CO
2
– lazerinin quruluşu
Quruluş nöqteyi-nəzərincə CO
2
lazerlər yeddi tipə
bölünürlər:
1) asta uzununa ötürmə tipli lazerlər;
87
2) sürətli uzununa ötürmə tipli lazerlər;
3) qaynaq olunmuş (lehimi açılmış) lazerlər;
4) dalğaötürücü lazerlər;
5) eninə ötürmə tipli lazerlər;
6) atmosfer təzyiqi zamanı eninə həyəcanlaşmaya malik
lazerlər (TEA-lazerlər);
7) qazodinamik lazerlər.
Şək. 6.11.
CO
2
– lazerinin quruluşu
1. Birinci tip lazerlərin sxemi –lazer borusu boyunca qarı-
şıq astaca yellənir ki, bu da dissosiasiya proseslərini yox etmək
üçündür.
Bu lazerin əsas məhdudiyyəti –boşluğun uzunluq
vahidindən çıxış gücünün hədd qiymətidir, çünki güc ipd
2
L
hasilinə mütənasibdir, burada i, p, d, L –cərəyan, təzyiq,
borunun diametr və uzunluğudur.
Optimal elektron temperaturu saxlamaq üçün pd hasili
sabitdir, lakin istiliyin ayrılmasına məhdudiyyətlər qoyulduğun
dan cərəyan sıxlığının optimal qiyməti vardır, bu qiymət boru-
nun diametrinə tərs mütənasibdir.
2. Lazerin ikinci tipi bu çatışmamazlıq yoxdur, belə ki,
qazın yüksək sürətli (50 m/s) ötürməsi istiliyi aparır və qarışı-
88
ğın istilik mübadiləsində sonrakı soyuması çox yüksək güclərə
çatmağa imkan verir.
Qarışıq katalizatordan keçirilir, CO+O
2
→CO
2
+O
reaksiyasından sonra CO
2
–nin konsentrasiyasının effektiv
bərpa olunması üçün qarışığın qismən dəyişilməsi baş verir və
tamamilə qaynaq olunmuş rejimdə lazerin fəaliyyəti mümkün-
dür. Bu lazerdən metalın kəsilməsi üçün istifadə olunur və s.
3. Əgər birinci tip lazer qurğusunda ötürməni dayandır-
saq, onda reaksiya komponentləri
CO
2
–nin dissosiasiyası nəti-
cəsində qarışığın lazımlı tərkibini pozurlar
.
CO
2
–nin regenera-
siyası üçün su buxarı və ya hidrogen əlavə edirlər və yaxud
CO
2
–nin regenerasiyasının katalizatoru kimi qaynar nikel
katoddan istifadə edirlər. Bu lazerlərin gücü uzununa ötürmə
tipli lazerlərin tərtibindədir.
4. Əgər lazer borusunun diametrini 2÷4 mm-ə qədər
azaltsaq, onda boruda lazer şüalanması dalğaötürücüdə olduğu
kimi yayılır, belə lazerlər aşağı difraksiya itkilərinə malikdirlər
.
Borunun çox da böyük olmayan diametrinə görə qarışıqda təz-
yiq yüksək ola bilər, bu isə vahid uzunluğuna düşən ğücün
artmasına səbəb olur və qısa lazerlər –50
sm uzunluğunda
hazırlamaq mümkündür, bu halda rezonatorda itkilərin azalma-
sına çalışmaq lazım deyil. Belə lazerlər böyük güc olmadığı
zaman, kompaktlıq tələb olmadıqda istifadə olunur.
5. Eninə ötürmə tipli lazerlər aşağıdakı sxemə malikdirlər
(şək. 6.12):
Şək. 6.12. Eninə ötürmə tipli CO
2
– lazer qurğusunun sxemi
89
Lakin bu sxemin realizasiyası üçün yüksək gərginlik tələb
olunur və bunu elə edirlər ki, qaz boşalması rezonatorun oxu
istiqamətində axsın. Belə TE-lazerlər (transverse electric field)
daha sadə quruluşa malikdirlər, çünki eninə doldurma zamanı
sürət kiçik ola bilər.
6. Əgər qaz boşalmasında təzyiqi artırsaq, onda dayanıq-
sızlıqlar əmələ gələr, bu isə boşalmada qövslərin yaranmasına
səbəb olur, bu prosesdən qaçmaq üçün impuls gərginlik yara-
dırlar.
İmpulsun müddəti azdır, yükdəki dayanıqsızlıqlar inki-
şaf etməyə macal tapmırlar və qazdakı işçi təzyiqi artırmaq
olar. Bu prinsiplə TEA -lazerlər (transversaly excited at atmos-
pheric pressure) işləyirlər. Nəticədə yükün həcmi vahidində
böyük enerji udumu alınır (10-50 C/l).
7. Qaz dinamiki lazerə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır,
çünki ondakı inversiya qabaqcadan qızdırılmış qaz qarışığının
genişlənməsi hesabına yaranır.
Qarışıq borudan axır, genişlənmə adiabatik gedir, irəlilə-
mə hərəkətin temperaturu çox aşağı olur.
Yuxarı səviyyənin
yaşama vaxtı aşağı səviyyəyə nisbətən çox olduğundan, aşağı
səviyyənin relaksasiyası tez baş verir və seldən aşağıda inver-
siyaya malik olan kifayət qədər geniş sahə olacaq
.
Genişlənmə
işıq sürətindən böyük sürətlə baş verməlidir. Güzgülərin qızdı-
rılması ilə bağlı böyük çətinliklər var və bu tip lazerlərin səna-
yedə tətbiqləri hələ də tapılmamışdır.
Qazodinamiki lazer
Doldurmanın qeyrielektrik üsulundan istifadə edən xüsusi
tip lazerlər. Parametrləri: T=1400K, p=17 atm., 7.5% CO
2
,
91.3% N
2
, 1.2% H
2
O.
Digər molekulyar lazerlər
Rəqsi-fırlanan keçidlərdə qaz lazerinə misal olaraq CO-
lazerini göstərmək olar. O, uzunluğu 5 mkm olan dalğada şüa-
lanır, yüksək, 60%-ə qədər f.i.ə-yə və yüksək çıxış gücünə
(~100 kVt) malikdir.
Lakin belə parametrlərə çatmaq üçün qaz
90
qarışığını T=77-100 K-ya kimi soyudurlar.
Lazerin generasiya-
sına V=7→V=6-dan başlayaraq V=11→V=10-a qədər ∆V=1-ə
malik bir neçə rəqsi –fırlanmazolaqları əlavə olunur. CO
molekulunun səviyyələrinin doldurulması elektron zərbələrlə
həyata keçirilir, çünki CO bu prosesdə rəqsi səviyyənin həyə-
canlanmasının böyük kəsiyinə malikdir. Boşalmada elektron-
ların enerjisinin, demək olar ki, 90%-i CO-nun rəqsi enerjisinə
çevrilə bilər.
CO-nun başqa xüsusiyyəti odur ki, rəqsi relak-
sasiyanın sürəti böyükdür, bunun nəticəsi isə yuxarıdakı səviy-
yələrin yerləşməsinin Bolsman paylanmasına tabe olmamala-
rıdır və bu halda anharmonik doldurma adlanan proses çox
böyük rol oynayır. Anharmonik doldurma aşağıdakı tip toqquş-
ma prosesləri vasitəsilə baş verir:
.
),
1
(
)
1
(
)
(
)
(
m
n
m
V
CO
n
V
CO
m
V
CO
n
V
CO
.
Anharmonizmin nəticəsində rəqsi
səviyyələr arasındakı məsafə rəqsi
səviyyələr üzrə yuxarıya doğru
istiqamətdə azalır. Bu, o deməkdir
ki,
n>m
olduqda
yuxarıda
göstərilmiş tipli toqquşma zamanı
CO-nun iki molekulunun cəmləmə
rəqsi enerjisi toqquşmadan sonra
azdır, nəinki toqquşmaya qədər.
Buna
görə
də
göstərilmiş
istiqamətdə toqquşma prosesi əksinə
istiqamətə nisbətən böyük ehtimalla
baş verir. Buradan alınır ki, daha Ş
ək. 6. 13. Müxtəlif rəqsi
da qaynar CO (V=n) molekulları
vəziyyətlərə aid olan
rəqsi səviy yələr üzrə yuxarıya
qalxa
rəqsi-fırlanan səviy
bilərlər, bu isə rəqsi səviyyələr
yələr arasında hissə
arasında yerləşmələrin Bolsman
hissə inversiya
91
olmayan paylanmasına səbəb olur
.
Baxmayaraq ki, baxılan
hadisə səviyyələrin məskunlaşmasının tam inversiyasını
almağa imkan vermir, lakin hissə-hissə inversiya
mümkündür,
o, şəkildə təsvir olunmuşdur.
İnversiyanın yaranmasının fiziki səbəbi rəqsi –fırlanan
keçidlərin ehtimallarındakı müxtəliflikdir. Məsələn, əgər P-
keçidinin (v'j'→vj=j'+1) ehtimalı R- keçidinin (v'j'→vj=j'-1)
ehtimalından böyükdürsə, onda aşağı səviyyələrdə (j=j'-1)
nisbətən aşağıda yerləşmiş səviyyələrin inversiyası əmələ gəlir.
Hissə -hissə inversiya zamanı kaskad generasiyası
adlanan hadisə yarana bilər. Doğrudan da, generasiya yuxarı
səviyyənin məskunlaşmasının azalmasına və aşağı səviyyənin
məskunlaşmasının artmasına səbəb olur, nəticədə aşağı
səviyyənin məskunlaşmasının artması mümkündür, deməli,
nisbətən sonrakı aşağı səviyyənin inversiyası yaranacaqdır,
generasiya baş verəcəkdir, yuxarı vəziyyətin məskunlaşmasının
azalacaqdır və yenidən fırlanan səviyyələr arasında inversiya
yaranacaqdır.
Kaskad qarşılıqlı təsir prosesi relaksasiyanın çox aşağı
sürəti ilə ona səbəb olur ki, rəqsi enerjinin böyük hissəsi lazerin
çıxış şüalanmasının enerjisinə keçir. Bu fakt, həmçinin,
həyəcanlaşmanın yüksək effektivliyi CO-lazerinin yüksək f.i.ə-
sına gətirib çıxarır.
Anharmonik doldurmanın effektivliyinin
yüksək olması üçün işçi qarışığın temperaturu aşağı olmalıdır.
CO
2
–lazerində olduğu kimi, CO –lazeri də qaz qarışığı-
nın uzununa ötürmə tipi ilə, impulslu eninə elektrik boşalmada
elektron dəstəsi vasitəsilə ionizasiya ilə, həmçinin qazodinami-
ki həyəcanlaşma zamanı işləyir.
Sənaye istehsalı belə lazerlərin işini aşağı temperaturlarda
vacib hesab edir, lakin hal –hazırda bu lazerin iş prinsipini
normal temperaturlarda reallaşdırmağa imkan verən yeni
üsullar tapılır və bu lazerlər rəqabətə davamlı olurlar.
92
6.7. Eksimer lazerlər
Elektron -rəqsi səviyyələri arasında keçiddən istifadə
edilən molekulyar lazerlərdən biri də “eksimer lazer”dir. Bu
sistemlərdə generasiya molekulun dayanıqlı yuxarı haldan
atomların itələndiyi aşağı hala keçidi nəticəsində yaranır.
(Məsələn, Xe
2 ,
Kr
2 ,
Ar
2 ,
XeCl , XeF, KrCl, KrF , ArCl, ArF -
bu təsirsiz qazların dimer və qaloidlərində alınır). Burada qazın
təzyiqi yüksək, fəal mühit isə sürətli elektronlarla və yaxud
qazboşalması vasitəsilə həyəcanlaşdırılır. Bu molekulların
dayanıqlığı yalnız həyəcanlaşmış elektron halında olur (exited
dimer) buna görə də bu lazerlər eksimer adını daşıyır. Eksimer
lazerlərinin
iş
prinsipini
ksenon
lazerinin
timsalında
aydınlaşdıraq. Xe lazerində generasiya
=172,5nm-də baş
verir. Həyacanlaşma proseslərinin təhlili üçün Xe lazerinin
enerji səviyyələrinə baxaq. Qeyd edək ki, burada işçi maddə
təsirsiz Xe qazıdır. Şəkildə (Şək.6.14) göstərilən əyrilər Xe
2
lazerinin yuxarı və aşağı işçi səviyyələrinə aiddir. Yuxarı işçi
səviyyəsinin parçalanma müddəti 3 nsan (
U
1
term) və 40 nsan
(
U
3
term üçün) olur. (
U
3
term
U
1
termə yaxın yerləşir).
Şəkildə göstərilən iki potensial enerji əyriləri molekulun
iki halını təmsil edir. İki ox işarəsi
generasiya zolağını məhdudlaşdı-
rır. İki atomlu Xe
2
molekulunun
əsas halı dayanıqsızdır. Həyacan-
laşmamış qaz əsasən atomlardan
ibarət olur. Yuxarı lazer halının
dolması, daha doğrusu həyacanlaş-
mış dayanıqlı
2
Xe molekulunun
yranması, sürətli elektron dəstəsi-
nin ardıcıl toqquşmaları prosesin
də baş verir. Həyacanlaşmış halın
Şək. 6.14. Xe enerji səviyyələri
93
potensial enerji əyrisi minimuma malik olduğundan molekula
həyacanlaşmış halda mövcud olur. Toqquşma prosesləri içəri-
sində ksenon atomunun elektronlarla həyacanlaşması və ionlaş-
ması vacibdir. Həyacanlaşmış molekullar həyacanlaşmış Xe
atomunun həyacanlaşmamış atomla üç hissəcikli toqquşması
nəticəsində yaranır:
Xe
Xe
Xe
Xe
2
2
.
Ümumi balansda molekulyar ionlara Xe atomar ionların
konversiyası əsas rol oynayır:
Xe
Xe
Xe
Xe
2
2
.
Bundan sonra dissosiativ rekombinasiya baş verir, bu da belə
şəkildə yazılır:
e
Xe
e
Xe
2
2
Bu rekombinasiya həyacanlaşmış Xe atomlarının sonrakı həyə-
canlaşmış molekullarda birləşməsi üçün zəmin yaradır.
Eksimer molekulun yaranmasında üç hissəcikli toqquşma
təzyiqin yüksək olmasına gətirib çıxarır. Xe lazeri
10
atm.
təzyiqində işləyir. Həyəcanlaşmış molekul aşağıdakı radiasiya
proseslərində həyacanlaşma enerjisini itirir:
Xe
Xe
U
2
1
2
,
Xe
Xe
U
2
3
2
parçalanma müddəti uyğun olaraq 5 və 40 nsan-dir. Yada salaq
ki,
U
1
termi
U
3
terminə yaxın yerləşir. Generasiya keçidləri
nəticəsində molekul əsas səviyyəyə düşən kimi parçalanaraq
dissosiasiya edir. Bu avtomatik olaraq aşağı lazer səviyyəsinin
boşalmasına gətirir.
Eksimer lazerinin birinci xarakter cəhəti ondan ibaretdir
ki, aşağı işçi səviyyə boşdur. İkinci xüsusiyyət də aşağı termin
itələmə xarakteri ilə əlaqədardır. Bu termdə heç bir fırlanan –
94
rəqsi halları aydın ifadə olunmadığından generasiya keçidi
enlizolaqlıdır və bu dəyişən tezlikli lazer şüalanmasını almağa
imkan verir.
2
Xe lazeri üçün iki xassə xarakterikdir:
1.
173 nm -də şüalandırır. Bu vakuum UB oblasta
(0.4÷200 nm) aiddir.
2
Xe lazerinin tezliyini 5 nm diapazonun-
da dəyişmək mümkündür. Bu YUB oblastda yeganə dəyişən
tezlikli lazerdir.
2. Yüksək təzyiq , enli xətli
güclənmə, yuxarı səviyyələ-
rin qısa yaşama müddəti 0.1÷1 nsan üçün dolma enerjisinin
intensivliyi
olmalıdır. O elektron dəstəsinin
enerjisini çıxış enerjisinə çevirən yüksək əmsalla 20% qədər
xarakterizə edir. Elektron dəstəsinin generasiya effekti çox
(>80% qədər) olduğundan, ümumi effektlilik də yüksək olur.
Təcrübədə alınan generasiyanın gücü təxminən yüzlərlə
meqavatdır.
Eksimer
lazerlərin
yaradılması
atomların
yaxınlaşması ilə əmələ gələn kvazimolekulun əsas və
həyacanlaşma hallarına uyğun potensial enerji əyrisinin
özünəməxsus xarakteri ilə əlaqədardır. Təsirsiz qazların iki
eyni atomlarından təşkil olunmuş dimerlər üçün əsas halın
potensial çuxurunun dərinliyi otaq temperaturunda
kT – nin
qiymətindən çox kiçikdir, ona görə belə dimerlər adi şəraitdə
yaranmırlar.
6.8. Metal buxarı əsasında lazerlər
Belə lazerlərdə fəal mühit rolunu aşağdakı metalların
buxarı oynayır: Sn, Pb, Zn, Cd və Se. Metal buxardakı lazerlər
geniş yayılmışdır, məsələn, helium-kadmium lazeri, onun təsir
prinsipi
enerjinin
heliumun
həyəcanlanmış
metastabil
atomundan kadmium atomuna toqquşaraq keçməsinə əsaslanır,
onun ionlaşması və ionun həyəcanlanması ilə müşayət olunur.
Belə lazer xəttinin Dopler eni cəmi 1 QHs təşkil edir, yalnız bir
114
Cd izotop cütlüyünün tətbiqi generasiyanın çox dar xəttini
3
0.2
/
C sm
95
verir. Spektrin göy (441,6 nm) və ultrabənövşəyi (325,0 nm)
oblastlarında birmodlu rejim də mümkündür.
Bunlardan ən çox
yayılmış Cd və Se –dir. Cd lazerinə olan maraq onunla
əlaqədardır ki, bu lazer etibarlı, həyacanlaşmanın aşağı həddinə
malik olan göy və UB spektrdə (
=441.6 mkm və 325 nm
uyğun olan) fasiləsiz koherent işıq mənbəyidir. Qeyd edək ki,
burada ən qısa dalğalı fasiləsiz rejimdə işləyən lazer yaradılıb.
Belə lazerdə çıxış gücü 10mVt olanda qida mənbəyi 100Vt –a
bərabər olmalıdır. Bundan başqa burada su soyuducusundan
istifadə olunmur. Bu da təcrübəni asanlaşdırır. He –Cd lazer
şüalanması yüksək dərəcədə monoxromatikliyi ilə səciyyələnir.
Aşağı həyacanlaşma həddinin olması ona gətirib çıxarır ki,
güclü qızdırılmış mühit olmur və generasiya xəttinin dopler eni
1~1.5 QHs intervalında yerləşir. Ona görə də generasiya spek-
trində Cd xətlərinin izotopik parçalanması yaxşı görünür.
114
Cd
izotopundan istifadə olunması yalnız bir ensiz generasiya
xəttini verir. Nəticədə He –Cd lazerində asanlıqla bir tezlikli və
bir modalı rejim alınır.
Metalların buxarında bir çox lazer keçidləri kəşf olun-
muşdur. Lakin tədqiqatçılar hər dəfə ümumi bir çətinliklə
qarşılaşırlar. O da elektrik boşalmasında metal buxarının bir-
cinsli saxlanmasıdır. Cd lazeri halında bu problem qazboşalma
borusunda müsbət Cd
+
ionların kataforezindən istifadə etməklə
həll olunur. Kataforez dedikdə qaz borusunda sabit cərəyanın
təsiri ilə ionların istiqamətlənmiş hərəkəti düşünülür. Bu zaman
metal buxarının müsbət ionları (Cd
+
) anoddan katoda tərəf
hərəkət edir. Anod yaxınlığında boruda metal rezervuarı yerlə-
şir. Boruda bizə lazım olan metal buxarının təzyiqini yaratmaq
üçün bu rezervuar yüksək temperatura (250
0
C -yə) qədər qızdı-
rılır. Buxar boşalma sahəsinə çatdıqda atomların yarı hissəsi
ionlaşır və katoda tərəf hərəkət edir. Boşalmada güclü istilən-
mə baş verir ki, bu da borunun divarlarında buxarın kondensa-
siyasının qarşısını alır. Buxarın kondensasiyası o vaxt baş verir
ki, temperatur lap aşağı olsun. Bu da katoda yaxın sahədə
96
boşalma olmayan yerdə olur. Beləliklə, borunun uzun müddət
işləməsini təmin etmək məqsədilə kafi dərəcədə Cd ehtiyatı
lazımdır (1q Cd min saat lazer işini təmin etmək üçün).
Lakin tədqiqatçılar tərəfindən belə quruluş ixtira edilmiş-
dir ki, Cd –nın az və ya çox olmasından asılı olmayaraq boru-
nun uzun müddət işləməsi təmin olunur. İxtira edilmiş quruluş
kadmiumun birinci rezervuardan tamamilə buxarlanmasından
sonra katod və anodun yerlərini dəyişdirmək və bu vaxta qədər
soyudulan ikinci rezervuarda kondensasiya edilmiş Cd –nın
buxarlanması prosesinə başlamağa imkan verir. Deməli,
yuxarıda nəzərdən keçirdiyimiz işçi maddəsi Cd buxarlı lazer-
lərin iş prinsipi qazboşalmasına əsaslanmışdır. Bu lazerlərin
(He –Cd, He –Se) çıxışında şüalanma gücü He –Ne lazerin-
dəkinə nisbətən xeyli çox olub 50~100 mVt-a çatır (He –Ne
lazerində
.
cix
p
~1mVt, Ar lazerində
.
cix
p
~1 Vt -dır).
Lazerin boşalma borusunun daxili diametri 2÷2.5 mm,
uzunluğu isə 1÷1.5 m bərabərdir. He qazının optimal təzyiqi
p
He
=1 tor, boşalma cərəyanı
100
.
bos
i
mA-dir. Gərgilik
U
=4.5 V,
i
=0.1 A olanda vahid uzunluğa düşən enerji ayrılışı
~3Vt/sm –dir. Bu isə hava soyuducuları və adi şüşə borulardan
istifadə olunmasına səbəb olur. Bu verilənlərə uyğun olaraq
çıxış gücü 100÷200 mVt,
325
nm-də generasiya alınır. Bu
zaman çıxış güzgüsünün optimal şəffaflığı 5÷7%-dir.
Metal buxarı lazerində dolmanı iki üsulla yerinə yetirmək
olar. Bu üsullardan Ar lazerində istifadə etmək olmaz, çünki
orada lazer səviyyələri ionlaşmış He atomun enerji səviyyə-
lərindən yüksəkdədirlər (~35eV). Birinci üsul –Penninq ionlaş-
ması, ikinci –yenidən elektrik yüklənmə ionlaşmasıdır. Bu
proseslər bir pilləli olduğuna görə dolma sürəti ion lazerindəki
kimi cərəyanın kvadratına yox, cərəyanın birinci dərəcəsi ilə
mütənasibdir. Ona görə də Cd lazerində kiçik cərəyan sıxlığı və
vahid uzunluğa düşən kiçik elektrik gücü tələb olunur. Gəlin
indi birinci üsulu nəzərdən keçirək. Penninq ionlaşması
prosesini düstur şəklində yazaq:
97
e
B
A
B
A
.
B - burada son haldakı iondur. O, həm həyəcanlaşmış, həm də
həyəcanlaşmamış ola bilər. Proses o vaxt gedir ki,
A enerjisi
B
-nin ionlaşmasına sərf olunan enerjidən çox olsun. Qalan
enerji elektronların kinetik enerjisinə keçir. Əgər
A metasta-
bildirsə, onda ionlaşma effektlidir. Rezonans prosesindən fərqli
olaraq Penninq ionlaşması rezonans xarakter daşımır. Buna
görə də zəruridir ki,
A enerjisi “ionlaşma enerjisi üstəgəl B -
nin həyacanlaşma enerjisi” -dən böyük olsun. Yuxarıda qeyd
etdiyimiz kimi, həyəcanlaşma enerjisinin artığı buraxılan
elektronların kinetik enerjisinə keçir. İkinci üsulu yazaq:
)
( B
A
B
A
A
-nın ionlaşma enerjisi
B
-nin ionlaşmasına və həyacan-
laşmasına sərf olunur. Burada elektron buraxılışı olmadığından
proses rezonans xarakteri daşıyır. Nəticədə
A
-nın enerjisi
bütövlükdə sərf olunur və ox işarəsi əvəzinə bərabərlik yazılır.
)
( B
A
Bu proses o vaxt effeklidir ki,
A ionu metastabil vəziyyətdə
olsun.
Gəlin enerji səviyyələri-
nin sxeminə baxaq (Şək.
6.15).
Şəkildə
göstərilən
diaqramlar He və Cd hallarına
uyğundur.
Dolma
prosesi
Penninq
ionlaşmasına
əsaslanır. Məlum olduğu kimi
He
atomlarının
yaşama
müddəti çox olan metastabil
səviyyələri 2
1
S, 2
3
S vardır.
Onlar Cd –nın səviyyələrindən
Dostları ilə paylaş: |