Uçot haqqinda bəZİ anlayişlar



Yüklə 41,17 Kb.
səhifə5/5
tarix02.01.2022
ölçüsü41,17 Kb.
#44848
1   2   3   4   5
Dərs 1

Aktivlər

Məbləğ

Passiv

Kapital və öhdəliklər

Məbləğ

1.Avadanlıq

2.Kassa
3.Material ehtiyatları

4.Kassa
5.Kassa
Bank hesabı

6.Bank hesabı

7.Mallar
8.İstehsalat hesabı


4200

5500
4100

5500-3000=2500
2500-990=1510
990

990+2100=3090



3250
800

Nizamnamə kapitalı

Nizamnamə kapitalı
Malsatanlar hesabı

Malsatanlar hesabı



Qısamüddətli bank krediti

Malsatanlar hesabı
Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə borclar

4200

4200+5500=9700


4100

4100-3000=1100



2100

1100+3250=4350


800










Hesabın adı

İlk Qalıq

Dövriyyə

Son Qalıq

Debet

Kredit

Debet

Kredit

Debet

Kredit

1.

2.

3.



4.

5.

6.



7.

8.

9.



10.

11.


Avadanlıqlar

Materiallar

İstehsalat hesabı

Mallar


Kassa

Bank hesabı

Alıcılar hesabı

Nizamnamə kapitalı

Qısamüddətli bank krediti

Malsatanlar

Əməyin ödənişi üzrə borc


4200

4100


800

3250


1560

3090


-

-

-



-

-


-

-

-



-

-

-



-

9700


2100

4350


800

4300

-

-



-

-

3690



400

-

-



1500

625


-

-

-



2300

1045


-

-

6400



770

-

-



8500

4100


800

950


465

6780


400

-

-



-

-


-

-

-



-

-

-



-

16100


2870

2850


175

Yekun

16950

16950

10515

10515

21995

21995

Təsərrüfat vəsaitinin tərkibini və hərəkətini uçota almaq üçün nəzərdə tutulan hesablar aktiv hesablardır.

Təsərrüfat vəsaitlərinin əmələgəlmə mənbələrinin vəziyyəti və hərəkətini uçota almaq üçün nəzərdə tutulmuş hesablar kapital və öhdəlik hesabı adlanır.

Aktiv hesablarda ilk solda (Qalıq) və bütün artma debetdə, azalma isə kreditdə yazılır.

Kapital və öhdəlik hesablarında ilk solda (Qalıq) və bütün artma kreditdə, azalma isə debetdə yazılır.
KAPİTAL

Hesablar Planının 3-cü bölməsi kapital adlanır. Bura ödənilmiş nominal (nizamnamə) kapital, emissiya gəliri, geri alınmış kapital (səhmlər), kapital ehtiyatları və bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər) aiddir.



Ödənilmiş nominal (nizamnamə) kapital – Nizamnamə kapitalı təsis sənədlərinə uyğun olaraq təsisçilər tərəfindən təsərrüfat fəaliyyətinin təmin edilməsi üçün nəzərdə tutulan pay qoyuluşların həcmini əks etdirir. Nizamnamə kapitalının vəziyyəti və hərəkəti haqqında məlumatları ümumiləşdirmək üçün hesablar planında 30-cu maddədə 301 №li “Nominal (nizamnamə) kapitalı” və 302 №li “Nominal (nizamnamə) kapitalın ödənilməmiş hissəsi” nəzərdə tutulmuşdur. Təsisedici sənədlərdə göstərilən məbləğ müvafiq hesabın qalığına uyğun olmalıdır. Nizamnamə kapitalını uçota alan hesab üzrə yazılışıar, daha doğrusu, onun artması və azalması yalnız təsisedici sənədlərdə dəyişiklik edildikdən sonra müəyyən edilmiş qaydada aparılır. Nizamnamə fondunun yaradılma qaydası qanunverici və təsisedici sənədlərlə nizamlanır. Müəssisənin fəaliyyət istiqaməti, idarə edilməsi, təsisçilərin hüquqları, gəlirin bölüşdürülməsi, nizamnamədə dəyişikliklər edilməsi, yığıncaqların keçirilmə qaydası, rəhbər işçilərin təyin edilməsi, müəssisənin ləğv edilmə qaydası və s. Təsis müqaviləsində öz əksini tapır. Müəssisənin ali orqanı təsisçilərin ümumi yığıncağıdır. Hər hansı bir qərarın qəbul edilməsi yığıncağın protokolunda qeyd olunur.

Debet__Kredit__Məbləğ__Əməliyyatın_məzmunu'>Debet

Kredit

Məbləğ

Əməliyyatın məzmunu

302
111

223


301
302

302


(10.000)
(5000)

(2000)


1. Təsis sənədlərinə uyğun məbləğdə nizamnamə kapitalı əks etdirilir

2. Təsisçi tərəfindən avadanlıq qoyulub

3. Pul vəsaiti qoyulub


Burada 301 və 302 №li hesabların fərqi – 7.000 manat balansda göstərilir (10.000-5000-2000)

UZUNMÜDDƏTLİ AKTİVLƏR

Uzunmüddətli aktivlər aktivlər hesablar planının 1-ci bölməsində 10-19-cu maddələri əhatə etməklə uçota alınır. Buna müəssisənin mülkiyyətində olan və ya maliyyə icarəsi əsasında istifadə edilən aktivlər aiddir.

Satış məqsədilə saxlanılan və hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində pul vəsaitlərinə çevrilməsi gözlənilən aktivlər uzunmüddətli aktivlərə aid edilmir.

Qeyri-maddi aktivlər – Hesablar Planına uyğun olaraq qeyri-maddi aktivlərin uçotu üçün 10-cu maddədə 101 – Qeyri-maddi aktivlər – Dəyər, 102 – Qeyri-maddi aktivlər – Amortizasiya və 103 – Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması hesablarından istifadə edilir.

Qeyri-maddi aktivlərin daxil olmasi 101 №-li hesabın debetində, balansdan silinməsi isə kreditində əks olunur. Hesablanmış köhnəlmə məbləği 102 №-li hesabın kreditində, silinən köhnəlmə məbləği debetində qeyd olunur. Ülmi-tədqiqat və təcrübə-konstruktor işlərinin balans dəyəri, Qudvil, proqram təminatı, patent, lisenziya, ticarət markası və digər qeyri-maddi aktivlər 101 №-li hesabda uçota alınır (101-1, 101-2 və s.)



Faydalı istifadə müddətinə malik olmayan qeyri-maddi aktivlərə amortizasiya hesablanmır.

Debet

Kredit

Əməliyyatın məzmunu

101

531

  1. Qeyri-maddi aktivlər başqa müəssisədən alındıqda

241

531

  1. ƏDV nəzərə alınıb

731

531

  1. Ödəniş (qeyri-maddi aktivin alınmas) gecikdiyindən % hesablanıb

531

223

  1. Borc ödənilib

521

241

  1. ƏDV əvəzləşdirilib

101

302

  1. Qeyri-maddi aktiv təsisçi tərəfindən qoyulub

202

102

  1. Köhnəlmə hesablanıb

701

101

  1. Satış prosesində qeyri-maddi aktiv ilk dəyərlə silinir

102

701

  1. Köhnəlmə silinmir

211

601

  1. Hesab-faktura alıcıya təqdim olunur

223

211

  1. Alıcıdan mədaxil hesablaşma hesabına daxil olub

103

533, 522

  1. Qeyri-maddi aktivin əldə edilməsi ilə bağlı əmək haqqı və sosial sığorta haqqı hesablanıb.

533

221, 223

  1. Borcun bir hissesi ödənilib

101

103

  1. Qeyri-maddi aktiv sonda mədaxil olunur.


Torpaq, tikili və avadanlıqlar – Mühasibat uçotunda 11-ci maddədə müəssisəyə məxsus, yaxud icarəyə götürülmüş torpaq, tikili və avadanlıqların (əsas vəsaitlərin) hərəkətinin mövcudluğunu ümumiləşdirmək üçün 111 №-li “Torpaq, tikinti və avadanlıqlar – Dəyər” və 113 №-li “Torpaq, tikili və avadanlıqlarla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması” hesabından istifadə edilir.

Vəsaitin daxil olması hesabın debeti üzrə xaric olması isə kreditinə yazılır, vəsaitlərin qrupları və növləri üzrə ayrıca subhesab və analitik hesablardan istifadə edilir.

Misal üçün 111-1 Torpaq, 111-2 Tikililər, 111-3 Maşın və avadanlıqlar, 111-4 Nəqliyyat vasitələri, 111-5 Digər torpaq tikili və avadanlıqlar.

Tikililərə - Balansda olan istehsal və qeyr-istehsal təyinatlı, inzibati, kitabxana, klub, xəstəxana, muzey, laboratoriyalar və digər təsərrüfatların yerləşdiyi obyektlər aid edilir.

Maşın və avadanlıqlara – elektrik enerjisi və istilik hasil edən maşın-generatorlar, mexaniki mühərriklər, ölçü cihazları, dozatorlar, amperimetrlər, suölçənlər, xüsusi tərəzilər, kassa aparatları, hesablayıcı maşınlar, stabilizatorlar, digər laboratoriya və tibbi avadanlıqlar və başqaları aid edilir.

Nəqliyyat vasitələrinə - dəmiryol, su, hava və avtomobil nəqliyyatı vasitələri (gəmilər, paraxodlar, yük və minik avtomobilləri, təyyarələr, vertolyotlar və s. ) daxil edilir.

Vergi məcəlləsində əsas vəsaitlər aşağıdakı kateqoriyalar üzrə qruplaşdırılır:



  1. binalar, tikintilər və qurğular

  2. maşınlar, avadanlıq və hesablama texnikası

  3. nəqliyyat vasitələri

  4. iş heyvanları

  5. geoloji-kəşfiyyat işlərinə və təbii ehtiyatların hasilatına hazırlıq işlərinə çəkilən xərclər

  6. digər əsas vəsaitlər

Ancaq vergi məcəlləsində vergitutma məqsədləri üçün istifadə müddəti 1 ildən artıq, qalıq dəyəri 500 manat və ilin sonuna qalıq dəyəri ilkin dəyərinin 5%-dən az olmayan maddi aktivlər əsas vəsaitlər hesab olunur.

Məsələ. İlin sonuna əsas vəsaitin qalıq dəyəri 740, ilkin dəyəri 15.00 manat təşkil edir. Vergitutma məqsədi üçün bu əsas vəsait hesab edilə bilməz. Çünki qalıq dəyəri ilkin dəyərindən azdır (740<15.000*5%=750)

Əsas vəsaitlər istifadə edilmə yönümünə görə istehsal və qeyri-istehsal təyinatlı olurlar. Məhsul istehsalı (xidmət) prosesi ilə bağlı olanlar istehsal təyinatlı, mədəni-məişət, idman kompleksləri, elmi-tədris binaları və s. qeyri-istehsal təyinatlı olurlar. Bunlar da öz növbəsində əlamətlərinə görə ehtiyatda, istismarda, konversiyada (fəaliyyəti dayandırılmış) olan və icarədə olan əsas vəsaitlərə bölünür.



Amortizasiya (Əlavə 2)

Debet

Kredit

Əməliyyatın məzmunu

111

113

  1. Başa çatmış kapital qoyuluşu əsas vəsait kimi qəbul edildikdə

113

241


531

531


  1. Podrat üsulu ilə kapital qoyuluşu aparıldıqda

  2. ƏDV ayrıca əks etdirildikdə

113

531, 533


201, 531, 533 və s

221, 223


  1. Əsas vəsait təsərrüfat üsuslu ilə inşa edildikdə

  2. Bəzi xərclər ödəndikdə

113

241


531

521


113

531


111

531

531


223

241


531

223, 224


113

  1. Başqa müəssisələrdən alındıqda (ƏDV-siz)

  2. ƏDV nəzərə alındıqda

  3. Əsas vəsaitə görə borc ödənilib

  4. Eyni zamanda ƏDV əvəzləşdirilir

  5. Daşınma və quraşdırma xərcləri (ƏDV-siz)

  6. Borc ödənilir

  7. Əsas vəsait faktiki məsrəflər məbləğində çədaxil edilib

113

538


538

221, 223


  1. Vəsait fiziki şəxsdən alınıb

  2. Fiziki şəxs vergi ödəyicisi kimi uçota durub ciddi hesabat blankı (qaimə, mədaxil qəbzi və s.) təqdim etdikdə borc ödənilir

113

111


538

113


  1. Alınan vəsait digər fiziki şəxs tərəfindən quraşdırılıb

  2. Əsas vəsait faktiki məsrəflər məbləğində mədaxil edilib

111
335, 731

335, 611
112

  1. Əvəzsiz olaraq istehsal (qeyri-istehsal) təyinatlı vəsaitlər alındıqda

  2. Vəsaitin köhnəlmə məbləği nəzərə alınır

111

331


331

111


  1. Əsas vəsait yenidən qiymətləndirildikdə

  2. Əsas vəsaitin dəyəri azaldıqda

701, 731

701, 731


183

111

521


601, 611

  1. Təzə əsas vəsait maliyyə qoyuluşu şəklində verildikdə

  2. ƏDV nəzərə alınır

  3. Müqavilə qiyməti ilə təhvil verildikdə

701, 731

112


183

701, 731


801

601, 611


111

701, 731


601, 611

521


701, 731

801


  1. İstifadə edilmiş vəsait verildikdə

  2. Köhnəlmə silinir

  3. Müqavilə qiyməti ilə təhvil verilir

  4. ƏDV hesablanır

  5. Satışın maya dəyəri silinir

  6. Satış silinir

701, 731

112


171

701, 731


701, 731

801


601, 611

111

701, 731


601, 611

521


538 (711)

701, 731


801

  1. Satış prosesində vəsait ilk dəyərlə silinir

  2. Köhnəlmə silinir

  3. Hesab-faktura alıcıya təqdim olunur

  4. ƏDV hesablanır

  5. Satış xərcləri nəzərə alınıb

  6. Satışın maya dəyəri silinir

  7. Satış silinir

731

112


214

731


611

223


111

731


611

538


542

214


  1. Əsas vəsait uzun müddətə icarəyə verilir.

  2. Köhnəlmə silinir

  3. Müqavilə üzrə icarə məbləği göstərilir

  4. ƏDV əks etdirlir

  5. Gəlir əks olunur

  6. İllik icarə haqqı daxil olub

207

112


111

207


  1. Əsas vəsait digər ehtiyatlar sırasına keçirildikdə

  2. Köhnəlmə haqq-hesab edilir

731

112


201

111

731


111

  1. Yararsız olan vəsaitlər silindikdə

  2. Köhnəlmə silinir

  3. Yararlı materiallar anbara mədaxil edilib

731

218


533

111

731


218

  1. Vəsaitlər əksik gəldikdə

  2. Çatışmazlıq günahkar şəxsin hesabına aid edildikdə

  3. Günahkar şəxsin əmək haqqından tuulur


Əsas vəsaitlərlə bağlı sənədlər (Əlavə 3)

Torpaq, tikili və avdanlıqlara hesablanmış köhnəlmə məbləği 112 №-li hesabın kreditinə, istehsal xərclərini uçota alan və digər hesabların debetinə yazılır.

Vəsaitlər təsərrüfatdan xaric edildikdə həmin dövrə qədər hesablanmış köhnəlmə məbləği 731№-li hesabın kreditinə silinir (721-də ola bilər).

Debet

Kredit

Əməliyyatın məzmunu

202

721, 731
202, 731

112


112

112
112



721, 731, 701

  1. İstehsal avadanlığına köhnəlmə hesablandıqda

  2. Qeyri-istehsal sahəsində istifadə edilən vəsaitlərə köhnəlmə hesablanıb

  3. İcarəyə verilmiş vəsaitlər üçün köhnəlmə hesablanıb

  4. Satılan, icarəyə verilən, ləğv olunan və s. səbəbdən məxaric olan vəsaitə görə hesablanmış köhnəlmə məbləği silinir.

Yüklə 41,17 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin