2 amaliy mashg’ulot Mavzu: bosh miyaning umumiy ko’rinishi. Bosh miyaning asosi, 12 juft bosh miya nervlarining chiqish joylari. Uzunchoq miya. Amaliy mashg’ulotning taplim texnologiyasining modeli

 
Greys anatomiyasi 2015. 772 bet 370 rasm 
BRAIN:
BASE OF BRAIN CRANIAL NERVES 
1. Olfactory bulb (the olfactory nerve [I] 
connects with this structure) 
2. Optic nerve (II) 
3. Oculomotor nerve (III) 
4. Trochlear nerve (IV) 
5. Trigeminal nerve (V) 
6. Abducent nerve (VI) 
7. Hypoglossal nerve (XII) 
8. Accessory nerve (XI) 
9. Vagus nerve (X) 
10. Glossopharyngeal nerve (IX) 
11. Vestibulocochlear nerve (VIII) 
12. Facial nerve (VII)
 
 
 

---

Mashg’ulotning mazmuni 
 
Bosh miya (encephalon) uni o’ragan pardalari bilan birga kallaning miya qismi ichida 
joylashgan. Uning ustki yon yuzasi kalla qo’qog’i ichki yuzasiga mos ravishda gumbaz hosil 
qiladi. pastki yuzasi kallaning ichki asosidagi chuqurchalarga mos murakkab relg’efga ega. Bosh 
miyaning og’irligi katta odamlarda 1100 dan 2000g gacha, o’rtacha erkaklarda 1394g, ayollarida 
1245g. Bosh miya uch yirik qismdan: katta miya yarimsharlari, miyacha va miya pog’onasidan 
iborat. 
Katta miya (cerebrum) markaziy nerv tizimining odamda kuchli taraqqiy etgan eng katta 
va faoliyat jihatidan ahamiyatga ega qismi. Katta miyaning bo’ylama yorig’i (fissure longitudinalis 
cerebri) uni o’ng va chap yarimsharlarga ajratadi. Yarimsharlar o’zaro qadoq tana (corpus 
collosum) vositasida qo’shilgan. Yarimsharlar orqa tomonda ko’ndalang yorig’ (fissure transversa 
cerebri) vositasida miyachadan ajrab turadi. Miya yarimsharlarining tashqi yuzasi turli chuqurlikdagi 
egatlar (sulci cerebri) joylashgan. CHuqur egatlar yarimsharlarni bo’laklarga (lobi cerebri) ajratsa, 
mayda egatlar pushtalarni gyri cerebri) chegaralaydi. 
Bosh miyaning pastki yuzasi yoki asosi yarimsharlar, miyacha va miya pog’onasining 
ventral qismlaridan hosil bo’lgan. Uning oldingi qismlarida peshona bo’laklarining ostki 
yuzalarida hidlov piyozchalari (bulbi olfactori) joylashgan. Ularning ventral yuzasiga burun 
bo’shlig’idan g’alvir suyakning ilma-teshik plastinkasidagi teshiklardan o’tuvchi 15-20 hidlov 
nervlari (p.p. olfactori) 1-juft bosh miya nervi keladi. Hidlov piyozchasidan orqaga qarab hidlov 
yo’li (tractus olfactorius) yo’naladi. Uning orqa qismlari kengayib hidlov uchburchagini (trigonum 
olfactorum) hosil qiladi. Hidlov uchburchagining orqa tomonida oldingi ilma-teshik modda 
(substantia perforate anterior) joylashib, bu teshiklar orqali miya ichiga arteriyalar kiradi. Ilma-teshik 
modda oralig’ida ko’ruv nervi kesishmasi (chiasma o’ticum) joylashgan. U ko’ruv nervi (n. 
o’ticus) p-juft bosh miya nervi tolalaridan hosil bo’ladi. Ko’ruv nervi orqa tomonga ko’ruv trakti 
(tractus o’ticus) bo’lib davom etadi. Ko’ruv nervi kesishmasining orqa tomonida kulrang tepacha 

---

(tuber cinereum) yotadi. Uning pastki qismi torayib voronkani (infundibulum) hosil qiladi. 
Voronkaning uchida ichki sekretsiya bezi gipofiz (hypo’hysis) turadi. Kulrang tepachaning orqa 
tomonida oq sharsimon shakldagi ikkita oq so’rg’ichsimon tana (sogroga mamillaria) bor. 
So’rg’ichsimon tananing ikki yon tomonida bo’mlamasiga joylashgan ikkita yo’g’on oq to’sinlar 
singari miya oyoqchalari joylashgan. Ular o’rtasida oyoqchalararo chuqurcha (fossa 
interpedincularis) bo’lib, uning tubini orqa ilma-teshik modda (substantia perforate posterior) hosil qiladi. Bu 
teshiklar orqali miya ichiga qon tomirlar kiradi. Miya oyoqchalarining ichki yuzasidan 111 -juft bosh 
miya nervi ko’zni harakatlantiruvchi nervning (n. oculomastorius) ildizi ko’rinadi. 
Miya oyoqchalarining tashqi yuzasidan 1U-juft bosh miya nervi g’altak nervining 
(n.tr ochlearis ) ildizi chiqadi. Miya oyoqchalari orqa tomonda ko’ndalang bolish shaklidagi 
ko’prikga (rons) borib 
1100 dan 2000g gacha, o’rtacha erkaklarda 1394g, ayollarida 1245g. Bosh miya uch yirik 
qismdan: katta miya yarimsharlari, miyacha va miya pog’onasidan iborat.