7-mavzu. Mashina dеtallari. Dеtаllаrning ishlаsh lаyoqаti оmillаri vа uni tа’minlаsh аsоslаri. Tishli uzatmalar

К_σ va К_τ koeffisientlarning qiymatlari (qisqartma)

Кuchlanishni jamlagich manbai	Кσ		Кτ
	σv – po’lat uchun, MPa
	≤700	>700	≤700	>700
Galtel (valdagi bir diametrdan ikkinchi diametrga o’tishdagi o’yiqcha) t/r =2 va r/d =0,02 da t/r=2 va r/d=0,05 da	1,85 1,80	2,0 2,1	1,55 1,60	1,65 1,70
Shponka o’yiqchasi	1,90	2,3	1,7	2,2
To’g’ri yonli shlislar	1,6	1,72	2,45	2,7
Rezba	2,2	2,6	1,6	2,0

Izoh: Agarda valning hisobiy kesim yuzasida bir nechta kuchlanish jamlagichlari bo’lsa, yoki nisbat qaysi biri uchun katta bo’lsa, o’shanisi hisobga olinadi.
Detal yuzasi notekisligining ta’siri. Detal yuzasi notekisligi oshishi bilan chidamlilik chegarasi kamayadi. O’zgaro’vchan kuchlanishlarda toliqish oqibatida dastlabki mikroyoriklar degalning sirtida vujudga keladi. Bunga detalga mexanik ishlov berish jarayonidagi nuqsonlar sabab bo’ladi (keskich izlari, jilvirlash doirasi tushirgan izlar va boshqalar). Yuza (sirt) sifatining chidamlilik chegarasiga ta’sirini sirt note-kisligi koeffiiienti К_F e’tiborga oladi. (2.3-jadval).
2.3.-jadval
Кr koeffisient qiymatlari (qisqartma)

Mexanik ishlov berish turi	Yuza notekisligi ko’rsatkichi Кa, mkm	Кg’ σv [Mpa] da
		≤700	>700
Aylana yo’nish Jilvirlash	2,5 ... 0,63 0,32 .... 0,16	1,1 1,0	1,2 ... 1,0

Detal yuzasining zanglashi ham chidamlilik chegarasiga katta ta’sir ko’rsatadi. Buning oldini olish uchun mexanik ishlov berish jarayonida ishlatiladigan moylash materiallari tarkibiga zanglashdan saqlovchi ingibitorlar qo’shiladi.

Shuni qayd qilish lozimki, tayyor detal yuzalarida sex sharoitida, qo’shimcha muhofaza tadbirlari qo’llanilmasa, ikki soat ichida zanglash jarayonlari boshlanishi mumkin.
Yuzani puxtalashning ta’siri. Detallarning yuklama va kuchlanishlarni ko’tarish qobiliyatini oshirishda turli xildagi yuzani puxtalash uslublari qo’llaniladi. Sementitlash, nitrosementitlash, azotlash, yuzani yuqori chastotali toklar bilan toblash, deformasiyali puxtalash (roliklarni sirtda dumalatish yoki pitrani bosim ostida oqizish yo’li bilan) shular qatoriga kiradi.
Yuzani puxtalash ta’sirini e’tiborga oluvchi К_u koeffisientning qiymatlari quyidagi 2.4-jadvalda keltirilgan.
2.4-jadval