O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus

4.7 ZAMONAVIY ASBOB-USKUNA VA TEXNOLOGIYANI HISOBGA OLIB BUYUMGA (UZELGA) ISHLOV BERISH
USULLARINI TAXLIL QILISH

Ushbu bo‘limni bajarishda talaba tikuvchilik sanoatining texnologiyasini, mashinasozligini rivojlanish taraqqiyoti, fan va texnika yutuqlari bilan tanishib chiqadi.

• 
  Korxonada yig‘ilgan ma’lumotlar asosida talaba topshiriqga binoan buyumga (uzelga) ishlov berishning 1-chi usulini 6.1- jadval shaklida ko‘rsatadi. 3- ustunda barcha qo‘llaniladigan chok turlarinang kodlari beriladi (1-ilovaga qarang). Chokning kodida uning sinfi, kichik sinfi, guruhi va turi ko‘rsatiladi.
  

Masalan: Erkaklar ko‘ylaginang yeng qirqimlarini tikish operatsiyasining kodi quyidagicha yoziladi: 12.01.1.101. Ko‘ylakning etagini yashirin baxyali mashinasida tikish operatsiyasi uchun-10.04.1.204.
Operatsiyaning bajarish texnik shartlari (4-ustun) bajarilayotgan ishning har bir bo‘linmas operatsiyalarining mazmunini batafsil bayon etadi.
Eskiz (5-ustun) har bir bo‘linmas operatsiyaga alohida yoki 2-3 operatsiya uchun bitta eskizda ko‘rsatish mumkin bo‘ladi.
1–variantdagi bo‘linmas operatsiyalarni sarf vaqti (8-ustun) korxonada amalda qo‘llanilgan sarf vaqtdan olinadi.
Ishlab chiqarish normasi (9-ustun) quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
N_i.ch = R_sm / t
bu erda:
R_sm - smena davomiyligi, sek;
t- bo‘linmas operatsiyani bajarish uchun sarf vaqti, sek.

har bir bo‘linmas operatsiya uchun ish xaqqi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

Ish xaqi =K.I.M. / N_i.ch.

bu erda: K.I.M (DTS)- razryad bo‘yicha ishchining kunlik maoshi

(stavkasi);
N_i.ch.- ishlab chiqarish normasi.
Jadval 6.1. Buyum (uzel) tikish texnologik tartibini tuzish (1- variant)

T.r	Bo‘linmas operatsiya nomi	CHok kodi	Operatsiyani bajarish texnik sharti	Eskiz	ixtisos	Razryad	Sarf vaqt, sek	Ishlab chiqarish normasi	Ish xaqi (so‘m)	Asbob-uskuna, moslama
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1	Ort bo‘lakda elka vitochka joyini belgilash		Ort bo‘lak teskari tomonida yordamchi andaza qo‘yib vitochka o‘rni belgilanadi.		q	2	16	1845	0,70	Andaza, bo‘r
2	Ort bo‘lak astarida vitochka-larni tikish	12.01.1.101.	Vitochkalar-ni belgilangan chiziq bo‘yicha tobora ensizlanib yo‘q bo‘lib ketadigan qilib tikiladi.		M	2	38	777	1,66	8332 kl.
3	Old bo‘lak astarida yuqori vitochka-larni tikish	12.01.1.101.	Vitochkalar belgilangan chiziq bo‘yicha tobora ensizlanib yo‘q bo‘lib ketadigan qilib tikiladi.		M	2	34	868	1,49	8332 kl.
4	Ort bo‘lak o‘rta qirqi-mini tikish	12.01.1.101.	Ort bo‘lak o‘rta qirqimlari yoqa o‘mizidan boshlab, qirqimlari-ni tekislab tikiladi.		M	2	65	454	2,85	8332 kl.
5	Ort bo‘lak o‘rta chokini yo‘rma-lash	13.02.1.103.	Ort bo‘lak o‘rta choki etak qirqimidan boshlab 40-50 sm uzunligi yo‘rmalanadi.		M/M	2	20	1476	0,88	208A kl.
6	Astar yon qiqim-larini tikish	12.01.1.101.	Astar yon qirqimlari ort bo‘lak tomonidan kertimlari to‘g‘rilanib, qirqimlarni tekislab tikiladi.		M	2	100	295	4,39	8332 kl.
7	Astar yon choklari-ni yo‘rma-lash	13.02.1.103.	Astar yon choklari etagidan boshlab 40-50 sm uzunligi yo‘rmalanadi.		M/M	2	33	895	1,45	208A kl.
8	Astar elka chokini tikish	12.01.1.101	qirqimlari-ni tekislab old bo‘lak tomonidan 1,0sm kenglikdagi biriktirma chok bilan tikiladi.		M	2	16	1845	0,70	8332 kl
9	Astarni dazmol-lash		Astar choklari bir tomonga yotqizib dazmollana-di		D	2	50	590	2,20	dazmol
	va x.k.

Bu bo‘limda talabalar kiyim yoki berilgan kiyim uzelini 3 xil usullarini ko‘rib chiqadilar.

Talaba qolgan usullarni o‘rganishdan oldin, 1 usulni batafsil o‘rganib chiqib, bajarilgan elementlarning sarf vaqtini, qo‘llaniladigan asbob-uskunalarni, kichik mexanizatsiya vositalarni, avtomatik va yarimavtomatik qurilmalarni (mashinadagi avtomatik ip qirqish va tepkini ko‘tarish kabi ishlari) taxlil qiladi.

Tavsiya qilinadigan adabiyotlar bo‘yicha taraqqiy etgan usullar va asbob-uskunalar bilan tanishib chiqilgandan keyin, shunga asoslanib kiyim uzelining 2 chi va 3 chi varianti ko‘rib chiqiladi.

Asbob-uskunalarni yuqori unumdorligiga o‘zgartirilgan operatsiyalarda (2- variant) bo‘linmas operatsiyalarning yangi sarf vaqti quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

bu erda: