Referat mavzu: jahon valyuta tizimi va uning rivojlanish bosqichlari bajardi: Pulatov u toshkent 2012

Genuya jahon valyuta tizimi (1922-1929y). Ikkinchi jahon valyuta tizimi
1922 yilda o`tkazilgan xalqaro Genuya konferentsiyasi qarorining natijasi edi. Bu 
tizim - oltin andozasiga taalluqli bo`lib, uning yangi ko`rinishi «oltin qo`yilma
andozasi» hisoblanadi. Oltin qo`yilma andozasi amal qilgan sharoitda, 
muomaladagi pullar yoki qisman, yoki to`liq qog`oz pullar edi. Huquqiy jihatdan,
mazkur qog`oz pullarni hohlagan paytda emission bankdan oltinga 
almashtirish mumkin bo`lgan. Amalda esa, ushbu pullarning ma`lum qismini shu
yo`l bilan almashtirish mumkin bo`lgan. Emission bank, albatta, pulni to`liq 
ta`minlash uchun zarur bo`lgan oltinni saqlashi shart emas edi. Belgilangan
ta`minot (oltin) qanchalik oz bo`lsa, davlatning qo`shimcha qog`oz pullarni 
chiqarish imkoniyati shunchalik ko`p bo`lgan. Shu sababli, muomaladagi
qog`oz pul miqdori saqlanadigan metall pul miqdoridan yuqori bo`lgan. Oltinga 


almashinadigan valyutalar sifatida dollar, frantsuz franki va funt sterling 

tanlandi.
Genuya valyuta tizimi atigi 1929 yilgacha amalda bo`ldi. Ushbu tizimning 
parokandalikka uchrashiga asosiy sabab, urushdan keyingi inflyatsiya ta`sirida
valyuta pariteti norealligining o`sib borishi bo`ldi. Aksariyat mamlakatlarda 
inflyatsiya sur`atlarining turli darajada bo`lishi, xalqaro narxlarga bog`liqlikda
nomutanosiblikning kuchayishiga olib keldi. Masalan, 1925 yilda funt sterling 
dollarga nisbatan 44 foizdan past bo`lmagan baholanishga ega bo`lgan. Ko`pgina
mamlakatlarda, iqtisodiyotning ichki va tashqi sohalarida dollar orqali 
muvofiqlashtirish sezilarli darajadagi inflyatsiyani keltirib chiqardi. Bitta
valyutaning almashinuv kursining pasayishi, boshqalarining ham qayta 
baholanishiga olib keldi. Oldingi paritetni tiklash maqsadida, almashuv kursi
ko`tarilgan mamlakatlarda ham inflyatsiya yuz berdi. Natijada, yuzaga kelgan 
devalvatsiya barcha asosiy valyutalarga ta`sir etdi.
Ikki jahon urushi oralig`ida xalqaro pul tizimi barqarorligini buzilishiga 
sabab bo`lgan omillar, faqatgina inflyatsiya va devalvatsiya emas edi. 1931
yildan boshlab, butun jahon iqtisodiyotini falaj ahvolga solib qo`ygan inqiroz 
tufayli, valyuta nazorati joriy qilindi. Asosiy ehtiyojlarni qondirish bilan bog`liq,

---

joriy to`lovlarni amalga oshirishga yetarli xorijiy valyuta zahirasini ta`minlash,

nazorat qilishning asosiy vazifasi edi. 
Buning uchun, hukumatlar xorijiy valyutaning importi va eksporti ustidan
nazoratni amalga oshirishlariga to`g`ri keldi. Haqiqatda, tizim uchta valyuta 
blokiga ajraldi: dollar, funt streng va frank hududli. Bular Ikkinchi jahon
urushigacha amal qildi. Shuni alohida ta`kidlash joizki, frank hududi, Afrikaning 
frantsuz tilida so`zlashuvchi mamlakatlarida evro muomalaga chiqqunga qadar
faoliyat yuritdi.