MÜNDƏRİcat– содержание contents «Elmi xəbərlər məcmuəsi»

Yüklə 2,06 Mb.

Pdf görüntüsü

səhifə	1/16
tarix	26.05.2017
ölçüsü	2,06 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 16

MÜNDƏRİCAT– СОДЕРЖАНИЕ - CONTENTS

«Elmi xəbərlər məcmuəsi»

№ 22/2016 səh 3

MÜNDƏRİCAT– СОДЕРЖАНИЕ - CONTENTS

Qida m

əhsulları texnologiyası

1. Nəbiyev Ə.Ə., Aslanova M.S.

NAR SORTLARININ MÜXTƏLİF ÜSULLARLA SAXLANMA-

SINDAN ALINMIŞ NƏTİCƏLƏRİN RİYAZİ-STATİSTİK ÜSULLARLA MODELLƏŞDİRİLMƏ-

Sİ

................................................................................................................................................................... 4

2. Bayramov E. Ə., Cavadov M. M.,

XÜSUSİ TƏYİNATLI ÇÖRƏYİN KEYFİYYƏTİNƏ OKSİD-

LƏŞDİRİCİLƏRİN TƏSİRİNİN TƏDQİQİ,

....................................................................................... 10

3. Namazova Ç. T., Həsənov S. R.,

AMARYLLIDACEAE FƏSİLƏSİNİN SOĞAN NÖVLƏRİNİN

AZƏRBAYCAN NÜMAYƏNDƏLƏRİNİN KARİOTİPLƏRİ ARASINDA ƏLAQƏ

................... 17

4. Əliyev A. D.,

AZƏRBAYCANIN BƏZİ ÜZÜM MƏHSULLARININ (YERLİ İSTEHSAL

MƏMULATLARININ) İZOBAR İSTİLİK TUTUMUNUN TƏDQİQİ

............................................. 22

5. Məmmədəliyeva M. X., Kazımova İ. H.,

“ÇÖL” ŞƏRAİTİNDƏ BƏZİ DƏNLİ BİTKİLƏRİN

MİKROBİOLOJİ CƏHƏTDƏN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ

............................................................. 26

6. Abbasbəyli G. A., Yusifova M. R.,

BƏZİ QİDA MƏHSULLARINA TOKSİGEN GÖBƏLƏKLƏ-

RİN TƏSİRİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ

........................................................................................................ 34

7. Hacıyeva A. A.,

MÜALİCƏVİ-PROFİLAKTİK TƏYİNATLI KONSERVLƏRİN HAZIRLANMA

TEXNOLOGİYASI

.................................................................................................................................. 40

8. Касумова А.А., Мусаев Ф.,

ОЦЕНКА КАЧЕСТВА ПОЛУФАБРИКАТОВ ОВОЩНЫХ

КОТЛЕТ

................................................................................................................................................... 44

9. Мехтиев У.Д., Илясова А.Ф.,

ИЗУЧЕНИЕ УСЛОВИЙ САХАРОАМИННЫЕ РЕАКЦИИВ

КРАСНЫХ ВИНАХ

............................................................................................................................... 50

10. Годжаев T.Б., Гасанова К.Р.,

РАСЧЕТ ИЗНОСА ШАРИКОПОДШИПНИКОВ КАЧЕНИЯ

ОБОРУДОВАНИЙ В ПИЩЕВОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ

.......................................................... 54

11. Fərzəliyev M. H., Nəsrullayeva G. M.,

QİDA SƏNAYESİNDƏ TEXNOLOJİ XƏTLƏRİN SİS-

TEMLİ ANALİZ ÜSULLARI İLƏ LAYİHƏLƏNDİRİLMƏSİ PROBLEMLƏRİ

......................... 58

12. Ələkbərov A. Y.

SAXLANMA ZAMANI UN VƏ YARMADA BAŞ VERƏN PROSESLƏR.

. 63

Yüngül

s

ə

naye m

əhsullarının texnologiyası

13. İsmixanov A. X., Əliyeva G. N.,

XƏZDƏN OLAN ÜST GEYİMLƏRİN SEÇİLMƏSİ

........... 70

14. Babayev F. Ə., Allahverdiyeva A. M., Fərəcova S. S., PAMBIQ PARÇALARIN XASSƏ GÖSTƏ-

RİCIİLƏRİNİN EKSPERT QİYMƏTLƏNDİRMƏ ÜSULU İLƏ TƏDQİQİ .............................................74

15. Mirzəyev R. T.

SƏNAYE MƏHSULUNUN KEYFİYYƏT GÖSTƏRİCİLƏRİNİN ANALİZİ

. 78

Ekologiya

16. Xəlilova L.Ş., Məmmədov E.Ə.,

HERBİSİDLƏRİN TORPAQ MİKROORQANİZMLƏRİNƏ

TƏSİRİ

............................................................................................................................................... 84

17. Yusifzadə K. İ.,

AZƏRBAYCANIN QƏRB BÖLGƏSİNDƏ KÜR ÇAYI HÖVZƏSİNƏ

TÖKÜLƏN ÇAYLARIN VƏ SU ANBARLARININ HİDROLOJİ XÜSUSIYYƏTLƏRİ

............... 88

Qida məhsullarının texnologiyası «Elmi xəbərlər məcmuəsi»

№ 22/2016 səh 4-9

UOT 577.152.41.

NAR SORTLARININ MÜXTƏLİF ÜSULLARLA SAXLANMASINDAN ALINMIŞ

NƏTİCƏLƏRİN RİYAZİ-STATİSTİK ÜSULLARLA MODELLƏŞDİRİLMƏSİ

1

Nəbiyev Əhəd Əli oğlu

2

Aslanova Mehriban Sahib qızı

Azərbaycan Texnologiya Universiteti

Gəncə ş., Ş.İ.Xətai, 103

1

ahad.nabiyev@mail.ru

vusalmirzeyev85@gmail.com

Açar sözlər: nar sortları - Nazik qabıq, Bala Mürsəl, İridənə, Vələs, Qəşəng, Yeni Güleyşə,

Ərəş, Qara Roza, ümumi turşuluq, riyazi-statik modelləşdirmə

Xülasə:  Nar  meyvəsinin  əsas  keyfiyyət  göstəricilərindən  biri  də  onların  alifatik  üzvi

turşularla,  əsasən  də  limon  turşusu  ilə  zəngin  olmasıdır.  Riyazi-statistik  üsullarla

modelləşdirilməsindən    nəticəsində  məlum  olmuşdur  ki,  nar  sortlarını  uzun  müddət  soyuducu

kamerada tənzimləınən qaz mühiti şəraitində saxladıqda digər variantlarla müqayisədə titirləşən

və ya ümumi turşuluq tənəffüs porosesinə daha az sərf olunur. Ona görə də nar sortlarının uzun

müddət  keyfiyyətli  saxlanması  üçün  soyuducu  kamerada  tənzimlənən  qaz  mühiti  şəraitinin

yaradılması tövsiyə olunur.

Giriş. Tədqiqat zamanı nar sortlarının təzə halda uzun müddət müxtəlif üsullarla soyuducu

kamerada saxlanması zamanı alınmış nəticələrin dürüstlük dərəcəsi riyazi-statistik metodlar

əsasında modelləşdirilmişdir [1,3]. Nar sortlarının uzun müddət müxtəlif üsullarla saxlanması

müddətində riyazi-statisdtik metodlar əsasında optimal variantı müəyyənləşdirilmişdir.

Tədqiqatın obyekti və metodikası. Analiz üçün lazımi avadanlıqların, kimyəvi

reaktivlərin, qab-qacaqların, müasir metodların olmasına baxmayaraq alınmış nəticələrdə, sözsüz

ki, müəyyən qədər xırda xətalara yol verilir. Bu xətaların əmələ gəlməsi nisbətən diqqətsizliyin,

avadanlıqların və reaktivlərin o qədər də keyfiyyətli olmaması ilə izah oluna bilər [2]. Bu

səbəbdən tədqiqat işi zamanı riyazi-statistik metodlardan istifadə olunması vacib şərtdir [4].

Alınmış nəticələr və həqiqi qiymətlər arasında fərq aşağıda qeyd olunan səbəblərdən asılıdır:

1.Analiz üçün istifadə olunan nümunələrdə müəyyən xətaların olması;

2.Bəzi analizlər zamanı buraxılan xətalar;

3.İstifadə olunan avadanlıqların və qabların təmizlik dərəcəsinin nisbətən aşağı olması və s.

Nar sortlarının uzun müddət saxlanması müddətində analiz üçün nümunələrin dəqiq

götürülməsi alınmış nəticələrin düzgünlüyünə təsir göstərir.

Bu məqsədlə analiz zamanı reaktivlərin düzgün hazırlanmasına, avadanlıqların dəqiq seçilməsinə

fikir vermək vacib şərtdir. Analiz şərtlərinə düzgün əməl edilmədikdə alınmış nəticələrdən bəzi

xətalar yaranır. Analiz nəticəsində alınmış rəqəmlərin həqiqətə uyğun olması üçün riyazi

modelin qurulması bir neçə mərhələdən ibarətdir: tədqiqatın məqsədini müəyyən etmək;

problemin həllinin düzgün seçilməsi; tədqiqat üçün əsas keyfiyyət göstəricilərinin seçilməsi;

variantlar üzrə riyazi asılığı təyin etmək və riyazi modeli qurmaq; kompyuter texnologiyasının

köməyi ilə problemin həllinin alqoritmini və proqramını tərtib etmək; alınmış nəticələri

modelləşdirmək.

Qida məhsullarının texnologiyası «Elmi xəbərlər məcmuəsi»

№ 22/2016 səh 4-9

Nar sortlarının uzun müddət keyfiyyətli saxlanmasında titirləşən turşuluğun rolu böyükdür.

Belə ki, titirləşən turşuluğun əsasını təşkil edən limon turşusu insan orqanizmində maddələr

mübadiləsi prosesinin tənzimlənməsində, qanın durulaşdırılmasında və saflaşdırılmasında

mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Nar meyvəsinin ən əsas keyfiyyət göstəriclərindən biri də onun üzvi

turşularla, o cümlədən limon turşusu ilə zəngin olmasıdır. Narın qidalılıq dəyəri xeyli dərədəcə

titirləşən turşuluqdan asılıdır.

MATERİALLAR VƏ MÜZAKİRƏLƏR

Bu məqsədlə nar sortlarının soyuducu kamerada saxlanması müddətində tədqiq olunmuş üç

variant üzrə riyazi-statistik metod əsasında titirləşən turşuluğun optimal qiyməti müəyyən

edilmişdir. Variantlar üzrə nar sortlarının uzun müddət soyuducu kamerada saxlanmasının

əvvəlindən sonuna qədər olan vaxtda titirləşən turşuluğun miqdarca dəyişməsi cədvəl 1-də

verilmişdir.

Cədvəl 1

Nar sortlarının soyuducu kamerada uzun müddət müxtəlif üsullarla saxlanmasında titirləşən

turşuluğun miqdarca azalması, %-lə

S/s

Nar sortları

Soyuducu

kamerada TQM-

də saxlama

Soyuducu

kamerada

iki həftədən

bir kükürd

yandırmaqla

saxlanma

Soyuducu

kamerada adi

şəraitdə

saxlama

Ə n ə n ə v i

Nazik qabıq

8,7

21,0

30,4

Bala Mürsəl

13,6

20,7

36,4

Iridənə

8,7

10,0

13,3

Vələs

7,9

10,5

15,8

Y e n i

Qəşəng

7,8

10,6

18,2

Yeni Güleyşə

9,2

10,8

17,5

Ərəş

8,2

10,2

18,4

Qara Roza

8,3

11,7

25,0

Analiz nəticəsində alınmış rəqəmlərin düzgünlüyünü qiymətləndirmək üçün riyazi-statistik

üsullar əsasında aşağıda göstərilən kriteriyalardan istifadə olunur.

Orta riyazi kəmiyyət









n

i

i

X

n

Х

(1)

????????????????????????????????????, ?????? − təcrübələrin sayıdır

Qida məhsullarının texnologiyası «Elmi xəbərlər məcmuəsi»

№ 22/2016 səh 4-9

352









Orta riyazi kəmiyyət, tapılmış ədədin orta qiymətdən (riyazi gözləmədən)

kənarlanmasını, səpələnmə ölçüsünü göstərən və orta kvadratik meyl adlanan ədəddir. Alınmış n

sayda qiymətlər üçün

??????

̅ orta riyazi kəmiyyətin dispersiyası aşağıdakı kimi təyin olunur:

)

(







n

X

Xi

S

n

i

(2)



























































 





 





 



1350











































































































S

Mərkəzləşmiş təsadüfi kəmiyyət aşağıdakı düsturla hesablanır:

























n

X

X

S

n

i

i

(3)





S

S - kvadratik kənarlaşma adlanır.

Alınmış nəticələrin qiymətləndirməsi üçün həm də orta riyazi kəmiyyətin seçmə

dispersiyası aşağıdakı düsturla hesablanır:















n

i

x

n

n

n

X

Xi

S

)

(

)

(

(4)

??????

??????̅

??????

√??????

7,66

√24

= 1,56

??????̅ və μ ədədləri fərqinin mütləq qiymətinə düzgün ölçmələrin dəqiqliyi deyilir

Qida məhsullarının texnologiyası «Elmi xəbərlər məcmuəsi»

№ 22/2016 səh 4-9

















t



(5)



t

x

ks



n

S

R



Burada, α-inamlılıq ehtimalıdır (Stüdent əmsalıdır, cədvəl 5.2-dən götürülür)

α,

R- kənarlaşmanın normallaşdırılmış əmsalıdır

μ=lim

??????̅

n ∞

α ehtimallı t

əmsalı həqiqi və orta nəticələr arasında fərqin orta qiymətinin standart

kənarlaşmasından neçə dəfə böyük olmasını göstərir:

S

n

X

S

X

t

X















(6)

Bizim analizlərdə n-1=24-1=23 və α=0,95 üçün t

=2,07

Ε=2,07х1,56=3,2

Metodun dəqiqliyinin xarakterizəsi üçün yalnız

??????

-nın tapılması kifayət etmir, metodun

ehtimal olunan nisbi kənarlaşması da müəyyən olunmalıdır (variasiya əmsalı)

?????? =

??????

100% (7)

?????? =

3,2

58,72

= 0,05%

Ümumi halda təyin olunan kəmiyyətin qiymət intervalı seçilmiş dəqiqlik əmsalına əsasən

aşağıda göstərilən ifadə ilə təyin olunur

??????

̅ − ??????

∝

????????????

??????

̅

< ?????? < ??????

̅ + ??????

∝

????????????

??????̅

(8)

(5) və (6) düsturlarından istifadə etməklə seçilmiş etibarlılığa görə inamlılıq intervalını

təyin etmək və ya əksinə müəyyən dəqiqlik verərək t

hesablamaq olar və cədvələ görə seçilmiş

yəqinlik intervalını qiymətləndirmək mümkündür. Bundan başqa 8-ci düstura və cədvələ əsasən

parallel analizlərin sayını müəyyən etmək olar. Bu zaman alınmış orta rəqəm müəyyən olunmuş

rəqəmdən az olmamalıdır. Orta kəmiyyətin interval qiymətləri aşağıdakı kimi olacaq

??????̅ ± ??????=58,72±0,05

Deməli, metodun sistematik səhvləri olmadığından titirləşən turşuluğun həqiqi qiyməti

58,77 % müəyyən olunmuş intervaldan kənara çıxmır. Alınmış rəqəmin nisbətən böyük olması

üçüncü variantda nar şirəsinin əsas keyfiyyət göstəricisi olan titirləşən turşuluğun miqdarca daha

çox azalması ilə təsdiq olunur.

Nar sortlarının müxtəlif üsullarla saxlanmasında titirləşən turşuluğun optimal miqdarının

təyini şəkil 1 –də göstərilmişdir.

Qida məhsullarının texnologiyası «Elmi xəbərlər məcmuəsi»

№ 22/2016 səh 4-9

8,7

13,3

7,9

10,5

15,8

7,8

10,6

18,2

9,2

10,8

17,5

8,2

10,2

18,4

8,3

11,7

soyuducu kamerada

TQM şəraitində

saxlanma

soyuducu kamerada iki

həftədən bir kükürd

yandırmaqla saxlanma

soyuducu kamerada

saxlanma

Kataloq: yuklemeler
yuklemeler -> Kapak ve afiŞ tasarimi
yuklemeler -> 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesi, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesi
yuklemeler -> Qoşakənd kənd tam orta məktəbinin c o ğ rafiy a müəllimi Habil Abbasovun
yuklemeler -> Trafik ve İlk Yardım Haftası
yuklemeler -> Veterinerlik parazitolojiSİ anabiLİm dali yüksek lisans programi-müfredat dersleri ve akts kredileri
yuklemeler -> Temel tip anabiLİm dallari lisansüSTÜ BİLİmsel hazirlik dersleri (2016-2017)
yuklemeler -> Eczacilik anabiLİm dallari lisansüSTÜ BİLİmsel hazirlik dersleri (2016-2017)
yuklemeler -> Laboratuvar kilavuzu
yuklemeler -> Moleküler biyoloji ve genetik böLÜMÜ ders biLGİ paketi

Yüklə 2,06 Mb.

Dostları ilə paylaş:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 16