6-maruza: yashil iqtisodiyotga asoslangan yog’och materiallar va buyumlar reja

Tekstura-yog‘ochning yillik xalqalari, nurlari, Yog‘ochligidan iborat tabiiy chizgilardir. Dub, buk, yasen, chinor, nok, Yong‘oq daraxtlari teksturasi chiroyli hisoblanadi. Tropik Yog‘ochlar-ebek qora, bakut qo‘ng‘ir rang, qizil va temir daraxtlari juda chiroyli teksturaga ega bo‘ladi. Zich Yog‘ochlar qayta ishlaganda yaltiraydi, namlik ta’sirida chirish bu xususiyatni kamaytiradi.
Issiqlik o‘tkazuvchanlik Yog‘ochning turiga, zichligiga, namligiga, bog‘liq bo‘ladi. Quruq holatdagi qarag‘ayning issiqlik o‘tkazuvchanligi tolalari bo‘ylab 0,34 Vt/(m⁰S), tolalariga perpendikulyar Yo‘nalishda 0,17 Vt/(m⁰S), ga teng bo‘ladi.
Elektr o‘tkazuvchanlik Yog‘ochning namligiga bog‘liq. Quruq holatdagi qarag‘ayning elektr qarshiligi 75x10⁷ Om^.sm. Xo‘llanganda bu kattalik o‘nlab marta kamayib ketadi. SHu sababli elektr tizimida ishlatiladigan Yog‘och quruq xolatda bo‘lishi shart.
YOg‘ochning tolasimon strukturasi uning xossalarini ta’sir etuvchi kuchning Yo‘nalishiga qarab turlicha bo‘lishiga olib keladi. YOg‘ochning tolalari bo‘ylab siqilishga mustahkamligi tolalariga ko‘ndalangiga nisbatan 4-6 marta ko‘p bo‘ladi. YOg‘ochning mexanik xossalari uning turiga, namligiga va nuqsonlariga bog‘liq bo‘ladi. YOg‘och egilishga va cho‘zilishga tolalari bo‘ylab, siqilishga esa tolalariga ko‘ndalang ravishda yaxshi ishlaydi (31.1-jadval).
1-jadval
Asosiy Yog‘och turlarining fizik-mexanik xossalari

Yog‘och turlari	Zichli k, kg/m^3		Hajmi y kirishi sh koef., %		Tolalari bo‘ylab mustahkamlik chegarasi, MPa
					Cho‘zilishda gi		Siqilishda gi		Radial kuchlar ta’siri da		Statik egilishda gi
Igna bargli yog‘ochlar
Listvenni sa	660		0,52		125,0		64,5		9,9		111,5
Qarag‘ay	500		0,44		103,5		48,5		7,5		86,0
El	445		0,43		103,0		44,5		6,9		79,5
Pixta	375		0,39		67,0		39,0		6,4		68,5
Tog‘ archasi	400		0,40		80,0		40,0		6,6		72,0
Bargli Yog‘ochlar
Eman	690		0,43		123		57,5		10,2		107,5
Oq qayin	630		0,54		168		55,0		9,3		109,5
Buk	670		0,47		123		55,5		11,6		108,5
Lipa	495		0,49		121		45,5		8,6		88,0
CHinor	520		0,46		140		52,0		10,0		102,0
Terak	580		0,48		120		48,0		9,2		94,0

Yog‘ochning namligi uning mustahkamligini kamaytiradi. Yog‘ochda uchraydigan ko‘zlar, qiyshiq qatlam, buralish, chirish kabi nuqsonlar uning mexanik hossalarini yomonlashtiradi. Yog‘ochning agressiv muxitlarga chidamliligi uning turiga bog‘liq. Igna bargli daraxtlar yog‘ochlari bargli daraxtlar yog‘ochlariga nisbatan agressiv muxitlarga chidamli bo‘ladi. Yog‘ochning agressiv muxitlarda buzilish tezligi muxitning konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘ladi. Kuchsiz ishqorlar va mineral kislotalarda yog‘och materiallar uzoq muddat xizmat qiladi.
Yog‘och anizotrop material bo‘lganligi sababli mustahkamligi normativ xujjatlarda me’yorlashtirilayotganda katta zaxira koeffitsienti beriladi.
Nazorat savollari
1.Yog‘ochning makro va mikrostrukturasi tavsifi.
2.Yog‘ochning fizik va mexanik xossalari va ularga ta’sir etuvchi omillar.
3.Yog‘och tayyorlanadigan daraxtlar turlari.
4.Yog‘och nuqsonlari nima?