NARXATIN
Bir nənə ilə bir qızı var idi. Qızın adı Narxatın idi. Nənə bir
divə aşiq olub gətirib salmışdı otağa. Bir gün açar qalmışdı
evdə. Qız gedib otağı açar, görsün nəmənə var. Açar görər bir
dana divdi. Açarları gətirər qoyar yerinə. Axşam nənəsi gələr
gedər divi görsün. Divə deyər:
– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, ağa div gözəl!
Div deyər:
– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, Narxatın gözəl!
Deyər:
– Sən Narxatını harada gördün?
Deyər:
– Gəlmişdi buraya.
Arvad qızını çıxardıb ötürər eşiyə. Qız da gedər, gedər
görər axşam oldu. Bir qapı açıqdı, gedər ora. Gedər dolanar,
görər heç kəs yoxdu. Adam-zad yoxdu. Oturmuşdu, gördü yeddi
dana oğlan gəldi. Demə, yeddi qardaş imişlər.
Deyərlər:
– Qız, sən burada neyləyirsən, haradan gəlmisən?
Deyər:
– Nənəm divə aşiq olmuşdu. Div məni görüb, nənəm məni
ötürüb eşigə. Da, getməyə bir yerim yoxdu. Gəlmişəm buraya.
Qardaşlar deyirlər:
– Lap yaxşı, sən də bizim bacımız!
Hər gün oğlanlar gündüz gedirlər işə, axşam bacılarıynan
yeyib, içirlər. Bir gün arvad divin yanına gəlib deyir:
– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, ağa div gözəl!
Div deyər:
79
– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, Narxatın gözəl!
Deyər:
– Vay küçük oğlu, Narxatını eşigə ötürdüm, əl çəkmədin?
Div deyər:
– İndi gedib yeddi qardaşlara bacı olub.
Arvad bu yol divin yanından çıxar gələr. Narxatın da
saqqızı çox sevirmiş. Bir az saqqız alar gətirər, buna zəhər vurar,
gələr, bu yol Narxatın olan yeri tapar, qapını döyər, qız gedər
qapıya görər nənəsidi. Nənəsi hər nə eylər ki, aç qarını, qız
açmaz. Bu yol nənəsi saqqızı qapının altından ona uzadıb deyər:
– Saqqız almışdım sənə, götür apar çeynə!
Qız saqqızı götürüb gəlir hovuzun başına. Saqqızı çeynər,
amma saqqız zəhərli idi. O yıxılıb orada, hovuzun başında qalır.
Axşam qardaşlar gəlib qapını döyür, görürlər ki, açan olmadı.
Fikirləşirlər ki, bu da bizə bacı olmadı. Ev-eşigimizi də götürdü
apardı.
Duvardan aşıb gəlib görürlər bacıları hovuzun başında
yatıb. Görürlər ki, bu ölüb, zəhər veriblər. Həkimə-zada aparır-
lar. Həkim deyir:
– Da əlac olmaz, zəhər veriblər.
Bu yol bunlar gəlib fikirləşərlər ki, bacımızı necə quylu-
yaq? Bir xurcun götürərlər, bir tayına qızıl doldurarlar, bir tayına
da bu qızı qoyarlar. Salarlar atın üstünə, ötürərlər çölə, bu qız,
bu da pul!
Padşah çıxmışdı şikara, görər bir atın üstündə bir xurcun
qızıl, bir də qız var. Götürər padşah bunu aparar. Min könüldən
ölüyə vurular. Həkimlər deyər:
– Yeddi hovuz süd ver doldursunlar. Bunu, bu yol basarlar
bir hovuza, bir az qalar, ordan o biri hovuza. Axırda yeddinci
hovuza salıb götürərlər. Qız bir az ayılır, düzəlir. Narxatın dirilir.
Padşah bunu alır. Bir ildən sonra Narxatının bir cüt oğlu olur.
Uşaqlar bir az böyümüşdü, gündə gedərdilər padşaha salama.
Yenə bir gün Narxatının nənəsi gedir divin yanına. Deyir:
– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, ağa div gözəl!
80
Div deyər:
– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, Narxatın gözəl!
Deyər:
– Vay, mən Narxatını öldürdüm də, əl çəkmədin.
Deyər:
– Ölməyib, indi padşahın arvadıdı, bir cüt də oğlu var.
Bu nənə, bu yol durar gələr, az gələr, çox gedər, gələr bu
padşahın evini tapar. Deyər ki, mən Narxatının nənəsiyəm.
Bir gün qalar, qız deyər padşaha:
– Mən nənəmdən qorxuram, saxlamayın burada!
Padşah deyər:
– Qız, nənəndi da! Nəyindən qorxursan?
Gecə bu yol yatmışdılar. Qızın nənəsi durar uşaqların iki-
sinin də başını kəsər. Pıçağı da gətirər qoyar Narxatının cibinə.
Səhər olar görərlər ki, bu uşaqlar padşaha salama gəlməyib.
Padşah adam göndərər ki, uşaqlar gəlməyib. Gələrlər, görərlər
uşaqların başın kəsiblər. Da, Narxatın da bilməz ki, pıçağı da
qoyublar cibinə. Bu yol Narxatının nənəsi deyər ki, hamının
cibini axtarın, hər kimin cibindən qanlı pıçaq çıxsa bilin o
kəsibdi. Hamının cibini axtararlar. Heç kimdən pıçağ çıxmaz.
Bu yol deyərlər ki, axı Narxatının da cibini axtarın.
Deyərlər niyə? Ana da balasının başını kəsər?
Padşah deyər:
– Axtarın!
Axtararlar. Bunun cibindən qanlı pıçaq çıxar. Padşah qızın
gözlərini çıxartdırar, uşaqların da ölüsünü verər bunun qucağına,
onu şəhərindən xaric elər.
Bu gedər pirə, yer tapar, gedər pirdə ağlar, ürəyi pis olar.
Yuxuda görər ki, bir nəfər gəlir. Buna deyir:
– Yenə ağlayırsan?
Deyər:
– Da niyə ağlamayım? Bir cüt uşağımın başını kəsiblər,
padşah özümün gözlərini çıxartıb, gəlib qalmışam burada.
81
Yuxuda görən adam əlini çəkər bunun gözlərinə, uşaqları-
nın da başına, bir ovuc torpaq tökər, deyər:
– Dur ayağa, sənə heç nə olmayıb!
Bu, bu yol yuxudan ayılar, görər uşaqları pirin eyvanında
oyan-buyana qaçırlar, özünün də gözləri düzəlib. Baxıb görər
ətəyindəki torpaq da olub cəvahirat, qızıl. Durar bu yol uşaq-
larını da götürər gedər çöldə bir dam düzəldər. Cəvahiratı da
xərclədikcə azalmırdı. Nə qədər idi, elə o qədər də qalırdı.
Narxatın uşaqlarını qoyar məktəbə. Uşaqlar bir az böyü-
müşdü, dərs oxuyurdular. Götürər çöldə bir imarət saldırar nə
gözəllikdə, yüz dəfə padşahınkından artıq. Bir kərpici qızıldan,
bir kərpici gümüşdən.
Uşaqlar çıxarmışlar çöldə-zadda oynarmışlar. Padşah oraya
şikara-zada gedəndə uşaqları, imarəti görərmiş. Gündə buradan
keçəndə deyərmiş:
– Vəzir, bu imarət görəsən kimindi, bu cür düzəldiblər?
Padşah uşaqları çox sevirmiş. Gəlib keçəndə dindirərmiş
ikisini də. Narxatın uşaqlara tapşırmışdı ki, padşah sizi dindi-
rəndə, sarmaşın ona ki, gəl, gedək bizə.
Bir
82
Uşaqların anası öyrətmişdi: “Qızıl çay qaşığını aparın salın
padşahın başmağının içinə”.
Bunlar durarlar getməyə, uşaqlar deyir:
– Axtaracayıq!..
Hamını axtararlar. Padşahın başmağının içindən qaşıq
çıxar. Narxatın da durmuşdu pərdə dalından qulaq asırdı.
Vəzir deyər:
– Oğlan, padşah da oğurluq elər?
Narxatın deyər?
– Bəs ana da balasının başını kəsər?
Vəzir deyər:
– Bu nə sözdü?
Bu vaxt Narxatın pərdə dalından eşiyə çıxıb deyər:
– Bəs bunlar sənin oğlanlarındı, mən də sənin arvadın
Narxatınam.
Açar başının qəziyyəsini nağıl elər padşaha. Padşah onun
nənəsini tapıb öldürər, o divi də. Yeyər, içər, mətləbinə yetişər.
KÜP QARISI
Bir padşah vardı, bunun bir oğlu vardı. Padşahın arvadı
vurular öz oğluna. Oğlu deyər ki, sən mənim anamsan. Bu arvad
qəbul eləməz.
Oğlan deyər:
– Gedərəm padşaha deyərəm.
Bu arvad görər bu cürdü, tez gedər padşaha deyər.
– Oğlun mənə əl atır.
Padşah da deyər:
– Cəllad gəlsin, bu oğlanın boynun vursun.
Vəzir-vəkil deyər ki, qibleyi-aləm sağ olsun, öldürmə, şəhə-
rindən xaric elə.
Bu, oğlana bir at verər, şəhərindən xaric elər. Oğlan gedər
çöldə bir köhül var idi, orada qalar. Gedərdi gündüz şikar elərdi,
83
gətirərdi, orada yatardı. Bir gün bir dana tülkü keçirdi. Görər
burada leş- zad vardı. Oturar, bunları yeyər, deyər:
– Hətmən, burada adam- madam vardı.
Getməz qalar orada. Axşam olar, oğlan gələr, görər bir dana
tülkü var, bir az özü yeyər, bir azın da verər bu tülküyə. Bir gün
də bir qurd keçirdi, görər tülkü oturub, deyər:
– Tülkü qardaş, nə oturmusan?
Deyər:
– Neyləyim, ağam var mənim, gətirər verər, mən də yeyərəm.
Deyər:
– Tülkü qardaş, mən də qalım?
Deyər:
– Qal da!
Axşam oğlan gələr, görər bir dana qurd var. Öz-özünə deyər:
Bu canavar hardan yığışar?
Yenə vurduğu ovdan bir az özü yeyər, bir az verər onlara.
Bir gün də bir dana it keçirdi. Görər tülküynən qurd oturublar.
Deyər:
– Tülkü qardaş, qurd qardaş, nə oturmusuz?
Deyərlər:
– Neyliyək? Bizim ağzımız var. Gətirər, verər, biz də yeyərik.
Deyər:
– Mən də qalım?
Deyərlər:
– Qal da!
Axşam oğlan gələr görər bir dana it var. Sabah çox şikar elər,
gətirər ki, bu heyvanlar məni dağıdar, qoy qarınların doyurum.
Bir gün yenə bir dana qaraquş keçirdi göydən. Görər
tülküynən qurd, bir də it oturublar. Deyər:
– Tülkü qardaş, qurd qardaş, it qardaş, nə oturmusuz?
Deyərlər:
– Neyliyək, bizim ağzımız var, o gətirər, biz də yeyərik.
Deyər:
– Mən də qalım?
84
Deyərlər:
– Qal da!
Axşam yenə oğlan gələr, görər bir dənə qaraquş var.
Bir gün tülkü durar gedər, bir daşı dığırlada-dığırlada gəti-
rər qoyar altına, deyər:
– Qurd qardaş, it qardaş, qaraquş qardaş, insafdı ki, elə ağa
gətirsin, versin, biz yeyək oturaq?
Deyərlər:
– Neyliyək?
Deyər:
– Neyliyəcəyik, durun gedək padşahın qızını gətirək ağaya.
Deyərlər:
Axı olmaz, biz necə gətirə bilərik?
Tülkü deyər:
– Bir az mıncıqdan, zınqırovdan-zaddan tapın, gətirin,
bağlayın mənim quyruğuma, deyim sizə.
Taparlar, gətirərlər, bağlarlar quyruğuna, bəzərlər, De- yər
mən su gilifindən girərəm, keçərəm içəriyə, it ilə qurd da dursun
qapıda, qaraquş göydə dolansın. Qız çıxanda eşiyə onu götürər
qaçar.
Durarlar, gedərlər padşahın qızının həyətinə. İtlə qurd durar
qapıda, qaraquş göydə. Tülkü gilifdən girib başlar həyətdə
oynamağa. Kəniz bunu görər, gedər xanıma deyər:
– Xanım, bir dana şey gəlmiş, elə oynur ki...
Xanım çıxar həyətə, ona baxanda qaraquş qızı götürüb uçar.
İtlə tülkü qaçarlar. Gətirərlər qızı qoyarlar köhülə. Qız görər bir
dana köhüldə canavar, bikef- məyus oturubdu. Axşam olar,
görər tülkü-zad hamısı getdilər.
Ağa görər bu gün tülkü, it pişvaza gəliblər. Tülkü düşər
qabağa oynaya-oynaya gələr. Oğlan gələr görər ki, köhüldə bir
qız. Deyər:
– Qız, sən hara, bura hara?
Deyər:
– Bunlar gətiriblər, qoyublar bura.
85
Padşaha xəbər gedər ki, qızını quş götürdü apardı. Padşah
bir qarı tapar. Bir gün qarıya pul verər ki, gedib qızı tapıb gətirə.
Qarı gətirər küpü quylar çölün bir tərəfində, gələr oturar
oğlanın yolu üstə. Oğlan gələndə deyər:
– Oğul, karvanla keçirdim, düşüb qalmışam yolun üstün- də.
Oğlan deyər:
– Olsun qarı nənə, mənim bir xanımım var, aparram, sən
onunla həmsöhbət olarsan.
Səhər olar, bu oğlan yenə durar gedər. Qarı deyər:
– Qızım, bu çölü heç gəzmisən?
Qız deyər:
– Yox, qarı nənə!
Qarı deyər:
– Dur qızım, bu çölü bir dolanaq.
Çıxarlar bu çölü dolanmağa. Yetişərlər qarının basdırdığı
küpün yanına. Qız deyər:
– Qarı nənə, bu nəmənədi?
Qarı deyər:
– Nə bilim, qızım əyil, bir bax gör!
Qız əyilib baxanda qarı itələr bu qızı basar küpün içinə, ağ-
zını bağlar, özü də oturar üstündə. Qalxar göyə, aparar padşaha.
Axşam oğlan gələr, yetişər, görər bu gün tülkü başın tutub
yatıbdı. Girər görər ki, nə qarı var, nə qız. Öz-özünə deyər:
Ona görə bu tülkü mənə əgri-əgri baxırdı, ha! Köpəgin qızı,
qarı!...
Yenə bir-iki gün keçər. Tülkü görər ki, ağaları çox bikefdi.
Yenə gedər daşı dığırlada-dığırlada gətirər, qoyar altına, deyər:
– Qurd qardaş, it qardaş, qaraquş qardaş, bilirsiz, nə var?
Deyərlər:
– Yox!
Deyər:
– Allaha xoş getməz ki, ağa gəlib bu cür bikef otursun.
Deyərlər:
– Nə eliyək?
86
Deyər:
– Gedək qızı gətirək.
Yenə gedər. Tülkünün quyruğuna bir zınqrovdan-mınqrov-
dan bağlarlar, durarlar, gedərlər. Yenə itlə qurd kəsər qapını,
qaraquş göydə dolanar. Tülkü keçər, gedər içəri. Bu qızın kəni-
zini dəgişmişdilər. Ayrı kəniz qoymuşdular yanına. Kəniz çıxar
həyətə, görər tülkü həyətdə oynayır. Deyər:
– Xanım, bir dana əntiqə şey gəlib, elə qəşəng oynur ki!...
Qız baxar, görər ki, tülküdür. Gedər qiymətdə ağır, vəzndə
yüngül bir şey- mey götürər, çıxar həyətə. Çıxcaq qaraquş bunu
qamarlayıb götürər, gedər. Tülkü tez su gilifindən çıxar qaçar.
Gətirərlər qızı, qoyarlar köhülə.
Axşam olar, ağanın gəlmək vaxtı çatar. Tülkü deyər:
– Qurd qardaş, it qardaş, qaraquş, gedək ağanı gətirək!
Ağa görər ki, bəli, bu gün yenə tülkünün kefi sazdı, hamı
gəlib pişvaza. Gələr görər ki, qız köhüldədi, qızdan soruşar. Qız
deyər:
– Bu küpəgirən qarı məni apardı.
Beş-on gün keçər. Padşah qoşun çəkər bu oğlanın üstünə.
Qız çıxar köhülün üstündən baxar görər ki, qoşun düşüb oğlanın
yolu üstə. Tülkü görər ki, bu qız bikef oldu. Durar baxar görər
ki, bəli, qoşun düşübdü ağanın yolu üstə. Daşı dığırlada-
dığırlada gətirər qoyar altına, deyər:
– Qurd qardaş, it qardaş, qaraquş qardaş, durun gedək ağanı
gətirək!
Bunlar durarlar gedərlər. O qədər gedərlər ki, oğlanı görər-
lər. Oğlan görər ki, onlar bugün çox uzaqdan gəliblər. Deyər:
– Görərsən, bu gün nə var ki, bunlar buracan gəliblər?
Tülkü düşər qabağa, ayrı yoldan gətirər oğlanı. Oğlan gələr
görər ki, qız bikefdi. Soruşar:
– Nə olub?
Qız deyər:
– Bə, dədəm qoşun çəkib, bə sən necə gəldin?
Oğlan deyər:
87
– Məni tülkü ayrı yoldan gətirib.
Deyər:
– Da, bizimki buracandı, gecəni
a
88
saz çalır, bir tərəfindən işıq gəlir. Qaravəl Qara Məmməd əl
elədi tüfəngə, düzəltdi, şaqqıldadıb, bir güllə canavara vurdu. O
dəqiqə canavar düşdü Qaravəl Qara Məmmədin qabağına.
Qaravəl Məmməd öz-özünə dedi:
– Hələlik bu da bəsdi. Aparaq qoyaq evimizə, işığında
oturaq, sazı əlindən alaq.
Qapıya yetişib döydü. Qarı səsləndi:
– Adam, nə adamsan?
Dedi:
– Mənəm, aç, nənə.
Qarı acıqlanıb dedi:
– Get, köpək oğlu!... Nə tez qayıtdın? Get, özünə güzəran
qazan. Qapını açmaram.
Qaravəl Qara Məmməd dedi:
– Aç, nənə, bir şikar eləmişəm ki, bir yanında saz çalır, bir
yanından işıq gəlir. Daha çıraq yandırmayacaqsan.
Qarı qapını açdı. Qaravəl Qara Məmməd canavarı sürüdü
içəri. Otağın bir guşəsində yer elədilər. Qaravəl Qara Məmməd
dizin dizinin üstünə aşırıb istədi dincini alsın. O saat gördü qapı
döyüldü. Demə, bəs bir qarı Qaravəl Qara Məmmədi görüb pad-
şaha xəbər aparıb ki, ey padşah, taxtın tabut olsun, ürəyin qanla
dolsun, nə oturmusan. Qaravəl Qara Məmməd elə bir canavar
şikar edib ki, bir yanında saz çalır, bir yanından işıq gəlir. Elə
bir canavardı ki, sən kimi şaha layiqdi, nəinki o cür hisli dama.
Şah da adam göndərdi ki, Qaravəl Qara Məmmədi gətir-
sinlər. Qaravəl Qara Məmməd yola düşdü, gedib şahın evinə
çatdı. Şah dedi:
– Şikarında gətirdiyin canavar bizim kimi şaha layiqdi, nə
ki qoyula o cür hisli dama. Get, onu gətir mənə!
Qaravəl Qara Məmməd əlini gözü üstə qoyub dedi:
– Həlbət ki, Sizə layiqdi, indicə gedib gətirrəm.
Qaravəl Qara Məmməd o saat gedib canavarı gətirdi. Şah
fikirləşdi ona layiq ənam nə ola bilər. Heç zad tapa bilməyib
vəzirə dedi:
89
– Vəzir, ona layiq bir ənam hazırla.
Vəzir dedi:
– Qibleyi-aləm sağ olsun, bu gün heç, sabah gəlsin ona
ənam verim.
Vəzir getdi evə. Başında bir baba taskülahi var idi. Qoydu
qabağına, dedi:
– Ey baba taskülah, başına dolanım, bu nə iş idi mən
düşdüm? Bu küçük oğlu keçəl hardan tapıldı? Axı, mən necə
vəzirlikdən əl çəkim. Verim bir adama oxşamaz keçələ? Mənə
bir tədbir tök işim düzəlsin.
Onda gördü baba taskülahdan bir səs gəldi:
– Ey vəziri-külli-əzəm, heç özünə toz qondurma. Bu iş su
içimdi. Sabah keçələ deyərsən, gedər qırx madyan südü gətirər.
Daha onunki ona dəyər.
Vəzir baba taskülahı götürüb iki əlli qoydu iki qaşının
üstünə. Səhər tezdən gün çıxar-çıxmaz, şah geyinməmiş qondu
onun qapısına. Padşah dedi:
– Nə var?
– Şaha, bu gecə bir yuxu görmüşəm, gəldim onu deyim.
– Nə yuxu?
– Bəs eşit ki, gecə yuxuda gördüm Qaravəl Qara Məmməd
gedib, qırx madyan südü gətirib. Şah, onu göndər getsin gətirsin.
Padşah gülüb dedi:
– Vəzir, bu nə sözdü? Mənim qoşunum qırılıb, qırx madyan
südü gətirə bilməmişəm, o, necə gətirəcək.
Vəzir dedi:
– O, əvvəl şikarında bir elə heyvan şikar elədi ki, bir
yanında saz çalar, bir yanından işıq gələr, elə onu da gətirər.
Padşah dedi:
– Vəzir, mən ölüm?
Dedi:
– Sən öləsən!
Əmr oldu, Qaravəl Qara Məmməd hazır oldu.
Şah dedi:
90
– Gedərsən, qırx madyan südü gətirərsən, onda ənam
verəcəm.
Qaravəl Qara Məmməd öz qəlbində dedi:
– Qadam sənə də, vəzirliyinə də! Evin xarab olsun, məni
hara göndərirsən?
Amma üzə salmayıb dedi:
– Gətirərəm.
Keçəl Qaravəl Qara Məmməd gəldi evə, dedi:
– Nənə, dur, çörək bağla görək.
Dedi:
– Hara?
Dedi:
– Şah göndərir gedim qırx madyan südü gətirim.
Qarı dedi:
– Oğul getmə. Vəzir istəyir səni ölümə verə. Onu helə- helə
adamlar gətirə bilməyib, sən necə gətirəcəksən?
Keçəl dedi:
– Ölsəm də, qalsam da, gərək gedəm gətirəm.
Qarı dedi:
– İndi ki, elə oldu, get padşaha deginən qırx tuluq şərab,
qırx yük pambıq versin, gəl, mən deyim necə get.
Qaravəl Qara Məmməd üz qoydu padşahın evinə tərəf.
Şeyləri alıb qayıtdı.
Qarı dedi:
– Oğul, bunları götürüb gedərsən. Çox gedəndən sonra yeti-
şərsən bir dəryanın qırağına, orada pambıqdan bir hovuz düzəl-
dərsən. Şərabı tökərsən onun içinə. Özün də yüz qədəmlikdə bir
çuxur qazıb gizlənərsən. Az keçər, çox keçər, onda görərsən ki,
hava qaranlıqlaşdı, göy şaqqıldadı, dərya təlatümə gəldi, su
aralandı, dəryadan hezar bir bala dağ təkin heyvan çıxdı.
Dalında otuz doqquz balası. Onlar üz qoydular çimənə sarı.
Orada çox otlayıb qayıdarlar dərya qırağına, su içməyə. Amandı,
oğul, onda özünü görsətmə. Qırx madyan hovuza yetişər. Şərabı
iyləyib gedər. Yenə də az-çox otlayıb, gələrlər su içməyə. Bu
91
dəfə də içməzlər. Üçüncü dəfə də. Day susuzluqdan amanları
kəsilmiş, başların soxarlar şərabın içinə doyunca içərlər. Onda
sən quş kimi qalxıb minərsən qabaqdakı madyanın üstünə. Bir
yumruq qaşqasından vurarsan, özü üz qoyar bu yana sarı. Daha
balalarıynan işin olmaz. Onlar özləri dalınca gələcəklər.
Keçəl Qaravəl Qara Məmməd belinə çörək bağlayıb çəkdi
çustun dabanın, qırdı yerin damarın, dərələrdən yel kimi,
təpələrdən sel kimi, badi- sərsər kimi, baş yastığa, göz yuxuya
verməyib, gəldi çatdı dərya qırağına. Bir yekə hovuz tikdi, özü
də bir kənar guşədə gizləndi. Az keçdi, çox keçdi, onda gördü
hava qaranlıqlaşdı, göy şaqqıldadı, dərya təlatümə gəldi, su
aralandı, dəryadan bir bala dağ təkin heyvan çıxdı. Dalında otuz
doqquz balası üz qoydular çimənə sarı. Otladılar, susuzdadılar,
gəldilər su içməyə. Hovuzu iylədilər, içməyib tazadan üz
qoydular çəmənə. Üçüncü dəfə daha amanları kəsildi başların
soxdular hovuza. İçdilər, içdilər, kefləndilər. Qaravəl Qara
Məmməd aman verməyib quş kimi daşlandı, oturdu qabağındakı
madyanın belində, bir yumruq qaşqasından yendirib, budu ha
qoyma, otuz doqquz madyan da dalısınca üz qoydu şəhərə sarı.
Qırx madyanı evinə yetirib südündən sağdı, padşaha göndərdi.
Bu tərəfdən eşit ki, bir qarı var idi, padşaha xəbər apardı ki,
taxtın tabut olsun, ürəyin qanla dolsun! Nə oturmusan ki, keçəl
qırx madyanın özün gətirib, ötürüb evinə.
Şah adam göndərdi Qaravəl Qara Məmmədi hazır elədilər.
Əmr etdi ki, qırx madyanı gətirib ötürsün padşahın tövləsinə. Elə
ki, keçəl də qırx madyanı gətirib ötürdü padşahın tövləsinə, pad-
şah vəzirə bildirdi ki, vəzirliyi versin Qaravəl Qara Məmmədə.
Vəzir dedi:
– Şah, mənim sözüm yoxdu, getsin sabah gəlsin vəzirliyi
ona verim.
Vəzir yenə də baba taskülahı qoydu qabağına, dedi:
– Bu küçük oğlu keçəl Qaravəl Qara Məmməd istəyir mə-
nim vəzirliyimi əlimdən alsın. Dünən bir, bu gün iki, o keçəlliyi-
nən istəyir
92
Onda gördü taskülahdan bir səs gəldi ki, qorxma, ey vəzir.
Bu iş su içimdi. Sabah şaha deyərsən Qaravəl Qara Məmmədi
göndərsin, getsin o əjdahanı ki, çoxdandı şaha qənim olub, çoxlu
qoşunun öldürüb onu gətirsin.
Vəzir taskülahı öpüb qoydu iki qaşının arasına. Sabah gün
çıxar- çıxmaz, şah tumanın geyməmiş aldı qapısını.
Padşah dedi:
– Vəzir, xeyir ola, nə xəbər var?
Dedi:
– Şah, yuxu görmüşəm.
Nə yuxu?
– Dünən yuxuda gördüm ki, keçəl Məmməd gedib əjdahanı
gətirib. Çağır getsin gətirsin.
Padşah dedi:
– Vəzir, bu nə sözdü? Mənim qoşunum qırılıb, əjdahanı
gətirə bilməyib, indi o, necə gətirəcək?
Vəzir dedi:
– Şah, sən bilmirsən, bir adam ki, əvvəl şikarında elə bir
heyvan şikar elədi ki, bir yanında saz çalındı, bir yanından işıq
gəldi, qırx madyanı otuz doqquz balasınan tutub gətirdi, elə
əjdahanı da gətirə bilər.
Padşah dedi:
– Mən ölüm?
Vəzir dedi:
– Sən öləsən!
Qaravəl Qara Məmmədi çağırdılar. Padşah dedi:
– Qaravəl Qara Məmməd, bir sözüm var. Onu da yerinə
yetirsən, daha vəzirlik səninkidi. Gedirsən filan yerdəki əjdahanı
öldürürsən öldür, öldürmürsən, diri tut gətir mənim yanıma.
Qaravəl Qara Məmməd öz- özünə dedi:
Qadam olsun sənə də, vəzirliyinə də. Evin xərab olsun, və-
zir. Daha iş qaldı mənim başıma gətirməyəsən?
Gəldi evə, nənəsinə dedi:
– Çörək bağla görək, yenə iş çıxdı.
93
Qarı dedi:
– Oğul, bu yol hara gedirsən?
Dedi:
– Şah göndərir ki, gedim əjdahanı gətirim.
Qarı dedi:
– Oğul, gəl bu daşı ətəyindən tök? Onu gətirmək hər
adamın işi deyil. Vəzir istəyir səni ölümə göndərə.
Qara Məmməd dedi:
– Ölsəm də gedəcəyəm, qalsam da! Nənə, bir yol bilirsən
öyrət.
Qarı dedi:
– İndi ki belə oldu, bil ki, əjdaha dərin bir dərənin təkində
yatıb. Altmış arşın uzunluğudu. Sən çox gedəndən sonra bir uca
dağa yetişəcəksən. Qalxarsan dağa, görərsən. Hər nə quş gəlir,
heyvan gəlir, daş gəlir, çör-çöp gəlir, hamısı dolur dərənin təki-
nə. Amandı, oğul, onda dərəyə düşməzsən. Gözləyərsən ki, hər
zad öz yerində qala. Onda ki, gördün quş göydən uça-uça gedir,
daşlar daha dərəyə tökülmür, demək, əjdaha yuxulayıb. Tez yü-
yürərsən dərəyə, əjdahanı görərsən ki, yatıb qaşqasından vurub,
əjdahanı öldürüb, götürüb gələrsən. Amandı, oğul, qabaqca
dərəyə girmə ki, sən də quşlar, daşlar kimi gurup-guruppaz ge-
dərsən əjdahanın kamına.
Qaravəl Qara Məmməd əlin qoydu gözünün üstünə. Belinə
çörək bağladı, çəkdi çüstün dabanın, qırdı yerin amanın, dərə-
lərdən yel kimi, təpələrdən sel kimi, badeyi-sərsər kimi, baş yas-
tığa, göz yuxuya verməyib, gəldi çatdı bir uca dağ ətəyinə. Da-
yanmayıb, dırmaşdı dağın kəlləsinə. Nə gördü? Gördü... Paho!
Qəribə aləmdi: hər nə göydən keçər, hər nə daş var, çör- çöp var,
hamısı ayaq tutub, baş tutub tökülür dərənin təkinə. Bildi əjdaha
oyaqdı. Vaxt o vaxt oldu ki, hər zad öz yerin tutdu. Bu yol üz
tutdu dərəyə, yetişdi əjdahanın bərabərinə. Gördü əjdaha nə
əjdaha, elə bil dağ idi, böyrü üstə durub. Qaşqasın nişanə alıb
vurdu. Birin də, ikisin də. Əjdaha nərə çəkdi, buradan ora kimi
süründü, düşdü qaldı. Keçəl yeridi qabağa. İndi də bilmirəm,
94
onu nə cür şaha gətirdi, özü bilər. Ancaq gətirdi, saldı padşahın
qapısına, dedi:
– Götür, düşmənin belə olsun.
Vəzirin əli girdi ürəyinə.
Padşah dedi:
– Vəzir, da bu dəfə bunu əliboş göndərmək olmaz. Gərək
vəzirliyini ona verəsən.
Vəzir dedi:
– Qibleyi-aləm sağ olsun, mənim sözüm yoxdu. Getsin
sabah gəlsin verim.
Yenə gecə vəzir taskülahı qoydu qabağına, dedi:
– Ey mənim taskülahım, küçük oğlu keçəlin gözü mənim
vəzirliyimdədi. Dünən bir, bu gün iki, istəyir vəzir ola. Heç
demir ki, mən keçəl babaya vəzirlik nə yaraşar? Ey mənim
taskülahım, tədbir tök, məni qurtar.
Onda gördü taskülahdan bir səs gəldi:
– Ey vəziri- gülli- əzəm, heç qorxma. Bu iş mənim əlimdə
su içimdi. Sabah şaha deyərsən ki, keçəli göndərsin Firəng
şahının qızını gətirməyə.
Vəzir sevindi. Taskülahı öpüb qoydu iki qaşının arasına.
Sabah səhərçağı xoruz banından ulduzlar gedəndən sonra qondu
padşahın qapısına:
– Şah, yuxu görmüşəm.
– Nə yuxu?
– Şah, gecə yuxuda gördüm ki, keçəl gedib, Firəng padşa-
hının qızını gətirib. Göndər gedib gətirsin. Bu fürsət ələ düşməz.
Padşah güldü, dedi:
– Vəzir, nə deyirsən? Mənim qoşunum onu gətirə bilməyib,
Qaravəl Qara Məmməd, bir keçəlin birisi necə getsin gətirsin?
İnsaf da yaxşı şeydi!
Vəzir dedi:
– Şah, elə xəyal eləmə. Bir adam ki, əvvəl şikarında elə bir
heyvan şikar elədi ki, bir yanında saz çalındı, bir yanından işıq
gəldi, qırx madyanı, əjdahanı gətirə bildi, elə bunu da eyləyə bilər.
95
Padşah dedi:
– Vəzir, mən ölüm?
Dedi:
– Sən öləsən!
Qaravəl Qara Məmməd təzəcə yuxudan ayılmışdı ki, qapı
döyüldü.
Qarı dedi:
– Oğul, dur, gör bu yol nə aş bişiriblər?
Uzun sözün qısası keçəl gedib, qapıdan vəziyyəti öyrənib
dedi:
– Nənə dur çörək bağla, yenə gedər oldum. Şah əmr eləyib
gedəm Firəng padşahının qızın gətirəm.
Qarı dedi:
– Oğul, getmə, vəzir səni ölümə göndərir, o qızı hələm-
hələm igidlər gətirə bilməyib.
Qaravəl Qara Məmməd dedi:
– Ölsəm də gedəcəyəm, qalsam da. Yol bilirsən öyrət.
Qarı dedi:
– Bala mən bir yol bilmirəm, özün get, səni Allaha
tapşırdım.
Qaravəl Qara Məmməd belinə çörək bağlayıb çəkdi çustun
dabanın, qırdı yerin damarın, dərələrdən yel kimi, təpələrdən sel
kimi, badeyi-sərsər kimi baş yastığa, göz yuxuya verməyib, az
getdi, çox getdi, iynə yarım yol getdi, yetişdi dərya qırağına,
gördü bir adama oxşamaz, adam kimi başın salıb dəryaya
qurtum-qurtum su içir, hər qurtumunda dəryanın suyu qarış
yarım aşağı düşür. Qaravəl Qara Məmməd mat qaldı. Dedi:
– Küçük oğlu, bu haranın su içməgidi?
Div başını qavzadı, dedi:
– Küçük də oğlu, it də oğlu, bunu mənə çox görmə. Onu
ona çox gör ki, Qaravəl Qara Məmməd əvvəl şikarında bir
heyvan şikar eyləyib ki, bir yanında saz çalır, bir yanından işıq
gəlir. Mən onu görsəm, beləsinə qul olaram.
Keçəl Qaravəl Qara Məmməd sevincək gülüb, dedi:
96
– Gədə, elə mənəm da!
Dedi:
– Sən Allah?!
Dedi:
– Vallah!
Qaravəl Qara Məmməd dəryanın suyun qurudanı özünə qul
etdi, yola düşdülər. Az getdilər, çox getdilər, iynə yarım yol
getdilər. Bir adama oxşamazın birinə yetişdilər, gördülər neçə
dəyirman daşı hər biri bir dağ kimi boynunda dolandırır, hər nə
qabağına gəldi vurur, dağıdır. Keçəl dedi:
– Küçük oğluna bax, dəli olub.
Dəyirman daşını fırlandıran durub dedi:
– Küçük də oğlu, it də oğlu, bunu mənə çox görmə. Onu
ona çox gör ki, Qaravəl Qara Məmməd əvvəl şikarında elə bir
heyvan şikar eləyib ki, bir yanında saz çalır, bir yanından işıq
gəlir. Mən onu görsəm, beləsinə qul olaram.
Dəryanın suyun qurudan dedi:
– Gedə, elə bu özüdü da!
Dedi:
– Sən Allah?!
Dedi:
– Vallah!
Qaravəl Qara Məmməd onu da özünə qul eləyib yola
düşdülər. Az getdilər, çox getdilər, iynə yarım yol getdilər, bir
sapand atana yetişdilər. Yekə- yekə daşları qoyurdu sapandla
tulazlayırdı oyan- buyana.
Qaravəl Qara Məmməd dedi:
– Küçük oğlu, bir sapandını saxla görüm, nəçisən! O nə cür
sapand atmaqdı?
Sapand atan dayandı, dedi:
– Küçük də oğlu, it də oğlu, bunu da mənə çox görmə. Onu
ona çox gör ki, Qaravəl Qara Məmməd əvvəl şikarında elə bir
heyvan şikar eləyib ki, bir yanında saz çalar, bir yanından işıq
gələr. Mən onu görsəm, beləsinə qul olacağam.
97
Dedi:
– Gədə, elə bu özüməm də!
Dedi:
– Sən Allah?!
Dedi:
– Vallah!
Keçəl Qaravəl Qara Məmməd onu da özünə qul edib, baş
aldılar getməyə. Neçə mənzil gedəndən sonra yetişdilər bir
adama oxşamazın birinə. Gördülər bir qulağın altına, bir qulağın
üstünə salıb yatıb.
Keçəl dedi:
– Küçük oğlu, bu haranın qulağıdı, salmısan alt- üstünə?
Qulağı uzun ayılıb dedi:
– Küçük də oğlu, it də oğlu, bunu mənə çox görmə ki, bir
qulağım altımdadı, bir qulağım üstümdə. Özüm də ağacdan dörd
ağaca hər nə danışsalar, eşidirəm. Onu ona çox gör ki, Qaravəl
Qara Məmməd əvvəl şikarında elə bir heyvan şikar eləyib ki, bir
yanında saz çalır, bir yanından işıq gəlir. Mən onu görsəm,
beləsinə qul olacağam.
Dedi:
– Gədə, elə bu mənəm də!
Dedi:
– Sən Allah?!
Dedi:
– Vallah!
Qaravəl Qara Məmməd onu da özünə qul eləyib üz qoydu-
lar getməyə. Az-çox gedəndən sonra yetişdilər Firəng padşahı-
nın məmləkətinə. Darvazalar bağlanmışdı, neçə qarovul oyan-
buyanda durmuşdular. Firəng şahı oturmuşdu qəsrdə, bir anda
gördü, oho, qoşunları gəlir. O dəqiqə xəbər yetişdi ki, taxtın
çevrilsin, ürəyin qanla dolsun, nə oturmusan. Dörd adama bən-
zəməz, dilbilməz kəsib darvazanın qabağını deyir:
– Şahın qızını aparacağıq.
Şah dedi:
98
– Gedin gətirin.
Dəyirman daşını dığırladan düşdü qabağa, üz qoydular
şahın qəsrinə. Şah dedi:
– Gedin sabah gəlin, danışaq.
Bu tərəfdən də vəziri çağırıb dedi:
– Bunlarla başarmaq olmaz. Ver car çəksinlər ki, məmə ye-
yəndən pəpə yeyənəcən mənə qonaqdılar. Özün də aşpazbaşıya
de ki, qırx qazan plov bişirsin, qırxıncısına zəhər qatsın, verək
bunlara, yesinlər, ölsünlər.
Bu tərəfdən Qaravəl Qara Məmmədgil oturmuşdular, birdən
qulağı uzun qəhqəhə çəkib güldü. Dedilər:
– Gədə, nə var? Dəli oldun?
Dedi:
– Yox, şahla vəzir bizə aş bişirirlər.
Dedilər:
– Nə aşı?
Dedi:
– İstəyirlər bizə zəhər verib öldürsünlər.
Dəryanın suyun qurudan dedi:
– Görərik.
Sabah oldu. Məmə yeyəndən pəpə yeyənəcən doldular şa-
hın qəsrinə. Qaravəl Qara Məmməd qullarınan gəldi əyləşdi.
Qaravəl Qara Məmməd dedi:
– Padşah, icazə ver, mənim aşpazbaşım da getsin aşpazxa-
naya baş çəksin.
Padşah dedi:
– Eybi yoxdu, getsin.
Keçəl dəryanın suyun qurudanı göndərdi. Aşpazbaşı qırx
qazan düyünü dəmləyib, qırxıncısını zəhərləyib, əl beldə, dəs-
mal çiyində dayanmışdı. Dəryanın suyun qurudan dedi:
– Aşpazbaşı, mən də Qaravəl Qara Məmmədin aşpazbaşı-
yam, icazə versən qazanlara baş çəkərəm.
99
Sonra keçdi əvvəlinci qazanın başına. Ağzını açıb aşpaz-
başıya əl elədi, qazanı siyirib qoydu ağzına, uddu. Di, o birisi, di
bu birisi, qırx qazanın düyüsünü yedi. Aşpazbaşı dedi:
– Düyülər necə bişib?
Dəryanın suyunu qurudan dedi:
– Çox gözəl!
Sonra keçdi oturdu yerində. Padşah dedi plovu gətirsinlər.
Aşpazbaşı yeridi qabağa. Qazanın ağzını götürdü. Gördü dərman
üçün bir dənə düyü qalmayıb. O qazan, bu qazan, qırx qazandan
heç nə tapa bilmədi. Əli girdi ürəyinə . Padşah xəbər göndərdi.
Bildi ki, bu iş keçəlgilin işidir. Hirsindən dil- dodağın gəmirdi.
Hərəni bir dillə yola saldılar ki, bu günkü qonaqlıq qaldı
sonraya. Qaravəl Qara Məmməd də qullarını götürüb getdi.
Padşah dedi:
– Vəzir, qaldıq bu dələduzların əlində. Tədbir tök.
Vəzir dedi:
– Şah, de polad hamamı qızdırsınlar. Onları dolduraq ora,
qapıları bağlayıb, bacadan o qədər su tökək ki, boğulsunlar.
Padşah dedi:
– Vəzir, yaxşı fikir eləmisən.
Keçəl qullarla əyləşmişdi. Birdən qulağı uzun qəhqəhə
çəkib güldü. Dedilər:
– Gədə, nə var? Dəli olmusan?
Dedi:
– Yox dəli olmamışam, vəzir bizə aş bişirir.
– Nə aşı?
– Bizi salacaqlar polad hamama, su töksünlər boğulaq.
Dəyirman daşı dığırladanla dəyirman suyu qurudan dedi:
– Görərik!
Sonra dəyirman daşı dığırladan dedi:
– Mən daşlarımı da aparacağam!
Sabah padşah adam göndərdi, beşini də dəvət elədilər polad
hamama. Qapıları bağladılar. Hamamın üst bacasını açdılar. Şar-
şor su tökdülər. Dəyirmanın suyunu qurudan necə ki, ağzın açdı
100
bacanın altına qoymadı bir damcı su dama. Çox vaxtdan sonra
üzün tutdu dəyirman daşı dığırladana, dedi:
– Çatdadım axı! O daşları hansı günə saxlamısan?
Bu söz ağzından çıxan kimi başladı dəyirman daşı
oynatmağa. Hamamın polad daşları çat bağladı, baca açıldı.
Dəyirmanın suyunu qurudan necə ki, ağzını dayadı puf elədi,
Firəng padşahının məmləkətinin yarısını sel götürdü. Xəbər
getdi Firəng padşahına ki, taxtın tabut olsun, ürəyin qanla
dolsun, nə oturmusan ki, məmləkətinin yarısını sel götürübdü.
Bir dənə qızından ötrü niyə öz xalqını ölümə verirsən ? Qızını
ver, götürsünlər getsinlər, yaxamız qurtarsın.
Firəng padşahı axırda çarəsiz qalıb Qaravəl Qara Məmmədi
çağırıb dedi:
– Bu qız, bu da siz, götürün gedin.
Qaravəl Qara Məmməd qızı kəcavəyə mindirib, dörd qul
yanında yola düşdü. Mənzil teyyi-mənazil gəldilər öz şəhərlə-
rinə. Adam göndərib şaha xəbər verdi ki, Firəng padşahının
qızını gətirdim, qabağa çıx.
Padşah əmr elədi, qoşun atlandı, çalhalnan qabağa çıxdılar.
Qaravəl Qara Məmməd şəhərə varid oldu. Qızı bir baş apardı öz
evinə, padşahı saymadı. Xəbər çatdı padşaha ki, evin yıxılsın,
anan mələr qalsın nə oturmusan ki, keçəl Firəng qızını özünə
çıxdı. Padşah adam göndərdi ki, Qaravəl Qara Məmməd tez qızı
gətir mənə. Elə bir qız mənim kimi şahlar
z
101
Vəzir dedi:
– Tədbir yoxdu. O küçük oğlu keçəl hər nə istəsə elər,
yaxşısı budu başımızı götürüb, qaçaq gedək bir ayrı yerə.
Durdular təl-tələsik yır-yığış eləyib şəhərdən çıxdılar. Keçəl
də taxta əyləşib, nənəsini də özünə vəzir elədi. Sonra yeddi gün,
yeddi gecə toy tutub şadmanlıq elədi. Firəng padşahının qızını aldı.
Dostları ilə paylaş: |