2 - Mavzu: Payvand yoyini ta’minlovchi manbalar. Ta’sir kuchi
Reja:
1. Payvandlash yoyi va unda hosil bo`luvchi kuchlanishlar
2. Payvandlash transformatorlari
3. Payvandlash to‘g’rilagichlari va ulardagi ta’sir kuchi
4. Payvandlash o‘zgartirgichlari va agregatlari
Payvandash yoyini uzluksiz tok bilan ta’minlovchi agrigatga tok manbalari deyiladi. Bularni ishlatish qulay bo’lib yoy qisqa tuashuvsiz barqaror yonadi. Tok manbalarinin tashqi xarakteristikasi tok kuchi ortganda pasayadi (1-rasm b). Yoy yordamida payvandlashda uning rejimi D nuqtaga to’g’ri keladi va bu rejim yoyning barqaror yonish rejimi deyiladi.
Agar qandaydir sabablarga ko’ra yoy uzunligi o’zgarsa, yoyning barqaror yonish rejimi xam o’zgaradi (2-rasm). Amalda metallarni payvandlashda ko’proq o’zgaruvchan tokdan foydalanadi.
1-rasm. Tok manbai va payvandlash yoyining tashqi xarakteristikasi:
a-Odatdagi tok manbaining xarakteristikasi;
b-payvandlash tok manbaining
xarakteristikasi; v- yoyning xarakteristikasi; g-salt kuchlanish; d-yoyning barqaror yonishi
2-rasm. uzunligi barqaror o’zgarishi:
Payvandlashda yoyni ta’minlovchi manbaalar sifatida foydalaniladigan asosiy apparatlar– drosselli transformator bilan payvandlash generatoridir (keyingi vaqtda o’zgarmas tok manbai sifatida yarim o’tgazgichli to’g’rilagichlardan ham foydalanilmoqda).
Payvandlash tokining manbaalari ishlatilishiga ko’ra bir postli (birgina payvandlash yoyini ta’minlaydigan) va ko’p postli (bir vaqtda bir necha payvandlash yoyini ta’minlaydigan) manbaalarga bo’linadi va o’rnatilishiga ko’ra ko’chma va stasionlar bo’ladi.
Payvandlash yoyini ta’minlaydigan manbaalarning tashqi xarakteristikasi (voltamper xarakteristikasi) dan ko’rinadiki, kuchlanish (tok kuchi) ortganda zanjirning chiqish klemlaridagi kuchlanish pasayadi.