1 mavzu Axborot texnologiyalari va jarayonlarni matematik modellashtirish fan

Natijalar va 
tahlil
Ob’ekt 
Dastur 
Matematik 
model 
Algoritm 
Hisoblash 
usullari
Matematik modellashtirish jarayonini sxematik ko’rinishda 
qanday ifodalash mumkin? 

---

Modellashtirishning qanday asosiy usullari mavjud?
 
 
Modellashtirishning asosiy usullari: 
 
1. Analitik usullar.
2. Sonli usullar.
3. Statistik usullar.
4. Sonli-analitik usullar. 
5. Analitik-statistik usullar. 
 

---

Analitik usullar
 
 
Analitik model – ob’ekt xossa va xususiyatlarini matematik 
apparatlar yordamida ifodalanishi. 

Kamchiliklari:
Matematik model qurishda qator faraz va gipotezalardan 
foydalanganligi, ayrim hollarda yechimni analitik ko’rinishda 
ifodalash imkoniyatining yo’qligi

Yutuqlari:

Masalani yechimini аnaltik korinishida, jarayonlarni xar hil 
parametrlarda 
atroflicha 
tahlil 
qilish 
imkoniyatlari 
mavjudligi. 

---

Sonli usullar
 
Sonli model
 
– boshlang’ich shartlar asosida ob’ekt xossa va 
xususiyatlarini grafik yoki jadval ko’rinishda ifodalash.
 

Kamchiliklari:
Taqribiy 
almashtirishlar 
hisobiga, 
matematik 
model 
adekvantligiga salbiy ta’sir qilish, ko’p sonli amallar 
bajarish kerakligi 

Yutuqlari:
Analitik ifodalash mumkin bo’lmagan yechimlarni sodda 
ko’rinishda ifodalay olish, echilayotgan masalalar sinfini 
oshira olish 
α
β
δ
0.1 
2 
3.14 
0
5
10
1
2
3
4

---

Statistik usullar
Statistik model 
–ob’ekt xossa va xususiyatlarini statistika 
ma’lumotlari yordamida ifodalash.
 

Kamchiliklari:
Modellashtirish jarayoni ko’p mehnat va mashina vaqtini 
talab qilishi, oraliq ma’lumotlar olishning imkoniyati 
yo’qligi

Yutuqlari:
Universalligi, o’ta murakkab masalalarni tahlil qilish 
mumkinligi, ShK yordamida tajriba o’tkazish vaqtini 
kamaytirish, har qanday sharoitda tahlilni amalga oshirish 
Yillar
2000
2005
2010
Xarajatlar
27
25
26
Hosildorlik
0.34 
0.41 
0.43 
Daromad
102 
134 
134 

---

Modellashtirishdagi xatoliklarni qanday guruhlarga ajratish 
mumkin? 
1- guruh xatolar
 
yechilayotgan masalaning modelini qurish 
bilan bog’liq xatolar. Bu xatolar 
matematik model xatosi 
 
deb 
ataladi.
 
2 - guruh xatolar
 
masalaning yechish uchun beriladigan 
boshlang’ich qiymatlarida uchraydigan xatolardir.