

α= Nuλ/l (10) 
bu erda Nu – Nusselt kriteriyasi, konvektiv issliqlik almashinuviga bog‘liqdir 
boshqa kriteriyalarga ko‘ra (Fo, Re, Gr, Pr), ushbu jarayonni ifodalaydigan 
(bog‘liqliklarni aniq turi), λ-muxitni issiqlik o‘tkazuvchanligi, Vt/(m·K); l - 
geometrik o‘lchamni begilaydigan, m. 
Muxitni fizik xususiyatlarini hisobga oladigan Prandtl kriteriysini quyidagi 
formula orqali hisoblash mumkin: 
Pr=cµ/λ 
(11) 
bu erda c - muxitning nisbiy issiqlik sig‘imi, Dj/(kg·K); µ-muxitning dinamik 
qovushkoqligi, Pa·s; λ - muxitning issiqlik o‘tkazuvchanligi, Vt/( m·K). 
Turli moddalar uchun Prandtl kriteriyasining qiymatlari (yoki xususiyatlarini 
aniqlash uchun zarar bo‘lgan) ma’lumotnomalarda keltirilgan. Hisob-kitoblarni 
amalga oshirishda gazlar uchun Prandtl kriteriyasining taxminiy qiymatlari quyida 
berilgan:
Bir atomli gazlar - 0.67 
Ikki atomlik gazlar - 0.72 
Uch atomli gazlar - 0.80 
To‘rt va undan ko‘p atomlik gazlar - 1.0 
Suyuqlik, gazalar va bug‘larning to‘yinish chizig‘idaga suvning dinamik 
qovushqoqligini qiymatlari ma’lumotnoma bo‘yicha topiladi. Gaz aralashmalarning 
dinamik qovushqoqligini quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 
M
cm
/µ
sm =
x
1
M
1
/µ
1 
+ x
2
M
2
/µ
2 
+… + x
i
M
i
/µ
i
 
bu erda M
sm
, M
1
, M
2
,..., M
i 
– gazlar va ularning komponentlarini nisbiy 
molekulyar massalari ; μ
sm
, μ
1
,μ
2
,...,μ
i 
– gazlarning va ularning komponentlarining 
dinamik qovushqoqligi, Pa·s; x
1
, x
2
,...., x
i
- aralashmadagi komponetnlarning molyar 
ulushlari.

---