2-mavzu. Kompyuter tashkil etilishi va klassifikatsiyasi

 
Meynfreymlar. 
Meynfreymlar (mainframe) – yuqori xajmli tezkor xotira va katta sig’imli 
vinchester(lar) ga ega, xisoblash tezligi yuqori bo’lgan xisoblash mashinasi. Ular bir vaqtning 
o’zida ko’plab vazifalarni uzoq vaqt uzluksiz bajarishi mumkin. Ularning asosiy ishlatilish 
doirasi komertsiya tashkilotlari va ilmiy tekshirish ishlari bilan shug’illanuvchi tashkilotlar. 
Bu turdagi kompyuterlar ustida olib borilgan ilmiy ishlar shu narsani ko’rsatadiki, 
global massivlar bilan ishlash, ma’lumotlarni qayta ishlash jarayonlarida meynfreymlarlardan 
foydalanish oddiy personal kompyuterlarni ishlatilgan xolatga solishtirilganda iqtisodiy 
jixatdan ma’qul xisoblanadi. Meynfreymlar zamonaviy kompyuterlarni deyarli barcha 
ko’rsatkichlari bo’yicha ortda qoldiradi. 
Yana shuni aloxida nazarda tutish kerakki bu qurilmalarni va ular qayta ishlayotgan 
ma’lumotlarning ishonchliligi yuqori. Meynfreymlardagi qo’shimcha resurslar ulardagi majud 
qurilmalarni 
ishini 
to’xtatmasidan qurilmalarni almashtirish imkoniyatini beradi. 
Protsessorlarining yuklanganlik darajasi umumiy qiymatiga nisbatan 85 % yuqoriga osonlik 
bilan chiqarish mumkin. Bunday qurilmalarni yaqin yaqingacha tarmoq interfesi orqali 
boqarilgan bo’lsa xozirda terminallar qatori bilan boshqarilmoqda. Meynfreymlarlarni ishlab 
chiqarishda IBM kompaniyasi xozirgi kunda etakchilik qilmoqda . 
Meynfreymlarning ishonchlilik darajasi yuqoriligi deyarli 60 yillik yuksalish 
amaliyotga ega ekanligidir. Meynfreymlar ko’plab apparat va dasturiy vositalar bilan bog’liq 
bo’lgan xatoliklarni bartaraf qilib(biri o’rniga ikkinchi resursni ishlatish va x.o) ishlash 
imkoniyatiga ega. 
Meynfreymlar uchun xos bo’lgan xususiyatlar quydagilar: 

Markaziy protsessorni va boshqa elementlarni apparatni o’chirmasdan 
va 
xisoblashlarni 
to’xtatmasdan 
almashtirish 
imkoniyati, 
qo’shima 
protsessorlarning mavjudligi. 

Meynfreymlar ishlatilayotgan malumotlarning saqlaninshi kafolatlanadi, 
ular ustida ammlarni bajarish vaqtidagi xatoliklar avtomatik tarzda to’g’rilanadi. 
Ma’lumotlarni qayta ishlash vaqtida yuz bergan xatoliklar ma’lumotlarni 
buzilishiga olib kelmaydi. Ma’lumotlarni saqlanishi RAID-massiv (eerkalno’y) 
bo’lganligi sababli ularni buzilishidan saqlaniladi. 

Meynfreymlarlar ni yuklanganlik darajasini 80-95 % gacha ko’tarish 
mumkin. 

---


Ularning kiritish/chiqarish qurilmalari kiritish/chiqarish amallarni yuqori 
yuklanganlik darajasida ishlashga moslashtirilgan. 

Ma’lumotlarni olish: ular bitta serverda joylashgan bo’lganligi uchun 
turli joylardan ma’lumotlarni yig’ish kerak bo’lmaydi va ularni saqlab turish 
uchun diskdan qo’shimcha joy talab qilinmaydi. 

Serverlarni ishlatish uchun uncha ko’p bo’lmagan serverlar va oddiy 
dasturiy ta’minot talab qilinadi. Ularning barchasini yig’indisi yuqori tezlik va 
effekt bilan ishlash imkoniyatini beradi. 

Disklardagi kiritish/chiqarish tezligi protsessorlarni yuqori darajada 
yuklangaligi ta’minlash uchun etarli. 
Superkompyuterlar (klasterli arxitekturaga ega). 
 
Superkompyuterlar – o’zinining texnik sifatlari bo’yicha ko’plab kompyuterlardan 
yuqori turadi. Odatda zamonaviy Superkompyuterlar yuqori ishlab chiqarish darajasigi ega 
bo’lgan bir necha server kompyuterlarning yig’indisi bo’lib, ular bir biri bilan yuqori tezlikka 
ega bo’lgan lokal magistral bilan ulangan bo’ladi. Ulardagi vazifalarni bajarilishi 
paralellashtirish printsipiga asoslanadi, shuning uchun ko’plab Superkompyuterlar klaster 
arxatekturaga ega. 
 
Klaster bu parallelel yoki bo’lingan sistemaning bir ko’rinishi bo’lib u o’zaro 
bog’langan bir nechta kompyuterlardan tashkil topadi va ular umumlashgan bitta koatta 
kompyuter sifatida ishlatiladi. 
Klasterdani tashkil qilgan kompyuterlar bir xil tipdagi kompyuterlar bo’lishi shart emas. 
Ular ma’lum bir joyga yigilgan yoki masofalarga chachilgan bo’lishi mamkin. Ba’zin global 
tarmoq orqali ulangan bo’lishi mumkin. Superkompyuterlarni tashkil qiluvchi kompyuterlar 
aloxida klasterladan tashkil bo’lganligi uchun ularni aloxida aloxida remont uchun to’xtatish 
va biron bir qismini almashtirish mumkin. Bunda superkompyuterning ishida to’xtilish 
kuzatilmaydi. 
Apparat qismi yoki dasturiy ta’minot biron bir kompyuterda uzilish bersa shu 
kompyuterga qo’yilgan vazifa darxol boshqa kompyuterlar orasida qayta taqsimlanadi, shuning 
xisobiga Superkompyuterlarda uzilish ro’y bermaydi. Xozirgi vaqtda yuqori ishlab chiqarish 
quvvatiga ega bo’lgan supperkompyuterlarning 80 % ni klaster sistemasi tashkil qiladi.
Internet manbaalar: 
https://studme.org/397364/informatika/klassifikatsiya_organizatsii_vychislitelnyh_sist
em 
https://www.polnaja-jenciklopedija.ru/nauka-i-tehnika/klassifikatsiya-
kompyuterov.html 
https://it.wikireading.ru/48114
 
http://nmr-esr.kubsu.ru/inf/2/2a.htm
 

---

https://inep.sfedu.ru/wp-content/uploads/ehamt/learn/it/lection_3-4.pdf