Davlat xarajatlari o‘zgarishining multiplikativ samarasi
Yopiq va ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlari multiplikatori
Soliqqa tortish hisobga olinmaganda yopiq iqtisodiyot uchun davlat xarajatlari multiplikatori va ishlab chiqarishning muvozanatli hajmini quyidagi tenglamalar sistemasini yechish orqali topish mumkin:
1/(1-b) – yopiq iqtisodiyotda soliqqa tortish hisobga olinmagan vaziyatda xarajatlar multiplikatori;
(a+I+G) – avtonom xarajatlar;
b=MPC – istemolga chegaralangan moyillik bo‘lib multiplikator miqdorini belgilovchi asosiy omildir.
Yopiq va ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlari multiplikatori
Soliqqa tortish hisobga olinganda iste’mol funksiyasi o‘zgaradi va C=a+b(1-t)Y ko‘rinishni oladi. Bu tenglamani asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo‘yib yechsak, quyidagi natijani olamiz:
1/1-b(1-t) – yopiq iqtisodiyotda xarajatlar multiplikatori;
t – chegaraviy soliq stavkasi; t =ΔY/ΔT
Yopiq va ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlari multiplikatori
Ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlari multiplikator va muvozanatli ishlab chiqarish hajmi quyidagi tenglamalar sistemasini yechib topiladi:
1 / 1(1-b(1-t)+m’ – ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlar multiplikatori.
Soliq multiplikatsiya samarasi davlat xarajatlari singari soliqlarning bir marta o‘zgarishi oqibatida iste’molning bir necha bor o‘zgarishiga bog’liq.
T↓(ΔT) → Yd↑ (ΔYd= -ΔT) → C↑ (ΔC=b(-ΔT)) → E↑ (ΔE=b(- ΔT)) → Y↑ (ΔY=b(-ΔT) → C↑ (ΔC=b(b(-ΔT)) → E↑ (ΔE=b2(-ΔT)) → Y↑ (ΔY=b2(-ΔT)) → C↑ (ΔC=b(b2(-ΔT))) va h.k.
Soliq multiplikatsiyasi mexanizmi va soliq multiplikatori
Demak, soliq multiplikatorini quyidagicha tasvirlash mumkin:
Soliq multiplikatsiyasi mexanizmi va soliq multiplikatori
Agar davlat byujetiga barcha soliq tushumlari joriy daromad – Y dinamikasiga bog‘liq deb hisoblasak soliq funksiyasi T = tY – ko‘rinishni oladi. Bu holatda iste’mol funksiyasi hamda soliq multiplikatori quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi (yopiq iqtisodiyotda):
