Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi 09. 01. 2009-cu il tarixli 07 saylı

 
Monozların alınma üsulları 
 
Monosaxaridlər adətən təbii xammaldan alınır. 
1.  Turşuların və ya fermentlərin təsiri ilə di- və polisaxaridlərin hidrolizindən müxtəlif monosaxaridlər 
alınır: 
 
C
12
H
22
O
11
 + H
2
O 
→ 2C
6
H
12
O
6
(C
6
H
10
O
5
)
n
 + n H
2
O 
→ nC
6
H
12
O
6 
   
 
                          polisaxarid 
 
2. Çoxatomlu spirtlərə adi oksidləşdiricilərin və fermentlərin təsiri ilə monosaxaridləri almaq olur. Adi 
oksidləşmədə müxtəlif maddələrin qarışığı alınır. Məsələn, altıatomlu D-sorbiti oksidləşdirdikdə, D-qlükoza ilə 
yanaşı              L-quloza da alınır. Birincisi yuxarıdakı (CH
2
OH) hesabına, ikincisi ondan aşağıdakı CH
2
OH 
hesabına alınır: 
 
вя
CHO
HO
[O]
C
C
H
CH
2
OH
C
C
H
HO
H
OH
H
OH
OH
CHO
C
C
H
CH
2
OH
C
C
H
HO
H
H
OH
HO
D-Sorbit
D-Qлцкоза
L-Quloза
C
C
H
CH
2
OH
C
C
H
HO
H
OH
H
OH
OH
CH
2
OH
 
 
Fermentativ oksidləşmə yolu ilə istənilən qrupu oksidləşdirmək olur. Məsələn,  Asetobacter xylinum 
bakteriyasından alınan fermentinin təsiri ilə D-sorbitdən L-sorboza alınır: 
O
CH
2
OH
[O]
C
C
H
CH
2
OH
C
C
H
HO
H
OH
OH
D-Sorbit
L-Sorboza
C
C
H
CH
2
OH
C
C
H
HO
H
OH
H
OH
OH
CH
2
OH
  
3. Oksinitril üsulu ilə sintez aşağıdakı sxem üzrə aparılır: 
 
41
 
 

OH
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
CHO
O
HO
HO
+
HCN
OH
H
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
HO
COOH
OH
H
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
HO
O=C
σ-Lakton
OH
H
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
HO
CN
reduksiya
OH
H
OH
H
H
H
CH
2
OH
H
HO
CHO
D-Heptoza
OH
H
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
HO
CN
 
Reduksiyaedici vasitə kimi natrium amalqaması, nikelin və ya mis 2-xromitin iştirakı ilə hidrogenlə, 
LiAlH
4
 və NaBH
4
-dən istifadə edilir. 
 
Fiziki və kimyəvi xassələri 
 
Monosaxaridlər suda həllolan kristallik maddələrdir. Əksəriyyətinin dadı şirindir. Onlar optiki fəaldır. 
 
1. Şəkərlərin reduksiyası ilə çoxatomlu spirtlərin alınması: 
OH
CH
2
OH
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
H
HO
CHO
OH
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
H
HO
D-Qлцкоза
D-Sorbit
[H]
 
 
2. Şəkərlərin oksidləşməsindən polioksiturşular (aldon və ya şəkər) alınır: 
[O]
COOH
OH
OH
OH
H
H
H
H
HO
COOH
CHOH
CHO
CHOH
CHOH
CHOH
Шя  кя  р туршусу
Урон туршусу
COOH
COOH
OH
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
H
HO
CHO
D-Qлцкоза
OH
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
H
HO
[O]
D-Qлцкон туршусу
Br
2
 + H
2
O
[HBrO]
HNO
3
 
 
Yumşaq  şəraitdə (bromlu su) oksidləşəndə birəsaslı qlükon turşusu, qüvvətli oksidləşdiricilər (nitrat 
turşusu) ilə oksidləşdikdə ikiəsaslı oksiturşu olan şəkər turşusunu  əmələ  gətirir. Mannoza bromlu su ilə 
birəsaslı mannon turşusunu verir. 
Aldon və ya şəkər turşularında aldehid qrupu olmadığına görə halqavı tautomeriya əmələ  gətirmir. 
Tərkibində həm aldehid, həm də karboksil qrupu saxlayan uron turşusunda halqavı quruluş əmələ gəlir: 
 
42
 
 

OH
H
H
H
OH
H
HO
OH
OH
H
OH
H
H
H
OH
H
HO
O
C
O
Уron
туршусу
H
C
COOH
COOH
Д -Г лцкоурон
 туршусу
 
4.
 
Hidroksilamin ilə reaksiya. Monozlar asanlıqla oksim əmələ  gətirir. Oksimləri dehidratasiyaya 
uğratdıqda oksinitrillər alınır. Alınmış oksinitrilləri nəm Ag
2
O ilə  işlədikdə sian turşusu ayrılır, zəncirdə 
bir karbonun sayı azalır və oksialdehid əmələ gəlir: 
H
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
CHO
HO
OH
+ H
2
NOH
- H
2
O
- H
2
O
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
HO
OH
CH=NOH
OH
OH
H
H
CH
2
O
OH
H
HO
CN
CHO
AgOH
-AgCN, H
2
O
OH
H
H
CH
2
O
H
HO
OH
D-Аrabinoza
 
5.
 
Fenilhidrazinlə reaksiya. Bu reaksiyanın köməyilə aldozadan ketozaya keçmək olur: 
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
CHO
HO
OH
- H
2
O
+  H
2
NNHC
6
H
5
Mannoza
OH
H
H
H
CH
2
OH
H
HO
OH
CH=NNHC
6
H
5
2 H
2
NNHC
6
H
5
- (NH
3
 + H
2
NC
6
H
5
)
Fenilhidrazon
OH
 
HO
OH
H
H
CH
2
OH
H
OH
CH=NNHC
6
H
5
CH=NNHC
6
H
5
+ H
2
O
Ozazon
Feniltriazol
HC
N
N
C
N
C
6
H
5
OH
H
H
CH
2
OH
H
HO
OH
- C
6
H
5
NH
2
[CuSO
4
]
CH
2
OH
Ketoaldehid (ozon)
OH
H
H
CH
2
OH
H
HO
OH
CO
CHO
[H]
OH
H
H
CH
2
OH
H
HO
OH
CO
D-Fruktoza
 
 
Mannoza, qlükoza və fruktoza epimerləri eyni ozazonu verir. Ozazonu oksidləşdirdikdə, (CuSO
4
 ilə) asan 
kristallaşan feniltriazol əmələ gəlir. Monozları ayırmaq üçün bu üsuldan istifadə edilir. 
5. Monosaxaridlərin epimerləşməsi. Duru qələvi məhlulu və ya üzvi əsaslarla aldoza epimerlərini 
qızdırdıqda onlar bir-birinə və ketozaya keçir. Məsələn, D-qlükozanı 2N NaOH məhlulu ilə qızdırdıqda ilkin D-
qlükozadan başqa D-mannoza, D-qlükoza epimeri və D-fruktoza qarışığı alınır. Bu şəraitdə ketozalar da ketoza 
qarışığından başqa aldoza epimerlərinə çevrilir. D-qlükoza, D-mannoza və D-fruktozanın enollaşmasından eyni 
endiol alınır. Qələvi enollaşmaya kömək edir. 
Ehtimal ki, endiolun əks çevrilməsindən yuxarıda qeyd edilmiş üç monosaxarid alınır: 
 
43
 
 

OH
H
H
CH
2
OH
H
HO
OH
CHOH
C-OH
OH
-
OH
-
OH
-
ендиол форм асы
CH
2
OH
OH
H
H
CH
2
OH
H
HO
OH
CO
D-Fruktoza
OH
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
H
HO
CHO
D-Qлцкоза
HO
OH
H
H
H
CH
2
OH
H
CHO
HO
OH
D-Mannoza
 
 
Qlükozaya piridin ilə təsir etdikdə, yüksək çıxım ilə fruktoza alınır. Orqanizmdə buna oxşar proses xüsusi 
fermentlərin təsiri ilə baş verir. 
Qatı qələvi ilə monosaxaridlərə təsir etdikdə məhlul qonur rəngə boyanır. 
6. Saxaratların alınması. Qələvi, qələvi-torpaq metallar, mis və digər metallarla monosaxaridlərə təsir etdikdə, birinci 
növbədə asetal hidroksilindəki hidrogen, sonra isə digər hidroksildəki hidrogenlər metalla əvəz olunur və saxaratları əmələ 
gətirir. 
7. Asetilləşmə reaksiyası. Monosaxaridlərə və ya saxaratlara turşu anhidridləri ilə və ya digər asilləşdirici agentlər ilə 
təsir etdikdə monozların mürəkkəb tsiklik efirləri əmələ gəlir. Məsələn: 
-5CH
3
COOH
H
H
H
-D-Qлцкоза
+5(CH
3
CO)
2
O
O
CH
2
OCOCH
3
OCOCH
3
OCOCH
3
OCOCH
3
H
H
CH
3
COO
Pентаасетил-   -г лцкопираноза
β
β
 
 
8. Monosaxaridləri metilləşdikdə halqavi poliasetal tautomer formasında reaksiyaya girir: 
 
H
H
H
-D-Qлцкоза
O
H
H
Pентаmetil-   -г лцкопираноза
5CH
3
I + Ag
2
O
-     AgI
CH
2
OCH
3
CH
3
O
OCH
3
OCH
3
OCH
3
2
α
α
 
 
9. Monozların dehidratlaşması  və tsiklləşməsi. Pentozaları durulaşdırılmış sulfat turşusu ilə  qızdırdıqda 
furfurol əmələ gəlir. Analoji olaraq heksozlardan oksimetilfurfurol alınır: 
OH
HO
OH
CHOH
C
C
H
CHO
HC
CH
HC
CCHO
O
pentoz
Furfurol
H
+
- 3H
2
O
HC
H
H
 
HO
OH
H
H
HO
C
C
CH
CH
OH
HOH
2
C
CHO
CH
CH
HOH
2
C
CHO
heksoz
α-Oksimetilfurfurol
O
 
Furfuroldan fərqli olaraq, 
α-oksimetilfurfurol davamlı olmadığına görə, asanlıqla levulen turşusuna 
çevrilir: 
 
 
44
 
 

 
H
O
C
OH
HOH
2
C
CH
CH
HOH
2
C
CHO
H
2
O
O
C
O
CH
2
H
2
C
C=O
H
OH
- HCOOH
CH
CCH
2
CH
2
CHO йенидя  н г руплашм а CH
3
CCH
2
CH
2
COOH
O
O
Левулен туршусу
 
Bu reaksiyanın köməyilə asanlıqla heksozları pentozalardan ayırmaq olur. 
10. Şəkərlərin qıcqırdılması. Fermentlərin təsiri ilə şəkər molekulunun parçalanması və karbon qazının 
ayrılması ilə gedən prosesə qıcqırma deyilir:  
 
C
6
H
12
O
6
                     2C
2
H
5
OH  +  2CO
2
zimaza
  
 
 
Şəkil 12. Monosaxaridlərin reaksiyalarının sxemi
 
 
Disaxaridlər 
 
Oliqosaxaridlərin tərkibinə 2–10 qədər saxaridlər daxil ola bilir. «Oliqo» sözü yunanca «bir neçə» 
deməkdir. Oliqosaxaridlərə misal olaraq saxaroza, laktoza, maltoza, sellülobioza və treqaloza aiddir. Bunlara 
disaxaridlər də deyilir. Onların kimyəvi tərkibi C
12
H
22
O
11
 kimi göstərilir.  
Disaxaridləri (biozlar) hidroliz etdikdə iki eyni və ya müxtəlif monosaxaridlər alınır. Disaxaridlərin hansı mono-
saxaridlərdən ibarət olduğunu müəyyən etmək üçün onların quruluşu təyin edilir. Bunun üçün onların 
α- və ya β- 
epimerdə olması, furanoza və piranoza quruluşda olduğu və həmçinin disaxarid əmələ gələndə hansı hidroksil ilə bir-
biri ilə birləşməsi təyin edilir. 
Disaxaridlər  reduksiya olunan  və  reduksiya olunmayan iki sinfə bölünür. Birinci qrupa treqaloza 
(göbələk şəkəri) aiddir. Bu şəkərdə tautomeriya mövcud deyildir. Treqaloza iki qlükozadan əmələ gəlmişdir: 
 
 
45
 
 

OH
H
OH
H
H
CH
2
OH
OH
H
H
OH
H
H
H
HO
OH
H
H
O
O
O
HOH
2
C
 (1-O-[
α-D-г лцкопиранозил] )-α-D-г лцкопиранозид    (Treqaloza)
 
 
İkinci qrupa maltoza (səməni şəkəri) aiddir: 
 
CH
2
OH
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
H
OH
H
H
H
HO
OH
H
H
O
O
O
4-О-[   -D-г лцкопиранозил] -D-г лцкопираноза
(Mалтоза)
α
 
CH
2
OH
H
OH
H
H
HO
H
HO
OH
H
O
O
CH
2
OH
H
OH
H
H
HO
H
O
 
 
Maltoza tautomeriya xassəsinə malikdir. Çünki qlikozid hidroksili efir əlaqəsinin  əmələ  gəlməsində  iştirak 
edibdir. Ona görə də maltozanın tərkibində gizli formada aldehid vardır. Aldehid qrupu olduğu üçün çoxatomlu spirt 
əmələ  gətirir və oksidləşərək bion turşusunu  əmələ  gətirir. Həmçinin hidroksilləşmə  və asilləşmə reaksiyalarına da 
daxil olur. 
Maltoza nişastanın və qlükogenin fermentativ hidrolizi zamanı əmələ gəlir. Maltoza arpa, buğda, çovdar bitkilərinin 
cücərməsi zamanı meydana gəlir. Maltoza bitki nişastasının qismən hidrolizindən də alınır. Treqalaza göbələklərdə olur. On-
lar hüceyrələrdə və bioloji mayelərdə sərbəst halda və ya karbohidrat–zülal kompleksi şəklində (qlikoprosizm) göbələklərdə 
olur.  
Sellobioza maltozadan 
β-qlükozid konfiqurasiyası ilə fərqlənir: 
CH
2
OH
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
H
OH
H
H
H
HO
OH
H
H
O
O
O
Sellobioza
 
HO
HO
CH
2
OH
H
OH
H
H
HO
H
HO
OH
H
O
O
H
H
H
O
H
CH
2
OH
H
4-О-[   -D-г лцкопиранозил]-Д -г лцкопираноза
β
 
Sellobioza sellülozun hidrolizinin əlavə məhsuludur. Hidroliz etdikdə qlükozaya çevrilir. Bu şəkər reduk-
siya olunur və oksidləşdikdə sellobion turşusunu əmələ gətirir. 
Laktoza (süd şəkəri). Laktoza insan və heyvan orqanizmində sintez olunan yeganə disaxaridir. Anna südündə 
6-7 % laktoza olur. Onun şirinliyi saxarozaya nisbətən azdır. Hidrolizə  uğradıqda qalaktoza və qlükozaya çevrilir. 
Reduksiya olunan şəkərlərə aiddir: 
 
46
 
 

CH
2
OH
OH
OH
H
H
H
CH
2
OH
OH
H
OH
H
H
HO
OH
H
H
O
O
H
O
 
HO
HO
CH
2
OH
H
OH
H
H
H
HO
OH
H
O
O
H
H
H
O
H
CH
2
OH
H
4-O-[   -D-Qalaktoпиранозил]-   -Д -г лцкоза
OH
(Laktoza)
α
β
 
 
Saxaroza (çuğundur, qamış  şəkəri). Saxaroza təbiətdə geniş yayılmışdır.  Şəkər çuğundurundan və  şəkər 
qamışından saxaroza alınır. Şəkər çuğundurunun tərkibində 27%, şəkər qamışının gövdəsində 20% olur. Saxaroza həzm 
prossesində invertaza fermentinin təsiri ilə qlükoza və fruktozaya hidroliz olunur. Saxaroza reduksiya olunmayan 
şəkərdir. Çünki oksigen körpüsü hər iki qlikozid hidroksillərindən əmələ gəlmişdir: 
 
CH
2
OH
OH
H
H
CH
2
OH
H
OH
H
H
H
HO
OH
H
H
O
O
O
HO
CH
2
OH
 
CH
2
OH
H
OH
H
HO
H
HO
H
O
O
H CH
2
OH
-D-Qлцкопиранозил-  -Д -фруктофуранозиd 
H
OH
H
O
HO
H
CH
2
OH
(Saxaroza)
α
β
 
 
Saxaroza hidrolizə  məruz qaldıqda, qlükoza və fruktoza əmələ  gəlir. Fruktoza saxarozada furanoza 
formasındadır. Sərbəst halda fruktoza piranoza formasında olur. Hidroliz zamanı sağa fırlanma üstünlük təşkil 
edir və fırlanmanın işarəsi dəyişir. Çünki əmələ gələn fruktoza sağa fırlanan qlükozaya nisbətən sola qüvvətli 
fırladır. Bu hadisə inversiya adlanır. Fermentlər və turşular inversiyada katalizator rolunu oynayır. 
Katalizatorların iştirakı ilə inversiya şəkəri hidrogenin köməyilə reduksiya olunur, mannit və sorbit kimi çoxa-
tomlu spirtləri əmələ gətirir. Alınmış heksitlərdən su ayırdıqda anhidridə bənzər birləşmə alınır. Onun metil və etil 
efirləri qiymətli plastifikatorlardır. Heksitlərin akril- və metakril efirləri polimerləşir və şüşəyəbənzər qatran əmələ 
gəlir. 
Saxarozanın müxtəlif turşularla əmələ gətirdiyi birləşmələr süni qatranların, yapışqanların, örtüklərin, plastmas-
ların və digər faydalı maddələrin alınmasında mühüm rol oynayır. 
 
 Şəkərəoxşamayan polisaxaridlər 
 
Nişasta və sellüloz polisaxaridləri qlükoza qalıqlarından ibarətdir. Onların ümumi formulu (C
6
H
10
O
5
)
n
-
dir. Sellüloz və nişastanın elementar özəyi  [C
6
H
7
O
2
(OH)
3
]
n
-dən ibarətdir. Polisaxarid molekulunun əmələ 
gəlməsində adətən qlikozid və dördüncü hidroksil iştirak edir, 1,4-qlikozid əlaqəsini əmələ gətirir: 
 
 
47
 
 

O
CH
2
OH
H
OH
H
OH
H
H
O
H
O
CH
2
OH
H
OH
H
OH
H
H
O
H
Nишаста юзя  йинин
г урулушу
(   -1,4-г ликозид я  лаг я )
Sеллцлоз юзя йинин
 г урулушу
(   -1,4-г ликозид я  лаг я )
α
β
 
Bəzi hallarda altıncı hidroksilin hesabına 1,6-qlikozid əlaqəsi də yaranır. 
Nişasta 
 
Nişasta taxıl bitkilərində, kartofda ehtiyat qida maddəsi kimi toplanır. Sənayedə onu kartofdan alırlar. Nişasta ağ          
rəngli tozvarı maddədir. Reduksiyaedici qabiliyyətə malik deyil. O hidrolizə uğradıqda həllolan nişasta 
→ dekstrinlər 
→ maltoza kimi aralıq məhsulları əmələ gətirir. Müxtəlif katalizatordan istifadə edərək, hidrolizi istənilən mərhələdə 
saxlamaq olur. Səmənidən istifadə etdikdə, nişastadan maltozanı almaq olur. Maya fermentindən və sulfat turşusundan 
katalizator kimi istifadə edildikdə hidroliz nəticəsində qlükoza alınır. 
Nişasta ehtiyat polisaxaridi kimi iki müxtəlif formada–amiloza  (20-30%) və  amilopektin  (70-80%) 
kimi bitkilərin tərkibində olur (bax şəkil 13). Nişastanın amiloza forması qarğıdalı və kalış mumunda heç 
rast gəlinmir. «Beyin noxudunda» isə amiloza əsas komponentdir. 
Amiloza 
α-1,4-əlaqəsi ilə yüzlərlə qlükoza qalığından ibarət olan birləşmədir. Əmələ gəlmiş zəncir heç bir yerdə 
budaqlanmır. Budaqlanmaya olduqca az miqdarda rast gəlinir: 
 
n
Amiloza
O
CH
2
OH
H
OH
H
OH
H
H
O
H
O
CH
2
OH
H
OH
H
OH
H
H
O
H
OH
O
CH
2
OH
H
OH
OH
H
H
H
H
OH
 
Aşağıdakı birləşmə hər biri 20-dən 25-ə qədər 
α-1,4-əlaqələri ilə qlükoza qalıqlarından təşkil olunmuş və 
bir neçə yüz zəncir fraqmentlərindən qurulmuş çox budaqlanmış molekul amilopektindir. Ayrı-ayrı  zəncirlər 
bir-biri ilə əsasən 
α-1,6 əlaqəsi ilə birləşibdir: 
 
O
O
CH
2
OH
H
OH
H
OH
H
H
O
H
O
H
OH
OH
H
H
H
H
Amilopektin
O
CH
2
OH
H
OH
H
OH
H
H
H
O CH
2
 
 
Nişasta yeyinti məhsullarının tərkibinə daxil olur. Yapışqanın hazırlanmasında və qlükozanın 
alınmasında tətbiq edilir. 
Nişastaya  ən yaxın birləşmə qlikogen (heyvani nişasta) qaraciyərdə  və digər orqanlarda toplanır. 
İnsanın və heyvanın orqanizmində ehtiyat maddəsidir. Qlikogenin molekul kütləsi nişastaya nisbətən daha 
böyükdür və budaqlanma daha çoxdur. 
Qlikogen nişastadan fərqli olaraq, insan və heyvan toxumasında olan ehtiyat polisaxarididir. 
Qlikogen az miqdarda bakteriyalarda olur. Onun molekul kütləsi 10–20 milyona çatır. Qlikogen 
amilopektindən daha çox budaqlanmışdır. Qlikogen əsasən qaraciyərdə  və  əzələlərdə olur. Çoxlu 
karbohidrat qəbul etdikdə qlikogenin miqdarı qaraciyərin quru kütləsinin 10%-ni təşkil edir. Qlikogen 
sərbəst halda və amorf halda olur. Suda kolloid məhlul əmələ gətirir. 
 
Sellüloz 
 
 
48
 
 

Təbiətdə sellüloz ən geniş yayılmış maddədir. Bitkilərin hüceyrələri ondan qurulmuşdur. Pambıq, süzgəc 
kağızı 90% sellülozdan ibarətdir. Oduncağın tərkibi əsasən sellüloz və liqnindən təşkil olunmuşdur: 
 
 
O
O
CH
2
OH
H
OH
H
OH
H
H
O
H
O
CH
2
OH
H
OH
OH
H
H
H
H
n
Селлцлоз
 
 
 Sellülozun  molekul  kütləsi 50000 – 500000 arasında dəyişir. Nişasta və qlükogendən fərqli olaraq 
sellüloz hətta qatılaşdırıldıqda belə su ilə hidroliz olunmur və yoda təsir etmir. O yalnız fermentlərin təsiri ilə 
hidroliz olunduqda sellüloz adlanan polisaxarid əmələ  gətirir. Sellüloz molekulu bir-birilə 1-4 – qlikozid 
rabitəsilə birləşmiş qlükopiranoz formalı monomerlərdən təşkil olunmuşdur. 
Sellülozun hidrolizindən qlükoza alınır. Aralıq məhsul kimi sellobiozaya rast gəlinir. 
Sellüloz nişastadan halqa ilə  xətti xarakterdə olan zəncirin arasında olan 
β-konfiqurasiya  əlaqəsi ilə 
fərqlənir. 
Qlükozanın ayrı-ayrı qalıqlarının stereokimyası və xaricdən budaqlanmamış uzun zəncirdəki təkcə yerləşmiş OH 
qrupunun hesabına hidrogen əlaqəsinin yaranması üçün ideal şərait yaranmışdır. Nəticədə cod suda həllolmayan lif ma-
terialı alınır. Bu isə hüceyrə divarının qurulması üçün ideal haldır.  
β-Əlaqəli sellüloz insan orqanizmində fermentlər tərəfindən hidroliz olunmadığı üçün qida kimi istifadə olunmur. 
Lakin gövşəyən heyvanların mədəsində sellülaza fermenti olduğuna görə, onlar sellülozu qida komponenti kimi istifadə 
edirlər. 
Sellüloz Sveyser reaktivində, sink-xloridin qatı məhlulunda və qatı sulfat turşusunda həll olur. 
Sellüloz molekulunda yerləşən üc hidroksil qrupundan etil efiri, nitrosellüloz, ksantogenatsellüloz, asetilsellüloz 
almaq olur: 
 
 
 
O
H
H
H
H
CH
2
OC
2
H
5
H
O
OC
2
H
5
OC
2
H
5
n
O
H
H
H
H
CH
2
ONO
2
H
O
ONO
2
ONO
2
[C
6
H
7
O
2
(OC
2
H
5
)
3
]
[C
6
H
7
O
2
(NO
2
)
3
]
n
Селлцлозун там  
етил ефири,
етилселлцлоз
Тринитроселлцлоз
(пироксилин)
n
 
 
[C
6
H
7
O
2
(ONa)] 
n  
+   n CS
2
                           [C
6
H
9
O
4
OC=S]
n
SNa
Алкалиселлцлоз
К сантоэенатселлцлоz
 
 
Sellüloz tam nitrolaşdırıldıqda tüstüsüz barıt deyilən partlayıcı  piroksilin alınır. Asetilsellülozun mühüm 
əhəmiyyəti vardır. O nitrosellüloz kimi odadavamlı maddədir. Asetilsellülozdan örtüklər, süni ipək və kino lentləri 
hazırlanır.  
Qlükozanın alınmasında və etil spirtinin qıcqırdılmasında sellülozdan geniş istifadə olunur: 
 
 
[C
6
H
7
O
2
(OCOCH
3
)
3
]
n
n
O
H
H
H
H
CH
2
OCOCH
3
H
O
OCOCH
3
OCOCH
3
Асетилселлцлоз
 
 
49
 
 

Kataloq: kitablar
kitablar -> Ə. H.Əliyev, F.Ə.Əliyeva, V. M. Mədətova
kitablar -> M.Ə. Ramazanov, A. Q. Həsənov
kitablar -> VƏTƏN ƏBƏDİ qoruqdur bu ölkədə təkcə ölmək havayıdır…
kitablar -> Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 29. 03. 2008-ci il
kitablar -> Азярбайъан республикасы тящсил назирлийи бакы гызлар университети
kitablar -> AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti
kitablar -> 22 Ноябрь 2007 г. Romani yazmağim barəDƏ
kitablar -> A. N. Abbasbəyli, S. Z. Yusifzadə beynəlxalq münasiBƏTLƏr tariXİ (ən qədim dövrlərdən XIX yüzilliyin 70-ci illərinin sonuna qədər) d ə r s L i K