1
Əlisahib ƏROĞUL
ERMƏNĠ-DAġNAK
FAġĠZMĠ
VƏ
AZƏRBAYCAN
(bədii publisistika)
TƏHSĠL
BAKI – 2007
2
Əlisahib ƏROĞUL
Ə51 «Erməni-daĢnak faĢizmi və Azərbaycan» (bədii publisistika).
Bakı, «Təhsil», 2007, 412 səh.
Yazıçı-publisist Əlisahib Əroğul bu kitabında amansızlığı və xüsusi
qəddarlığı ilə seçilən Ģovinist və militarist, Azərbaycan türkünün varlığına qənim
kəsilmiĢ erməni-daĢnak faĢizminin, onun aparıcı siyasi qüvvəsi olan daĢnak
ideologiyasının qatı faĢist mahiyyətindən bəhs edir. Qeyri-insani məziyyətlərini
tam çılpaqlığı ilə açıb göstərir. Erməni-daĢnak faĢistlərinin, onun silahlı
birləĢmələrinin, terror qruplarının, təxribatçı dəstələrinin XIX və XX əsrlərdə,
xüsusilə son 100 ildə Azərbaycan türkünə qarĢı apardıqları ardıcıl və məqsədyönlü
soyqırımı və etnik təmizləmə siyasətinin vəhĢiliyindən söz açır. Həmçinin müəllif
ümid edir ki, gec-tez dünya birliyi haqq səsimizi eĢidəcək, bəĢəriyyət və insanlıq
əleyhinə cinayət törədən, terroru və separatizmi təbliğ və təĢviq edən erməni-
daĢnak faĢizminə də yox deyəcəkdir. Nəhayət, dünya ictimai fikri xristian
dünyasının qoltuğuna sığınıb, özünü məzlum, qarĢı tərəfi zalım kimi qələmə verən
erməni-daĢnak faĢistlərinin bədnam təbliğatının maskasını yırtmaqda, onu da
tarixin zibilliyinə tullamaqda özündə güc-qüvvət tapacaqdır".
Ə 4702060204 2007
053
© «Təhsil», 2007
3
QARABAĞ HARAYI!!!
Vətən oğlu, iki əsrdən artıqdır ki, Rus imperiyasının ağuşuna atılmış
erməni-daşnak faşistləri varlığımıza qənim kəsilmişlər. Yaşamaq haqqımızı belə,
əlimizdən almışlar. Bizi - Azərbaycan türklərini erməni-daşnak faşizminin
erməni adıyla ifadə olunan, erməni barbarlığının, erməni vandalizminin, erməni
vəhşətinin və vəhşanəliyinin günahsız qurbanlarına çevirmişlər. Rus
imperiyasının himayəsi və havadarlığı altında misli görünməmiş qəddarlıqlarla
etnik təmizləmə siyasəti aparır, qətliamlar törədir, ulu əcdadlarımızın min illər
boyu uyuduqları tarixi torpaqlarımızı ilhaq edirlər. Bədnam, dənizdən-dənizə
erməni dövləti qurmaq arzularını həyata keçirirlər. Utopik, uydurma «Böyük
Ermənistan» xülyasını mərhələ-mərhələ gerçəkləşdirirlər.
Erməni-daşnak faşistləri ilkin olaraq açıq səkildə 1905-1907-ci illərdə
Azərbaycan türklərinin qətliamına fərman verdilər və milli-etnik münaqişə
zəminində XX əsrin ilk soyqırımı faciəsini törətdilər. Dişləri qana batdıqca
şirnikdilər, ayrı-ayrı dövrlərdə tarixi şəraitə uyğun və məqsədyönlü şəkildə
müxtəlif metod və üsullarla təzyiq, təhdid və təqiblərini səngitmək bilmədilər.
Azərbaycanlıların qətliamını II mərhələdə - 1918-1920-ci illərdə daha da
amansız şəkildə davam etdirərək əcdadlarımızın Oğuz yurdunu - Qərbi
Azərbaycanı qəsb etdilər. Ana şəhərimiz olan Ġrəvanı isə özlərinə paytaxt
seçdilər. Total türk düşməni Stalinin saqqızını oğurlayaraq etnik təmizləmə
siyasətinin III mərhələsində - 1948-1953-cü illərdə isə cinayətkarcasına
Ermənistan SSR ərazisindən Azərbaycan türklərinin deportasiyasını həyata
keçirdilər. 1988-1991-ci illərdə isə son olaraq daşnak terror qruplarının
təzyiqləri, təxribatları və sui-qəsdləri ilə Azərbaycan türklərini etnik
torpaqlarından - Qərbi Azərbaycandan son nəfərinədək çıxardılar, yurd-
yuvalarından didərgin saldılar. Türksüz Ermənistan Respublikası yaratmağa
müvəffəq oldular.
Bütün bunlarla kifayətlənməyən erməni-daşnak faşistləri günü bu gün də
Azərbaycan torpaqlarını qəsb etmək, etnik təmizləmə və qətliam siyasətlərini
davam etdirməkdən əl çəkmirlər. On beş ildən artıqdır ki, Vətənimizin döyünən
ürəyi olan Qarabağ torpaqlarını işğal altında saxlayırlar. Bir milyondan çox
soydaşımız çadır düşərgələrində, fin qəsəbələrində, yük vaqonlarında, mal-qara
qışlaqlarında, yol kənarlarındakı torpaq qazmalarda, tikintisi yarımçıq qalmış
ictimai binalarda, yataqxanalarda, uşaq bağçalarında və məktəblərdə ağır
şəraitdə həyat tərzi keçirirlər. Hələ də «Böyük Ermənistan» kabusu üstümüzə
yeriməkdədir. Vətən təhlükədədir!
Bu gün Qarabağı geri qaytarmaq Azərbaycan varlığını, onun ərazi
bütövlüyünü, torpaqlarımızın toxunulmazlığını bərpa etmək, Azərbaycan
dövlətçiliyinə əbədiyyət qazandırmaq, Azərbaycanda separatizmin kökünü
kəsmək haqqımızı kimsə əlimizdən ala bilməz. «Qarabağsız Azərbaycan yoxdur!»
4
deyənlər haqq yolundadılar. Sarsılmaz Azərbaycan dövlətçiliyinin keşiyindədilər.
Qarabağ uğrunda ədalətli mübarizəmiz öz həllini tapmayınca mənəvi
yaralarımızın sağalacağından, fiziki şikəstliyimizin aradan qalxacağından hər
hansı bir şəkildə danışmaq olmaz. Nə qədər erməni-daşnak faşizmi var, onun
ideyalarını yaşadanlar mövcuddur, nə dinclik, nə sülh bizə qismət olmayacaqdır.
Varlığımız təhlükə altında qalacaq, zaman-zaman torpaqlarımız erməni-daşnak
faşizminin təcavüzünə düçar olacaqdır.
Vətən oğlu, Qarabağ bu gün bizim üçün Tanrı sınağı, qeyrət rəmzidir.
Qarabağ bizim yaşam pasportumuzdur. Qarabağsız Azərbaycan ruhsuz candır.
Bu gün Qarabağ milli qeyrət, milli mənlik, milli özünüdərk, olum-ölüm yolu,
gələcək nəsillər qarşısında məsuliyyət hissi deməkdir. Qarabağı unutsan,
həyatınla, varlığınla, bu gününlə, sabahınla vidalaşmalı olacaqsan. Bu gün səni
məhv etməyi, varlığını tarix səhnəsindən silməyi qarşısına məqsəd qoymuş
erməni-daşnak faşizmi ilə üz-üzəsən. Yurd-yuvanı, əcdadının uyuduğu torpağı
müdafiə etmək, mənliyini qorumaq, yaşamaq və gələcəyini yaşatmaq üçün
Qarabağ uğrunda mübarizə aparmağa məhkumsan. Bu mübarizə sənin yaşamaq
haqqın, həyat seçimindir!
Qan yaddaşını oyat! Tarixdən ibrət dərsi götürməyənləri tarix özü
cəzalandırır!
5
JĠZOĠT QADIN VƏ YA DAġNAK MANQURTLARI
1983-cü ilin ilıq nəfəsli qızılı payız günlərindən biri idi. Sovet məkanında
hər il olduğu kimi bu il də Azərbaycanın kənd rayonlarında bəhsəbəhslə keçirilən
«Məhsul bayramları» elatımızda, obalarımızda vur-çatlasınla qeyd olunur,
qələbəliklər günbəgün artır, toy-büsatlar aĢıb-daĢırdı. Hər yanda, hər yerdə çal-
çağır bir-birindən öz coĢqunluğuyla, al-əlvanlığı ilə seçilirdi. Kolxoz və
sovxozların mərkəzi malikanələrindən revanĢ götürən bayram tədbirləri, Ģənliklər
sonucda rayon mərkəzlərində öz kulminasiya nöqtəsinə çatırdı. Ġllik zəhmətlərinə
yekun vuran, əkib-becərmələrin barını-bəhrəsini dərən kənd əməkçilərinin bu
günlərdə sevinclərinin həddi-hüdudu olmazdı. «Durğunluq» dövrünün bu qaynar
çağlarında adət Ģəklini almıĢ bayram tədbirləri, Ģənlik mərasimləri, ziyafət
məclisləri özgür bərəkəti, təam bolluğu ilə seçilirdi. Bayram dekorasiyaları,
maskaratları göz oxĢayır, ürəkləri riqqətə gətirirdi. Rayon rəhbərləri bəhsəbəhsə
girirdilər. Hər bir rayon rəhbəri çalıĢırdı, çox istəyirdi ki, onun rəhbərliyi və
təĢkilatçılığı altında keçirilən bu bayram tədbirləri qonĢu rayonlarda həyata
keçirilən tədbirlərdən seçilsin, daha əzəmətli, öz dəbdəbəsilə üstün olsun, bəzəkli-
düzəkli keçsin. Təmtəraqlı, əyləncələri dillə deyilən olsun. Bu gün isə belə bir
bayram tədbiri Qubadlı rayonunda keçirilirdi. Həmin gün qonĢu, həmsərhəd
rayonların birindən - Cəbrayıldan bu bayram tədbirinə dəvət olunanlar sırasında
mən də vardım. Daha doğrusu, Rayon Xalq Nəzarəti Komitəsinin sədri kimi mən
və Rayon Partiya Komitəsinin katibi Heyran xanım Kəlbalıyeva Cəbrayıl
rayonunun nümayəndə heyətinin üzvləri olaraq həmin tədbirə qatılmıĢdıq.
Əlbəttə, fikir və məqsədim burada o dövrlərdə Qubadlıda quruculuq
iĢlərinin vüsət aldığı yüksəliĢ illərindən, Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi
iĢləyən, yaxın dostluq ünsiyyətində olduğum Zöhrab Məmmədovun ondan əvvəl
küçələri bərbad, Ģəhər tipli qəsəbə adlansa da kənddən seçilməyən, çal-çəpəriylə,
hisli-pasaxlı bir kəndi andıran Qubadlını bir neçə il ərzində sözün əsl mənasında
bir Ģəhər halına gətirməyindən, gördüyü tikinti abadlıq iĢlərindən, habelə kənd
təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və tədarükü sahəsində rayonun son illərdə əldə
etdiyi böyük uğurlardan, qazandığı nailiyyətlərdən bəhs etmək deyil, öz maraq
dairəmə dəxli olan bir sıra mətləblərə toxunmaqdan, söz açmaqdan ibarətdir.
Mənim də öz xobbim vardı. Mən hara getsəm, harda olsam, istər sanatoriyalara
müalicəyə, istirahət evlərinə dincəlməyə gedim, istərsə də ezamiyyətə güzarım
düĢən yerdə həmpeĢə sahiblərimi, həmkarlarımı arayıb axtarardım. Onlarla
həmsöhbət olardım. ĠĢ yerlərinə dəyərdim. Ġmkan daxilində təcrübə mübadiləsi
aparardım. YaxĢı nə isə bir Ģey öyrənməyə, rastıma çıxan yeniliyi götürməyə
çalıĢardım. Qubadlıda da bu istəyim, adətkarlığım məni çəkirdi. Qonaqların
əksəriyyəti Bakıdan dəvət olunanlardı. Bayram Ģənliyinə həmsərhəd rayonlardan -
Zəngilan və Laçından ancaq rayon Partiya Komitələrinin birinci katibləri
gəlmiĢdilər. Qafan rayonundan hələ ki, gələn yox idi. Gəlməyəcəkləri də sonradan
6
məlum oldu. Gorus rayonundan isə mərasimdə birinci katiblə rayon Xalq Nəzarət
Komitəsinin sədri ArteĢeĢ iĢtirak edirdi. Mən ona sadəcə ArtuĢ deyə müraciət
etdim və biz tanıĢ olduq. Bundan sonra gün ərzində, daha doğrusu, səhərdən
axĢama kimi davam edən tədbir boyu ArtuĢla bir gəzib dolanırıq. Qabaqcıl
təsərrüfatlardan birində - Telman adına kolxozda oluruq. Tədbirin rəsmi hissəsində
iĢtirak edirik. Sonda rayonun əmək qabaqcılları mavi iĢığa dəvət olunurlar.
Qonaqlar üçün isə ziyafət məclisinin Çayzəmidə təĢkil edildiyini Zöhrab
Məmmədov bəyan edir. Biz Qubadlının Qafanla həmsərhəd ərazisinə yollanırıq.
Çayzəmi çəmənzarlığı Qafan rayonu ilə Qubadlı rayonunun sərhədində,
Kəpəz dağının gündoğan ətəyində, QızıldaĢ istiqamətində, Qafan-Gorus
avtomagistralının altında yerləĢirdi. Dörd tərəfi meĢələrlə əhatə olunmuĢ, alp
çəmənliyi olan geniĢ bir düzənlikdir. 1969-cu ilədək yaydan-yaya Qubadlı camaatı
burada çadırlar, comalaqlar qurar, yayı burada sərinləyər, təbiətin bu füsunkar,
cənnət,
dilbər
guĢəsində keçirərdilər. Lakin 1969-cu ildə ermənilər
mərdimazarcasına Çayzəmiyə olan iddialarını Kreml səviyyəsində ortaya atdılar. O
ildən camaatın bu yerlərə gəl-gedini də səngitdilər, seyrəltdilər. XoĢ təblərini
küsdürdülər. Çayzəmi seyrəngahı Qafan-Qubadlı arasında mübahisə doğuran
neytral zonaya, sanki iki düĢmən dövlət arasında peyda olan qan qoxuyan
mübahisəli torpağa çevrildi. Lakin Zöhrab Məmmədovun 80-ci illərin əvvəllərində
Qubadlı rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi vəzifəsinə seçilməsiylə yenidən
Çayzəmidə bir canlanma baĢladı. Z.Məmmədovun qətiyyəti, ərdəmliliyi burada
özünü göstərirdi. Çayzəmiyə get-gəllər çoxaldı. Bu gün isə burada könülaçan
tikinti obyektlərinin açılıĢı keçirilirdi. Z.Məmmədovun təĢəbbüsü ilə burada iki
obyekt tikilib istifadəyə verilirdi. Yolun üstə ermənilərin «Vaqo» bulağı
adlandırdıqları «DaĢ bulağın» buz sulu çeĢməsi ilə üzbəüzdə iaĢə xidməti
göstərəcək birtipli layihə üzrə gözəl bir pavilyon tikilib quraĢdırılmıĢdı. Adını da
qoymuĢdular «Azərbaycan» pavilyonu. Belə bir pavilyonun Qubadlı-Gorus
sərhədində - Yazı düzündə keçən il tikilib istifadəyə verilməsindən də xəbərdar
idim. Özü də simvolik ad seçilmiĢdi «Həcər» pavilyonu. Çəmənliyin elə bu
baĢındaca - Ģimal ucqarında çox gözəl zövqlə, milli memarlıq üslubu olan kürsülü
qonaq otağı inĢa edilmiĢdi. Bu gün hər iki obyektin açılıĢ lentini kəsirdik.
Gələcəkdə Z.Məmmədov burada respublika səviyyəli, yüksək tələblərə cavab
verən istirahət pansionatları tikdirmək fikrindəydi. Əfsuslar olsun ki, Ermənistan
SSR-lə həmsərhəd rayonlarımızda Z.Məmmədov kimi ötkəm katiblərin təyinatı və
ya seçilməsi bəlkə də 70 ildə yeganə hallardan biriydi. Ermənilərin torpaq qoparma
iddialarına qarĢı əməli iĢləriylə cavab verən ikinci bir vəzifə səlahiyyətlisinin adını
çəkməkdə bu gün də çətinlik çəkirəm. Sanki belə bir fikirdə olan vəzifə sahibi,
kadr ehtiyatı olmayan bir respublika kimi tərpənilibdi. HəmiĢə respublika
rəhbərləri ermənilərin quĢ götürənlərini sərhəd rayonlarımıza birinci katib
vəzifəsinə göndəriblər. HəmiĢə də torpaq mübahisələrində udan ermənilər, uduzan
biz olmuĢuq.
7
Qonaq otağının banket zalında süfrəyə son təamlar düzülməkdədir. Biz isə
bu cənnətməkandakı ilahi gözəllikdən, təbiətin əsrarəngizliyindən doymaq
bilmirik. Saf dağ havasından udduqca uduruq. DaĢ bulağın daĢdan süzülüb gələn
gur, göz yaĢı kimi dupduru, buz kimi soyuq, Ģirin qar suyundan içdikcə içirik. Hər
kəs öz curuyla ağız-ağıza verib yarıgerçəyindən, yarızarafatından qalmır, olub-
keçəndən doğrayıb tökür, müsahibini hay-gopuyla özünə cəlb edirdi. Görünür,
mənim ArtuĢla Ģirin söhbət etməyimdən, yarızarafat gen-bol danıĢmağımızdan,
yaxınlığımızdan nəzər-diqqəti göz və söz çəkən Bakı qonağı, akademiyanın
əməkdaĢı, toponimĢünas-alim Səyyaf Kərimov girəvə gözləyirmiĢ kimi bizə
yaxınlaĢaraq ürək sözünü mənə açır (Səyyaf Kərimov Cəbrayılın Əmirvarlı
kəndindən, mənə yaxın ailələrdən birinin qızıyla ailə həyatı qurmuĢdu. Özü isə
əslən Qubadlı rayonunun Mollu kəndindən idi. Xeyli müddət idi bir-birimizi
tanıyırdıq. Əfsuslar olsun ki, gənc yaĢlarında həyatdan tez getdi): «Əlisahib
müəllim, necə bilirsən, istəyirəm mən də bu beynəlmiləl məclisdə söz alam,
erməni-azərbaycanlı dostluğundan danıĢam. Bir tapıntım barədə də məclis
iĢtirakçılarına açıqlama verəm». Tapıntısının nə olduğunu soruram. Rəhmətlik
deyir ki, bəs yayda Qafan rayonunun Zeyvə kəndində tədqiqatla məĢğul olanda,
yüz yaĢlı bir erməni kiĢisi mənə dedi ki, Qaçaq Nəbiyə Boz atı filan erməni
bağıĢlayıbdı. Həmən andaca alınıram: «Səyyaf müəllim, deyəsən, sənin baĢına at
təpib. Ağlını baĢına yığ. Mollu hara, Zeyvə hara. Aralarında 40 50 km məsafə var.
Zeyvə martısı yalan danıĢıb. Cəfəng söhbət danıĢma. Bizim kənd Qarabağda
erməni kəndinə qonĢudur. Hələ indiyədək eĢitməmiĢəm ki, kimsə ermənidən at
alıb. Erməni heç vaxt minik atı saxlamayıb ki, satsın da. Satdığını da eĢitməmiĢəm.
Olsa-olsa ermənilər yük atından istifadə edən olublar. Ermənidən inək, eĢĢək, qatır
alan kimsənin adını eĢitmiĢəm, amma at alanın üzünü belə görməmiĢəm. Bir də
sənli-mənli marağı olan çoxsaylı azərbaycanlı kiĢilərinin, cavanlarının erməni
axçiləri ilə evləndiyinin Ģahidiyik. At alma söhbəti əsla olmayıb. Cəfəng söhbətdi.
Nəbi Boz atını kəndinizdə bir kimsədən əldə etməyibsə, eĢit, onu ya
tərəkəmələrdən almıĢ olar, ya da Əliyanlı elatından. Axı, seçmə atı tərəkəmə
minər. Əliyanlılar da ki, dədə-babadan at minən, at sərrafı, at azarkeĢi, at tanıyan
olublar» - deyirəm. Deyəsən, söhbətimizi həmyerlim, respublika DTK-sının Ģöbə
müdiri, Bakıdan qonaq sifətiylə Qubadlıya dəvət alan Yasif müəllimin qulağı çalır.
O, bizə yanaĢır. Söhbətin nədən getdiyindən hali olunca Səyyaf müəllimə elə bir
qulaqburması verir, təpinir ki, rəhmətlik açdığı söhbətin peĢmançılığını çəkir. Bir
daha bu barədə söz belə açmır. Mövzu qapanır.
Ermənilərlə bağlı ikinci söhbət də məni çəkir. Bu çəkhaçək Qafana yaxın
bir ərazidə Qafan rayonundan nümayəndələrin bugünkü tədbirdə iĢtirak etməmələri
ilə bağlı idi. Gorus rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi Qafandan kimsənin bu
tədbirə qatılmaması, Qubadlıya gəlməməsi ilə bağlı dəqiqəbaĢı azaylanırdı. Öz
narahatçılığını gizlədə bilmir, nigaran qalmağını tez-tez büruzə verdirirdi. Onun
hər sorğusuna Zöhrab müəllim ağız boza verən cavablarını təkrarlayırdı.
8
«Dəvətnamə göndərmiĢik, yəqin indilərdə gələrlər» deyirdi. Sondan-sona isə
«görünür, nəsə bir əngəl olub. Daha vacib bir iĢ ortaya çıxıb. Gəlmək imkanları
olmayıb» cavabını bildirməsindən Qafandan daha heç bir nümayəndənin
gəlməyəcəyinə əmin bir adam kimi danıĢması diqqətimi çəkirdi. Ətraf rayon
rəhbərlərinin hörmətlə yanaĢdığı Zöhrab Məmmədovun Qafan rayon Partiya
Komitəsinin birinci katibi iĢləyən Mkrtıçyanın eĢitməməsinə ciddi bir səbəb
olduğunu anlayıram və bunun səbəbini öyrənmək məqsədi ilə Zöhrab müəllimə
yanaĢıram. Sual edirəm. Aldığım cavab qənaətimlə üst-üstə düĢür. O, mənə -
«Çayzəmiyə asfalt yol çəkdirməyim, burada tikinti iĢləri aparmağım Mkrtıçyanın
xətrinə dəyib. Bərk qəzəblənibdir. Mənim barəmdə Kremlə, Azərbaycan KP MK-
ya Ģikayətlər edib. Guya təbiəti korlayıram. Qafan rayonunun torpağına təcavüz
edirəm. Respublika rəhbərləri dönə-dönə ehtiyatlı olmağımı, pansionat
tikdirməkdən vaz keçməyimi tövsiyə edirlər. Bilirsən, Mkrtıçyan kommunist
cildinə girmiĢ daĢnakdır. Ancaq etika xatirinə dəvətnamə də göndərmiĢəm. Erməni
bicənnəsidir. Onu da bir söz qayırmasın. Onsuz da gəlməyəcəyini əvvəlcədən
bilirdim. «Ġt hürər, karvan keçər» deyib atalarımız. Mənim üçün əziz olan qonaq
elə sizlərsiniz» - deyir. Mən bu zaman Heyran xanımla söhbətə giriĢən Zəngilan
rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi rəhmətlik Muradxan Cabbarova yan
alıram. Zöhrab müəllimin sözləri dilimin ucunda ona üz tutub gülümsəyirəm. O da
mənə «nolub, yenə də nə ara qarıĢdırırsan?» sorur. Mənsə «Heç, elə belə, daĢnak
dostumuz Mkrtıçyanı xatırlayıram» cavabını verirəm. BaĢını bulaya-bulaya o da
gülümsəyir. Mən isə elə həmin ilin qıĢında, birinci və sonuncu dəfə görüĢdüyüm
daĢnak mordalı Mkrtıçyanla rastlaĢdığımız o günü xatırlayıram.
HaĢiyə - 1: Ötən əsrin 80-ci illərində Sovetlər Birliyində vaqonların
dəmiryol stansiyalarında normadan artıq yük altında saxlanması, yüklərin relslər
kənarında günlərlə, aylarla yığılıb qalması, boĢ dayanmalar ittifaq miqyaslı
problemə çevrilmiĢdi. Bununla əlaqədar idarə, müəssisə və tikinti təĢkilatlarının
ünvanına hesablanan cərimələr mərkəzi hökumətdə ciddi təĢviĢ doğururdu. Məsələ
Sov.ĠKP MK-nın katibliyi səviyyəsində müzakirə edilən bir hal almıĢdı. Tez-tez
bütün ölkəni əhatə edən ittifaq miqyaslı regionlar üzrə vaxtaĢırı selektor
müĢavirələri keçirilirdi. Ətraf rayonların rəhbərləri ayrı-ayrı Ģöbələrin dəmiryol
qovĢaqlarında toplantılara çağırılır, cavabdeh Ģəxslərin birbaĢa sual-cavablara cəlb
edilməsi təĢkil olunurdu. Bu məsələlər ilə əlaqədar olaraq idarə, müəssisə
rəhbərlərinin məsuliyyət məsələsinə baxılması ilk növbədə rayon Xalq Nəzarəti
Komitələrinə həvalə edildiyindən, komitə sədrləri də bir qayda olaraq həmin
müĢavirələrə dəvət olunurdular. Cəbrayıl rayonu bölgü üzrə əvvəllər ĠmiĢli
Ģəhərinin dəmiryol qovĢağına çağırılsa da, sonralar Naxçıvanın ondan ayrılaraq
Azərbaycan Dəmiryol Ġdarəsində müstəqil Ģöbə kimi fəaliyyət göstərməsi ilə
əlaqədar olaraq bizi yeni bölgü üzrə Mincivan dəmiryol qovĢağına çağırmağa
baĢladılar. 1983-cü ilin qıĢında belə bir növbəti selektor müĢavirəsində iĢtirak
etmək üçün Mincivan qəsəbəsinə getmiĢdim. Cəbrayılla yanaĢı Qubadlı, Laçın,
9
Qafan rayonlarının nümayəndələri də Mincivan dəmiryol qovĢağının xidmət
göstərdiyi xətt və stansiyalardan istifadə etdiklərinə görə bu qovĢağa toplanırdılar.
ĠĢlərində nəzərəçarpacaq qüsurlar olan hallarda rayon Xalq Nəzarəti Komitələrinin
sədrləri ilə yanaĢı birinci katiblər də çox vaxt həmin müĢavirələrə qatılırdılar. Hər
toplantımızda Zəngilan rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi Muradxan
Cabbarov, rayon ĠK-nin sədri Əli Quliyev də bizimlə birgə ev sahibi kimi selektor
müĢavirələrində iĢtirak edir, yekunda isə bizləri yaxınlıqdakı iaĢə obyektində
ürəyimiz istəyən süfrəyə qonaq edirdilər. Ancaq bundan sonra bizdən ayrılırdılar,
daha doğrusu, bizi yola salırdılar. Həmin gün selektor müĢavirəsinin baĢlanmasına
bir neçə dəqiqə qalmıĢ Mincivan qovĢaq ilk partiya təĢkilatının iĢ otağına yığılıb
bir stol ətrafında mikrofona diqqət kəsilmiĢdik. Stolun baĢında ağsaqqal və
ərazinin raykom katibi kimi Muradxan Cabbarov əyləĢmiĢdi. Elə bu zaman Qafan
rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi Mkrtıçyan otağa daxil oldu. Ġrigövdəli,
donuz durumlu bu pəzəvəngin bizimlə ancaq rusca salamlaĢması, bir kəslə əl
tutmaması ilk baxıĢda bu adamın özünü yekəxana aparmasından, eqoist bir tip
olmasından xəbər verən cizgilərini sezdim. Muradxan Cabbarovun stuldan
qalxması, stolun baĢında ona yer təklif etməsi, onunsa, elə-belə də olmalıymıĢ kimi
hərəkət edərək xüsusi bir ədayla yuxarı baĢda xahiĢ-minnətsiz əyləĢməsi istər-
istəməz ona qarĢı məndə lap xoĢagəlməz bir əhvali-ruhiyyə yaratdı. Muradxan
müəllim isə yerini ona təhvil verdikdən sonra keçib mənim sağımdakı boĢ stulda
oturdu. Artıq selektor müĢavirəsi baĢlamıĢdı. Mən isə içimi deĢən sözümü
Muradxan müəllimə deməyə bilməzdim. Pıçıltı ilə iradımı bildirdim: «Muradxan
müəllim, həm hamıdan yaĢda böyüksünüz, həm də sizin rəhbəri olduğunuz bir
rayonun ərazisinə yığıĢmıĢıq. Nə üçün yerinizi Mkrtıçyana verdiniz? Osa heç «sağ
olun» belə demədən keçib oturdu stol baĢında. Yekəxana, yoğunluğundan sınan
adama oxĢayır». O isə cavabında: «Sən hələ partiya etikasını bilməzsən. Mən
birinci katib vəzifəsində saç-saqqal ağartmıĢam. Qafan iri sənaye mərkəzi, həm də
beynəlmiləl bir Ģəhərdir. Dəfələrlə Zəngilan rayonundan həm əhali, həm də ərazi
cəhətdən böyükdür. Mən onun yox, tutduğu vəzifənin böyüklüyünə hörmət
edirəm», dedi. Mən susdum. Mkrtıçyan müĢavirə qurtaran kimi nəinki bizimlə
qonaqlıqda iĢtirak etmədi, salamsız-kalamsız özünəməxsus bir ədayla, təkcə
Muradxan müəllimlə görüĢdü və necə deyərlər, bacısına xor baxan erməni sayaq
baĢını qıçları arasına sallayıb aradan çıxdı.
... Zöhrab müəllim çox uzaqgörənliklə Mkrtıçyanı daĢnak kimi xarakterizə
edirdi. Onu yaxĢı tanımıĢdı. Lakin Muradxan müəllimin «Qafan beynəlmiləl
Ģəhərdir» deməsini də o zamanlar qəribliyə salmamıĢdım. Çünki mən 1973-cü ildə
xoĢagəlməz bir hadisəylə bağlı Qafan Ģəhərində çox olmuĢdum. Özü də tez-tez,
sonralar da ara-sıra yolum o tərəflərə düĢüb. Qafana gedib-gəlmiĢəm. Qafan o
zamanlar doğrudan da mənə elə beynəlmiləl Ģəhər təəssüratı bağıĢlayırdı.
Dostları ilə paylaş: |