1- мустақил иш Мавзу: умумий эмиттер схемаси бўйича йиғилган биполяр транзисторли кучайтиргич каскадини ҳисоблаш



Yüklə 1,58 Mb.
tarix08.06.2022
ölçüsü1,58 Mb.
#60926
mustaqil ish



O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARI RIVOJLANTIRSH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Электроника ва радиотехника кафедраси


Электроника ва схемалар 2” фанидан


1- мустақил иш
Мавзу: «УМУМИЙ ЭМИТТЕР СХЕМАСИ БЎЙИЧА ЙИҒИЛГАН БИПОЛЯР ТРАНЗИСТОРЛИ КУЧАЙТИРГИЧ КАСКАДИНИ ҲИСОБЛАШ»

BAJARDI: Irisov Lazizbek
TEKSHIRDI: Egamberdiyev Mannon
GURUH: 715-20

Ишнинг мақсади: умумий эмиттер схемаси бўйича йиғилган BC58B биполяр транзисторининг кучайтиргич каскадларини техник параметрларини ҳисоблаш ва ўлчаш бўйича амалий кўникмаларни мустаҳкамлаш.
Вариантлар ва дастлабки маълумотлар:


Вариантлар

Транзистор тури

База
сокин
токи Iбп, мкА

Манба кучланиши Ек, В

Коллектор қаршилиги Rк, Ом

Кучайтиргичнинг қуйи чегаравий частотаси fН, Гц

5

BC547A

70

10

800

300

1. BC547A транзисторининг параметрларини ҳисоблаш


1.1 УЭ схемаси асосида BC547A транзисторининг кириш ва чиқиш статик характеристикаларининг графигини тузиш.


УЭ схемасига асосида BC547A транзисторининг кириш характеристикалари яъни Uкэ = 0 В ва Uкэ = 10 В бўлганида Iб = f(Uбэ) боғлиқлик оиласи графигини тузиш.
Транзисторнинг параметрларини аниқлаш учун схема йиғилади.

  1. расм


1- расм. Транзисторнинг кириш характеристикалари оиласини аниқлаш

Аниқланган IБ ва UБЭ қийматларини 1- жадвалга киритамиз. Бу қийматлар асосида BC547A транзисторининг кириш характеристикалари оиласи графигини тузамиз.




BC547A транзисторнинг УЭ схемасига мос равишда Uкэ = 0 В ва Uкэ = 10 В бўлганда Iб = f(Uбэ) кириш характеристикалари оиласи

1-жадвал


UКЭ=0В

UКЭ=10В

IБ, мкА

UБЭ, мВ

IБ, мкА

UБЭ, мВ

25

546

25

652

50

566

50

673

75

578

75

685

100

587

100

694

125

593

125

701

150

599

150

706

175

603

175

711

200

607

200

715

250

614

250

721

300

620

300

727

350

624

350

731

400

628

400

736

Берилган қийматлар асосида Iб = f(Uбэ) кириш характеристикалари оиласи графигини чизамиз (2- расм).




(2- расм). BC547A транзисторининг Iб = f(Uбэ) кириш характеристикалари оиласи графиги

УЭ схемасига асосан BC547A транзисторининг чиқиш характеристикалари, яъни Iб = const бўлганида Iк = f(Uкэ) боғлиқлик оиласи графигини тузиш.


Транзистор параметрларини аниқлаш учун 2 схема йиғилади (3- расм)



3-расм. Транзисторнинг чиқиш характеристикалари оиласини аниқлаш

База токининг Iб = 25 мкА; Iб = 50 мкА; Iб = 75 мкА; Iб = 100 мкА; Iб = 125 мкА; Iб = 150 мкА қийматларида транзисторнинг коллектор токи Iк ва коллектор ва эмиттер орасидаги кучланиш Uкэ олинган қийматларини 2-жадвалга киритамиз. Бу қийматлар асосида BC547A транзисторнинг чиқиш характеристикалари оиласи Iб = const бўлганда Iк = f(Uкэ) графиги тузилади.




BC547A транзисторининг чиқиш характеристикалари оиласи
Iк = f(Uкэ)


2-жадвал

UКЭ

IБ=25 мкА бўлганда
IК

IБ=50мкА бўлганда
IК

IБ=75 мкА бўлганда
IК

IБ=100мкА бўлганда
IК

IБ=125 мкА бўлганда
IК

IБ=150мкА бўлганда
IК

0

0,194

0,474

0,79

1,112

1,484

1,853

0,5

2,637

5,446

8,059

10,47

12,703

14,786

1,0

2,859

5,933

8,805

11,465

13,936

16,245

2,0

3,303

6,905

10,298

13,456

16,402

19,166

3,0

3,748

7,878

11,791

15,447

18,868

22,086

4,0

4,192

8,851

13,284

17,437

21,334

25,006

5,0

4,636

9,824

14,776

19,428

23,8

27,925

6,0

5,08

10,797

16,269

21,419

26,266

30,845

7,0

5,523

11,77

17,762

23,409

28,732

33,766

8,0

5,967

12,743

19,254

25,4

31,198

36,686

9,0

6,411

13,716

29,747

27,391

33,664

39,605

10

6,855

14,689

22,24

29,382

36,13

42,526

15

9,075

19,554

29,703

39,335

48,46

57,125

20

11,296

24,419

37,167

49,289

60,79

71,725

Транзисторнинг чиқиш характеристикалари оиласи Iк = f(Uкэ) графигини тузамиз (4-расм).



4-расм. BC548B транзисторнинг чиқиш характеристикалари оиласи
Iк = f(Uкэ) графиги

1.2 BC547А транзисторининг умумий эмиттер схемаси учун олинган вольтампер характеристикасидан график усулда h– параметрини аниқлаш.


BC547А транзисторининг кириш характеристикалари оиласи Iб = f(Uбэ) дан, h11э ни аниқлаймиз. Транзисторнинг статик режимини аниқловчи Uкэ=10 В га мос келувчи берилган база сокин токи Iбп=50 мкА қиймати ёрдамида “А” ишчи нуқтани аниқлаймиз.

“А” нуқтанинг координаталри: Iбп=70 мкА, Uбэп=722 мВ.


“А” ишчи нуқта яқинида бир хил масофада иккита ёрдамчи нуқталар аниқлаб оламиз ва оралиқ база токи ΔIб ва оралиқ кучланиш ΔUбэқийматини аниқлаб, қуйидаги ифода ёрдамида дифференциал қаршиликни топамиз::
5- расмдан Iб1=25 мкА, Iб2=75 мкА, Uбэ1=687 мВ, Uбэ2=722мВ қийматларни оламиз. У ҳолда h11эқуйидагича аниқланилади:




5- расм.h11э параметрини график усулда аниқлаш

BC548B транзисторининг кириш характеристикалари оиласи


Iб = f(Uбэ) дан, h12э ни аниқлаймиз. Бунинг учун Uкэ=0В холатида олнган характеристикани кесишувчи “А” нуқтадан горизантал чизиқ ўтказиб оламиз. BC548Bтранзисторининг эмиттер ва коллектор орасида кучланиш орттирмаси қуйидаги ифода ёрдамида аниқланади:

ΔUкэ= Uкэ2 – Uкэ1=10В – 0В=10В


ΔUкэ қийматига асосан транзисторнинг эмиттер ва базаси орасидаги кучланиши орттирмасини аниқлаймиз:


ΔUбэ= Uбэп4 – Uбэ3=687мВ – 541мВ=146мВ





6-расм.h12э параметрни график усулда аниқлаш

h12э параметрини қуйидаги ифода ёрдамида аниқлиймиз:





BC548Bтранзситорининг чиқиш характеристикалари оиласи Iк = f(Uкэ)(Iб = const) дан h21э параметрини аниқлаймиз. Iбп = 50 мкА учун ВАХ ни чиқиш шахобчаси билан юкламаннг чизиқли кесишмаси (Ек = 8В, Rк = 1800 Ом) сифатида тарнзисторнинг чиқиш характеристикасида “А” ишчи нуқтани аниқлаймиз
Iк токи ўқи бўйича Ек/ Rк = 4,44 мА қийматини ажратиб оламиз.
Uкэ кучланиши ўқи бўйича Ек = 8В қийматини ажратиб оламиз.

7-расм.h21э параметрини гарфик усулда аниқлаш


“А” ишчи нуқтаси учун қуйидаги координаталарни оламиз: Iкп =5 мА, Uкэ=1 В. Iб1 = 25 мкА ва Iб3 = 75 мкА бўлганидаги ВАХ ни шахобчалари билан кесишгунига қаар ишчи нуқтадан тўғри верткал чизиқ ўтказамиз.


Берилган Iбпбаза токи қийматига яқин қийматда олиган ΔIб база токи орттирмасини қуйидаги ифода ёрдамида аниқлиймиз:

ΔIб = Iб3 – Iб1=75 мкА – 25 мкА=50мкА


Қуйидаги ифода ёрдамида аниқланадиган коллектор токининг орттирмаси, ΔIб база токи орттирмасига мос келади:


ΔIк = Iк2 – Iк1=8 мА – 4 мА = 4 мА


h21э параметри қуйидаги ифода ёрдамида аниқланади:





BC548B транзисторнинг чиқиш характеристикалари оиласи Iб = 50 мкА бўлганида Iк = f(Uкэ) боғлиқликдан h22э параметрни аниқлаймиз. Бунинг учун Iбп = 50 мкА бўлганда характеристика шахобчасида “А” ишчи нуқта яқинида иккита бир хил масофалардаги ёрдамчи нуқталар танлаймиз ва транзисторнинг эмиттер ва коллектори орасидаги кучланишни орттирмасини аниқлаймиз:




8-расм. h22э параметрини график усулда аниқлаш


ΔUкэ= Uкэ2 – Uкэ1= 1,5В – 0,5В = 1 В


Бу Uкэ эса коллектор токини орттирмасини келтириб чиқаради:


ΔIк=Iк4 – Iк3=5мА – 4,95мА = 0,05 мА

У ҳолда h22э параметри қуйидагига тенг:





1.3. BC548B транзисторининг кириш ва чиқиш қаршилигини қуйидаги ифода ёрдамида аниқлаймиз:


1.4. BC548B транзисторининг ток бўйича узатиш коэффициенти β ни аниқлаймиз:



2. УЭ уланишга эга кучайтиргич каскадини элементларини параметрларни хисоблаш.





9-расм.УЭ уланишга эга кучайтиргич каскади схемаси

2.1.Каскаднинг қаршиликларини хисоблаш.


Сокинлик режимида ток бўлувчини аниқлаш



Сокинлик режимини берувчи қаршиликлар йиғиндисин аниқлаш





Rэ қаршилигдаги кучланишни аниқлаш





Қаршилик элементларини қийматини аниқлаш (Е24 қаршилик номиналлари қатори бўйича).



Е24 қаршиликлар қийматлари қаторига мос равишда қуйидагиларни оламиз:






Е24 қаршиликлар қийматлари қаторига мос равишда:

2.2.Каскаднинг сиғимли элементларини хисоблаш


Ўзгарувчи ток бўйича Rэ қаршилик шунтловчи конденсатор сиғимини аниқлаш.



Е24 қийматлари қаторига мос равишда Сэ = 24 мкФ ни оламиз.


Ажратувчи конденсаторлар сиғимини аниқлаш



Е24 қийматлари қаторига мос равишда Ср1 = Ср2 = 9 мкФ деб оламиз.


2.3. Аниқланган элемент параметрларини қўллаб, умумий эмиттер схемаси бўйича бажарилган BC548B биполяр транзисторли кучайтиргич каскадини схемасини чизамиз.


R1 қаршилигини 2·R1=17 кОм га тенг номинал қаршилиги билан алмаштирамиз, Е24 қаршиликлар қийматлари қаторига мос равишда 2·R1=17 кОм деб оламиз.
R1 ўзгарувчи резистор қаршилигини ўзгартириб, сокинлик режимига эришамиз ( , Uбэп) ва Uкир = 0 ўрнатамиз (кириш сигнали мавжуд бўлмаган шарти).

10-расм. Сокинлик режимида умумий эмиттер схемаси бўйича йиғилган BC548B биполяр транзисторли кучайтиргич каскади схемаси


Сокинлик режимда ва Uбэп= 394 мВ. Берилган қийматига яқин қийматларига эга бўламиз.


R1=8,5 кОм ўрнатилган қиймат.

3. Кучайтиргич каскадини параметрларини аниқлаш.


УЭ схемаси асосида йиғилган BC548B биполяр транзисторли кучайтиргич каскадини кириш қаршилигини ўлчаймиз. Бунинг учун киришга 8 мВ, fўр=10 кГц сигнал берамиз ва Uкирва Uчиқ кучланишларини қийматларини оламиз (4-схема). Бунда вольтметрларни ўзгарувчи кучланишларни ўлчаш режими (АС) га ўтказиб оламиз.



11-расм. Салт юриш режимида умумий эмиттер бўйича йиғилган BC548B биполяр транзисторли кучайтиргич каскади семаси

Кучайтиргич каскадини кириш кучланиши:Uкир=1909мВ


Кучайтиргич каскадини чиқиш кучланиши:Uчиқ=6787 мВ
Кучайтиргич каскадини кириш қаршилигини аниқлаймиз.
Бунинг учун схемани кириш занжирига (11-расм) кетма-кет равишда ўзгарувчи резистор қўшамиз ва каскаднинг кириш зажирига ўрнатилган вольтметрда U=Uкир/2 ҳосил бўлгунича резисторни қаршилигини ўзгартирамиз (11-расм).



11-расм. Кириш қаршилигини ўлчаш схемаси


Ўзгарувчи қаршликнинг олинган қиймати кучайтиргичнинг кириш қаршилигига тенг: Rкир=230 Ом
Кучайтиргич каскадини чиқиш қаршилигини аниқлаймиз
Бунинг учун схемани чиқиш занжирига (12-расм) кетма-кет ўзгарувчи резистор улаймиз ва каскаднинг чиқиш зажирига ўрнатилган вольтметр ёрдамида U = Uчиқ/2 қийматини кўрсатгунича резисторни қаршилигини ўзгартирамиз (12-расм).



12 –расм.Чиқиш қаршилигини ўлчаш схемаси


Ўзгарувчи қаршликнинг олинган қиймати кучайтигичнинг чиқиш қаршилиги тенг: Rчиқ=340 Ом.
Мослаштириш режимида каскаднинг кириш ва чиқиш занжирида жойлаштирилган вольтметр ва амперметрлар (12-расм) кўрсатгичлари бўйича каскаднинг кучайтириш коэффициентини аниқлаймиз:




–қувват бўйича кучайтириш коэффициенти
УЭ схемаси билан BC548B биполяр транзисторида йиғилган кучайтиргич каскадини амплитуд-частот характеристикаси графигини тузамиз.
13–расм.УЭ ли кучайтиргич каскадини амплитуд-частот характеристикасини ўлчаш

14 –расм.УЭ ли кучайтиргич каскадини амплитуд-частот характеристикаси


График асосида кучланиш бўйича кучайтириш коэффициентини максимал қиймати ва ўтказиш йўлаги Δf ни аниқлаймиз.


дБ–кучланиш бўйича кучайтириш коэффициентини максимал қиймати.
дБ–кучланиш бўйича кучайтириш коэффициентини чегаравий қиймати

Ўтказиш йўлаги:


Δf = fю – fп = 23,878 МГц – 309 Гц = 23,569 МГц


Хулоса
Мен кучайтиргич каскадларини ҳисоблаш усули йўли билан умумий эмиттер схемаси бўйича йиғилган BC548B биполяр транзисторли кучайтиргич каскадини техник характеристикаларини ўлчаш ва ҳисоблаш бўйича ўз билимларимни мустаҳкамладим.
Мустақил ишини бажариш давомида BC548B биполяр транзисторнинг кириш ва чиқиш характеристикалари олинди ва тузилган графикдан транзисторнинг h – параметрлари ҳисобланди (h11э=700 Ом, h12э=14,6·10-3, h21э=80, h22э=50·10-6 См). Бундан ташқари УЭ уланишга эга кучайтиргич каскади элементларининг параметрларини ҳисобладим. Аниқланган элемент параметрларини қўллаб, умумий эмиттер схемаси бўйича бажарилган BC548B биполяр транзисторли кучайтиргич каскадини схемасини чиздим. УЭ схемасида йиғилган BC548B биполяр транзисторли кучайтириш каскадини кириш ва чиқиш қаршиликларини ўлчаб, , ток бўйича қувват бўйича кучайтириш коэффициентлари олинди.
УЭ схемаси бўйича биполяр BC548B ранзисторида йиғилган кучайтиргич каскадини амплитуд-частот характеристикасини тузиб, график усулда кучланиш бўйича кучайтириш коэффициентини максимал қиймати ни ва ўтказиш йўлагини Δf ни аниқладим.
Δf = fю – fп = 23,878 МГц – 309 Гц = 23,569 МГц
Yüklə 1,58 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin