Yanacaq enerji resurslarının ehtiyatları və onlardan istifadə olunması
Yanacağa qənaət və enerjinin mühafizəsi
Yüklə 193,64 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Yanacağa qənaət və enerjinin mühafizəsi
Yuxarıda göstərilən verilənləri analiz etməklə, bunları qeyd etmək olar.
qayda olaraq ən çox istifadə olunan rayonlarla uyğun gəlmir. Belə ki, neft ehtiyatlarının yarıdan çoxu Yaxın və Orta Şərq rayonlarında yerləşir, lakin onların yerində istifadəsi azdır. Təbii qazın dünya ehtiyatlarının yarıdan çoxu Şərqi Avropa və Asiyada yerləşir. Sovet İttifaqı dünyada yeganə dövlət idi ki, enerji resurslarını idxal etmirdi. Rusiyada enerji resurslarının təxminən 80 –i Asiya hissəsində yerləşir, əhalinin 75 –i isə Avropa hissəsində yaşayır və burada yanacaq və enerjinin 80 –i istifadə olunur. Bu qeyri-bərabərlik yanacaq və enerjini şərqdən qərbə nəql etməyə məcbur edir. Yanacağın qiyməti daşınmanı nəzərə almaqla bir neçə dəfə artır.
ilkin enerji resurslarından ümumi istifadəsi 10 dəfədən çox artmışdır, 2000-ci ildə 12 mlrd t ş.y. –a çatmışdır. 2015-ci ildə enerjidən istifadə 20 mlrd t ş.y. –a qədər, 2050-ci illərin əvvəllərinə isə 25—30 mlrd t ş.y. –a qədər arta bilər. Gələcək texniki tərəqqi böyük yanacaq-enerji resurslarının cəlb olunmasını tələb edir. Lakin bu resurslar sonsuz deyil, onların ehtiyatları isə təbiət tərəfindən yerlərinin doldurulmasına macal tapmır. Buna görə də təbii üzvi yanacaq zaman keçdikcə daha da baha olacaq. Yuxarıda deyilənlərə əsasən yanacaq və enerjinin qənaətlə və rasional istifadəsi bütün ölkələrdə, o cümlədən Rusiyada birinci dərəcəli məsələdir. Enerjiyə qənaət artıq sənayesi inkişaf etmiş ölkələrin enerji siyasətinə güclü təsir edir. Belə ki, Texas ştatında 1990-cı illərin sonunda keçirilmiş enerjiyə qənaət üzrə, yəni 1 kVt saat üçün 5 sent məsrəf tədbiri 10 AES –in işinə ekvivalent olan qənaətə gətirib çıxardı. Daha effektiv soyuducu, kondisioner, elektrik su qızdırıcılarından istifadə, yeni qənaətli lüminessensiya lampalarının, avtomatika qurğularının (elektrik açarları) və digər enerji qoruyucu tədbirlərin tətbiqi, bir qayda olaraq, həm ucuzdur və həm də yeni elektrik stansiyaları tikilməsi yolu ilə gücün artırılmasından tez yerinə yetirilir. Yüksək inkişaf etmiş ölkələrdə artıq elektrik enerji istehsalının artımı müşahidə olunur — stabilləşmə yaranmışdır (istehsalın enerji tutumunun azalması tədbirlərinin hesabına). Yanacaq enerji resurslarına qənaət ən böyük istifadəçilərin olduğu sahələrdə xüsusilə əhəmiyyətlidir. Rusiyada energetika da daxil olmaqla sənaye istifadə olunan bütün enerji resurslarının 65 –ə qədərini, mənzil-kommunal sektoru — 19 –ni, nəqliyyat — 13 –ə qədər, kənd təsərrüfatı — 5—6 , inşaat — 2—3 –
Müasir şəraitdə enerjiyə qənaət üçün ―intellektual‖ sistemin yaradılması probleminin həlli böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu imkan verir ki, sistemin analizi üsulundan istifadə etməklə elektrik və istilik enerjisinin emal mərhələlərində, nəqlində, paylanması və istifadəsində itkilərin azalmasını və optimallaşdırmanı həyata keçirsinlər. Sənayedə, energetikada, məişətdə aşağıdakı tədbirlər aparılır: 1. sənaye sobalarının təkmilləşdirilməsi; 2. sənaye fondlarının rekonstruksiyası hesabına yanacağın xüsusi xərclərinin azaldılması (yanacağa 10 –ə qədər qənaət etməyə imkan verir); 3. az enerji tutumlu istehsal-texnoloji proseslərin tətbiqi; 4. maşınların FİƏ –nın artırılması; 5. elektrik ötürücüləri, transformatorlar, kondensatorlar və işıq mənbələrinin təkmilləşdirilməsi; 6. məişətdə istifadə olunan enerjiyə qənaət (hər yerdə müasir avtomatika vasitələrindən, hesablama cihazlarından istifadə edilməsi hesabına). Yanacaq-enerji resurslarına qənaət yollarından biri də teplofikasiyadır — elektrik və istilik enerjisinin kombinasiya edilmiş istehsalıdır, kiçik qazanxana və köhnəlmiş qənaətsiz avadanlığın əvəz olunmasıdır. Rusiyada mərkəzləşdirilmiş istilik təchizatı sistemi geniş yayılmışdır. Dünyada istilik enerjisinin mərkəzləşdirilmiş istehsalının 45 –i Rusiyanın payına düşür; istilik şəbəkələrinin uzunluğu ikiborulu hesablamada 250 min km tərtibindədir. İstilik enerjisinin istehsalına 260 mln t ş.y./il sərf edilir, bu isə Rusiyada istifadə olunan bütün enerjinin 33
–ni təşkil edir. İlkin enerjiyə qənaət və nəzərə çarpacaq effekti təkrar resurslardan istifadə verə bilər — temperaturu T≈100 ○ C və aşağı olan alçaq potensiallı istilikdən istifadə olunması (İES —lərın, sənaye müəssisələrinin istilik tullantıları, ventilyasiya havalarının tullantıları və s.). Rusiyada alçaq potensiallı istilik ehtiyatları qiymətləndirməyə görə bir neçə on milyon ton şərti yanacaq təşkil edir. Xaricdə atmosferə atılan isti havanın istiliyinin müəyyən hissəsindən otaqların ventilyasiyası zamanı istifadə olunan soyuq havanın qızdırılması üçün istehsal tullantılarından istifadə etməyə imkan verən xüsusi avadanlıqlar tətbiq olunur. Mütəxəssislərin qiymətləndirməsinə görə enerjinin qənaət edilməsi üçün həyata keçirilən təşkilatı və texnoloji tədbirlərin dünya təcrübəsində mənimsənilməsi 2020-ci il üçün Rusiya miqyasında illik enerji resurslarının sərfini 40—45
azaltmaq qabiliyyətinə malikdir (bu isə 350—400 mln t ş.y./il təşkil edir). Enerjiyə qənaət tədbirlərinin hamısı nəticədə təbii üzvi yanacağa (xüsusilə neft və qaz) qənaət olunmasını təklif edir, əks təqdirdə onların əsas ehtiyatları cari yüzillikdə tükənə bilər. Yüklə 193,64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|