Ўзбекистон республикаси ўрта махсу ва олий таълим вазирлиги

1. Sirganib chihish yoki «shihirlash» belgisi (Marks-Ortolani
belgisi). Bolaning oyogi chanoq-son va tizza bo’g’imlarida buklanib, I
barmoqlarni sonnishhichki tomoniga, III barmoq. uchini katta ko’stning
ustiga ko’yiladi. Bu belgi ikki xil aniqlanadi: birinchi xolda son
suyaganingboshchasi chanoq kosachasi bo’g’im ichiga kiritiladi. Ikkinchi
holda uni (son suyagi boshchasi) chiqariladi. Oyoq son o’ki bo’ylab
tortiladi va bolaning oyogi ikki tomonga keriladi. III barmoq. bilan
katta kust chanok kosachasi tomonga itariladi. Agar boshcha chikdan
bo’lsa, bo’g’imga tushib shikirlash kuzatiladi; buni shifokor qo’li
bilan sezadi. Ikkinchi ?(olda son o’ki bo’yicha itarilib, oyoqlar
ichkariga tortiladi. Bu belgi chikdshl oldi holati uchun patognomonik
bo’lib, davolashni boshlash uchun turtki bo’ladi. «Shikdllash» belgisi
bola 3 oyga to’lgunga kadar bo’ladi.

2. Oyost kerilishining cheklanishi. Bolalar hayotining dastlabki
oylarida buqilgan oyoqdarda sonni kerish normasi 70-90°ni tashkil
qiladi. Kerilishning cheklanish darajasi chanoq-son bo’g’imining
buzilish shakliga bog’liq.: displaziyada kerilish nisbatan cheklangan,
chikken vaktda ko’prok bo’ladi. Bu belgini aniqlash bola orqasiga
yotkizilib, oyog’i chanoq-son va tizza bo’g’imlarida to’g’ri burchak shaklida
buqilish uchun keriladi. Kerilish cheklanganda (bir tomonlama
patologiyada kdaslanganda ayniqsa sezilarli bo’ladi) cheklanish
sabablarini aniqlash zarur (260-rasm). Shuni esdan chikarmaslik

kerakki, bolalardagi sonning kerilish imkoniyati (90°) oshgan sayin kamayib borib, 9 oylikka etganda 50° gacha bo’ladi.Kerilishning cheklanishi spastik xolatlarda ham uchrashi mumkinligini xisobga ish kerak
3. Son, dumba, tizza osti so%asidagi burmalarning asim-metriyasi. Sondagi burmalar­ning asimmetriyasi va sonning xar xil bo’lishi displaziya yoki chiqish borligani tasdiklaydi. Chikkan tomonda burma yuqori joylashadi. Ko’pincha dumbadagi burmalarning asimmetriyasi sonning bir tomonlama yoki ikki tomonlama chiqishini ko’r-satadi. Lekin bu belgi mutlak belgi bo’lmay, burmalarning asimmetriyasi, aynikra, sondagi burmalarning har xil bo’lishi sorlom bolalarda xam uchraydi.

4. 
   Oyostning kaltaligi. U bola orqasiga tizza bo’g’imlari to’g’ri burchak
   ostida buqilgan xolatida yotkizilganda yaxshi ko’rinadi (261-rasm).
   Oyoqning uzunligini to’piqdar va tovonlarning joylashishiga karab
   xam aniqlash mumkin.
   
5. 
   Oyoqning taiidl tomonga buralishi. Bu belgi patologiya bir tomonda
   bo’lganda sog’lom oyoq bilan solishtirilsa ko’zga yaufl ko’rinadi. Bola
   uxlagan vaktida oyoqning buralishi aniq, ko’rinadi, katto onaning
   o’zi ham ko’rishi mumkin.
   

Rentgenografiya. Tashxisni aniqlashda rentgenografiya tekshirishning majburiy usulidir. Rentgen suratini olishda bola oyoqlari uzatilgan va bir-biriga parallel xolda hamda ularning o’rtacha xolatida (ichki va tashki rotastiya oraligida) yotkiziladi. Chanoqkassetaga zich yopishib turishi kerak Jinsiy a’zolarni rentgen nurlaridan ximoya qilish ular ko’rgoshinlangan rezina bilan berkitiladi.

Yangi tug’ilgan chakaloklar rentgen suratining sharxi ancha qiyin, chunki suyak va tog’aylarning anatomik nisbati hamma vakt o’zgarib turadi. 3-6 oylikda son suyagining boshchasi tog’aydan iborat bo’lganligi uchun (shuningdek kuymich kosachasining tog’ayi xam) rentgen suratida ko’rinmaydi.

Bunday xolatda suyaklarning to’g’ri muvozanatini aniqlash uchun bir kancha sxemalardan foydalaniladi. Xilgenreyner burchagi (S burchagi) ikkala U-simon tog’ayni birlashtiruvchi gorizontal va chukurcha bo’ylab o’tkazilgan chiziklardan tashkil topadi (262-rasm). «Putti uchligi» kuymich kosasi kiyshiklik burchagining oshishi, kuymich kosachasiga nisbatan son suyagi proksimal qismining yuqoriga ko’zgolishi (surilishi) va suyak xreil qilish yadrosining kech paydo bo’lishidan iborat. Putti sxemasi bo’yicha ikkala U-simon tog’ayni birlashtiruvchi gorizontal V chizikka son suyagi bo’yinchasining krk o’rtasidan tushirilgan perpendikulyar normada kuymich kosasi tomini ikkiga bo’ladi. Son suyagining tugma chiqishida kesishish nuqtasi tashqariga suriladi.

Son suyagi boshchasining surilishini aniqlashning ishonchli belgisi Shenton chizigining buzilishi bo’lib, bu chizik normada yopkich teshikning yuqori ichki chegarasidan son suyagi bo’yinchasi chizigaga o’tadi. Chizikning to’rri joyla-shishining buzilishi chanok-son suyagi bo’g’imidagi chiqishni ko’rsatadi. Suyak xosil qilish yadrosi paydo bo’lguniga kadar son suyagi bo’yinchasining medial ichki do’mboga orientir (mo’ljal) uchun olinadi.

Bir yoshdan katta bolalarda son suya­gining tugma ChIKI-shiga tashxis ko’y ish. Bir yoshdan oshgan bolalarda son suyagining tugma

chiqishiga tashxis ko’yish

kmyin emas. Son suyagi (ayniksa, ikki tomonlama) chikdan bola sog’lom tengdoshlariga karaganda ancha kech (14 oylikda) yuradi. Bir tomonlama chiqishda omonat (kaltis) yuradi, cho’loklanadi. Ikki tomonlama chiqqanda ikxi tomonga oksab yuradi («o’rdak yurish»).