“AZƏrbaycanim” Beynəlxalq Jurnal
Yüklə 1,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
| “AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 3
4| 2012
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 4
4 | 2012
Baş redaktor: Emil NƏSİRLİ Baş redaktorun birinci müavini: Fikrət NAĞIYEV Baş redaktorun müavini: Cəmilə NƏSİRLİ Məsul katib: Fəridə ZEYNALOVA Dizayner: Əhməd ƏLİYEV Rəssam: Kəbirə AXUNDOVA Mətn yığımı: Şəbnəm ƏLİYEVA
Fəttah HEYDƏROV, Xoşbəxt YUSİFZADƏ, Cəmil ƏLİYEV, Teymur BÜNYADOV, Nərgiz PAŞAYEVA, Dilarə SEYİDZADƏ, Hacı Allahşükür PAŞAZADƏ, Kəmaləddin HEYDƏROV, Hacıbala ABUTALIBOV, Südeyif İMAMVERDİYEV, Zərifə SALAHOVA, Səlim MÜSLÜMOV, Ziyafət ƏSGƏROV, Hadi RƏCƏBLİ, Сəmil QULİYEV, Ziyad SƏMƏDZADƏ, Hüseynbala MİRƏLƏMOV, Eldar ŞAHBAZOV, Tahir SALAHOV, İsmayıl HACIYEV, Əhliman ƏMİRASLANOV, Abel MƏHƏRRƏMOV, Səttar MÖHBALIYEV, Ənvər SEYİDOV, Bağır ƏSƏDOV, Həsən ŞİRİNOV, Əhəd ABİYEV.
Jurnalın materialları müəlliflik hüququna əsaslanan qanunla qorunur. Materiallardan istifadə yalnız yazılı razılıqdan sonra mümkün ola bilər. Rəy və təkliflərinizi göndərə bilərsiniz: (+99450) 215 93 47 (+99455) 215 93 47 “AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 5
4| 2012
Prezident İlham Əliyev
“Azərbaycan Respublika- sında 2012-ci ilin “İdman ili” elan
edilməsi ilə
bağlı Tədbirlər Planı”nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb. Simsar.az-ın məlumatına görə, Tədbirlər Planının icrasının təşkilində əlaqələn- dirici orqan Gənclər və İdman Nazirliyi müəyyən edilib. Nazirlər Kabinetinə “Azərbaycan Respublikasında 2012-ci ilin “İdman ili” elan edilməsi ilə
bağlı Tədbirlər Planı”nda nəzərdə
tutulmuş tədbirlərin maliyyələşdirilməsini təmin etmək və sərəncamdan irəli gələn digər məsələlərin həlli tapşırılıb.
ilə bağlı konfrans keçirmişdir
Aprelin 26-da Bakıda Four Seasons otelində Mərkəzi Bank və Azərbaycan Banklar Assosiasiyasının (ABA) təşkilatçılığı ilə ümummilli lider Heydər Əliyevin 90 illiyi ilə bağlı, onun Azərbaycanın müasir maliyyə sistemindəki roluna həsr edilmiş “Heydər Əliyev və maliyyə-kredit sistemi: nailiyyətlər və çağırışlar” mövzusunda konfrans keçirilmişdir. Konfrans iştirakçıları, əvvəlcə, Fəxri xiyabanda ümummilli lider Heydər Əliyev və akademik Zərifə xanım Əliyevanın məzarlarını ziyarət etmişlər. Daha sonra Konfrans öz işinə başlamışdır. Four Seasons otelində keçirilən, bank ictimaiyyətinin, dövlət və hökumət qurumlarının nümayəndələrinin iştirak etdiyi tədbirdə, ilk olaraq, Mərkəzi Bank tərəfindən yubiley münasibəti ilə Böyük Britaniyanın “The Royal Mint” Kral Sikkəxanasında hazırlanmış 3 növdə qızıl xatirə sikkələrinin təqdimatı keçirilmişdir.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 6
4 | 2012
Konfransı giriş sözü ilə açan ABA-nın prezidenti Eldar İsmayılov tədbirin əhəmiyyətini iştirakçıların diqqətinə çatdırmışdır. O, çıxışında təməli ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan və cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən strategiya nəticəsində son illərdə ölkə iqtisadiyyatının yüksək templə inkişaf etdiyini, islahatlar və modernləşdirmənin daha da sürətləndiyini, qeyri-neft sahələrinin rolunun artdığını, ölkəmizin beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin yüksəldiyini qeyd etmişdir. Daha sonra çıxış edən Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin sədri Elman Rüstəmov məhz Heydər Əliyevin uğurlu iqtisadi siyasəti nəticəsində ölkədə ÜDM-in 10%-nə çatan büdcə kəsrinin dəfələrlə azaldıldığını, inflyasiyanın 1994-cü ildəki 1887%-dən 1996-cı ildə 6,8%-ə endirildiyini bildirmişdir. Mərkəzi Bankın rəhbəri bank-maliyyə sektorunda sabitləşmə və uğurlu islahat tarixinin Heydər Əliyevin quruculuq fəaliyyətində ən mühüm nailiyyətlərdən biri olduğunu vurğulamışdır. Milli Məclisin İqtisadi Siyasət Komitəsinin sədri, akademik Ziyad Səmədzadə çıxışında Heydər Əliyevin səyləri nəticəsində Azərbaycanın özünün inkişaf modelini seçdiyini və bu zaman heç bir ölkənin keçdiyi yolu təkrar etmədən milli maraqlara cavab verən inkişaf modelini reallaşdırdığını bəyan etmişdir. Konfransda daha sonra çıxış edən Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) İçracı direktoru Şahmar Mövsümov, Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinin (QKDK) sədri
Rüfət Aslanlı
və Azərbaycan Sahibkarlar Konfederasiyasının (ASK) prezidenti Məmməd Musayev də ümummilli liderin əsasını qoyduğu strategiya və müdrik iqtisadi siyasət nəticəsində ölkə iqisadiyyatının əhəmiyyətli inkişafının təmin olunduğunu və dünya miqyasında hörmət olunan səviyyəyə yüksəldiyini vurğulamışlar.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 7
4| 2012
Heydər Əliyev - 90 Zamanı qabaqlayan şəxsiyyət
liderimiz Heydər Əliyevin fəaliyyətinin hər mərhələsi Azərbaycanın yüksəliş mərhələləri ilə üst- üstə düşür. Tarixi gerçəklik ondan ibarətdir ki, Azərbaycana rəhbərlik etdiyi ilk günlərdən etibarən milli müstəqillik duyğularının reallaşmasına çalışan ulu öndər Heydər Əliyev xalqımızı dünyanın ən inkişaf etmiş xalqları səviyyəsinə çıxarmaq, Azərbaycan mədəniyyətinin zənginliyini bütün dünyaya nümayiş etdirmək üçün əlindən gələni əsirgəməmişdir. Dahi şəxsiyyət öz parlaq zəkası və istedadı sayəsində yeni Azər- baycanı, onun bugünkü gerçək- liklərini yaratmış və gələcəyə aparan
yolları müəyyənləş- dirmişdir. Məhz buna görə də Azərbaycan tarixinin 1969-cu
ildən sonrakı dövrü tariximizə Heydər Əliyev dövrü kimi həkk olunmuşdur. Azərbaycanın müstəqil dövlət
quruculuğuna aparan yolu əslində 1969-cu ildən - məhz ümummilli liderimizin hakimiyyətə gəlişin- dən sonra başlamışdır. Əslində azərbaycançılığın ən parlaq səhi- fələri də elə həmin illərdən etibarən yazılmışdır. Bu baxımdan Heydər
Əliyevin respublika rəhbərliyinə gəlməsindən sonrakı dövr milli özünüdərkin, milli özünəqayıdışın başlanğıcı kimi qəbul edilir. Ulu öndərin idarəetmə fəlsəfəsinin başlıca ideya-siyasi istiqamətini də məhz xalqın milli özünüifadəsinin geniş vüsət alması, milli qürur hissinin güclənməsi və milli şüurun yüksəlişinə təkan verən sürətli inkişaf strategiyasının gerçəkləşdirilməsi təşkil etmişdir. Bu isə Azərbaycan xalqının ümummilli problemləri ilə sıx bağlı olub, müstəqil dövlətçilik ideyalarının gerçəkləşməsi üçün zəmin yaratmışdı. Heydər Əliyev hələ sovetlər birliyində yaşadığımız illərdə respublikanın rəhbəri kimi milli ruhun, milli özünüdərkin yüksəlişi, xalqın tarixi yaddaşının özünə qayıtması,
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 8
4 | 2012
müstəqil dövlətçilik ideyala- rının gerçəkləşdirilməsi üçün əsaslı zəmin yaratmışdır. Sərt sovet rejiminin qadağalarına baxmayaraq cəsarətlə Azərbay- canda milli ruhun sıxışdı- rılmasına nəinki yol verməmiş, əksinə, onu
yüksəltmək yolunda bütün imkanlardan maksimum dərəcədə istifadə etməyi bacarmışdır. Azərbay- canlı gənclərin keçmiş sovetlər ittifaqının nüfuzlu ali məktəb- lərində təhsillərini davam etdirməsi, elmi və kadr poten- sialının yüksəldilməsi, milli zabit kadrlarının hazırlanması üçün Cəmşid
Naxçıvanski adına hərbi məktəbin fəaliyyətə başlaması gələcəyə tuşlanan uzaqgörən addımlardan idi. Ümummilli lider respublikaya birinci
rəhbərliyi dövründə Azərbaycan dilinə dövlət dili statusu
qazandırmağa nail
olmuş, dövr baxımından sözün əsl mənasında qəhrəmanlığa bərabər addım atılaraq 1978-ci il Konstitusiyasında Azərbaycan dilinin dövlət dili statusu təsbit edilmişdir. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin birinci dəfə Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə ölkə iqtisadiyyatı da intensiv və ekstensiv inkişaf etmişdir. 1969-1982-ci illərdə respublikada yüzlərlə yeni müəssisə, istehsalat sexləri tikilmiş, neftayırma müəssisələri tamamilə yenidən qurulmuş, iri elektron, elektrotexnika, radiotexnika, cihazqayırma sənayesi zavodları və s. inşa olunmuşdur. 70-ci illərdən başlayaraq iqtisadi potensialın yaratdığı bu yüksəliş Azərbaycanı özünün iqtisadi inkişafının növbəti mərhələsi kimi tarixən zəruri olan azadlıq mübarizəsinə də daxilən hazırlamışdır. 80-cı illərin sonu, 90-cı illərin əvvəllərində müstəqillik hərəkatının geniş vüsət alması Heydər Əliyev dövründəki həmin iqtisadi yüksəliş və ona paralel olaraq tarixi fürsətdən dərhal bəhrələnməyə hazır milli mübarizlik ruhunun təşəkkül tapması sayəsində mümkün olmuşdur. Azərbaycanın faktiki olaraq bir dövlət kimi qurulması, bu dövlətin fəaliyyəti üçün zəruri əsasların formalaşdırılması dövrünün məhz Heydər Əliyevin ölkəyə birinci rəhbərliyi illərinə təsadüf etməsi danılmaz gerçəklikdir.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 9
4| 2012
Heydər Əliyevin ikinci dəfə siyasi hakimiyyətə gəlişi nəinki Azərbaycanı, bütöv bir xalqı məhv olmaq təhlükəsindən xilas etdi. 1993-cü ilin iyun hadisələrinə qiymət verməyi bacaran hər bir insan dərk edir ki, ulu öndər o dövrdə qardaş qırğınının, vətəndaş müharibəsinin qarşısını almağa həyatını təhlükəyə atmaqla, ölümündən çəkinməyərək nail oldu. 1993-cü ilin ortalarında Azərbaycan bir dövlət kimi məhv olmaq təhlükəsi ilə üz- üzə qalmışdı. Xalqın təkidli tələblərinə cavab olaraq yenidən hakimiyyətə qayıdan müdrik rəhbərimiz Heydər Əliyev dahi uzaqgörənliyi ilə çox ciddi ictimai-siyasi problemlərlə, vətəndaş müharibəsi, düşmən təcavüzü ilə üzləşmiş Azərbaycanın parçalanmasının, müstəqilliyinin itirilməsinin qarşısını aldı. Dözülməz həddə çatmış anarxiya aradan qaldırıldı, ictimai-siyasi sabitlik qısa zaman ərzində təmin edildi. Xarici ölkələrlə pozulmuş münasibətləri qaydaya salan, Azərbaycanı sülh, sabitlik, milli-dini tolerantlıq məkanına, fərqli mədəniyyətlərin dialoq meydanına çevirən ulu öndər ölkəmizin demokratik inkişaf yolunu müəyyənləşdirmiş, Azərbaycan dövlətinin siyasi platformasını, iqtisadi əsaslarını, mənəvi və əxlaqi konsepsiyalarını yaratmışdır. Ən əsası isə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin daimiliyini, əbədiliyini, dönməzliyini təmin edən mükəmməl bir dövlətçilik ideologiyası formalaşdırmışdır. Ulu öndər həm də Azərbaycanın əlverişli coğrafi-strateji mövqeyinin üstünlüklərindən ölkənin milli mənafelərinə uyğun şəkildə istifadə edilməsinə yönəldilmiş irimiqyaslı beynəlxalq iqtisadi sazişlər imzalamaqla ölkəmizin iqtisadiyyatını yüksəliş yoluna çıxarmağa nail olmuşdur. Bakıda 1994-cü ilin sentyabrında "Əsrin müqaviləsi"nin “AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 10
4 | 2012
imzalanması, bir sıra digər müqavilə və layihələrin gerçəkləşdirilməsi Heydər Əliyev tərəfindən işlənib hazırlanmış və müstəqil Azərbaycanın iqtisadi inkişaf konsepsiyasını təşkil edən neft strategiyasının həyata keçirilməsinin parlaq təzahürüdür. Görkəmli dövlət başçısı Heydər Əliyevin Azərbaycan dövləti və Azərbaycan xalqı qarşısında danılmaz xidmətləri qat-qat çoxdur. O, bütün siyasi fəaliyyəti dövründə azərbaycanlıların monolit
birliyinin yaranmasına, qırılmaz həmrəyliyinin formalaşmasına, müstəqil Azərbaycan dövləti ətrafında sıx birləşməsinə və vahid bir milli ideya ətrafında toplaşmasına nail olmaq yolunda yorulmadan səy göstərirdi. Həm də talelərinə dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşamaq qisməti düşmüş soydaşlarımızın belə bir mənəvi birliyə daha çox ehtiyacları vardı. Dünya azərbaycanlılarının ölkəmizin milli mənafeləri ətrafında bir araya gətirilməsi, azərbaycançılıq ideologiyasının milli birliyin ən aparıcı amilinə çevrilməsi Heydər Əliyevin Azərbaycanımıza verdiyi minlərlə töhfələrindən biridir. Yenidən hakimiyyətə qayıdışı ilə yeni dövrün tələblərinə uyğun, yalnız hüququn aliliyinə əsaslanaraq idarəetmə sistemini formalaşdıran mudrik rəhbərimizin qısa müddət ərzində dahi uzaqgörənliklə yaratdığı mükəmməl idarəetmə sistemi Azərbaycanın bir dövlət olaraq iqtisadi və siyasi cəhətdən möhkəmlənməsinə, dünyanın ən qüdrətli dövlətlərinin strateji tərəfdaşına çevrilməsinə səbəb olmuşdur. Azərbaycanda siyasi hakimiyyətin Heydər Əliyevin yaratdığı dövlətçilik təməli üzərində inkişaf etdirilməsi, möhkəmləndirilməsi zərurəti üzərində düşünərkən təsdiqini tapmış belə bir həqiqəti dərk edirik ki, Heydər Əliyevin siyasi uzaqgörənliyinin zirvəsi onun özündən sonra siyasi kursunu hamıdan yaxşı davam etdirərək, Azərbaycanın müstəqilliyini hamıdan yaxşı qoruya biləcək, dövlətimizin inkişafını hamıdan yaxşı təmin edəcək yeni dövrün liderini - İlham Əliyevi yetişdirməsi olmuşdur. Ulu öndərin qurub-yaratdığı, müstəqilliyə qovuşdurduğu Azərbaycan hazırda Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında sürətlə inkişaf edir, qarşıya qoyduğu hədəflərə doğru inamla irəliləyir. Respublikamız ümumbəşəri dəyərlərə əsaslanaraq mütərəqqi inkişaf kursu seçməklə demokratikləşmə, insan hüquq və azadlıqlarının təminatı sahəsində ciddi nailiyyətlərə imza atır. Dövlətimizin başçısı respublikanın sosial-iqtisadi inkişafına paralel gedən demokratikləşmə prosesini bir-birindən ayırmadan hər iki xətti Azərbaycanın gələcək yüksəlişinin mühüm şərti hesab edir. Prezident İlham Əliyev çıxışlarında hər zaman bildirir ki, hər hansı ölkənin inkişafı heç də təbii sərvətlərin zənginliyi ilə deyil, demokratikləşmə proseslərindən, qanunun aliliyinin qorunmasından, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafından asılıdır. Azərbaycanın bugünkü dinamik iqtisadi inkişafı isə deməyə əsas verir ki, respublikamız yaxın gələcəkdə bütün sahələrdə dünyanın qabaqcıl ölkələrindən birinə çevriləcəkdir. Xalqımızın müdrik oğlu, görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin də arzuladığı, uğrunda fədakarlıqla çalışdığı məqsədlərdən biri də məhz bu idi.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 11
4| 2012
Azərbaycan Respublikasının 2012-ci il dövlət büdcəsinin layihəsi Milli Məclisin komitələrinin birgə iclasında müzakirə olunmuşdur
Milli Məclisin iqtisadi siyasət, təhlükəsizlik və müdafiə, aqrar siyasət, təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitələrinin noyabrın 16-də keçirilmiş birgə iclasında 2012-ci il dövlət büdcəsinin və icmal büdcənin layihələri müzakirə olunmuşdur. İqtisadi siyasət komitəsinin sədri Ziyad Səmədzadə ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafı barədə danışmışdır. Bildirilmişdir ki, bu gün ölkəmiz kifayət qədər maliyyə imkanlarına malikdir. Növbəti ilin büdcə layihəsi də bu imkanlara, həmçinin “Büdcə sistemi haqqında” qanunvericiliyə, ölkənin əsas makroiqtisadi proqnoz göstəricilərinə, mövcud sosial-iqtisadi vəziyyətə əsaslanmaqla tərtib olunmuşdur. Sonra maliyyə naziri Samir Şərifov çıxış etmişdir. Nazir demişdir ki, 2012-ci il dövlət və icmal büdcələrinin layihəsi və büdcə zərfinə daxil olan digər sənədlər Konstitusiyaya uyğun olaraq Azərbaycan Prezidenti tərəfindən Milli Məclisin müzakirəsinə təqdim olunmuşdur.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 12
4 | 2012
Gələn ilin əsas maliyyə sənədinin layihəsi “Büdcə sistemi haqqında” Qanuna müvafiq olaraq ölkənin əsas makroiqtisadi proqnoz göstəriciləri, mövcud sosial-iqtisadi vəziyyəti və ortamüddətli inkişafına təsir göstərən daxili və xarici amillər, o cümlədən 2011-ci ilin ötən doqquz ayı ərzində Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafının əsas meyilləri və nəticələri qiymətləndirilməklə tərtib edilmişdir. 2012-ci il üçün dövlət və icmal büdcələrinin layihələri hazırlanarkən Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan dövlətinin inkişafı üçün müəyyən etdiyi strateji xəttə və prioritet vəzifələrə uyğun surətdə iqtisadi və sosial islahatlara dəstək olmaqla, əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə, ölkəmizin müdafiə potensialının, iqtisadi, enerji, ərzaq, ekoloji təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsinə, regionların sosial-iqtisadi inkişafına və digər dövlət əhəmiyyətli məsələlərə dair qəbul olunmuş məqsədli dövlət proqramlarının maliyyələşdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilmiş və müvafiq həcmlərdə vəsait nəzərdə tutulmuşdur. Gələn ilin dövlət büdcəsinin gəlirləri ümumi daxili məhsulun 37,8 faizi həcmində, mütləq ifadədə isə 16436,4 milyon manat və yaxud 2011-ci ilin proqnozuna nisbətən 5,7 faiz (882,2 milyon manat) çox nəzərdə tutulmuşdur. Gəlirlərin 12035,0 milyon manatı və ya 73,2 faizi neft, 4401,4 milyon manatı və ya 26,8 faizi qeyri-neft sektoru üzrə daxilolmaların payına düşəcəkdir. Dövlət büdcəsinin gəlirlərinin hesablanmasında 1 barrel xam neftin satış qiyməti 80 ABŞ dolları səviyyəsində qəbul edilmişdir. Vergilər Nazirliyinin xətti ilə dövlət büdcəsinə 5310,0 milyon manat daxilolma nəzərdə tutulmuşdur ki, bunun da 3180,0 milyon manatı və ya 59,9 faizi qeyri-neft sektorunun, 2130,0 milyon manatı və ya 40,1 faizi neft sektorunun payına düşür. Vergilər Nazirliyi üzrə daxilolmalar 2011-ci ilin proqnozu ilə müqayisədə 2,9 faiz və ya 150,0 milyon manat çoxdur. Dövlət Gömrük Komitəsinin xətti ilə dövlət büdcəsinə 1200,0 milyon manat gəlir proqnozu nəzərdə tutulmuşdur ki, bu da cari illə müqayisədə 60,0 milyon manat və ya 5,3 faiz çoxdur. Dövlət Neft Fondundan dövlət büdcəsinə transfertin məbləği 9905,0 milyon manat proqnozlaşdırılmışdır. Növbəti il dövlət büdcəsinin xərcləri ÜDM-in 39,1 faiz həcmində nəzərdə tutulmuşdur ki, bu da 2011-ci illə müqayisədə 1,5 faiz çoxdur. Kəsirin maliyyələşmə mənbələri və Dövlət Neft Fondundan ayrılan 9905,0 milyon manat transfert nəzərə alınmaqla 2012-ci il dövlət büdcəsinin xərcləri 16984,4 milyon manat proqnozlaşdırılmışdır. Bu da cari ilə nisbətən 1043,2 milyon manat və ya 6,5 faiz çoxdur. Funksional istiqamətlər üzrə bu ilə nisbətən 2012-ci il dövlət büdcəsi xərclərində iqti- sadi fəaliyyət xərcləri 56,3 faiz, nəqliyyat və rabitə xərcləri 24,9 faiz, təhsil xərcləri 12,6 faiz, sosial müdafiə və sosial təminat xərcləri 10,5 faiz, elm xərcləri 7 faiz, səhiyyə xərcləri 5,7 faiz artımla proqnozlaşdırılmışdır.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 13
4| 2012
Ölkənin milli təhlükəsizliyinin və müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi, maddi- texniki bazasının möhkəmləndirilməsi üçün müdafiə xərclərinə ümumi xərclərin 14,8 faizi həcmində vəsait ayrılacaq ki, bu da 2011-ci ilə nisbətən 1,9 faiz çoxdur. Respublika əhalisinin sosial rifahının yaxşılaşdırılması və sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi üçün 2011-ci ildə əmək haqlarının, pensiyaların, bir sıra müavinət və təqaüdlərin artımının təminatı, cari ilin sonuna gözlənilən artımın tətbiqi hesabına 2012-ci ilin dövlət büdcəsində 800 milyon manat vəsait nəzərdə tutulmuşdur. İlk dəfə olaraq növbəti ilin büdcəsində “Azərbaycan gəncliyi 2011-2015-ci illərdə” dövlət proqramının icrası üçün 20 milyon manat vəsait ayrılacaqdır. Nazir bildirmişdir ki, ümumilikdə dövlət büdcəsi xərclərinin 51,8 faizi və ya 8794,1 mi- lyon manatı cari xərclərə, 46,1 faizi və ya 7827,9 milyon manatı əsaslı xərclərə, 2,1 faizi və ya 362,4 milyon manatı dövlət borcuna xidmətlə bağlı xərclərə yönəldiləcəkdir. Maliyyə naziri onu da bildirmişdir ki, 2012-ci il icmal büdcəsinin gəlirləri 18220,3 mi- lyon manat olmaqla 2011-ci ilə nisbətən 1762,2 milyon manat və ya 8,8 faiz, xərcləri 20026,4 milyon olmaqla 2011-ci ilə nisbətən 1411,7 milyon manat və ya 7,6 faiz çox nəzərdə tutulmuşdur. İcmal büdcənin tərkib hissəsi olan Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcəsinin xərcləri 2454,3 milyon manat proqnozlaşdırılır ki, bu da 2011-ci illə müqayisədə 288,8 milyon manat və ya 13,3 faiz çoxdur. Dövlət Neft Fondunun büdcəsinin xərcləri 10482,5 milyon manat olmaqla 2011-ci illə müqayisədə 630,1 milyon manat və ya 6,4 faiz çoxdur. İcmal büdcənin tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikasının büdcəsinin gəlir və xərcləri bərabər olaraq 305,2 milyon manat proqnozlaşdırılmışdır ki, bu da 2011-ci ilə nisbətən 9,9 milyon manat və ya 3,4 faiz çoxdur.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 14
4 | 2012
2012-ci ilin icmal büdcəsinin kəsiri 1806,1 milyon manat, Dövlət Neft Fondunun gəlirləri nəzərə alınmadan isə icmal büdcənin kəsiri 12503,1 milyon manat və ya nəzərdə tutulan ümumi daxili məhsulun 28,8 faizi həcmində olacaqdır.
İclasda 2012-ci ilin dövlət büdcəsinin layihəsi ilə bağlı Hesablama Palatasının da rəyi dinlənilmişdir. Palatanın sədri Heydər Əsədov bildirmişdir ki, 2012-ci il büdcə layihəsi ilə bağlı müxtəlif aspektlərə və parametrlərə uyğun əhatəli təhlillər aparılmışdır. Növbəti ilin büdcə layihəsinin də əsas ideologiyası ölkənin iqtisadi strategiyasının, pri- oritet hədəflərin maliyyə təminatını yaratmaqdır. Gələn ilin dövlət büdcə gəlirlərinin 5,7 faiz, xərclərinin 6,5 faiz artması və bunun ümumi iqtisadi artımı üstələməsi deməyə əsas verir ki, gələn ilin büdcəsi nəinki hədəflərin maliyyə təminatını yaradacaq, eləcə də iqtisadi inkişafa dəstək verəcəkdir. Dövlət Neft Fondunun icraçı direktoru Şahmar Mövsümov, Milli Məclis sədrinin müa- vini Valeh Ələsgərov, aqrar siyasət komitəsinin sədri Eldar İbrahimov, vergilər naziri- nin müavini Natiq Əmirov, qiymətli kağızlar üzrə dövlət komitəsinin sədri Rüfət Aslanlı və deputatlar çıxışlarında müxtəlif sahələrdə artan büdcə proqnozlarından danışmışlar. 2012-ci ilin büdcə proqnozlarının həm də Azərbaycanın ümumilikdə gələcək inkişafı üçün hesablanmasını doğru hal kimi xarakterizə etmişlər. İclasa yekun vuran Milli Məclis sədrinin birinci müavini Ziyafət Əsgərov bildirmişdir ki, növbəti illərdə də büdcə vəsaitlərinin artması əhalinin rifah halının daha da yaxşılaşdırılmasına, sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə xidmət edəcəkdir. Müzakirələrdən sonra qanun layihəsi parlamentin plenar iclasında baxılmağa tövsiyə olunmuşdur.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 15
4| 2012
Alman zabitini diz çökdürən Azərbaycan qızı
Züleyxa Həbib qızı Seyidməmmədova 1919-cu il martın 22-də Bakıda anadan olmuşdur. O, milli tariximizə ilk azərbaycanlı hərbi təyyarəçi qadın kimi düşmüşdür.
1934-cü ildə orta məktəbi bitirmiş, 1934-38-ci illərdə Azərbaycan Sənaye İnstitutunda təhsil almışdır. Bakı aeroklubunda təyyarəçilik ixtisasına yiyələnmiş (1935), Azərbaycan Sənaye İnstitutunu (1936), Moskvada N.Y. Jukovski adına Hərbi Hava Akademiyasını (1941) bitirmişdir. İkinci Dünya müharibəsində qırıcı təyyarəçi və qadınlardan ibarət 586-cı Qırıcı Aviasiya Alayının komandir müavini olmuş, öz qırıcı təyyarəsi ilə Moskva, Stalinqrad, Kursk səmalarında, habelə Volqa sahillərindən Vya- naya qədər 500 dəfədən çox döyüş uçuşu etmişdir. 1946-52-ci illərdə məsul komso- mol və partiya vəzifələrində, 1951-1952-ci illərdə Azərbycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin aparatında rəhbər vəzifədə çalışmışdır. 1952-75-ci illərdə Azərbaycan SSR ictimai təminat naziri, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin (2,6 və 8-ci çağırış) deputatı olmuşdur. “Lenin”, 2-ci dərəcəli “Vətən müharibəsi”, 2 Qırmızı Əmək Bayrağı və 2 “Şərəf nişanı” ordenləri ilə təltif edilmişdir.
“İsmət”dən təsirlənən qızın dönüş nöqtəsi
Balaca qızcığaz uşaq marağı ilə buludların oynadığı səmaya baxardı. Özü də Şüvəlandakı bağlarında. Meyvə ağaclarının başına çıxaraq səmada uçan təyyarələrə heyrətlə tamaşa edərdi. Sonralar isə xatirələrində (“Təyyarəçinin qeydləri”) səmaya olan istəyini, ucalığa can atmasının səbəbini belə izah edirdi: “Mən yüksəkliyi sevir- dim. Hər yay ailəmizlə birgə şəhərdən kənarda—Şüvəlan kəndindəki bağımıza köçürdük. Burada əncir və tut ağacları vardı. Mən onların ən yüksəyini seçər, başına dırmaşardım. Evlərin düz damlarına, bağlara, üzümlüklərə, sahili bəyaz ləpədöyən olan dənizə yuxarıdan baxmaq xoşuma gəlirdi...”
Məktəb illərində Bakı təyyarə meydanına ekskursiya zamanı onun səmaya olan ecaz- kar sevdası qətiləşir. Ailədə Züleyxanın təyyarəçi olmaq istədiyini biləndə anası etiraz edir. Lakin qızının fikrinin qəti olduğunu görəndə: “Nə danışırsan, Züleyxa, məgər təyyarə sürmək qız işidir?! Bunu heç xəyalına da gətirmə!”-deyir. Lakin ekrana çıxan “İsmət” filmi onun arzusunu daha da alovlandırır.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 16
4 | 2012
Azərbaycanın ilk təyyarəçi qadını Leyla Məmmədbəyovaya həsr edilmiş film gənc qızın qəlbindəki əlçatmaz arzularını oyadır, hər dəfə səmaya baxarkən özünü göyün yeddinci qatında, sükan arxasında təsəvvür edir. İllər sonra o günlər yada düşəcək, adını ilk hərbi qadın təyyarəçi kimi Azərbaycan hərb tarixinə yazdıran xanım (Nazim Rza İsrafiloğlunun rejissoru olduğu “Göylər sonsuz bir dənizdir:Züleyxa” filmində) danışacaqdı: “ 1932-ci ildə məktəbdə oxuyarkən tez-tez kinoya gedirdim. “İsmət” fil- mini izlədim. Azərbaycanın ilk təyyarəçi qadını Leyla Məmmədbəyovaya həsr edilmiş bu film, açığı, məndə çox böyük təəssürat oyatdı. Biz məktəblilər Bakının Zabrat aero- drumuna ekskursiyaya getmişdik. Mən ilk dəfə orada Leyla xanımı gördüm. O, bizə yaxınlaşdı. Təyyarəçi geyimində idi. Onunla görüş qəlbimizdə o qədər təsir buraxmışdı ki, mən ona baxıb: – Leyla xanım, mən də sizin kimi təyyarəçi olacağam – dedim. O, gülərək məni qucaqladı. Dedi ki, eşitmışəm, sən idmançısan. Çox yaxşı uçar- san.”
1934-cü ildə orta məktəbi bitirən Züleyxa təhsilini Azərbaycan Sənaye İnstitutunun mədən fakültəsində davam etdirir. Birinci kursda oxuyan gənc qız institutun nəzdində Bakı aeroklubunun filialının açılmasını sevinclə qarşılayır və klubun təyyarəçilik kur- suna daxil olur. Tezliklə yaşıdları arasında fərqlənməyi bacarır və Azərbaycan qızları arasında paraşütdən tullanmaq üzrə yarışda birinci yeri tutur. 1935-ci ilin avqus- tunda Moskvada uçuş tullanışında iştirak edən Züleyxa paraşütçülərin I Ümumittifaq toplantısına qatılır. Tuşino aerodromunda qrup halında tullanmaq üzrə Zaqafqaziya komandasında birinci yeri tutur. Təyyarədən paraşütlə 50 dəfə tullandığına görə isə onu paraşüt idmanı üzrə təlimatçı vəzifəsinə təyin edirlər.
“Əlvida, arzularım...”
O, özünə əmin idi ki, Jukovski adına Hərbi Akademiyanın müdavimi olacaq. Çünki təcrübəsi, istəyi və bir də bu sənətə sevgisi vardı. Bu illər ərzində 700 saata qədər uçmuş, müxtəlif yarışlarda qalib gəlmiş, təlimatçı kimi yüksək səviyyədə xidmət etmişdi. Təlimatçılıq etdiyi 3 il müddətində 75 təyyarəçi, 80 paraşütçü hazırlamışdı.
Lakin institutdan aldığı çox qısa cavab onun xəyallarını bir anlıq parçaladı: “Hərbi Hava Akademiyasının komandanlığı sizə məlumat verir ki, şturman fakültəsinə qadınlar qəbul edilmir.” Ancaq bu gözlənilməz rədd cavabı sonradan müharibə başlayınca öz qüvvəsini itirəcək, Züleyxa xanım kimi təcrübəli və cəsarətli qadınları hərbi komandanlıq özü əl-əl axtaracaqdı. Hələ ki, qadınların təyyarəçi olmasına “eh- tiyac” duyulmurdu. Heç bir qadağa və maneə onu yolundan döndərə bilməzdi. Çünki xaraktercə inamlı, güclü olan bu gənc qız indidən özünü peşəkar təyyarəçi kimi “AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 17
4| 2012
görürdü. Qəhrəmanım xatirələrində yazır: “Özümü itirmiş halda quruyub qalmışdım. Daha hər şey bitdi? Əlvida, mənim arzularım...Yox, öz arzularımdan belə asanlıqla əl çəkə bilməzdim. Azərbaycan komsomolunun Mərkəzi Komitəsinə yollandım. Oradan mənə dedilər: Fikir eləmə, Züleyxa, çalışarıq ki, sənə əlimizdən gələn köməkliyi edək...” Uzun yazışmalardan sonra, nəhayət ki, o, akademiyanın şturman fakültəsinə qəbul olundu. Akademiyanın şturman fakultəsində yeganə qadın olan Züleyxa təhsilini bitirdikdən sonra təlim təyyarə alayında qırıcı təyyarənin şturmanı təyin edi- lir. Müharibənin ilk günündən onların alayı, hərbi qaydaya uyğun olaraq, Moskvanın müdafiəsinə göndərilir.
Qadın hərbi aviaalayları: “gecə cadugərləri”
SSRİ Hərbi Komandanlığı təyyarəçi qadınlardan ibarət hərbi alaylar təşkil edilməsinə qərar verdi. Lakin istənilən sayda qadın təyyarəçini tapmaq çətin idi. Marina Roskovanın təşəbbüsü ilə Züleyxa da bu işdə fəallıq göstərir. O, akademiyanı bitirdikdən sonra orada saxlandı, qırıcı aviasiya alayında eskadrilya şturmanı vəzifəsinə qəbul edildi. Gərgin əmək və axtarışdan sonra müxtəlif təyinatlı hərbi hissələr yaradıldı: 586-cı alay qırıcı, 587-ci alay bombardımançı, 588-ci alay isə gecə bombardımançı alayları idi. Onları “gecə cadugərləri” adlandırırdılar. O dövr üçün müasir və sürətli “YAK” təyyarələrinin alaya gətirilməsi ilə döyüşçü qızlar bu təyyarədə uçmağı öyrənirdi.
Züleyxanı görən polkovnik niyə üzünü gizlətdi?
Stalinqrad səmasında döyüşərkən təyyarəsini vurub yerə saldığı və sonradan əsir alınan faşist polkovniki Züleyxanı oğlan zənn etmişdi. Bir qız tərəfindən təyyarəsinin vurulmasını isə heç cür qəbul edib qüruruna sığışdıra bilmirdi. Bəli, onun utanaraq , üzünü gizlətməsinə səbəb olan gənc bir Azərbaycan qızı idi. “Bir dəfə bizə xəbər verdilər ki, Stalininqrada faşist kəşfiyyat təyyarələri gəlir. Bunu eşidən kımi, Stalin- qrad səmasında Marusya Kuznetsova ilə yuxarı qalxdıq. Adətən, mən onunla uçur- dum. Bir faşist təyyarəçisinə rast gəldik və dərhal onu vurduq. Əvvəl mən hücuma keçirdim. Marusya isə məni arxadan mühafizə edirdi. Təyyarəni vurandan sonra Sta- linqrad aerodromuna düşdük. Çünki benzinimiz çatmazdı ki, öz aerodromumuza qayıdaq. Komandir əmr etdi ki, komanda məntəqəsinə gəlim. İçəri otağa keçəndə bir
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 18
4 | 2012
nəfərin üzünü gizlədərək oturduğunu gördüm. Həmin zabit alman ordusunun pol- kovniki idi. Növbətçidən soruşdum ki, bu kimdir? Mənə cavab verdilər ki, bu zabiti siz vurmusunuz. Tərcüməçi ona müraciət edərək alman dilində ”Baxın, görün sizin təyyarəni kim vurub?"-deyə bildirdi. Mən şlemofonu çıxarmışdım. Alman zabit məni görən kimi sərt görkəm aldı, rəngi dəyişdi. “Ola bilməz. Mən as bir alayın komandiriyəm. Ola bilməz ki, məni bir qız vursun.”-deyərək üzünü çevirdi."
O, qadın təyyarəçilər alayının tərkibində Rumıniyaya qədər irəliləyir, hava hücumlarında şəxsi igidliklər göstərir. Bütün bu şücaətinə görə sonralar II dərəcəli “Vəntən müharibəsi” ordeni ilə təltif olunur. Böyük Vətən müharibəsinin son dövründə qırıcı təyyarəçi və qadınlardan ibarət qırıcı aviasiya alayının komandir müa- vini kimi döyüşən Züleyxa müharibədən qəhrəman aviasiya kapitanı kimi Vətənə – doğma Bakıya dönür.
Bu gün zəngin təcrübə və tarixə malik Azərbaycan Aviasiya Akademiyasının, eləcə də Hərbi Akademiyanın neçə-neçə məzunu səmada şahintək uçurlar. Bu gün də Züleyxa kimi cəsur qadınların örnək olan qaynar ömür yolu neçə-neçə Azərbaycan qızlarını əlçatmaz xəyallara qanadlandırır.
Əfsanə BAYRAMQIZI NİKBİN İNSANIN MÜDRİKLİK YAŞI
XX əsr əvvəlki dövrlərdən bir çox fundamental cəhətlərinə görə, o cümlədən sənayenin inkişafının müqayisəedilməz dərəcədə yüksək olması ilə fərqlənir. Məhz XX əsrdə sənaye çoxsahəli, mürəkkəb struktura malik qlobal sfera kimi formalaşmış, bu və digər ölkənin iqtisadi qüdrətinin gücünü müəyyən edən ən əsas faktorlardan birinə çevrilmişdir.
İqtisad elmi də bu qlobal, dünyəvi prosesdən kənarda qalmamış, dinamik inkişafda olan sənayenin iqtisadi problemlərinin tədqiqinə xüsusi diqqət yetirmişdir. Azərbaycanda hələ XIX əsrin ortalarından başlayaraq sənayenin inkişafı istiqamətində atılan addımlar XX əsrin əvvəllərində Bakının dünyanın neft mərkəzinə çevrilməsi bu diyarda sənayenin perspektiv inkişafından xəbər verirdi. Ona görə sənayenin iqtisadi problemlərinin tədqiqi və tədrisi istiqamətində konkret fəaliyyət göstərmək, yanacaq- energetika kompleksi, maşınqayırma, yüngül, yeyinti və s. sənaye sahələrində iqtisadi məsələlərlə bilavasitə məşğul olan mütəxəssislərin, xüsusilə milli kadrların hazırlanması obyektiv zərurət idi.
Qeyd edilməlidir ki, bir çox çətinliklərə baxmayaraq, respublikamız bu vəzifənin öhdəsindən uğurla gəldi. Sənaye, onun ayrı-ayrı sahələrinin iqtisadiyyatı üzrə ali təhsilli iqtisadçı mütəxəssislərin hazırlanması, sənaye kompleksinin iqtisadi “AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 19
4| 2012
problemlərinin elmi tədqiqinin genişləndirilməsi üçün kafedralar, laboratoriyalar, şöbələr yaradıldı. Məhz bu kimi mühüm tədbirlərin, düşünülmüş siyasətin nəticəsidir iqtisad elminin mühüm bir sahəsi-sənaye iqtisadiyyatı üzrə elmi məktəb formalaşdı. Sənaye iqtisadiyyatının aktual problemləri ali məktəb və elmi tədqiqat institutlarının elmi fəaliyyətində mühüm yer tutdu. Tam məsuliyyətlə bildirmək istəyirəm ki, respub- likada iqtisadçı kadrların hazırlanmasında və iqtisad elminin inkişafında xüsusi xidməti olan Azərbaycan Dövlət İqtisad İnstitutunun "Sənaye iqtisadiyyatı" kafedrasının müdiri, iqtisad elmləri doktoru, professor Telman Hüseynov bu məktəbin, bu elmi istiqamətin ən layiqli nümayəndələrindən biridir.
Telman Əlihüseyn oğlu Hüseynov 1934-cü ilin dekabr ayının 28-də Cəbrayıl rayonu- nun Quycaq kəndində anadan olmuş, 1951-ci ildə həmin rayonda orta məktəbi bitirmişdir.
Telman Hüseynov əvvəlcə "Neft və qaz texnologiyası" ixtisası üzrə Bakı Neft Texnologiyası Texnikumunu bitirmiş, 1955-ci ildə isə K.Marks adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutuna daxil olmuş, 1959-cu ildə S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin Sənayenin iqtisadiyyatı fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. O, institutda təhsil aldığı illərdə elmi-tədqiqat işinə meyl göstərmiş, üçüncü kursda oxuyarkən "Azərbaycan sənayesinin inkişafı" mövzusunda institutun professor- müəllim heyəti qarşısında elmi məruzə etmişdir. Elmi axtarışlar sahəsində müvəffəqiyyətlərinə görə o, 1958-ci ildə institut tələbə elmi cəmiyyətinin sədri seçilmişdir.
Telman Hüseynov institutu bitirdikdən sonra əvvəlcə Bakı fəhləsi zavodunda normallaşdırıcı, 1960-cı ildən 1962-ci ilə qədər isə keçmiş Sovetlər İttifaqında böyük nüfuza malik olan Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Neft-Maşınqayırma İnstitutunun Texni- ki-iqtisadi tədqiqat şöbəsində baş iqtisadçı vəzifəsində işləmişdir.
Bu dövrdə respublikanın sənayesində keyfiyyət dəyişikliklərinə böyük ehtiyac var idi. SSRİ kimi nəhəng bir ölkənin iqtisadiyyatında xüsusi rol oynayan Azərbaycan neft- maşıqayırma sənayesinin iqtisadi problemlərinin tədqiqi çox aktual bir məsələ kimi qarşıda dururdu. Gənc mütəxəssis Telman Hüseynov Azərbaycanın böyük zadəgan nəslindən olan Bağır Ələkbər oğlu Dadaşovun rəhbərliyi altında (görkəmli iqtisadçı alim Həsən Dadaşovun qardaşı) Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Neft-Maşınqayırma İnstitutunda sahənin iqtisadi məsələlərinə dair tədqiqatlar aparırdı.
Gənc mütəxəssis bu dövrdə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil oldu. Həmin vaxtda Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutunda çox maraqlı elmi işlər aparılırdı. Yüksək ziyalılığı, böyük həyat təcrübəsi ilə fərqlənən Hüseyn Hüseynov, Əhməd Mahmudov, Mədət Allahver- diyev gənclərə xüsusi qayğı göstərirdilər. Bizim hamımız bu kimi ağsaqqalların gənc “AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 20
4 | 2012
tədqiqatçılara olan səmimi münasibətinin əyani şahidi olmuşuq. 1967-ci ildə "Neftmaşınqayırma sənayesinin əsas fondları və onlardan istifadənin yaxşılaşdırılması yolları" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə etmişdir. Onu da qeyd edim ki, bu illərdə iqtisadçılar arasında istehsalın səmərəliliyi, əsas isteh- sal fondlarından istifadə məsələsi ən aktual və az tədqiq edilmiş problemlərdən sayılırdı. Neft-maşınqayırma sənayesinin iqtisadi aspektlərinin incəliklərinə ətraflı bələd olan Telman Hüseynov namizədlik dissertasiyasında konkret faktlara əsaslanaraq istehsal fondlarından istifadənin yaxşılaşması ilə bağlı elmi və əməli əhəmiyyət kəsb edən nəticələr əldə etdi, ona görə də Elmi şura onların neft- maşınqayırma müəssisələrində tətbiqinin zəruriliyini məqsədəuyğun saydı...
Namizədlik dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə etdikdən sonra Telman Hüsey- nov bir müddət həmin institutda kiçik elmi işçi vəzifəsində çalışmışdır.
1967-ci ildə D.Bünyadzadə adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunda baş müəllim vəzifəsində işləməyə başlamış T.Hüseynov 1968-ci ildə Azərbaycanda ilk dəfə həmin institutda yaradılmış "Maddi-texniki təchizatın iqtisadiyyatı" kafedrasına müdir vəzifəsinə seçilmiş və bu kafedrada 23 il fəaliyyət göstərmişdir. Onun kafedra müdiri olduğu dövrdə kafedranın əməkdaşlarından 3 elmlər doktoru, 15-ə qədər elmlər namizədi və təchizat üzrə yüksək ixtisaslı yüzlərlə iqtisadçı mütəxəssis hazırlanmışdır.
Qətiyyətlə qeyd etmək olar ki, Telman Hüseynov sənayenin iqtisadiyyatı sahəsində ən yüksək professionallığı ilə fərqlənən iqtisadçı alimlərdəndir. Maşınqayırmanın respub- lika sənayesinin strukturunun təkmilləşdirilməsində, sosial-iqtisadi dirçəlişində rolunu çox düzgün və obyektiv qiymətləndirən Telman Hüseynov bu sahənin səmərəlilik problemlərini sistemli və kompleks şəkildə tədqiq edən ilk iqtisadçı alimlərdəndir.
Telman Hüseynovun doktorluq dissertasiyasında respublikanın maşınqayırma sənayesinin inkişaf imkanları, bu sahəyə kapital qoyuluşu, onun səmərəliliyi məsələləri araşdırılır. Əsas fondlardan istifadənin iqtisadi inkişafa təsiri, sənayedə səmərəlilik probleminin metodoloji əsasları, göstəricilər sistemi, iqtisadi səmərəliliyin yüksəldilməsi məsələlərinə xüsusi diqqət yetirilir. Telman Hüseynovun doktorluq dissertasiyası SSRİ-nin görkəmli iqtisadçı alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirildi. SSRİ Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən ona iqtisad elmləri doktoru alimlik dərəcəsi, bir müddətdən sonra isə professor elmi adı verildi. Onun zəngin iqtisadi, sta- tistik materiallara, sistemli təhlilə əsaslanaraq istehsal potensialından effektli istifadə olunması istiqamətlərini özündə əks etdirən monoqrafiyası elmi ictimaiyyət və mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. Telman Hüseynov respublika sənayesinin konkret materialları, iqtisadi prosesləri sanballı təhlil edərək sübut edirdi ki, istehsalın səmərəliliyini artırmaq üçün təsərrüfat mexanizmi təkmilləşdirilməli, iqti- sadi mexanizmlərdən, həvəsləndirmə metodlarından geniş istifadə olunmalı, sənaye yeni prinsiplər əsasında idarə olunmalıdır.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 21
4| 2012
Professor Telman Hüseynovun yaradıcılıq fəaliyyətinin 40 ili ali məktəbdə müəllimliklə bağlıdır. Onun ali iqtisad məktəbində təhsil sisteminin təkmilləşməsinə sərf etdiyi əməyi də xüsusi qeyd etmək istərdim. 1986-cı ildə qara qüvvələrin bilavasitə köməyi ilə D.Bünyadzadə adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutu N.Voznesenski adına Leninqrad Maliyyə-İqtisad İnstitutunun filialına çevrildi. Bu, həqiqətən, nəinki iqtisadçılar, bütünlükdə respublikamız üçün çox ağır bir hadisə idi. Telman Hüseynov bir müddət bu filialın direktorunun tədris işləri üzrə müavini təyin edilir. Elmin, təhsilin təəssübkeşləri, ziyalılarımız, hamı çalışırdı ki, respublikamızın mənafeləri baxımından Xalq Təsərrüfatı İnstitutu yenidən bərpa olunsun. 1991-ci ilin aprel ayından filialın sağlam kollektivinin gərgin əməyi sayəsində institutun statusu geri qaytarıldı. Bu işdə, tədris işləri üzrə direktor müavini kimi, professor Telman Hüsey- novun zəhmətini də qiymətləndirməmək olmaz. Leninqradın Bakı filialının Azərbaycan Dövlət İqtisad İnstitutuna çevrilməsindən sonra professor Telman müəllim əvvəlcə tədris işləri üzrə prorektor, bir qədər sonra isə birinci prorektor vəzifəsinə təyin edilmişdir. Professor T. Hüseynov institutda tədris prosesinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi, tədris-metodiki təminatın təkmilləşdirilməsi, iqtisadçı kadrların hazırlığının yaxşılaşdırılması ilə bağlı tədbirlərin hazırlığı və həyata keçirilməsində fəal iştirak etməlidir.
Telman müəllim sabiq SSRİ-nin bir çox şəhərlərində - Moskva, Leninqrad Kiyev, Tbili- si, Almatı və s.-də keçirilən elmi simpozium və konfranslarda Azərbaycan iqtisad el- mini layiqincə təmsil etmişdir.
Professor Telman Hüseynov 1977-1987-ci illərdə nəşr olunmuş ilk "Azərbaycan Ensiklopediyası"nda sənaye iqtisadiyyatı ilə bağlı materialların hazırlanmasında da fəal iştirak etmişdir. Alim-pedaqoq uzun illər Azərbaycan Dövlət Maddi-Texniki Təchizat Komitəsinin kollegiyasının, Azərbaycan EA-nın İqtisadiyyat İnstitutunun, Azərbaycan Dövlət İqtisad İnstitutunun, Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Kənd Təsərrüfatının İqtisadiyyatı İnstitutunun namizədlik və doktorluq dissertasiyalarının müdafiəsi üzrə daimi və birdəfəlik elmi şuralarının üzvü, Azərbaycan Dövlət İqtisad İnstitutunun Tədris Metodiki Şurasının sədri olmuşdur.
Hazırda respublika iqtisadçıları Azərbaycan Dövlət İqtisad İnstitutunda "Sənaye iqtisadiyyatı" kafedrasına rəhbərlik edən professor Telman müəllimi sənaye iqtisadiyyatının incəliklərinə bələd olan, onu yüksək professionallıqla tədqiq edən alim-pedaqoq kimi tanıyırlar. O, bu gün müstəqil Azərbaycanda yeni iqtisadi sistemin qurulmasını, iqtisadi sahədə uğurları yüksək qiymətləndirir. O, əsl vətəndaş-alim, vətəndaş ziyalıdır. Alim yaxşı bilir ki, respublikanın iqtisadi tərəqqisi əhəmiyyətli dərəcədə sənayenin inkişafından, onun modernləşməsindən, ilk növbədə, milli dövlət mənafeləri baxımından yenidən qurulmasından asılıdır.
“AZƏRBAYCANIM” Beynəlxalq Jurnal 22
4 | 2012
Buna görə də Telman Hüseynov sənaye iqtisadiyyatı fənninin tədrisinin yaxşılaşması, müvafiq dərs vəsaiti və dərsliklərin hazırlanması məsələsinə xüsusi qayğı və məsuliyyətlə yanaşır.
İqtisad elmi və təhsil sahəsində xidmətlərinə görə professor T.Hüseynov "Azərbaycan Respublikasının Əməkdar iqtisadçısı" fəxri adına layiq görülmüşdür.
İqtisad elmləri doktoru, professor T.Hüseynov 130 elmi məqalənin, o cümlədən 4 monoqrafiyanın, dərslik və çoxsaylı dərs vəsaitlərinin, broşürlərin müəllifidir.
Respublikanın iqtisadçı alimləri ona müdrik, ağsaqqal, lakin prinsipial, xeyirxah bir alim-pedaqoq kimi xüsusi hörmət bəsləyirlər. Hələ gənclik illərində onunla saatlarla olan elmi mübahisələrimiz, futbol, şahmat, musiqi barədə söhbətlərimiz, həyata həmişə nikbin baxışlarla baxan bu gözəl insanın duzlu, məzəli danışıqları, lətifələri heç vaxt yaddan çıxmayan anlardır. Biz görkəmli iqtisadçı-alim, professional pedaqoq, gözəl insan və yaxşı dost Telman Hüseynova möhkəm cansağlığı, uzun ömür, iqtisad elmi- nin inkişafında və tədrisində yeni-yeni uğurlar arzulayırıq. Yüklə 1,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|