Partaga bagrimni berib yigladim,
Sukunatga aytdim: Jon berdi... Kumush...
Muallim jilmayib meni tingladi,
Boshimni siladi ham shod, ham xomush.
Derazadan nari, yomgir qoynida,
Gullarga badanin komardi bahor.
Muallim temulib bahor royiga,
Dedi: Ozbekiston mangu barqaror!
Yomgirday bir soginch koksimga toldi,
Yurakka tutashdi notanish gulu.
Nogoh Vatanimni korganday boldim,
Qodiriyning xuddi ozi edi u.
Òort devordan bolsa, boqardilar jim,
Sinovchan kozlarin kozimga qadab,
Hozircha suratda taniganlarim
Navoiy, Nodira, Gulxaniy, Mashrab...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
20
QISHKI ERÒAK
Òog-dalada mast kezar chilla,
Òunlar ayoz shunaqa zorki...
Izgirinli, sovuq tong palla
Òushib qoldi qopqonga bori.
Òumshugini chozib osmonga,
Gazab bilan uvladi bir dam.
Songra hamla qildi qopqonga,
Qopqon bolsa bardoshli, mahkam.
Kop urindi... oxir bemador
Oppoq qorga chozildi, mana.
Olim oldi bandi jonivor,
Nimalarni oylar ekan-a?
Koz oldiga balki kelgandir
Dalalarda ozod kezgani.
Poyoni yoq toglar-u adir
Ozimniki deya sezgani.
Balki tongni kuta boshladi...
Koz oldidan ota boshladi...
... U qopqonga tushgan oyogin
Gajib-gajib uzib tashladi!
Oppoq qorga qonlar oqizib,
Oqsoqlanib jonab ketgan dam,
Bulutlardan nurlari sizib,
Quyosh chiqdi, tugadi tong ham.
Hamroh bolib quyosh nuriga,
Ovchi kelib qoldi shu nafas.
Ovchi, quvon, seniki olja,
Majruh bori qochib qutulmas.
Ovchi bolsa (ovchimi ozi?!)
Hayron boqib turgan qopqonga,
Xayollarga komilib ozi,
Qaytib ketdi qishloq tomonga...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
21
á
* * *
Chavandoz uloqdan qaydi piyoda,
Ranglaringiz bir ol, ayting, ne boldi?
Onasi, dardimni qilma ziyoda,
Onasi, otginam... otginam oldi,
Uchib borar edim misoli shamol,
Otginam qoqildi. Otmasdan birpas...
Jasadi ustida turib qoldim, lol,
Onasi, otimdan ajraldim, xullas...
Chavandoz xorsindi, ux tortdi ogir
Bir chetga jimgina burdi yuzini.
Balki u erkak-da! istamagandir,
Xotini korishin yoshli kozini.
Olamni tark etdi oftob-u kunduz,
Chavandoz xorsinar, oylar otini.
Eriga boqqancha mayin-u mayus,
Gapirmas, oltirar sassiz xotini.
Chavandoz xorsinar... Ot qayda endi,
Endi qaydan bolsin u rohat lazzat?
Xotini ham jim-jit oltiraverdi,
Na tasalli berdi va na nasihat.
Chavandoz xorsinar... Òong otar edi,
Eng songgi yulduzlar borardi botib,
Xotini shivirlar: Hech xafa bolmang,
Sizga ot olamiz uy-joyni sotib...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
22
* * *
Moviy havo tolqinlarida
Oynab uchdim quyoshga tomon.
Ikki kozim ammo zaminda,
Ochman Yerda don bor, don bor... Don!
Qushman!
Ruhning tirik shoniman!
Ammo ochlik lanati qiynoq...
Yerda don bor!
Garchi yonida
Ot yolidan eshilgan tuzoq.
Men qaytaman quyosh yolidan,
Qanotimni tuzoq qayirgay.
Ming yil bandi yotgum qolida,
Ming yil osmonimdan ayirgay.
Ming yil umri otadi tunday,
Kuy tugilar bogzimda uzoq.
Bir kun nogoh sayrayman shunday
Qirq joyidan uzilgay tuzoq.
Osmon bordir,
Axir, dunyoda!
Osmonda erk uchadi tanho...
Quchogiga meni oladir,
Moviy havo,
Òolqinli havo!
Qanotlarim erkni sogingan,
Quyosh, sen ham emassan yetim...
Yana kim u donga sigingan?..
Qornim,
Asir tushmaganmiding?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
23
á
* * *
Ohista-ohista yogadi yomgir,
Ohista-ohista qozgalar shamol.
Ohista-ohista tokar yumshoq nur
Bulutlar bagridan koringan hilol.
Ohista-ohista yiglaydi bir qiz,
Kaptar patidan ham mayin dardlari...
Òun tirik... Yaxshilab tinglab korsangiz
Eshitilar uning yurak zarblari...
Ne nafis tugyonlar ichida qoldik!
Sevgilim, gapirma, oltirgin tinib
Goyo dunyo godak qalbidan nozik,
Goyo entiksang ham ketadi sinib...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
24
MAMATRAYIM BAXSHINING
BIR DAVRADA AYÒGANI
Kopingiz yomonmas, yaxshi bolasiz,
Yashaysiz dokonni ona deb bilib.
Birovning koziga tikka boqmaysiz,
Poyiga boqasiz zimdan tikilib.
Poyafzal hammaga qismati azal,
Ularga taqdirlar yozilgan aniq.
Kimningdir umridan omad qochsa sal,
Etigi albatta qolar qiyshayib.
Puldorning oyogi mudom yarqirar,
Bulutsiz umridan begam nishona.
Unga duch kelganda ayyor bolalar,
Girdida bolasiz darrov parvona.
Baxshi bobongizni bilmaysiz ammo,
Bu ayyor oyinda sizlarni yutdim!
Menga berolmaysiz hech qanday baho
Oyoqyalang bolib dunyodan otdim...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
25
á
VAÒAN HAQIDA SHER
Opa esingizda-ku,
(O, hanuz ogriydi dil)
Ochlikdan qorni shishgan
Qirq beshinchi mashum yil.
Yetti yoshda edingiz
Sizga emasdi pinhon:
Urush olim, shodlik xat,
Òiriklik-ku, aniq non.
Opa, esingizda-ku,
Kelganda javzo oyi,
Sargayib dumbul tortdi
Bolgalining bugdoyi.
Yuvoshgina qush kabi
Hayotning isin sezib,
Dala kezar edingiz,
Kaftingizda don ezib.
Siz aniq bilardingiz,
Òiriklikning ismi non,
...Bosib ketdi dalani
Ot dupuri nogahon.
Kaftingizga jonsarak
Yashirdingiz boshoqni.
E voh, yer shuncha qattiq,
Osmon shuncha uzoqmi?!
Qanotingiz bolsa ham,
Qayga uchradingiz, xosh?
Ot kelar, chavandozning
Bir yengi hilpirar bosh...
Òanidingiz bu rais,
Undan titraydi qishloq.
Rais desa jim qotar,
Yiglayotgan qogirchoq.
...Eslaysiz, magazinda,
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
26
Bolgan edi ur-yiqit.
Yoq, yana quyasan, deb
Hayqirdi birqol yigit.
U yigladi godakday...
Shahid qolgan dostlarning
Qasosini albatta,
Olaman, deb bozladi.
Boqilgan qoyday semiz,
Magazinchi Shoyimning
Yoqasiga yopishdi: Òopdim, deya xoinni!.
Ertasi xotin-xalaj
Yigildi umummajlis.
Yigit ornidan turdi:
Saylanglar, bolay rais...
Saylashsa saylashar-da,
Odam kam-u, rais mol!
Mayli, yayrab qoladi...
Xotinlar kotardi qol.
Keyin rais hayqirdi:
Agar kelguncha zafar,
Kim ozini ayasa,
Mana qamchi!.. Xotinlar!
Nonning lazzatini-ku,
Òolab bolmas qamchisiz...
Boshingizni qol bilan
Bekitib chokdingiz tiz...
Bu yurganing nimasi,
Oyoqyalang, boshyalang,
(Don tola kaftingizni
Siqdingiz, qorqib mahkam)
Qani, qolingda nima?
(Qorquv, dahshat aralash
Kaftingizni ochdingiz
Endi mumkin savalash).
Kozingiz yoshsiz edi,
Jiddiy tayyor xorlikka.
Kim ham rahm qilardi
Sagir qolgan shorlikka.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
27
á
Hamma butun tayoqlar
Yetim boshda sinadi...
Rais otidan tushib
Boshingizni siladi.
Ishonmasdan boqdingiz
Kozlariga umidvor.
Hayrat ichra qotdingiz...
U yiglardi shashqator.
Yiglar edi... Qizimni
Ezmasin deb chong qaygu
Òunda sassiz ezilgan
Onangizga oxshab u.
Siz ham zor yiglab birdan
Osildingiz boyniga...
Ot oynatib u ketdi
Bugdoyzorning qoynidan.
Javzo. Bir erka shamol
Bugdoyzorga urar tosh.
Ot yelar. Chavandozning
Bir yengi hilpirar bosh.
Opa, oshandan buyon
Vatan haqida suhbat
Qozgalsa kirib kelar
Kozingizga bir surat:
Javzo. Bir erka shamol
Bugdoyzorga urar tosh.
Ot yelar. Chavandozning
Bir yengi hilpirar bosh...
Opa, Vatan ulug dard!
Opa, Vatan bog bolsin!
Sherda suratin chizsam,
Òort muchasi sog bolsin!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
28
BOYCHECHAK
Opam Saidaga
Ey, mening munisginam,
Mehribonim, opajon.
Baland toglar bagrida
Bormisan sog-u omon?
Kecha xatingni olib,
Koksimga tushdi gulu...
Usmon, juda sogindim,
Sen meni unutding-ku...
Opa, unutganim yoq,
Qoy, qilmagin imtihon.
Muhabbatim, hurmatim,
Soginchim qalbda nihon.
Qanday yodimdan chiqsin
Òepaliklar, dalalar...
Bahor bilan mast bolib,
Kuylardik biz bolalar:
Boychechagim boylandi,
Boychechagim boylandi...
...Bugun olamda yoshlik,
Zamin qancha aylandi.
Yigirma uch gul fasli
Bargday umrimdan uchdi.
Ne turfa tashvish, yumush,
Opa, bagrimni quchdi.
Shu sherni bitayotib
Boqqandim derazaga,
Korib bir manzarani
Qalbim tushdi larzaga.
Quvonchimga qayerdan
Oxshatish topayin mos!
Xullas, opa, daraxtlar
Guldan kiyibdi libos.
Yana oydin xayollar
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
29
á
Òoldirdilar xonamni:
Ana, hovlimiz... sen... men...
Qish... Qor komgan olamni,
Izgirinda junjikib
Oltiribmiz ayvonda.
Oyogimizda etik,
Eskigina choponda.
Qachon keladi bahor...
Necha kun, necha kunduz?!
...Bir kun uzulib tushar
Òarnovga osilgan muz.
Bulut kokda urar charx,
Maysalar nish otadi.
Quyosh tansiq nurini
Sochib-sochib botadi.
Opa-uka izlaymiz
Dala-dashtda boychechak:
Qor eridi, qorqmagin,
Ochil asta, oychechak.
Oxir korsatar yuzin,
Bizni zor etgan chechak,
Baxtini topgan kabi
Òoshar, hovliqar yurak.
Oq yomgirda bosh yalang,
Raqs tushamiz, oynaymiz.
Kamalakda komilib,
Jaranglatib kuylaymiz:
Boychechagim boylandi,
Boychechagim boylandi...
...Bugun olisda yoshlik,
Zamin qancha aylandi.
Òortib kordim dunyoning
Lazzati-yu, alamin.
Goho oksik, gohida
Shodmon yozdi qalamim.
Bazan jim-jit, tinch oqdim,
Bazan kotardim isyon
Kurashda ham, gamda ham,
Bayrogim boldi vijdon.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
30
Goh sherda boldim maglub,
Goh kuldim tantanavor!..
Qisqa qilib aytayin
Opa, ukang baxtiyor!
Ammo sokin bu hayot,
Zeriktiradi bazan.
Shunda, mehribonginam,
Seni kormoq istayman.
Opa, unutganim yoq...
Qorlar erib bitgan choq
Uyga kirib boraman,
Òugar hijron-u firoq.
Bir kungina oshanda
Qoygin rozgor gamini,
Ikkalamiz ertasi
Òoldiramiz kamini.
Dala-dashtga chiqamiz
Izlaydurmiz boychechak.
Odamlar kulsa-kulsin,
Bir kun bolamiz godak.
Oq yomgirda boshyalang,
Raqs tushamiz oynaymiz,
Kamalakka komilib
Kulib-yiglab kuylaymiz!
Boychechagim boylandi,
Boychechagim boylandi...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
31
á
ONAMGA MAKÒUB
Erta-indin yelar izgirin,
Yiqiladi boglarga tuman.
Anglagani yashashning sirin
Sozlashaman yomgirlar bilan.
Mast-u alast, begam dost-u yor.
Òoliqtirar qalbimni manim.
Shunda birdan boladi oshkor
Yolgizlardan yolgiz ekanim.
Derazaga hol bagrin bosib,
Kuzak tuni surganda xayol
Men eng gozal sherimni yozib,
Sizni eslab yiglashim ayon.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
32
* * *
Sen yoq eding. Besarhad fazo,
Olti qita, tort bahri ulkan
Ortasida yashadim tanho
Mushtday mojaz yuragim bilan.
Hayajon-u zavqdan begona,
Òinch daryoday jim oqdi umrim.
U zamonlar sen bir afsona,
U payt hali yoq eding, qumrim.
Vahimali, cheki yoq olam,
Bagrida har sharpadan chochib
Yashadim men eng mitti odam,
Goh miltirab, gohida ochib.
Song sen kelding sevib, ortanib,
Panohimga, mehrimga mushtoq.
Yoningdaman, qorqma, sevgilim,
Men naqadar qudratliman, boq!
Sehrgarman, kok shevasida
Yulduzlar-la soylay olaman.
Mast erurman ishq kemasida,
Òofonlarda oynay olaman.
Men saxiyman kim istasa baxt
Koksin nurga toldiradurman.
Oyni kokdan uzib olib dast
Peshonangga qondiradurman.
...Gulim, sovuq boqma, qorqaman,
Qorqaman boz boladi paydo
Olti qita, tort bahri ulkan,
Huvullagan dahshatli fazo...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
33
á
* * *
Derazadan boqar sohibjamol oy,
Nigohlari tola karashma, chiroy.
Kechirgin bolibman oyga mahliyo.
Ishon, endi unga qilmayman parvo.
Oyning sochlarini mayli, ormayman,
Men seni oylarga bermayman.
Suluv kelinchakdek bezanmish bahor.
Dalalar ham gulzor, boglar ham gulzor.
Gullarga boqqandim, kulib, ochilib,
Yoshlaring ketdilar nurday sochilib.
Bahor gullarini mayli, termayman,
Men seni gullarga bermayman.
Sher chorlar, bir lahza asir bolaman.
Yonaman, kuyaman, toshib-tolaman.
Sen-chi, unut bolib garib burchakda
Òuribsan... Gam toshi chokar yurakka...
Ilhom bilan, mayli, suhbat qurmayman,
Men seni hech kimga bermayman...
Qancha shirin damdan kechmogim mumkin,
Faqat sen oynagin, quvongin, kulgin.
Sen mening taqdirim, oxir azalim,
Sen mening bahorim, oyim, gazalim.
Qalbimsan! Men qalbsiz sira yurmayman,
Qalbimni hech kimga bermayman...
Men seni hech kimga bermayman...
3
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
34
* * *
Rashk, giybatning tolqinlarida
Kema misol chayqaldi xonam.
Endi bizlar hech uchrashmaymiz...
Xayr!
Òong otadi,
Sen yoq.
Kun botadi,
Sen yoq.
Stolimda sen yozgan xatlar,
Devordagi suratdan ham sen
Mehr bilan boqib turibsan.
Derazadan koringan osmon
Parchasiga shodmon boqardik,
Yulduzlari kulganida ham,
Ol shafaqqa tolganida ham...
Xonam, ozim, bu ulkan olam
Sendan qolgan gamgin xotira.
Òong otadi,
Sen yoq.
Kun botadi,
Sen yoq.
Uzoqlarda bepoyon yolda
Yiglab ketib bormoqdasan sen,
Oyoqlaring tagidagi yer
Òolqin otar monandi dengiz.
Oq chorlogim, uchib charchading
Yiqilasan daqiqadan song,
Yiqilasan, tolqinlar yutar...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
35
á
Òong otadi,
Sen yoq.
Kun botadi,
Sen yoq.
Chidab bolmaydi.
Endi mendan ketdi ixtiyor!
Yuragimni qoyib kaftimga
Shivirlayman besabr, takror:
Qiblanamom, yol korsat menga!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
36
ALAMLI QOSHIQ
Ozgani sevsang, sevgin,
Men ham senga zormasman!
Kel, yonimga kela qol deb
Chorlasang ham bormasman!
Ozi seni nega sevdim?
Buncha bolmasam ojiz.
Gozalmassan, sen shunchaki
Nayrang-makri koproq qiz.
Rostin aytsam arzimaysan,
Na sherim, na sevgimga.
Men balandman! Qoling yetmas!
Ketavergin tenging-la...
Nima deding! Aslo, hech ham
Kozimdagi yosh emas.
Yosh bolsa ham sening uchun
Òokmayapman...
Boldi... Bas...
Ketgin endi. Sevmayman-ku,
Meni qoldirgin yolgiz!
Òugayapti sabrim... Òagin
Oyogingga chokmay tiz...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
37
á
YOZ
1
Daryoning qum qirgoqlarida
Yap-yalangoch yotar saraton...
Men qichqirdim quloqlariga:
Oting nima? Mudrama! Uygon!
Qumli sohil ketguncha uyqu...
Qilt etmadi saraton tani.
Kozni yumib yotaverdi u.
U erindi ismin aytgani.
2
Òush. Saraton chopadi ketmon.
Yuz-kozidan oqib borar ter.
Saratonim, jonim saraton,
Sen ismingni menga aytib ber.
Quyosh ozi ming-ming asrkim,
Ot ismini yillarga oymish...
Òush. Saraton ketmon chopar jim
U ismini unutib qoymish...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
38
* * *
Qiynaladi oftobni kutib
Yomgirlardan ivigan shahar...
...Uxlab qolding, yiglab, qon yutib,
Koringanda ufqda sahar.
Òaqdirimdan hech nolimayman,
Gar almashdi shomga tongimni.
Olib keldi bu oqshom bilan
Uzoqlarda qolgan jonimni.
Mening sarson umrimga oydin
Rivoj tilab u chekdi figon.
Oyogini tavof qildim men
Dunyoda eng omadsiz oglon.
U hech narsa qilmadi talab,
Ming orgildi qosh-u kozimdan.
Uning qaro sochlarin silab,
Bu tun kechdim hatto ozimdan.
Yomgir yogdi mayda-maydalab,
Mayda-mayda boldi yuragim.
Òong otguncha qayta-qaytalab,
Sevasanmi, deya soradim.
Qiynaladi oftobni kutib
Yomgirlardan ivigan shahar...
...Sen ketasan qayga qon yutib,
Meni qayga boshlaydi sahar?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
39
á
HAYOÒ QOSHIGI
Bog qoynida ikki daraxt
Bir-biriga intizor.
Sen bir daraxt,
Men bir daraxt,
Kuyib-kuyib otdik, yor.
Ammo bahor kelganida
Ochilish kerak ekan.
Gul-u meva, xazon bolib,
Sochilish kerak ekan.
Shamollarga dilim yordim,
Gul-yaproqlar tilida.
Yel kaftida olib kelgan
Har shiviring dilimda.
Ammo bahor kelganida
Ochilish kerak ekan.
Gul-u meva, xazon tokib,
Sochilish kerak ekan.
Yerga boglab qoyilganman,
Ildizim yer ostida.
Kechalari shovullayman,
Boqib boyi bastingga.
Ammo, yashash kerak ekan,
Ochilmoq kerak ekan.
Gul-u meva, xazon tokib,
Sochilmoq kerak ekan.
Bog qoynida ikki daraxt
Bir-biriga intizor.
Sen bir daraxt,
Men bir daraxt,
Kuyib-kuyib otdik, yor!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
40
BESEHR ERÒAK
Biz uch oga-ini edik,
Qoshchi edik mehnatkash.
Akam bir kun yer timdalab,
Zerikdimi, dedi: Bas!..
U sehrli daryo suvin
Ichaverdi simirib...
Daryo bolib ketdi akam,
Qirgoqlarni yemirib.
Biz uch oga-ini edik,
Mehnatda edik fido.
Hokiz quvib charchadimi,
Ukam ham bir kun e voh!
Bir jodugar qush ortidan
Chopaverib adashdi...
Shamol bolib ketdi ukam,
Òoldirib dala-dashtni.
Daryo bolam alqar otam,
Shamol bolam suyunar.
Mening esa shudgor kechib,
Òovonlarim oyilar.
Ming yillarki, qosh haydayman
Peshonamda achchiq ter...
Meni ham bir alqang, ota!
Men yer boldim, ota, yer...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
41
á
* * *
Otim qolar demagin
Bu dunyoda, shoirim.
Nomard tofonlar tursa,
Otingdan gard qolmagay.
Zotim qolar demagin
Bu dunyoda, shoirim.
Qismat teskari bursa
Zotingda mard qolmagay.
Bu dunyoning dardini
Òerib ketgin shoirim.
Joningga achinmagin
Ketmaydimi chiriblar!
Bu dunyoga bir qoshiq,
Berib ketgin, shoirim,
Marhumlar uygonsinlar,
Uxlolmasin tiriklar.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
42
* * *
Òaxtli kongil faqir bolgin,
Baxtli kongil haqir bolgin,
Bahordan kech taqir bolgin
Ozing song bir chechak ostir.
Òosh bolmagin oqib turgin,
Goh-goh ozni yoqib turgin,
Kokka har dam boqib turgin
Umiddan bir pechak ostir.
Rasmingga boq, kopdir yolgon,
Yarming rahmon, yarming shayton,
El koridan tolmaydigon
Bilak ostir, bilak ostir.
Bolsin desang el qarindosh,
Avval qilgin ozingni fosh,
Beray desang yolgonga dosh
Òilak ostir, tilak ostir.
Odamgamas, haqqa ishon,
Sen kim bolsang shudir zamon.
Koksingni buz, etgin vayron
Qaytadan bir yurak ostir.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
43
á
* * *
Derazamda ikki qush
Suhbat qurdi ozicha:
O, naqadar odobli,
Kamtar maxluq musicha!
Ana, kezar maydonda
Bir jufti momin, qobil
Òopib olishsa bir don
Bolishadi teng, odil.
Ularga yot jang-jadal,
Òumshuq bilan urush yoq.
Hurpaygancha qorqitib,
Qanot bilan surish yoq.
Rosa otdi jonimdan
Parrandalik kuchlari!
Musichaga tortsaydi
Bu dunyoning qushlari...
O, malikam!
Podshohga
Bir ogizlik sozingiz
Song qushlarga boqsangiz
Lol qolasiz ozingiz.
Bulbullar ham, quzgun ham
Bir qafasga joylangay,
Bir kechada burgutlar
Musichaga aylangay...
Jim bol!
Suhbatimizni
Shoh bilmasin hech qachon.
Musichaga tolgusi
Bir zumda yer-u osmon.
Boglarda turfa-turfa
Sayroqilik songusi,
Musicha sog qolar-u
Boshqa qushlar olgusi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
44
* * *
Zanjirlarni uzdim,
Gullarni buzdim,
Oxir zindonni ham ayladim vayron.
Erkin havo bilan hur bazm tuzdim
Oynadim bearmon,
Kuldim bearmon.
Mendan kulma, bola!
Hey, mendan kulma...
Sezayapman, kurashli taqdirlaringni.
Buzmoq endi sendan,
Uzmoq endi sendan
Mening men kormagan zanjirlarimni.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
45
á
* * *
Yuraver. Qolma yoldan.
Qolgan qolar. Achinma.
Chochima hech narsadan
Ozbekiston oldinda.
Botir bol. Olga yugur.
Qorqma har xil qotildan.
Axir, togdek suyanching
Ozbekiston ortingda.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
46
* * *
Goh gujum shovullar, goh shitirlar tok,
Bu bogda adashgan parishon shamol.
Bormisan olamda, yuribsanmi sog,
Shamolday yollarni yoqotgan ayol.
Sensiz bahorlarim kuz boldi manim,
Men sensiz sargaydim,
Men sensiz kuydim,
Bir tirik gulxanga aylandi tanim,
Shu olov ichida bir seni suydim.
Sen boglar qoynida qiynalgan shamol,
Senga yol bermaydi shoxlar chalkashib...
Yam-yashil boglarda adashgan ayol,
Men olov ichida qoldim adashib.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
47
á
* * *
Òosh-beton chong qoyalarda
Kabutarday yashagan qiz,
Qollarini yolgizlikdan
Yelkamga jim tashlagan qiz,
Bu sevmaslik dunyosida
Xatarli ish boshlagan qiz
Kelmaydimi ikkimizni
Baxtli-baxtli yashagimiz?
Ammo bizning kozimizda
Òokmoq uchun yoshimiz kop.
Konglimizga otmoq uchun
Òilimizda toshimiz kop.
Goyo hali olmoq uchun
Boshimiz kop, boshimiz kop
Bolmasa... O, kelmasmidi
Baxtli-baxtli yashagimiz?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
48
* * *
Siz yoqqansiz menga hamisha,
Faqat buni etmovdim oshkor.
Oylovdimki, yurak topishar,
Bizdan ketgach sabr-u ixtiyor.
O, men sizni qanchalar kutdim
Mana oq soch, mana bu ajin.
Kunlarimni tortqilab yutdi
Shum yolgizlik farishta gajir.
Ortingizdan ketishim mumkin,
Yol tugasa, yolsiz tentirab.
Ammo, ayting, yiglaysiz nechun
Manglayingiz devorga tirab?
Yoq, hech sizga yetmasin ozor,
Òushinaman yillar, andisha...
Faqat sizga aytmovdim oshkor
Siz yoqqansiz menga hamisha,
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
49
á
* * *
Sevgimiz oldimi? libosingiz kok,
Konglingiz begulxan, kozingiz bechog.
Bizdan borish yoqdir, sizdan kelish yoq
Kelishsiz dunyoda begam, azizim,
Nega kozlaringiz benam, azizim.
Ot yetdi qaqshatdi band-bandlarimni,
Òuproqqa sochdingiz balandlarimni,
Aqlimni, dilimni bebaxtlarimni
Borishsiz dunyoga otgan, azizim,
Olisda oy kabi botgan, azizim
Chunki tunga aytar rost ohingiz yoq,
Falakda kezgani shan rohingiz yoq,
Nechun kelmaysiz, gar gunohingiz yoq
Boqaman: nigohim gumon, azizim,
Yollaring tumandir, tuman, azizim.
Qarang, ming bir bargda kuzak uchadir,
Qizil-sarigida yurak uchadir,
Songaklar uchadir, suyak uchadir
Bu tofon xazonlig menman, azizim,
Sizsiz ming kuzakka tengman, azizim.
Ammo siz sargaymang gulli bog boling,
Yam-yashil kokaring, mudom sog boling,
Bahorning bagrida beadog boling
Axir, qargaganim sizmas, azizim,
Ikki kuz dunyoga sigmas, azizim...
4
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
50
* * *
Endi u kochaga sira bormayman.
Borsam daraxtlari gullar telbahol,
Goyo sen-u mening bahorim kabi.
Endi u kochaga sira bormayman.
Borsam sim-sim yogar mayin yomgirlar,
Kongilchan yomgirlar jim-jim yogadi
Goyo sen-u mening yomgirim kabi.
Endi u kochaga sira bormayman.
Borsam falagida qolmas halovat
Òurnalar alamli qichqiriqlarda
Òushunuksiz dardlarni aytib yiglashar,
Goyo sen-u mening qushlarim kabi.
Endi u kochaga sira bormayman.
Borsam gussali bir derazasida
Kochaga termulib, holsiz turasan
Dunyoning eng gamgin darpardasiday.
Endi u kochaga sira bormayman.
Unda ne qilaman shamol bolmasam
Parda etagingga shamol yuzimni
Bosib yiglolmasman nima qilaman?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
51
á
* * *
Yiqildingmi?... Kozlaringda
Buncha alam,
Buncha alam!
Ust-u boshi chang kormagan,
Dard kormagan
Erka bolam!
Shiddatingning shamoliga
Hushing bir zum
Shaydo boldi...
Sening ravon yollaringda
Bu tosh qaydan
Paydo boldi?
Yoki aqling ketganmidi,
Endi toshlar
Qolmagan deb?
Lanatlading, bolam meni
Yoldan toshni
Olmagan deb...
Erka bolam, kechir meni,
Oqsuyagim,
Muruvvat qil!
Òoshli-toshli bu dunyoda
Maysaday xor
Yashadim, bil.
Òoshlar bilan kurash tushdim
Kurash bekor
Ketmagandir,
Qolgan bolsa biror zil tosh,
Bolam, kuchim
Yetmagandir...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
52
BOLALIKDAN IKKI XOÒIRA
1
QISH
U payt palto kiymas edi qish,
Qolqopi yoq edi qolida,
Qish yamoqli, ardoqli kalish
Oyoq qoysang qorga komilar.
Yayramasdi issiq uylarda
Izgirinning uvvosin tinglab.
Qish mol boqib muzlagan bola
Darvozadan kiradi titrab.
Qish kezmasdi dil ochar mahal
Kochalarda burqsitib nafas.
Qish dahlizda jon saqlar sandal,
Qish pechkali uylarga havas.
U payt kitob oqir edi qish
Hayajondan titrab tovushi.
Qish zindondan chiqqan Alpomish,
Qish Barchinning siniq nolishi.
Qish ertakning haroratida
Qalb ostida erigan toshlar.
Qish orzuning sharor zabtidan
Kitoblarga tokilgan yoshlar.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
53
á
2
YOZ
Oftob golib keldi muqarrar
Kiyimini yechmasin qancha,
Òermizdan to Òoshkentga qadar
Yoz yiqildi shundoq chalqancha.
Òuronning shan kengliklarida
Gul-u maysa lahzada xazon.
Hayot toglar qoltiqlarida,
Ariqlarning boynidadir jon.
Lohaslanib mudradi kunduz
Gujumlarning soyalarida.
Irmoqlanib ozin otdi muz
Boysuntogning qoyalaridan.
Shahar tomon jonadi bola
Qollarida eski jomadon.
Jomadonda bir parcha dala,
Uch-tort kitob, ikki kulcha non.
Hovuzlarning tor olkasida
Qurbaqalar kechasi hofiz.
Boshin qoyib yoz yelkasiga,
Kuyib-kuyib yigladi bir qiz.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
54
* * *
Osmon uzilib tushdi...
Òaqdirimni qoralab,
Men yuribman osmonning
Parchalarin oralab.
Osmonning siniqlari
Qonatdi oyogimni.
Osmon uzilib tushdi
Sargaytdi siyogimni.
Suyganim, yaramading
Hatto xayr-xoshlikka...
Na quyosh-u na yulduz
Yuksakdagi boshliqda.
Yuksakdagi hechsizlik
Ochirmas hatto tushni...
Sen qanday yashayapsan?
Osmon oyilib tushdi...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
55
á
* * *
Bir gul eding shamol bolib
Chamaningni korib ketdim.
Shamolligim darding bilan
Ado boldi qurib ketdim.
Bir gul eding bahoringda
Borligimni sezganing yoq
Dozax sari ozim yiglab,
Karaxtlikda yurib ketdim.
Dozaxning otida kuydim,
Dozaxning otida kuldim
Jamoling shulasi tushgach,
Yo, Olloh deb turib ketdim.
Sening hijringda gar olsam
Òiriklikda ne armondir
Seni hayron etib, yolni
Ayriliqqa burib ketdim.
Gururim izmida, yorim,
Bu dunyodan borodirman
Keta-ketguncha koksimga
Urib ketdim, urib ketdim.
Visoling yoq erur Yerda,
Samoga yetmadim, garchi
Gozal tushlar quchogida
Gozal oylar surib ketdim.
Kelar avlod, qaygu tortsang,
Meni qarga! Meni qarga!
Bu dunyoni ozim yoshga
Qorib, gamdin qurib ketdim.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
56
* * *
Shamollarda kozimdan
Uchgan yoshimsan, yor-a.
Kongil tubiga chokkan
Otash toshimsan, yor-a.
Oshiq dilga yarashgay
Devonaliglar, yor-a.
Oshiqlarni oldurgay
Begonaliglar, yor-a.
Begonalig ichida
Ohlari kopdir, yor-a.
Òashlagani hijronning
Chohlari kopdir, yor-a.
Baxtni osmonga otdim
Qaytib tushmadi, yor-a.
Yurak asli qush edi
Nega uchmadi, yor-a.
Hay, yor-a!
Voy, yor-a!
Yurak boldi ovora...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
57
á
* * *
Sevgi xatda naqadar gozal!
Dili ayon, ruxsori tiniq.
Gar qogozga tushgan besayqal,
Ishq selidan kozlari tinib.
Sevgi xatda naqadar sodda,
Unutgandir otmish alamin.
Yuragini shoh bilan zotga
Òopshirmoqchi butun olamni.
Sevgi xatda naqadar yaqin.
Qalamga sir pichirlagan lab,
Goyo hozir portlaydi chaqin...
Lablarimda otdan qolgan taft.
Sevgi xatda qanday barhayot...
Òugab borar sabr-u bardoshim.
Yirtaman-u yetmaydi sabot
Yoqaman-u tinmaydi yoshim.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
58
* * *
Ariq boldim yoz boglarida,
Òanda yuvdim qiyoqlarini.
Yoz oltirdi qirgoqlarimga
Osiltirib oyoqlarini.
Halovatlar ufurib, sipo
Oqdim quchib gullar boyini.
Vujudimni tolgotdi nogoh
Erka yozning olma oyini.
Barglar aro tirik tangalar
Sochdi quyosh sochdi bejarang.
Menda oqdi qanday olmalar!
Xuddi qizning koksiday tarang.
Òaniq sevgim! Issiq badan yoz!
Quchogingda oqmoqlik orom
Har ildizga intilib mumtoz
Òan bolguncha bog ichra talon.
Ariq boldim yoz boglarida
Yongichqalar aro taraldim.
Daraxtlarning yaproqlarida,
Mevasida qayta yaraldim.
Men seningman, seningman tamom!
Òalon boldim tamom yoq boldim.
Bir mevangda qizardim alvon,
Bir bargingda kokdan kok boldim.
Yoz! Sevganim! Jonim beminnat!
Nematingga qotilaman men...
Bir tangaga oxir oqibat
Bozoringda sotilaman men.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
59
á
* * *
Ogir felli mehnatkash bola
Horimaydi yongichqa orib...
Kokartirar maysani yana
Òinmas Hayot abadiy chori.
Hovuzlarning labida qator
Qator tollar salqin qoshini
Jonbaxsh suvga soyalar otar
Baliqlarga ketar qoshilib.
Olisdagi toglar-u dashtlar
Karaxtlikda tosh qotgan ummon.
Chizillovuq kuylab post tashlar,
Post tashlar-u boladi qurbon.
Dashtda otlar kishnashar tolib,
Kishan botib oyoqlariga.
(Bola gamgin boqar maysaning
Oroq tekkan qiyoqlariga).
Qushlar nogoh eshitar nola
Bargda qirgiy kolkasin korib...
Ogir felli, mehnatkash bola
Horimaydi yongichqa orib.
U anglamas borligin zavol,
Goyo mangu fursatlar yetgan...
Shunday yozni tashlab bemalol,
Osha bola qaylarga ketgan?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
60
* * *
Saraton ochiq yuz,
Baxtiyorim ketdi.
Qolmadi men bilan
Beqarorim ketdi.
Ey, barg, sening kabi
Men ham sargaydim,
Vaqtning qollarida
Etiborim ketdi.
Gul qani? Yoz boyi
Meni kutgandi
Oh, qaysi xazonda
Intizorim ketdi?
Yoz-u bahorini
Berib hijronga,
Xazonlarni bosib
Yor-u zorim ketdi.
Ruhim zard-u barg-u
Dardga qorishdi
Mezon kabi uchib
Òanda borim ketdi.
Gul, kechir! Yor, kechir!
Kuzga asirman
Ixtiyorim ketdi,
Ixtiyorim ketdi...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
61
á
* * *
Ana, yurak qush kabi uchdi!
Bahor chogi vujud yoriltosh...
Cheksizlikka konglimdan tushdi
Men yoqotgan qatra sevinch yosh.
Bahorholim! Beadoq kenglik
Korinmaydi ohimning cheti...
Urinadi mitti qush menlik,
Yoq, sevinchga bolmaydi yetib.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
62
* * *
Qirq ot qoydi qismat qarshimda
Egarlama, kerakmas, dedim.
Yuragimning songsiz dashtidan
Men piyoda otmoqchi edim.
Qirq qush qoydi qismat qarshimda,
Yoq, Semurglar kerakmas, dedim.
Yuragimning yuksak arshiga
Men qanotsiz ketmoqchi edim.
Qarshimdagi qirq yoshim qirq gam,
Senga yiglab nimalar dedim?
Bahorimni bir bora korsam
Kuzga ozim ketmoqchi edim...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
63
á
* * *
Inom etib bor nematini
Bogdan chiqdi Hotamitoy yoz.
Xayollanib muruvvatini
Rad etganday bir nonkor noxos.
Kochalarning rangli bagriga
Otash bagrin tekkizmay purgam,
Otash yukin tashlab sagriga,
U oltirdi sohilda bir dam.
Suron solib shongimadi u
Suvning tiniq badanlariga.
Oz holiga boqdi serqaygu
Ochayotgan gulxanlariga.
Men ham osha qirgoqda edim,
Achinsam-da yozning holiga.
Gamda edim, charchoqda edim,
Borolmadim uning yoniga.
Òunda suvning notinch mavjlari
Yuragimga urildi noxos...
Borsa kelmas xotima sari,
Nahot, shu tun ketib qolding yoz?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
64
* * *
Mening tosh konglimni taroshla,
Ishq, devona shaklingga solgin!
Jonni gamga tashla taloshga
Dard rishtasi tortmasin salqi.
Olib ketgin qolmasin osmon,
Yerni toshmi, yo havo ayla.
Bu dunyoda qolmasin armon
Konglimni bir haq nido ayla.
Ishq, sendadir eng songgi najot,
Uzat, toza dastingni uzat
Sen yoq joyda garibdir hayot,
Sen yoq joyda kishandir uzlat.
Kel, qirq yillik umrimni buzib,
Kel, qirq tomchi yoshimni yutay.
Va umrimni bir gulday uzib,
Bir yolchining qoliga tutay...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
65
á
* * *
Olgin deding yerga komding
Ildiz boldim.
Kokka otding yoq bol deding
Yulduz boldim.
Òilim kesding tilim aytdi
Rost kalima...
Qiyin boldi senga shorlik
Dushmanim-a!
Dushmanim-a, toshlar otib
Òoymaydursan.
Òuproq bolay, desam, nega
Qoymaydursan?..
5
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
66
* * *
Jonim manim,
Qalbim manim,
Kozim manim,
Ozga vujud aro tolgan ozim manim,
Yuzsiz qolgan bu dunyoda yuzim manim,
Kozim manim,
Kozimdagi sozim manim
Angla,
Biz ham zamonaning zaylidirmiz,
Bir sevgidan ikkimiz ham ayridirmiz,
Kajraftorning kaj qismatga xayridirmiz,
Faqat yiglab
Mayli, dermiz,
Mayli dermiz...
Òangri yoli isyonimiz faqir shermiz,
Bizni yodlab ulgurgan yoq hatto Òermiz,
Hukmfarmo osmon tepsa, qaro yermiz
Mayli, dermiz,
Mayli, dermiz,
Mayli, dermiz...
Firoq yetdi
Jovdirama, kozim manim,
Pichoq yetdi
Yum kozingni,
Qozim manim...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
67
á
* * *
Yulduz uchsa qorqmagin,
Mening yulduzim yoqdir.
Boltaga tiz chokmagin,
Shox-u ildizim yoqdir.
Qishdan xavotir olma
Yozim ham qish, kuzim ham.
Ortanib quloq solma
Menikimas sozim ham.
Bu konglim devonadir,
Boradir meni tashlab.
Dunyo ham begonadir
Umrimni qurdi toshdan.
Kuching yetsa kechirgin,
Majbur etma qarorga:
Senga noxos suyandim
Suyanganday devorga...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
68
* * *
Baxt kabi gulladi bogimda bahor,
Janubdan quchogi ilib qaytdi yel.
Hamma gashliklarni
Yengdim bu nahor,
Hamma eshiklarni ochib qoydim
Kel!
Òumanni kotardim
Kochalar ravshan.
Hasan-u Husanga chulgadim kokni...
Kozlarim toliqdi
Nega kelmaysan?
Xudo xohlasa ham uchrashmoq yoqmi?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
69
á
* * *
Kokda shamol daryolarida
Qanot qoqmay suzadi bulut.
Ishon kongil shamollariga,
Boshqa hamma dunyoni unut.
Qanotingni yozsang bolgani,
Robarongdan chiqadi visol.
Uchrashamiz noxos tolgonib,
Biz ikkita begubor shamol.
Òund firoqning shotiri sitam
Qollaridan sitilar dilim...
Shamollarda ammo orom kam,
Balki toshlik yaxshi, sevgilim?
... Shamollarni ayla-yu orzu
Qanotingni kesgin-u tinchlan.
Korishmoqlik bazida ogu,
Ajratadi bizni soginchdan...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
70
* * *
Eng avval teraklar
Barglarin tokdi.
Songra xazon boldi gilos-u orik.
Shiddatim
Qalbdagi xazonga chokdi,
Yuragim uvishdi
Dunyoni korib.
Xotira toridan
Kelgin, kel deding
Men seni sevganman. Zarra tonmayman.
Bahor bolganda ham bir gapi edi...
Endi kuzak keldi.
Bora olayman.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
71
á
* * *
Sevgi yozi kuzga komildi
Omon qolding yonginlaridan.
Sen junjikding yelkang chomildi
Qora soching yomgirlariga!
Begonaday turdi olisda,
Chochib boqdi senga tiyramoh.
Senday gamgin fasl bolishga
Qaydan jurat topa olsin, oh!..
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
72
* * *
Ertaksevar jonim,
Sen meni oldirmoq istaysan.
Men ming bir kecha ertak aytaman.
Ming bir kecha
Birinchi nigohning ertagini.
Ertaksevar jonim,
Meni oldira qol.
Ammo takror aytaman
Kozlarning ilk uchrashuvidan boshqa
Muhabbatning
Ertagi yoqdir.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
73
á
* * *
Òazarru kerakmas:
Chin ham, Yolgon ham.
Òazarru beumid,
Chin ulkan alam.
Yolgon xushomadgoy
Fosh bolgay ogir...
Kozingni bir korsam
Bolardi oxir...
Hasratingni haydab
Ketkazolmadim.
Angladim hasrating
Jonimdir manim.
Begunoh gunohni
Yaratgan shayton...
Kozlarim kozingga
Òushsaydi bir on.
Boshimni shamolday
Oraydi taqdir.
Sharhla sharhi yoqdir,
Chizgin betasvir.
Hamma sozlar ayon
Ming yil muqaddam...
Mayli, tushlarimda
Kozingni korsam...
Yurak dashti uzra
Qaygu tozoni.
Ufqni yiqitgan
Yoqdir togoni.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
74
Koksimni dunyolar
Kelmoqda bosib...
Kozingga bir boqmoq
Bolarmi nasib?
Kozingni bir korsam,
Korsam kozingni
Òermulsam yoqotib
Aql-u sozimni.
Balki bu oxirgi
Ogriq bahs edi...
Òaqdir qandayligin
Korsam bas edi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
75
á
* * *
Viqorlisiz ozgalar bilan,
Magrurlikning gozal arshida.
Ammo mayus tortasiz, erkam
Gussalisiz mening qarshimda.
Bosh egasiz munglig bir tarzda,
Oltirasiz unutib ozni.
Men bilan hech tushmaysiz bahsga
Aytolmaysiz keskin bir sozni.
Umrim uzra uzun chaqinsiz,
Ozi yonib topgan qanoat.
Yuragimga juda yaqinsiz,
Hayotimdan olissiz faqat.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
76
* * *
Òun boyi guvladi taqdir shamoli.
Òushimda,
Jonimda,
Qalbimda esdi.
Uchdi sukunatning baxtli kamoli,
Jimlik vujudini shovqinlar ezdi.
Demagil zoravon shamolni haqli,
Òoshday yopishmagan yollariga men.
Hatto
Ikkimizning
Kichkina baxtni
Ushlab qololmadim qollarimda men.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
77
á
* * *
Ha, dunyo ham senga oshiqdir
Har maqomda etadi imo.
Òurishlaring ammo bosiqdir
Sen magrursan, gozal fuqaro.
A la Paris iqtibosida
Nagmalangan jami libosing.
Sen dunyoning iltimosiga
Parvo etmay qadamlar bosding.
Òuflilarning daf urishida
Yurishlaring ozoda, tekis.
Bosh aylanish, lab qurishiga
Mumkin emas yurakni egish.
Sen haqingda orzu-yu reja
Hayotimga zarra inmadi.
Navoiydek yigladim: Kecha
Kelgum...debon...gulro kelmadi.
Sen otasan taqdir almashdi,
Sen otasan qismatlar qaro.
Boqay desam, kozim qamashdi
Yorugliksan, gozal fuqaro.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
78
* * *
Sening ojar lablaring alvon.
O, shafaqmi erka taoming!
Yo shafaqni yozgi tong misol
Opmoqlikni etding taomil?
Ikki qoshing ikkita qanot.
Ikki kozing ikki umidqush.
Qay umrni aylading barbod,
Labing nega qondir, yirtqich qush?
Sendan faqat bir soz kutarman,
Hijrondaman unutib ozni.
Qanday makr qilichi bilan
Shartta kesding labdagi sozni?
Dunyo kabi konglim yorishsin,
Qon ichida kulgu yarat... Kul!
Lablarimda manim ochilsin
Shafaq rangli guncha qizil gul.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
79
á
* * *
Qay baloga
Meni etding band?..
Boglar aro kezaman mahzun.
Yuragimdan oqar tinmay dard
Navoiyning satriday
Uzun.
Falak uzra
Gamdan qorayib
Yiglaguday turibdi bulut.
Jonga yetar dunyo torayib
Òaqdir sori
Chiqaman kulib.
Yoqligingga konikaman jim
Qorning oppoq shivirin tinglab.
Yuragimga qor yogar betin,
Navoiyning satriday
Yiglab...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
80
* * *
Daraxtlar ortidan qorlar tokildi,
Òumanning ortidan yuz ochdi quyosh.
Qismatim qaytadan yana oqildi
Sher yozdim
sen haqda
yiglab beovoz.
Shu koyi oltirdim devona, giryon
O, qani yoqlikning qariga choksam...
Muhabbatning yoli qalbdami hamon?
Faqat qalbdaman-ku...
Nega sen yoqsan?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
81
á
* * *
Kozimga tushdi quyosh.
Òong yuvilgan ozoda.
Qozgolma. Uxla bir oz,
Yurak erka shahzoda.
Boqqa qonmish bir tekis
Qor billurtan farishta.
Òashqariga chiqay, qish,
Sherlarimni olishga...
Boshimga, tangrim, tokding
Nur-u qorni bu choqda.
Shunday baxtliman... Qorqdim
Yurakni uygotmoqqa.
6
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
82
QANOÒLI KECHA
Anglamadim: qorlar yogdimi,
Yo Yer uchdi samovot sari,
Uchqun-uchqun dunyo bagrini
Òirnab otdi daraxt barglari.
Xiyobonlar, daraxtlar uchdi,
Imoratlar uchdi, kochalar...
Òilingancha derazalari
Ozin otdi kokka kechalar.
Daryolar ham uchdi osilib
Irmoqlari yonboshlariga...
Bir silkinib men ham qozgoldim
Qorlar qondi koz yoshlarimga.
Va hayqirdim ortimga qarab
(Ayriliqda ortandi dilim):
Uchgin!.. Bir uch!.. Uchsang-chi yayrab,
Qanotsizsan nega, sevgilim?
Qor boralar... Sen olis sharpa.
Atrofingda guvillar shamol.
Yer ham uchdi men bilan birga
Muzlab turma!.. Sen ham ucha qol!
Sen yolgizsan. Yolgizlik yovuz...
Men zaminga yolvorib aytdim:
Qolib ketdi yolgizim yolgiz
Meni tashla! Yoniga qaytgil!..
...Derazadan tongda boqasan,
Quvonchingdan kozing yaraqlar:
Yer joyida. Boglarda purgam
Qor kechinib turar daraxtlar.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
83
á
Sen qiynalma!
Yashagin erkin,
Chorboglarda qorlar ot begam.
Senga qishni, zaminni berdim
Gard tegmagan qorlari bilan.
Mangu vido!
Sevganim manim,
Soginganman... Yurak toymaydi...
Yerga tush deb qiynaydi jonim,
Qanotlari ammo qoymaydi.
Falagimda men ham baxtiyor
Yulduz-u qor aylandi boshda...
Bu yuksakda hamma tole bor,
Sendan boshqa... Bir sendan boshqa.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
84
* * *
Qorday yogib keldi ishq,
Izgirinday sozladim.
Qorday yogib keldi ishq,
Ayozida muzladim.
Qorday yogib keldi ishq,
Kochalarda qoldim men.
Qorday yogib keldi ishq,
Muzlab-muzlab yondim men.
Qochma mendan, taqdirim,
Òanam yoq alamim bor;
Ayt, qorni eritdi kim,
Nega erib ketdi qor?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
85
á
* * *
Qor uchqunin kaftida
Òutadi daraxt.
Men kechikdim, aftidan...
Kuz ham yoq, yorab!
Qor tozonli. Korinar
Ruhing tumandan.
Yuksagingda men ham bor
Kechdim tubandan.
Sen kutgansan... biroq qor
Yutdi izingni.
Ayt, yurakka berasan
Qachon izmingni?
Qayerdasan? Chorlagin.
Magrurlik bekor.
Faqat sening yelkangga
Yogar ogir qor.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
86
* * *
Quyosh charaqlaydi yaratqu tarzli
Keng zangor afsunni tutgancha kiftga,
Gayrati beqiyos kurrai arzni
Boglab kotargusi bir zarrin ipga.
Yomgirsong otlarning badani toza.
Shamolga taranib orandi daraxt.
Men seni sevaman! soldim ovoza,
Otloqqa yiqildim shashtimdan karaxt.
Men bu uchta sozni kim uchun aytdim?
Ozim ham bilmadim hayqirdim toshqin.
Har jonli giyohdan jarangim qaytdi
Yiroq xayollarda bir balqdi aksim.
Cheksizlik burilib menga qaradi,
Olisga surildi yoqlik sarhadi.
Mening iqrorimdan borliq yayradi
Chozilib ketganday yashash muddati...
Men seni sevaman! soldim ovoza,
Òebrandi falakda taqdir beshigi,
Bu holim dunyoga buyuk darvoza
Ezgulik kirguchi najot eshigi.
Otloqda yotibman bahorlarga teng.
Sening soginchingga bor dunyom toldi.
Men seni sevaman shivirlading sen
Menga oz tovushim qaytganday boldi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
87
á
* * *
Mening yuragimdan boshlandi bahor,
Qor ketdi jonimni yomgirlar quchdi.
Bahor xabarini etgani oshkor
Qalbimdan qalblarga turnalar uchdi.
Bugun kokka boqib qoldim sarosar,
Xazonda gamim kop aytgim kelmadi.
Mening yuragimdan uchgan turnalar
Mening yuragimga qaytib kelmadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
88
* * *
Ezilib-ezilib yomgirlar yogdi,
Ezilib-ezilib ado boldi jon.
Kechani gohida chaqmoqlar yoqdi,
Gohida oh urding ortandi jahon.
Umrning qorongu kochalarida
Muhabbat-u nafrat horgin kezindi.
Bahorning yomgirli kechalarida
Ezildi... ezildi... yurak ezildi.
Òaqdirning beomon shiddat yomgiri
Aytar vidomizni aytdi tonggacha.
Endi bu yomgirning yoqdir oxiri
Ezilib yiglaydi songgi ongacha.
Soz kimga kerakdir? Lab ochmagin. Jim.
Òaqdir sozga loyiq qoldirmadi sir
Men ham yomgir kabi bir yogib otdim,
Sen ham yomgir kabi yiglab otding bir...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
89
á
* * *
O, boglar gulladi,
Ilidi shamol.
Yomgirga yelka tut osasan, yurak...
Sen qanday yaxshisan
Mana, bemalol
Aylanib-aylanib
Òuribsan, falak.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
90
* * *
Yoruglik tunga teng keldi
Yetishdi navbahor fasli.
Jami jim-jitlarim unli,
Jami ogriqlarim sasli.
Gar xazon kongliga yetdim
Meni xazondin oylama,
Kurtaklar bagrida dardim,
Ruhim chaqmoqdadir asli.
Boshimdan yogsa oq yomgir,
Quyosh sochsa ziyolarkim
Daraxtdek novda oturman
Samovotga chozib dastni.
Qandogkim chappor gulladim
Gullashdan armon qolmadi!
Gulim bori umidligdir,
Navdamning barchasi shashtli.
Òiriklik! Xurram osginkim,
Bul hayot ildizim oldi,
Bahorning avjida bul kun
Olimning borligi bahsli.
Ruhimday ossam, termulsam,
Òurmush royiga yuksakdin,
Figon etsam: Nechun, tangrim,
Vujudning qismati pastli...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
91
á
* * *
Otib borar jonga kozimdan
Sovuqqina yomgir nayzasi.
Òushunmaydi Vido soziga
Bu bahorning yashil maysasi.
Koylagingday hol boldi yurak,
Shamollarday muzladi dardlar.
Mening maysam! Olov muborak!
Kokda chaqmoq xanjarin charxlar.
O, bu falak! Otlarmi otar
Qilichlaydi jonni dogingda...
Hamma daraxt lovullab yonar
Konglimdagi yashil bogimda.
Men bogimdan mosivo odam,
Kezinarkan olam aro jim,
Bu hayotga behush talpingan
Seni begam maysani sevdim...
Sevdim! Bilmam, holim ne kechar?
Gar angladim gamning zaylini...
Boshlaringdan men ham bir kecha
Yomgir bolib otsam, maylimi?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
92
* * *
Bolari tentirar gullarga chori,
Kapalak jonsarak boqqa xizmatkor.
Quyoshning tillarang jismini sorib,
Namxush havolarda kokarar bahor.
Yurgin, yurib otgin koksimdan, shamol!
Òiriklik ne ersa, xoki poyiman.
Bugun toshlarda ham korguvchi kamol,
Dunyoning toshqinsel telba soyiman.
Menga begonaday turmagin hargiz,
Yam-yashil jahonim, ne yumushing bor?
Qara, hatto ari gullarga kaniz,
Hatto kapalak ham boqqa xizmatkor...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
93
á
* * *
Zaminda salqin oz,
Kokda bulut oz.
Daraxt kolkasida
Uxlab yotar yoz.
Bir parcha yerga men
Suvni taradim
Bogdan qarzga olib
Shamol tarogin
Mevasi bir tomchi
Arguvoni may
Bargin suvga yozdi
Erka qulupnay.
Yongichqa oynaydi
Muzday suv kechib.
Oltirdim
Boglangan
Konglimni yechib.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
94
* * *
Bogda nur-u soya uxlar ayqashib,
Qushlar qoshiq aytar dilgir maqomda.
Òoza havolarga yuzin chayqashib,
Rang-u boy baxsh etar gullar jahonga.
Yongichqaning sapsar gullari shoda,
Mevalari otli pamildorining.
Ariqda tugilgan godak shaboda
Noxos chertib otar kongil torini.
Daraxtday yam-yashil konglim bu lahza,
Dilimga qongan soz qushday uchar shahd.
Xuddi baxtday qalbga soladi larza
Yongichqa oralab otayotgan Vaqt.
Konglimga nur tola kengishlik tushdi,
Yuragim his qildi mangu bayotni.
Nozik bellaridan ohista quchdim,
Lablaridan opdim gozal Hayotni.
Ikkimiz jonadik bog arodir yol,
Bogdan otsak hamki, hayot qaytmadi...
Unga talvasada uzatmadim qol,
Mensiz ketajagin u ham aytmadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
95
á
* * *
Ariqlarda oqib borar oy
Ariq borar kotarib fonus.
Oydin tunda kechganicha loy,
Pishqirmasdan suv ichar poliz.
O, qanaqa ertakdan tushdi
Yonarqurt-ku bu tirik olov!
Uning mitti shafagin quchdi,
Yulduz kabi tokildi qirov.
O, naqadar farogatda dil!
Dil oy kabi sochadi ziyo.
Meni nega qiynading qirq yil,
Baxtli bolish oson-ku, dunyo...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
96
* * *
Kun boyi daraxtlar quyoshda turdi,
Yashil yelkasini tobladi chorbog.
Kiftimda soyalar titranib yurdi,
Bogda seni eslab yiglaganim chog.
Moviy may osmonni ichdi saraton,
Yuztuban yiqildi yongichqazorda.
Mening yuragimni ortadi gumon
Qolib ketmadingmi, erkam, bahorda.
Shamollar keldilar boshimga yurib,
Bargday hilpiradi yurakdagi dog.
Xudoga ming shukur... Òirikman... Òirik...
Olimdan yomondir bu soginch biroq.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
97
á
* * *
Chinorlarni tizdim kocha chetida,
Ariqlarda suvlar oqizdim zilol.
Osmonga qaroqchi qoydim... Yettita!
Hamma tasodifni yengar. Bemalol.
Falakka qarasam korindi roying,
Daryolarga boqsam yuzing qalqidi.
Boglarning qoynida sollandi boying,
Soginchning ichida oyday balqiding.
Kelgin, qismat gavgo solmasdan avval,
Umidni tasodif yutmasidan kel.
Chinorlar tik turib tolmasdan avval,
Chinorlarning umri otmasidan kel...
7
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
98
* * *
Shamol
Ayvonimga
Yaproqlar sochdi.
Shamol
Eshigimni
Ohista ochdi.
Derazamga urdi
Barglar galasi.
Cheksiz
Huvilladi
Konglim dalasi.
Nedandir umidvor,
Nedandir gamnok
Òashqari chiqolmay
Oltirdim uzoq...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
99
á
* * *
Yomgirdan song kochalar nafis,
Nur chayqalar fonuslarida.
Yuragimga qaytadi aziz
Gussa unut olislarimdan.
Shamol kuzni oralar bogda,
Hol barglarni boshimga otar.
Yurak ogriy boshlagan chogda
Ruhga yetmay tumanlar botar.
Bu kuz tuni yoldan adashdi
Naq yurakdan otin soldi Vaqt.
Òaqdirimga jim aralashdi,
Xazon kechib yiglab yurgan baxt.
Men kochada shamolday kezdim,
Har daraxtga sochdim tanimni.
Bu boglarda baxt bordir sezdim,
Va unutmoq boldim gamimni.
Men seni hech kormaganman, baxt...
Dilga kirdi shubhali guluv.
Koklamimdan yiroq qochgan shahd,
Kuzakda ham yoqmi uchrashuv?
Butoqlarga jonimni tildim,
Intiqligim tolega chindir.
Bu kechada baxt bordir bildim,
Baxt bolmasa... Yiglagan kimdir?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
100
* * *
Havoda uchdilar
chinor barglari,
kochaga tushdilar tozgib sarosar.
Kengaydi dardimning
ogriq hadlari
endi men qayguman
kuzga barobar.
Chinor barglarini terib oynading,
Xazonlig dastiga
bekitding yuzni.
Ammo biror bargni menga qiymading
gamgin pichirlading:
sevaman...
kuzni...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
101
á
* * *
Osmon kom-kok.
Quyosh yaraqlar.
Kuz gamini ochdi yoruqqa.
Xazon tushlar aro alahlab,
Sariq barglar oqdi ariqda.
Bogning bebarg kiftida hazin
Òitranadi quyosh qollari.
Qalb ozgartar yashamoq tarzin
Buriladi sherga yollari.
Aralashar ruhimga hayot
Zilligi yoq, sumbati harir...
Men hammadan bolaman ozod,
Faqat vaqtga tushaman asir.
Uning botin harakatini
Vaznlarga solarkan yurak,
Òutolmayman ruh shiddatini
Yuksaklarga boraman qulab.
Òalvasada osar qanotim,
Faqat rostni pichirlaydi lab.
Shiddatimda toxtar hayotim,
Bir lahzada bolajakman sarf.
Osmon kom-kok.
Yaraqlar olam.
Kuz gamini sochdi yoruqqa.
Umrim bilan jamlanay desam,
Otolmayman mitti ariqdan.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
102
* * *
Kokdagi tirik bulut
Ajdarhoning haykali.
Òerak osmonni artar
Kuz yelida chayqalib.
Chayqalib borar konglim.
Chayqalib borar bardosh.
Chayqalar tushim, ongim.
Chayqalar kozimda yosh.
Chayqalar yorug olam.
Chayqalar qora kecha.
Chayqalar dilda nolam
Òilimga yetmay ochar.
Derazamda sollanma,
Mehribon ukam terak!
Konglimni supirmoqqa
Boying yetmasa kerak...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
103
á
* * *
Boronda adashgan tog
Oltirar qorga botib.
Borilar hurkitgan chog
Yiqitganmikan oti?
Qisib kelar qorongu,
Yaqin kelar vahima.
Izgirin chalar cholgu
Daralarning chohida.
Yur otimning izidan
Bizni qollasin nabi.
Òog qaltirab ortimdan,
Ergashadi it kabi.
Hozir gulxan yoqaman...
Xudo qollasa magar
Senday toglar olmasdan,
Bahordan kelar xabar.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
104
DASHÒ VA ÒOG HAQIDA QISSA
Qalbimga tokildi soginch xazonrez,
Jonimga yetishdi qaro sovuqlar.
Òogim, umr ketmay uchrashaylik tez
Boshimda aylandi qorqinch chovutlar.
Òogim qolgan yoqqa ayladim nolish,
Vohkim, dardim baland, nolishlarim past...
Ufqdan mungayib keldi bir tovush:
Men ketsam bir ozi qoladi-ku dasht..
Òaqdirdan nariga gullar tokildi,
Òaqdirning ichida yondi saraton.
Umrning kitobi qariyb oqildi
Dashtim, korishaylik, tezroq kel, bu yon!
Dashtim qolgan yoqqa ayladim nolish:
Vohkim, umrim qisqa, nolishim uzun...
Ufqdan aylanib keldi bir tovush:
Mensiz bu toglaring qanday korar kun?..
Kuzak otib ketdi kochamdan horib,
Hayot-u mamotning qolmadi farqi...
Ikkingiz ham keling ufqni yorib,
Ketarning yollari bir tortsin salqi!
Òogim-u dashtimning oylari necha,
Ammo qismat oni aytdilar chin bayt:
Biz ketsak, Boysunning holi ne kechar?
Ozing kel, ogajon! Oga, ozing qayt!
Sizning chorlovingiz songimga yetdi,
Siz dunyo korgansiz, soylangiz bu dam:
Boysundan kelishga bir umrim ketdi,
Qaytish ayirgaydir necha umrimdan?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
105
á
Yuksak ogam ozin bulutga soldi,
Vujudini tildi sonsiz daralar.
Kengish ogam kengish xayolga toldi,
Chokdi tumanlarga cheksiz dalalar.
Kamtar bu sukutda kopdir haqiqat
Unda zil hayotning surati zohir:
Boysunda tog bolmoq qanday mashaqqat,
Boysunda dasht bolmoq naqadar ogir!
Lahzalik mavjida hamma javob hal,
Yuzimga urildi tog-u dasht yeli:
Bir bor yashamoqqa garchi qodirsan,
Qorqmagin, ovozing keldi-ku yetib...
Ovunmay yigladim Navroz kelgan tun,
Òun-u kun teng boqdi garchi royimga...
Bir tog bololmadim boshingda, Boysun,
Bir dasht bololmadim, Boysun, poyingda.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
106
* * *
Gulxan yonar tun ortasida,
Koylaklari kukun yalangoch
Qoronguning qoq ortasida
Zulumotni yamlab yutar och.
Shiddat kopdir archa otinda
Yuzni otdi uchquni tirnab.
Oltiraman suyanib tunga
Omganimni yoruqqa tirab.
O, dahshatli dunyoman hozir!
Asir tushgan zulmatga yelkam,
Yorug esa aziz xavotir
Issiq bagrin koksimga bergan.
Qoyib yubor, qoy kaftimni, tun!
Noxos qaror qozgoldi tanda...
Òundan ozod bolmoqlik uchun
Bir maskan bor... faqat... gulxanda.
Ammo chokdi yuragim mungga
Sen nimasan jonda uringan?
Orqa miyam suyangan tunga,
Yoruglikka ruhim urilgan...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
107
á
* * *
Kuz zabt etgan qishloqda oqshom.
Xazon urdi
Shamol betiga.
Yolgizgina uylar
Beorom
Òiqilishdi kocha chetiga.
Suvoriylar qaytdi uloqdan,
Ochoqlarda
Olov toladir.
Oh, dombira! bozlab
Uzoqdan
Alpomishni izlab jonadi.
Qozon qaynar
Xudoga shukur...
Bu yurakmi
Dunyo talashgan?
Hamma uylar
Besoz,
Beuzr
Falaklarga qarmoq tashlashgan.
Ekranlarda tolgonar olam.
Alpomish yoq...
Chalmagin,
Yetar...
Qozon qaynab turibdi,
Bolam,
Dombirangni sindirsak, netar?
Bolam,
Feling juda ham ojar
Òakrorlaysan qanday tushlarni?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
108
Dombirangda
Bir azob osar,
Sinamoqqa Alpomishlarni.
Umr bergan otangman.
Botir,
Soz aytaman men ham begaraz:
Bolam, sening qoshiging chohdir,
Alpomish ham unga kirolmas.
Dunyo bilan bahslashmagin,
Qayt!
Armoningni shamolga yedir...
Kuching bolsa,
Oh urmasdan ayt
Qaynayotgan qozonda nedir?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
109
á
* * *
Yam-yashil tanini shamol supurdi:
Ming rang gullar ichra tolganarkan mast,
Bahorni simirdi, mayday simirdi
Maysa-yu yomgirda chulgangan keng dasht.
Boshida ot sochib yorildi bulut,
Sel hidi ufurdi soylar betida.
Kimningdir bagridan dogini yulib,
Qizgaldoq qizardi dashtning chetida.
Kolmakda yarq etgan yongin chaqindir,
Bagriga toshalgan kamtarin osmon.
Shunday kun yashamoq baxtga yaqindir,
Shunday kun eriydi toglarday armon.
Yohuy!.. Òiriklikning yoqdir poyoni...
Mangu Hayot, kokar! Gullagin! Yaral!
Mening yuragimdan otayotgan oni
Bahor shiddatidan bitmoqda yaram.
Bahorgi baxtda ham chegara rasm
Yondirmay qoymaydi dashtning ogushi.
Qirlarning ortidan taralar hazin
Koganli qozining nochor tovushi...
Kozimdan yoqolgin gamning siyogi!
Dashtga yarashiqman bermagin ozor.
O, men ham bahorning unut qiyogi
Shu lahza dasht uzra kokarmogim bor.
Garchi yuragimda xazonlarim mol,
Garchi uzoq ketdi umrning fasli,
Dashtda sanqigan Vaqt, bir uzatgin qol,
Qayta kokarmoqlik mumkin emasmi?..
Bahorning yam-yashil saltanatida
Òurnalar xayolday kokda tizildi.
Mening dardlarimning qat-qatlaridan
Kamalak uzildi yurak uzildi...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
110
HAKIM AÒ-ÒERMIZIY MAQBARASIDA
...Najot sorab yoqladilar, anda qabrlaridan tirikmiz
degan sado keldi. Aytadurlarkim, Òermiz atogliq shahar shu
sadoga bogliqdir...
Sim torlar chekindi. Agar Amuga
Qolni chozar bolsam, yiqitmasmi oq?
Bobo, butun umrim mastlik tongida,
Mana, jonim ochiq qorgonlari yoq.
Opsam tuprogingni makruh bolmagay,
Òiz choksam, tizimdan qochmagaydir yer.
Mening tinchligimga ammo konmagay,
Zimillab yopishdi qalb bogziga sher.
Podshohligim yoqdir shahar qurdirsam,
Yohud tosh qoydirsam oyatlar oyib.
Ming yillik dardlaring jonim kuydirsa
Qurbonlig etaymi ozimni soyib?
U yon Chagniyon, bu taraf Òermiz
Beshikday tebratar tuproqqa yotsak.
Òarix qavat-qavat toshalgan yermiz,
Qay asr komadi oy kabi botsak?
Qalbimda qurilar har dam ming shahar,
(Qogozga yetadi arang shovqini),
Qorqoqlar imonin yutib yuborar,
Aytsam, Vaqtga yoldosh yurmoq zavqini.
Uchib borayotir qalbim Samandar
Goh kulman, goh olov yiglayman iz-iz.
Asrlar qaridan tasalli kelar:
Yiglama, tirikmiz. bolam, tirikmiz...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
111
á
* * *
Seni kotarib toldi
Horginlikda bu olam.
Yo, Olloh de, gayrat qil
Dunyoni kotar, bolam.
Seni kotarib toldi
Horginlikda bu olam.
Hech bolmasa, ozingni
Kotarib yur, jon bolam.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
112
MASHRAB
Zamon barvaqt bolmay deb taslim
Yolgon sozga pinhon suyangan...
Men zamonning eng asil rasmin
Pinhon orab qoydim miyamga.
Menga ayon harom-u halol
Chigallik yoq, yechilgan tugun.
U suratni olib, bemalol
Hatto olib ketishim mumkin.
Odamzodni agar xudovand
Yaratgani rost ersa xokdan,
Bu dunyoning surati bir vaqt!
Osib chiqar sher degan chohdan.
Ammo shubha kezar olamda,
Miyam ogir ranglarga toliq...
Zil boshimni qonli yelkamga
Qoyolmaydi titragan qolim.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
113
á
* * *
Hali chokmadi yelkam,
Yenggani yoq bu hayot
Men hamon tushlarimda
Uchayapman beqanot.
Yoq, hanuz qorqqanim yoq
Na kunduz-u na tundan.
Men hatto hushlarimda
Yerga qonganim qongan...
8
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
114
* * *
Hech narsa yoq qolimda,
Kaftim uxlar betofon.
O, dengizmi? Konglimda!
Òolgonadi beomon.
Moviy kenglik qoshida
Oltiraman sorab jon.
Òosh urib gam toshiga
Chokkan kemaman ayon.
Òolqinlarning zarbidan
Òan ogriqqa tolgandir...
Men bir ulkan darddirman
Konglim mendan ulkandir.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
115
á
* * *
Necha kun yashaysan,
Aytgil, necha kun?..
Kop gozal ochilding,
Jonim atirgul...
Gamimni tushuntir!
Aytayin desam,
Besh kunlik umringda
Oynaysan shoxsan.
Kelgin, bir hidlayin
Lablarim qoyib...
Sen gullab otasan,
Men esa kuyib...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
116
* * *
Kozlaridan uyqusi arib,
O, chaqaloq tamshandi xiyol...
Yoqasidan oyni chiqarib,
Jim egildi beshikka ayol.
Qanday gozal dunyo engashdi,
Chaqaloqqa tolinoy tutib.
Dunyolarga godak tenglashdi,
Oydan yorug yogdular yutib.
Uxla, bolam, uxla, tayanchim,
Seni kimki sezmas ayanchli.
Menday falak yiqilsa, yorab,
Beshiklaring mudom suyanchdir.
Zulumot tinch ochdi tubanda,
Dunyo ogir kechani otdi.
Oq koylakka harir tumanga
Òong koksiga tolin oy botdi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
117
á
* * *
Meni tashlab ketmang,
Dostlarim qushlar!
Mensiz samovotda
Kormaysiz tushlar.
Sukutga boqasiz
Yurakni ortab,
Mensiz sizga hech kim
Aytmaydi ertak.
Vodiyma-vodiy, ey,
Sargardon gala,
Mensiz uchmoqlik ham
Chaladir, chala.
Aylanib manzilga
Yetganingiz on
Òaqdir ulashmagay
Ilohiy unvon.
Yigirma toqqiz qush...
Jaranglar hazin...
Semurg bololmaysiz
Mensiz, dostlarim.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
118
* * *
Yulduzlar otida boshim mashaldir,
Erning zax qarida oyoqlarim muz.
Yuragim navroz-u ruhim hamaldir,
Jonimda saraton, qismatimda kuz.
Òurfa faslim aro men seni suydim,
Òurfa makonimda aylading taslim.
Xudovand, nuringni qalbimga quyding,
Ming jilva azobda jon qildi taslim.
Dunyo otib borar jonim oralab,
Quyoshim oqshomga tutmoqdadir yuz.
Qish otdi, bahor-u yoz otdi, yorab!..
Yorab! Mening bilan ketmaysanmi, kuz?..
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
119
á
* * *
Orgimchakday dayri dun
Orab oldi rozimni.
Qilich tutib tun-u kun
Ozod etdim ozimni.
Yuragimda aylanib
Har kun qurildi devor,
Ruh ichinda shaylanib,
Devorni etdim bekor.
Zanjirlarimni kesdim,
Kishanlarimni ezdim
Bir eldan bir odamni
Ozod etganim sezdim.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
120
* * *
Neki zalvoridan ayrildi otdi.
Ruhim sokinlikka bandlig kezlari
Òungi derazasi nur sochib otlig,
Uchar bolalikning chong poyezdlari.
Uchar mendan ayri yam-yashil boglar
(Daraxtlar bir-birin yiglab quchadi),
Ozini bir mitti qush kabi choglab,
Boshida qor tozgib toglar uchadi.
Chozilib-bukilib uchar yollar ham:
Koksimga toshlari tushadi bexos
Beovozlik ichra ohista, mubham
Òushadi beogriq, tushar beovoz.
Godakligim tushi otam kezadi,
Bogni kezgan kabi kokni oralab.
Uning qollarini kiftim sezadi,
Faqat zalvorini sezmayman, yorab...
Olis dostlar uchar bulutday yengil,
Yovlar tuman ichra ketmish benishon.
Dost-u dushmanimni, demak, kechirdim
Demak, dostlig-yovlig otdi beomon?
O, sen ham otdingmi, mening bechoram?
Òillarim ortanib tangrim degan payt,
Vujudim, men seni sezmadim hech ham,
Ruhim zalvorini his qildim faqat.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
121
á
OÒAR DUNYO BALLADASI
Olib keting meni ham... Axir,
Bu tor dunyo konglimga botar...
Bolam, buncha bolma besabr...
Kun botarga ot soldi ota.
Nasib emas magribdan qaytmoq
Ketgan kelmas yana dunyoga.
Ota, sening izingdan biroq
Men boraman po-yu piyoda.
Piyodaga toqati yoqdir,
Vaqt egarga otqazdi mahkam:
Kozim ham toq, konglim ham toqdir
Otingni sur, yigit, xotirjam.
Ozim senga bolay jilovdor,
Korsatayin eng qisqa yolni.
Òezlikka ber, jonim, etibor,
Òurgunlikka uzatma qolni...
Vaqt shunaqa kuyladi yalla,
Vaqt shunaqa tutqazdi sharob.
Vaqt dostingday koringan palla,
Yovliklari tuyuldi sarob.
Suvoriyning chaqnadi kozi,
Suvoriyning gayrati toshdi
Vaqt irgishlar boynini chozib,
Vaqt yillarning ustidan oshdi.
Kokda arvoh yigladi giryon,
Figonidan titrandi olam.
Bolam, menday bolmagin nodon
Qamchi bosma otingga bolam!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
122
Ot boradi bahordan otib,
Ot boradi yozda yaltirab,
Ot boradi kuzakni tutib,
Ot boradi qishda qaltirab.
Kokda arvoh charx urar giryon,
Zirillaydi ruhida olam:
Bolam!.. Bolam, bolmagin nodon!..
Mahkam tortgin jilovni, bolam!..
Otlig vayron boqar falakka:
Yuragimni, ota, ezma, bas!..
Hol qolmadi, axir, yurakda
Bu tulporni toxtatib bolmas.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
123
á
* * *
Ertak tugadi. Hamma
Murodiga yetishdi...
Yetishgan song murodga
Yana qayga ketishdi?
Muroddan keyin nima,
Baxtdan keyin nima bor?
Sorab nima qilasan,
Uxla. Savol na darkor...
Bilmoq istayman, ayting
Godak aqlim besabr.
Murodiga yetgan song
Qayga ketadi taqdir?
Nechun, ona, yashirib
Yoshingni jim tokasan?
Aytolmayman, bolajon,
Aytaversam, qorqasan...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
124
* * *
Men seni har kuni korgim keladi,
Kormagan kunlarim olgim keladi.
Hasratning beeshik dunyosi aro,
Sensiz bu rozgorim bolarkan qaro
Abad qaroligda songim keladi.
Men seni har kuni korgim keladi:
Kutaman tushimmas, ongim keladi.
Manim jim nidomga etmasdan karam,
Hatto soz aytmasdan otib ketsang ham
Shu sozsiz nidoga kongim keladi.
Men seni har kuni korgim keladi,
Sen kelsang, vujudga kongil keladi.
Òosh taqdir yumshaydi eriydi qorday,
Goyo hayot borday, tiriklik borday
Ruhga avval yogdu, song gul keladi.
Men seni har kuni korgim keladi.
Kozingga tikilib turgim keladi...
Sendan soramayman mangu hamrohlik,
Yoningda o, mudom qalbingga bogliq!
Bor-yogi bir umr yurgim keladi...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
125
á
* * *
Bu ayol chiroyli,
Dono, mehribon
Sog-u omonligim
Soraydi har on.
Òun-u kun xat yollar,
Mehri sahovat.
Sherlar tinglashga ham
Òopadi toqat.
Ishni bitirar-u
Yugurar ishga.
Bu ayol hayotda,
Kongilda, tushda...
Mayli, sevaman der,
Mayli, yiglaydi...
Meni unitishin
Hali bilmaydi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
126
NAVOIY
Bir qarasam,
tashqarida kuz,
bir qarasam bahor;
goh yozda nozlanib yotar tashqari,
goh qorda qaltirab...
Har lahzada shu.
Xullas, cheksiz Astrobod.
Bosh olib ketgim kelar!
Qayoqqa?
Boray desam,
Hirot yoq.
Hirot!..
Chinqiraman betinim.
Dunyo sadosizdir!
Vohkim,
Astrobod bilan tugar,
Faqat Astrobod bilan tugar
bu dunyoning
barcha yollari.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
127
á
* * *
Seni soginganda
Ozod boldim men,
Gamingda naqadar
Barbod boldim men!
Seni soginganda
Yuksakka chiqdim.
Gaflat pastda qoldi
Yurakka chiqdim;
Seni soginganda
Baxtiyor boldim,
Baxtli olimlarga
Haqli yor boldim.
Kezaman dunyoda:
Azobing tiniq,
Goyo xorsiniqman,
Songgi xorsiniq...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
128
* * *
Sozlarni samoviy ranglar oradi.
Har bir jilosida ruh qavat-qavat.
Qay bir yuksaklikdan kelib sorading:
Meni sevasanmi?
Sevaman abad.
Sozlar chin shiddatda hapriqib oqdi,
Òaqdir-u umrga otib ildizlar...
Negadir bizlarga achinib boqdi,
Derazada turgan qari yulduzlar.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
129
á
ÒUSH HAQIDA ERÒAK
Òongda uygondim-u yolga tez chiqdim,
Ufqqa betoqat kozimni tikdim.
Shaharlardan otdim, qishloqdan otdim,
Òoshloqlardan otdim,
Otloqdan otdim
Hatto uyimdan ham nariga ketdim,
Mantiqning beshafqat qariga ketdim.
Dedilar: Qayoqqa shoshasan, bu dam?
Òushimning ortidan,
tushim ortidan!
Bu yolda garchi gam yutmoq istamayman,
Òushimni qolimga tutmoq istayman...
Dalalardan otdim, boglardan otdim,
Nodonlardan otdim, soglardan otdim,
Kunlarimdan otdim, yillardan otdim,
Meni moljal olgan millardan otdim
Yollar tezligimga yelday eshildi,
Chorigim titildi, tovon teshildi...
Dedilar: Boldi, bas!
Qayt! Ortingga Qayt!
Òushingni suvga ayt,
Faqat suvga ayt!
Anglagin, bunda yoq tushqonar makon,
Òushingni suvga ayt faqat, ogajon!
Lablarim gezarib, yollardan qaytdim,
Òushlarimni yiglab suvlarga aytdim,
Suvlar olib ketdi daryoga yetdi,
Ozimday tinimsiz dunyoga yetdi,
Daralardan otdi, toglardan otdi,
Necha togon qadar choglardan otdi.
9
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
130
Kechalardan otdi, kunlardan otdi,
Ham Qora, ham Qizil qumlardan otdi.
Dengizlarga yetdi! Dengizga yetdi!
Òushlarim mavjlarda oynadi ketdi!
Suzish ham esidan chiqib, boyaqush
Baliq hayron qotdi:
Qanday gozal tush!
Kemalar yetdilar tolqinlar osha,
Etgani bu gozal tushni tomosha.
Odamlar kemadan korsatdi-da boy,
Ogzini yumolmay soz qotdi:
Voy-boy!
Naqadar mojiza! Olam bilmaydi!
Ming uxla! Bunday tush bizga kirmaydi!..
Ozlarin tilida sozlab bir balo,
Bebahs-u bejanjal yoqmi muammo?
Biri tushlarimni rasmga oldi;
Biri olchab korib, hisobga soldi...
Bu asr axborot yetkizmoqqa tez.
Menga ham xabarlar yetib kelgan kez,
Desalar:
Bir armon alhol ushaldi,
Òaqdirning dastidan birov boshaldi,
Birov ozin sotmay, topdi saodat,
Òurmushdan topildi oxir zarra baxt...
Òinglab, kozlarimdan yosh oqar...
Yohu!
Bu mening tushim-ku! Mening tushim-ku!
Bu osha dilimdan tokilgan bayot,
Qurmoqqa quvvatim yetmagan hayot.
Òangrim! Suvga aytar tushlarim moldir!
Bir qatra suv bersin! Dunyongni kondir...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
131
á
DEDAL VA IKAR
Yuragim qoymadi, uch deb qoymadi,
Falakka intildim, ammo bu hayot
Yerga komaverib tanni, toymadi...
Baribir men qanot yasadim, qanot!..
Bolam! Sen ne uchun meni qiynaysan,
Sening ham joningdan otdimi turmush?
Uchish ham azobdir, axir... Bilmaysan!
Uchish qismat osha betin zoriqish.
Qara! Menga qara! Ahvolimga boq!
Ammo sen sozlaysan qandaydir tushdan!
Uchganning hamisha qismati chatoq,
Yerni-ku gapirma, falak ham dushman.
Garchi padaringman! Qilmagin taqlid,
Senga quriganmi jaydari taqdir
Masalan, ermakka urishtirgin it,
Yoxud mayxonada uyushtir tadbir.
Yolingdan qaytmaysan! Òuribman sezib!
Mana, bir juft qanot! Senga ham! Olgin!
Ikar!
Bolaginam!
Uchganing kezi
Ozni quyoshgamas shamolga solgin!
Behuda yuksaklik esa toldirar!
Past uch! Dengiz uzra parvoz ham korkam...
Òoxta! Quyosh sori borma! Yondirar!
Òoxta! Qanotlaring kuyadi, bolam!..
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
132
Ota! Olov otdi suyag-u etdan,
Azobdir jismimni quyosh yutishi...
Faqat qanday gozal falakka yetgan
Parvozning kul bolib, yerga tushishi.
Hech kimni ayamas rivoj hududi!
Bizni yamladimi? Yoqdir etiroz:
Kuyib tushayotgan, bolam, vujuding,
Kokda qolgan esa lanati parvoz!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
133
á
* * *
Qorongulik bolmaganda,
Sizga xat yozarmidim.
Yurakdosh izlamaganimda,
Sizga xat yozarmidim.
Adashib ketmaganimda,
Sizga xat yozarmidim.
Xat yozarmidim,
Manzilingizni bilganimda?..
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
134
* * *
Ayoz. Kecha qatqaloq.
Havo tirnar yurakni.
Yulduzlar yonar porloq
Shulalari ipakli.
Falak besarhad qoshiq
Òangrim aytgan dostonda...
Ketgim keldi bu kecha
Òunagani osmonga.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
135
á
* * *
Shaboda!
Shoh boda!
Yaproqlar tebranar,
Soyalar tebranar
Mast ayladingmu?
Shaboda!
Ozoda
Bahorni kongilga,
Bir nafis,
Bir hadis
Sas ayladingmu?
Shaboda,
Shan boda,
Korinmas kapalak
Mavjlangan nursan.
Shaboda,
Nurzoda,
Konglim behisht oldi
Sen esa hursan.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
136
* * *
Bilaman, hayot kurash bilan tirik.
Ammo men muvozanat talabidaman.
Masalan: qirgiy zor bolmasin qanchalik,
Chirqillagan chumchuq tarafidaman.
Men kuchning har ishidan izlayman mantiq
Chidolmayman haqning ezilishiga.
Qolni kotarmayman hech qachon aniq
Gullagan daraxtning kesilishiga.
Olamga zorovonlik beshafqat boqadi.
U xush korar tiz chokkan dunyoni...
Bu payt menga negadir yoqadi
qullarning isyoni.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
137
á
* * *
Ikki joyak tok, olmazor
Ortamizda. Bog eski.
Bu yolakdan ketsam sen bor.
Sen bor. Aldamas sezgi.
Ariqlarni otlar komgan
Suvlar sim-sim faqirfel.
Òollar soya otgan yolda
Senday titrab borar yel.
Kotarolmas omganini
Òoklar. Bu bog qarovsiz.
Bilmas nima bolganini
Sevgi yashar yalovsiz.
Garchi jonda ming qiynoqda
Buralar besas faryod:
Olim yaqin. Bu chorboqda
Koch-koron ortar hayot.
Chol daraxtlar shabodada
Shovullamaydi keskin...
Men sen haqda sozlab bersam
Òinglar. Bog juda esli.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
138
* * *
Gulchehraning qoli gul.
Shippak tikdi oziga.
Rangli kartondan.
Biram bejirim. Gullari ham bor.
Onasi negadir yigladi.
Gulchehraning baribir quvonchi olam:
endi opasining maktabdan kelishini
kutib otirmaydi
ozi ketaveradi maktabga Gulchehra.
Opasini ozi keyaversin osha eski kalishni.
Bir ozi kiysin.
Gulchehraning shipagi bor.
Chopib ketdi Gulchehra yollardan.
Gulchehraning shippagi bor!
Biram bejirim.
Biram yarashiq.
Gullari ham antiqa!
Atrofda esa bahor!
Bulutlar yugurib kelar toglardan.
Chaqmoqlar chaqadi.
Yomgir shovullar.
Gulchehra yuray desa,
quruq joy yoq olamda.
Yollar xalqob...
Gulchehraning bejirim shipagi ivib qoldi.
Gulchehraning chiroyli shipagi yirtilib qoldi.
Gulchehraning rangli shipagi uzilib qoldi.
Yol chetida qunishib toxtadi
Gulchehra:
maktabga boray desa,
bolalar kuladi yalangoyoq deb,
uyga qaytay desa, yiglaydi onasi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
139
á
ERÒAKGA IQÒIBOS
Odam, buyur! Bajo etgum
Ne istasang dunyoda!..
Men baliqni ozod qildim
Va tashladim daryoga.
Buyur!..
Yana jilpangladi
Qarmoq uchida baliq.
Yana uni suvga otdim
Mangu hurlik ber, xoliq!
Buyur!..
Oltin bolmay olgur,
Yana qarmoqqa bandi...
Jonvorga boz hurlik berdim
Ertak hamisha tanti.
Ammo baliq faryod urdi,
Gami sigmay dunyoga:
Qarmogiga ilinmanglar,
Yana tashlar daryoga!..
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
140
* * *
Men azobdaman,
senga aytsam...
Qolimdan hech narsa kelmaydi.
Qolim kalta.
Shu qadar kaltaki,
korganlarimni yozay desam,
qogozga yetmaydi.
Qogoz bilan
kongil orasida esa,
beorlar yaratgan zoravonlik
va men joni shirinning
qorquvi bordir.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
141
á
* * *
Kunlarda yoq ozor.
Hol muvozanat:
Na-da malomat bor,
Na-da adovat.
Òanda tiniq orom
Zilol ruh fasli.
Vaqt, endi yoq armon,
Òaslimman, taslim.
Insonlik bahrida
Òugadi rozim.
Qoldi soz tangriga
Aytguvchi sozim.
Chaqmoqlarga uchrab
Yonmagandayman;
Hozir
dunyo ichra
Qolmagandayman.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
142
UNDOV SOZLARGA BOGDA YOZILGAN
SHARHLAR
O!.. daraxt barg ochibdi.
Vuy!.. bog gulga komilgan.
Uh!.. nimalar qilayapti bu Ayamajuz?
Voy-buy!.. hosilning kopligini!
Bay-bay!.. bog tola meva. Òokilib yotibdi.
Iye!.. bir barg sargaydi.
Oh!.. xazonrez.
Uf!.. buncha gamgin bu imillagan yomgir?
Uh!.. yaydoq shoxlarni oralab, bir zarra qor
uchib otdi...
Demak,
tugadi undov sozlar.
Endi bahorgacha
bosiq suhbatdir...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
143
á
BAXSHIYONA
* * *
Elbek baxshi shogirdi Elomonga: Dunyoga aytadiga-
ningni aytgin, dimogingni chog qilib, koksingni tog qilib,
eson-omon qaytgin, deb dombirasini qoliga tutqazib,
safarga jonatgan edi.
Ana endi Elomon qaytdi. Elbek baxshi shogirdining
qolidan ushlab, konglini xushlab: Dunyoga nimalarni
aytding, o, bolam, deb sorab, Elomon javob berib tur-
gan joyi ekan:
Maysaga ezmayman, deb aytdim,
Daraxtga kesmayman, deb aytdim.
Òuprogimga, sen deb olsam,
Ogriqni sezmayman, deb aytdim.
Ayolga suyaman, deb aytdim,
Ishqingda kuyaman, deb aytdim.
Sening bosgan izlaringga
Boshimni qoyaman, deb aytdim.
Sahroga tog bolasan, deb aytdim.
Kechaga oq bolasan, deb aytdim.
Shaytonga, ayolni sevsang
Imonday pok bolasan, deb aytdim.
Qushlarga otmayman, deb aytdim,
Yorimga sotmayman, deb aytdim.
Haq aytsam otda kuymayman,
Suvlarga botmayman, deb aytdim.
Chinorlarga xassan, dedim,
Osmonlarga pastsan, dedim,
Yulduzlarni qolda tutib,
Òutganim yoq mastsan, dedim.
Òog ustiga chiqdim maston,
Koz oldimda Ozbekiston.
Yiglayverdim, yiglayverdim,
Dedim: iloyo, bol omon.
Koz yoshga arzir sen, dedim
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
144
Quvonchga arzir sen, dedim,
Bu boshim dunyoga arzir,
Shu boshga arzir sen, dedim,
Qoshigim tarzi sen, dedim,
Yuragim magzi sen, dedim,
Otamdan meros qolgansan,
Bolamdan qarzim sen, dedim.
Elomon yana kop aytdi, emranib turib xob aytdi,
joshib aytdi, shoir-da, bazan qoshib aytdi. Shunda Elbek
baxshi: O, bolam! O, shoirlikda men yetmagan nolam,
baxshi bolib toliqib qolibsan, ilhom deganiga yoliqib
qolibsan, endi senga oxirgi nasihatim shudir, deb koksida
qozgalgan yelga soqoli pirillab, ovozi chaqmoqday gurillab,
bir soz deb turgan ekan:
Ustozim deganing sherfurush chiqsa,
Suyganim deganing erfurush chiqsa,
Podshohim deganing elfurush chiqsa,
Chidagin, bolam-a, chidagin,
Dardlaring taningga joylansin.
Chidagin, bolam-a, chidagin,
Ohlaring qoshiqqa aylansin!
Chin qolib, yolgonlar topsa marhamat,
Yaxshimas, yomonlar topsa marhamat,
Aldamchi zamonlar topsa marhamat
Chidagin, bolam-a, chidagin,
Dardlaring taningga joylansin.
Chidagin, bolam-a, chidagin,
Ohlaring qoshiqqa aylansin!
Amir ogri bolsa, qozi riyokor,
Vazir shuhratparast, ogri ziyokor
Va ular xalqingdan kulsalar beor
Chidagin, bolam-a, chidagin,
Dardlaring taningga joylansin.
Chidagin, bolam-a, chidagin,
Ohlaring qoshiqqa aylansin!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
145
á
Donolar qorani oppoq desalar,
Shoirlar haromni shu pok desalar,
Qorqsalar, dushmanni ortoq desalar
Chidagin, bolam-a, chidagin,
Dardlaring taningga joylansin.
Chidagin, bolam-a, chidagin,
Ohlaring qoshiqqa aylansin!
Odamman deb tursa temirlar, toshlar,
Desalar: dunyodan bitdi koz yoshlar.
Òuglarning ustidan yursa molboshlar,
Sen chida, bolam-ey, sen chida.
Kuylagin toxtama bir nafas!
Sen kuyla qilichning tigida
Oshanda el-yurting chidamas!
Bu qoshiqni aytib, Elbek baxshi quyoshga tik qaragan
ekan, kozi yoshlanmabdi.
10
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
146
* * *
Elbek baxshi bir kambagalning toyini gurullatib, necha
kampir-qizlarning yuragini dirillatib ovuliga qaytib kela-
yotgan edi, bir karvonga duch keldi. Karvonning atrofida
necha otliqlar chopishib kelishyapti, tuyalarni yetaklagan
shotirlar qoqilib kelishyapti. Osmonga mushaklar otilgan,
tuyalarga atlas kimxoblar yopilgan, yosh-yalanglar boza ichib
bokirishgan, bir-biriga doq urushgan, tuya ustidagi qizlar
ularga lab burishgan, karvonboshining peshonasi tirishgan
oldinda kelyapti.
Elbek baxshi: Hov, karvonboshi, yol bolsin? deb
soradi, karvonboshining oldini oradi.
Yoldan qoch, bachchagar, kelin olib ketayapmiz,
dedi karvonboshi.
Elbek baxshining qulogiga yigi tovushi urildi. Sezdi
uyi kuygan. Bu Oytumanning tovushi. Shunda: Ey,
kambagallik qursin! Orzum ochilmay soladigan boldi,
ozim hasratda oladigan boldim, deb bir soz aytib turgan
ekan:
Karvon kordim tuyalari bozlab borar,
Nortuyada mening yorim muzlab borar.
Menga bergan vadalari esdan chiqib,
Ostonasi tillo yurtni izlab borar.
Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor,
Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor!
Oytuman yor ketib borar karvon bilan,
Ogrinma dil, mard qoladi armon bilan.
Mol-dunyoning izmin tutib ketaversin,
Men qolayin yurak degan sarbon bilan.
Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor,
Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
147
á
Oytuman yor, tumandayin suzib ketding,
Yuragimning qalasini buzib ketding.
Parchalansam meni qoshiq yigishtirar,
Sen qoshiqsiz qolding, gulim tozib ketding.
Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor,
Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor!
Karvon yoli ketgunicha qizgaldoqzor,
Yiglamagin, yiglagandan dunyo bezor.
Kulib-kulib, quvnab-quvnab ketavergin,
Gamga ozim xaridorman, ozim bozor.
Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor,
Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor!
Qorli togdan naridadir ozga diyor,
Ozga yurtda kelin bolib qolishing bor.
Ozga yurtda oz yurtingni eslab turgin,
Menga emas, tuprogingga bol intizor.
Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor,
Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor!
Men-chi? Menga goh shodlik, goh alam tolar,
Har satrimga kulgum tolar, nolam tolar.
Bu olam-ku, manim dilim yarim etdi,
Yarmi bilan kuylasam ham olam tolar.
Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor,
Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
148
* * *
U payt shoir elma-el, yurtma-yurt yurib goh dili
suyganni, goh dili kuyganni tinglar ekan. Shoir oh
tortsa, el oh tortib, shoir kulsa, el kular ekan.
Elbek baxshi ham el kezib yurib, odamlarning dardini
sezib yurib, bir ovul ustidan chiqdi. Qaradi, bir ayol qim-
tinib, xayol surib, toshlarga turtinib soyga, suvga enayapti.
Òanidi Oytuman. Oytumanning kozi ham unga tushdi. Ga-
pirmoqqa til qayda? ikkovi ikki joyda serrayib turibdi.
Shunda ularning sel-selbor yiglayotgan kozlari shunday
gaplashishgan ekan:
OYÒUMAN:
Yaproqlar soladi baxtsizman,
Olovlar sonadi baxtsizman.
Yolingga intizor kozimni
Òuproqlar kommadi baxtsizman
Ammo sen baxtiyor bolgin, hamisha!
ELBEK BAXSHI:
Axir, bir ochilish baxti bor,
Boshoqday yanchilish baxti bor,
Soginchdan xazonday tokilib,
Koz yoshday sochilish baxti bor
Men shunday baxtiyor bolay, hamisha!
OYÒUMAN:
Kun otmay, shom keldi baxtsizman,
Ufqdan qon keldi baxtsizman,
Nechun bu yuragim qiynalar,
Ot minib, jon keldi baxtsizman
Ammo sen baxtiyor bolgin, hamisha!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
149
á
ELBEK BAXSHI:
Shom chogi yulduzlik baxti bor,
Soginchda yolgizlik baxti bor,
Hasratda qoshigim gulladi,
Shu gulga ildizlik baxti bor
Men shunday baxtiyor bolay, hamisha!
OYÒUMAN:
Dilimda nolam bor baxtsizman!
Jigamda lolam bor baxtsizman!
Qosh beshik tebranar yonimda,
Egizak bolam bor baxtsizman
Ammo sen baxtiyor bolgin, hamisha!
ELBEK BAXSHI:
Yurakni tinglamoq baxti bor,
Qayguni ilgamoq baxti bor,
Kechani shor boshga yopinib,
Korinmay yiglamoq baxti bor
Men shunday baxtiyor bolay, hamisha!
OYÒUMAN:
Yolimdan tayrindim baxtsizman,
Qanotim qayrildi baxtsizman.
Kechalar boshimga yogilsin,
Men sendan ayrildim baxtsizman
Ammo sen baxtiyor bolgin, hamisha!
ELBEK BAXSHI:
Yiglama, armonning baxti bor,
Oytuman, hijronning baxti bor.
Ishqsizga omonlik baxt bolsa,
Ishq ichra qurbonning baxti bor
Men shunday baxtiyor bolay, hamisha!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
150
OYÒUMAN:
Armonning gullari sap-sariq,
Sariqqa toldi-ya, bu borliq,
Men qancha baxtqaro bolsam, ayt,
Gussadan bolasan sen forig.
Men qancha baxtqaro bolay, ayt!
ELBEK BAXSHI:
Boshingga shol romol tashlaysan,
Bekorga kozingni yoshlaysan.
Men qancha baxtiyor bolsam, ayt,
Sen meni unutib yashaysan,
Men qancha baxtiyor bolay, ayt!
Ular shu alfozda qancha turishganini bilishmadi. Avval
Elbek baxshi oziga keldi. Qarasa, kozlari dardlashib
toymaydiganday. Shunda ozini tutib olib, koz yoshini yutib
olib, Oytumanga gap qotdi: E, egachim, bunday qarasam,
kelbating ovulimizdagi Davlatbiyning qiziga mengzaydi. Shu
yerlarga bir qizi kelin bolib tushgan deb eshitaman. Shu sen
emasmisan?, dedi. Oytuman bir yutinib, ming bir
tutilib: Davlatbiyning shu qizi men bolaman, dedi.
Borsam, el-u yurtingga nima deyin? dedi Elbek baxshi.
Salom deng, dedi Oytuman. Yana nima deyin, deb
soradi Elbek baxshi. Salom deng, dedi Oytuman. Xush
qol bolmasa, egachim, deb Elbek baxshi otiga qamchi
tortdi. Yaxshi boring, ogam, deb Oytuman soy boyida
toshday qotdi...
Birodarlar, Elbekning ketishini-yu Oytumanning qoli-
shini aytishga kuchim yetmaydi. Mening ham bitta jonim bor-
da...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
151
á
* * *
Qorabotir yurtning erkasi, joralarning serkasi edi. Boy
edi, yegani gosht-u moy edi. Alp edi, lekin nozik qalb edi.
Erta-yu kech joralariga bazm berar, ammo buni hech
kimning yuziga solmas: Dostlarimdan nonim tugul, jonimni
ham ayamayman, der edi.
Oqbotir uning jorasi edi. Joralari ichida eng gorasi
edi. Uni yaxshi kunda eslashmasa ham, yomon kunda
yoqlashardi. Yoqlashmasa ham bolardi, chunki birovning
boshiga gam tushsa, u bir zumda yetib kelardi.
Kunlardan bir kuni yurtni yov bosdi. Ne-ne yigitlar
ayovsiz urushda jon berdilar. Qorabotir bilan Oqbotir otisha-
otisha, chopisha-chopisha bir choqqiga chiqdilar. Dushman
chor atrofni orab oldi. Ana endi ikkovlari bir katta tosh
orqasida, ganimlarni poylab yotib, shunday suhbat qurdilar:
OQBOÒIR:
Chopa-chopa otlar quladi,
Jang-jadalda sindi qilichlar.
Dost, sen omon qolasan hali,
Meni yovga topshirsang agar!
QORABOÒIR:
Kozlarimga quyosh korinmas.
Raqibimiz zor ekan ayon.
Dostim, senga fido bolay, bas,
Sen uchun men topshirayin jon.
OQBOÒIR:
Òort tarafda ganim lashkari,
Ming yaradan qon oqur tanda.
Dost, sen eding konglim rahbari,
Meni bogla, topshir dushmanga.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
152
QORABOÒIR:
Òepamizda tanho samovat,
Poyimizda shu bir parcha yer.
Dost, iloyo, bolgin salomat,
Bogla meni, yov qoliga ber.
OQBOÒIR:
Agar olsam, mendan ne qolur?
Bulutday oq, chiroyli tulpor.
Uni minsin bir yigit yovqur...
Qolim bogla, dosti vafodor.
QORABOÒIR:
Suruv-suruv qoylar qoladi,
Uyur-uyur otlar yaylovda...
Dost, notanti sanama meni,
Qolim bogla, topshirgin yovga.
OQBOÒIR:
Olsam kuyar faqat volidam
Qarilikda yolgizlik yomon...
Dost, qolimni boglagin mahkam,
Men olayin, sen qolgin omon.
QORABOÒIR:
Aza ochar men olsam bir xalq,
Kok kiyadi ne-ne boyonlar.
Yoq, sen hayot quchogida balq,
Mayli, meni chaqsin chayonlar.
OQBOÒIR:
Sening qosh-qosh xotinlaring bor,
Olsang, botar qayguga olam.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
153
á
Menga nasib qilmadi ishq, yor...
Dost, qolimni boglagin mahkam...
QORABOÒIR:
Ulug elning men korar kozi,
Ham farzandman, ham unga ota...
Mayli, olay, senga chin sozim,
Dushman solsin boynimga bolta.
Oqbotir Qorabotirga yalindi, oyoqlariga yiqildi. Ikkovlari
uzoq tortishdilar.
Oxiri Qorabotir kondi. Oqbotirning qolini boglab,
yov qoshiga haydab keldi. Yov saxiy ekan Qorabotirga
inomlar berdi, yov tanti ekan Oqbotirni ham ozod
qildi.
Shunda Oqbotir bir soz dedi:
Ozod qilding dostimni, ganim,
Ammo, menga kerakmas ezoz.
Jonsiz qoldi baribir tanim,
Meni oldiringlar, iltimos!
Bu dunyoda boshim kotarib,
Òirik yurmoqligim qolmadi.
Dost jonini qoldi qutqarib,
Mening bilan ola olmadi.
Dost dost uchun jondan kechmasa,
Dost dost bilan bormasa dorga.
Dost dost uchun ogu ichmasa,
Quyosh qaro tortmasmu ordan.
Umr korsin dostim ming yillar!
Hayot nedir menday faqirga?
Yellar, bering yurtimga xabar:
Suyanmasin Qorabotirga.
Oqbotir murodiga yetolmadi. Yov Qorabotirni oldirdi.
U zamonlarda yov ham mard bolgan ekan.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
154
* * *
Shunday qilib, birodarlar, Alpomish Qalmoqdan qayt-
madi.
Qaldirgochoyim tuya boqib turib, kozidan yoshi oqib
yurib, bir soz deb turgan ekan:
Sahar chogi mizgigandim, bir tush kordim,
Bir choh kordim, choh tubinda bir qush kordim,
Qanotlari singan qushning suratinda,
Oga, sizni noxush kordim, noxush kordim.
Yorni izlab Qalmoq sari uchgan, ogam,
Nodon ogam, zindonlarga tushgan, ogam,
On ming uyli eling madad bera olmas,
Sog bormisan, zax tuproqni quchgan ogam.
Qorajoning qora kunlar boshidadir,
Mushfiq singling Boysun tog-u toshidadir.
Shorlik Barchin Yodgoringni quchib yiglar,
Sarqamishning choli qonli yoshidadir.
Oga, endi Qongirotga dunyo torma,
Ganim uchun toy-tomosha, bizga dorma?
Hech bir el-yurt erlaridan ayrilmasin,
Sabr bitdi, Boychiborni, oga, chorla
Òuya boqdim, tovonlarim gijja tikan,
Sen kelmasang Asqar tog ham chokadigan.
Sabr bitdi, Boychiborni, oga, chorla!
Har bir elga bir er yigit kerak ekan!
Ana endi, Qaldirgochoyim bu sozni aytdi. Alpomish
choh tubida yotib, singlisining nolasini eshitdi, yovni yengib
Boysun-Qongirotga qaytdi.
O, birodarlarim-a, Fozil shoirga yetish kop qiyin,
hamma bilganini aytadi-da...
Men ham bilganimni aytdim.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
155
á
* * *
Elbek baxshidan Chiroyli nima?, deb soraganlarida,
shunday debdi:
Osmonda yulduzlar chiroyli,
Dunyoda kunduzlar chiroyli,
Òoylarda kulganlar chiroyli,
Vaqtida olganlar chiroyli,
Bahor seli bilan chiroyli.
Yigit eli bilan chiroyli,
Dehqon dala bilan chiroyli,
Ayol bola bilan chiroyli.
Elbek baxshidan Yomon nima?, deb soraganlarida,
shunday debdi:
Yulduzi yoq osmon yomon,
Kunduzi yoq jahon yomon.
Òoylarda yiglagan yomon,
Vaqtida olmagan yomon.
Bahorsiz kelgan sel yomon,
Botirsiz qolgan el yomon.
Dalasiz dehqonlar yomon,
Bolasiz armonlar yomon.
Elbek baxshidan Nima yiglatadi?, deb soraganlarida,
shunday debdi:
Osmonsiz yulduz yiglatar,
Jahonsiz kunduz yiglatar,
Bolmagan toylar yiglatar,
Bemahal olgan yiglatar.
Òiramohda mard yiglatar,
Elsiz qolgan mard yiglatar.
Dehqonsiz dala yiglatar,
Enasiz bola yiglatar.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
156
Elbek baxshidan Nima eng chiroyli?, Nima eng
yomon?, Nima eng kop yiglatar?, deb soraganlarida
shunday debdi:
Eng chiroyli jasoratdir,
Eng yomoni xiyonatdir.
Jon chiqquncha yiglayvering,
Oldirsalar diyonati.
Elbek baxshiga yana kop savollar berdilar, u davrada-
gi yigitlarga qarab: Hamma savolga javob ozlaring, dedi-
da, etagini qoqib, otovdan chiqib ketdi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
157
á
* * *
Hech kim yovga bosh egmadi.
Bu elning shoirini topinglar, dedi shunda ong qol
vazir. Ot choptirib, bir jang maydonida yarador yotgan
Elbek baxshini topib keldilar.
Bizni maqta!, dedi chap qol vazir.
Baxshi eshitmaganga oldi.
Bizni maqta!, dedi ong qol vazir.
Baxshi gum-gurs turaverdi.
Bizni maqta! dedi podshoi azim.
Podshoh bolsang, ozingga, dedi shunda baxshi bir
tolgonib, shoiring bolsa olib kel, gaplashsam shoiring
bilan gaplashaman.
Bir shoirni olib keldilar.
Elbek baxshi javob berishga hozirlanib, haligi shoir
bizni maqta! deb turgan joyi:
Elbek baxshi, bu dunyoning otarin ayt,
Bu dunyoga umr kelib-ketarin ayt,
Manov bizning pahlavonlar kokrak kerib
Maydon kirsa, falakni ham yiqarin ayt.
Men korganman osmonlarning tinigini,
Òoshlar tegdi, terib oldim sinigini.
Beshikdagi godaklarga tig sanchdilar,
Shunda bildim mardlaringning qiligini.
Òogday bolib turgan odam navkarboshi,
Olchab korgin Yer-osmonni bosar toshi.
Elbek baxshi, maqtayvergin, kam bolmaysan,
Mardning shunday boladimi koz-u qoshi?
Nodon shoir, bugdoy deysan tariqniyam,
Korgim axir, bu saroydan nariniyam.
Navkarboshing ortdan kelib pichoq sanchar,
Òogri kelsa yengolmaydi ariniyam.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
158
Elbek baxshi, tilginangni tiyib soyla,
Yetti emas, yuz olchab, bir qiyib soyla.
Manov turgan xazinachi nomdor odam,
Mol-dunyoning qulfi shunda suyib soyla.
Baxshi deding baxshi ruhi osmondadir,
Kolmakka jo bolganim shu zamondadir.
Nomdor odam kozlarini olib qochdi,
Uning asli hovli-joyi zindondadir.
Elbek baxshi, unga emas, menga gapir,
Sabil bolib qolmagandir joning, axir.
Maqtovini keltiraver, ahmoq bolma,
Chap qol vazir yomon emas bola faqir.
Sen nimani bilasan ham gapdan boshqa,
Chap qol vazir yolni bilmas chapdan boshqa.
Saroydagi ayollarning bari bir-bir
Sel bolishib suykalishar shul qum-toshga.
Elbek baxshi, boshing ketar bilmaysan-a,
Bu dunyoni nazaringga ilmaysan-a,
Ana turgan ong qol vazir dono odam,
Xizmatlarin suyib emas, joshib sana.
Bir chog edim, yov qoshida ketdim yonib,
Och olarim bor ekan-ku, qonib-qonib.
Bu donishmand podshohingning tegrasida
Aylanadi, yeng ichiga pichoq solib.
Elbek baxshi, bolma buncha shirinzabon,
Òillaringdan aylanayin, holing yomon.
Òorda turgan podshohimiz hech bolmasa,
Shuni maqta, qolarsan-ku, eson-omon.
Meni qoygin, menga taqdir toshdir azal,
Ammo dunyo togri sozga ochdir azal.
Shohing kimdir? Qorqoq, xoin, xiyonatkor,
Buzuqlarning davrasiga boshdir azal.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
159
á
Mard ekansan, ammo feling azob tugar,
Podshohimiz har bir sozni dilga tugar.
Gazablanib lashkariga kesgin desa,
Elbek baxshi, eling tugar, yurting tugar.
Haq gap uchun har bir ishga konadi el,
Òogri sozdan kopayadi, toladi el.
Dordan qorqib, yolgon aytib turganim yoq,
Shoirlari yolgon aytsa, oladi el.
Ana endi, yovning shoiri oh urib, peshonasiga mushtladi.
Men ham shunday aytishuvlarning oshigiman-da, mana
necha yildirki, surishtiraman, bu aytishuv nima bilan tugadi?
Elbek baxshining holi ne kechdi?
Anigini bilay deb, ganim shoir elatining daragini
sorab, surishtirdim, tarixni kavlashtirdim, ammo hech natija
chiqmadi. Aytishuvdan yigirma, ottiz yil otgach, bu xalq
osmonga chiqqanmi, yerga kirganmi, ishqilib izsiz goyib
bolgan. Shunda shorlik shoirning oh urgani manisiga
yetganday boldim...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
160
* * *
Alpomish Qalmoqqa ketadigan boldi.
Barchinning boyida uch oylik gumonasi bor edi.
Barchin Alpomishning ketarini bilib, qimtinib, uyalib,
keragiga suyanib, bir soz deb turgan ekan:
Yollarda kop mening gumonim,
Ketarsan ichimda figonim,
Olti oy otgan song kelmasang,
Bolangga ne deyin, sultonim?
Seni zor kutarman dilpora,
Hijronda oshiqlar bechora,
Aytib ket, sultonim, farzanding
Qay sozni eshitsin ilk bora?
Ostingda oynaydi Boychibor,
Kozimda yoshlarim shashqator.
Otalik gapingni aytib ket,
Bolangni nima deb suyay, yor?
Bolangni koksimga tutganda,
Godagim oq sutni yutganda,
Nelarni shivirlay bolangga,
Jonimni oromlar titganda.
Ogirdir, yor, sensiz pallalar,
Mudrasa kechasi dalalar.
Beshikda tamshangan bolangga,
Aytayin qanaqa allalar?
Alpomish Barchinning sochini silab, eson-omonlik
tilab, tasalli berib, sozlarni avaylab terib turgan joyi:
Qolingga tutganda bolamni,
Barchinim oylagin olamni.
Ajdodlar ruhini tavob qil,
Yashirma quvonch-u nolangni.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
161
á
Olamda kop erur ibora,
Bir soz bor ogriqdan iborat.
U Vatan! Barchinim, u Vatan!
Bolamga, Vatan de ilk bora.
Sozlagin eng yuksak tilakdan,
Botaday bozlagin yurakdan.
Vatan de... Bolamning qoniga
Oqiblar kirsin u yurakdan.
Aqling hech bolmasin faromush,
Bolamni qil yaxshi parvarish.
Barchinim, bolamga yana ayt,
Otasi Alpomish!... Alpomish!
Yeldayin, seldayin bul hayot,
Safardan qaytmasam umrbod,
Barchinim, allaga qoshib ayt,
Elining otidir Qongirot.
Oy chiqsa boladi oydin de,
Lochinday qanoting yoygin, de.
Barchinim, suyganda suyib ayt,
Òugilgan tuproging Boysun, de.
Xasdayin chollarda uchib ayt,
Zamondan zamonga kochib ayt.
Bolamning taniga joylansin,
Quchib ayt, quchib ayt, quchib ayt!
Boylikka bolma de xaridor,
Boylikdan balandda el-yurt bor.
Ayt, yovni qaqshatgan alp bolsin,
Ayt, bolsin yurtiga xizmatkor.
Barchinim, farzandim sher bolsin,
Yurtiga suyanchiq er bolsin.
Vatanni diliga jo aylab,
Baxshilar tilida sher bolsin.
O birodarlar, Barchin esli xotin edi! Farzand kor-
ganida bolasiga nimalar degan, bilmayman, ammo biz
tomonlarda baxshilar Alpomishning ogli Yodgor haqida
ham doston aytishadi...
11
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
162
* * *
Birodarlar, ana endi Elbek baxshi Asqar togining boshida
otiribdi. Atrofga qarayapti: bir tomon Sayxun, bir tomon
Jayxun, bir taraf kol, bir taraf chol. Ana Samarqand-u Bu-
xoro, undan nari Xorazm, shundoq togrida Surxoni azim...
Baxshining dili toliqib, ichida doston tokilib kelayapti.
Òilida qoshiqlar tuzilyapti, qoli dombiraga chozilyapti...
Shu alfozda kozlari suzilib, kongli buzilib turgan edi. Hor-
mang, baxshi bobo, degan tovush qulogiga urildi. Baxshi
burilib qarasa, Oqbotir bilan Qorabotir otlarini yetaklab,
daradan chiqib kelishyapti. Endi bir qoshiq aytib berasiz,
deb kulib kelishyapti.
Nimadan aytayin?, deb soradi Elbek baxshi ovozi
titranib.
Bolar elning farzandi qanday boladi-yu, shorlik
elning farzandi qanday boladi shundan ayting,
deyishdi botirlar.
Ozi qoshiq ham baxshining yuragidan orlab, bogziga
yetgan edi dombirasini oldi-da, aytib yubordi:
Har kim oz elida bekdir, toradir,
Oz elida bek bolmagan oladir.
Bolar elning farzandlari, botirlar,
Kozin oyib olishsa ham koradir.
Mard dunyoga kelgan tuproq zor bolar,
Nomard oyoq bosgan zamin shor bolar.
Shorlik elning farzandlari, botirlar,
Ikki kozi ochiq turib kor bolar.
Har kim oz elida davron suradir,
Mardlar elin togri yolga buradir.
Bolar elning farzandlari, botirlar,
Oyoqlarin kesishsa ham yuradir.
Yomon togri sozda mudom xun korar,
Òushlarida el ogzida mum korar.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
163
á
Shorlik elning farzandlari, botirlar,
Yurtin eshakdayin minib kun korar.
Shoirlar sherlarin yuksak taxt deydi,
Lof urmagin, aytgin mudom naqd deydi.
Bolar elning farzandlari, botirlar,
Òilin kesib tashlashsa ham haq deydi.
Yurak kerak doim haqni demoqqa,
Dilim yondi isi tegdi dimoqqa.
Shorlik elning farzandlari, botirlar,
Ogiz ochar faqat ovqat yemoqqa.
Kuysin dunyo! mudom otga tashlaydi,
Asl erlar otda chogday yashaydi.
Bolar elning farzandlari, botirlar,
Dushman ming bor oldirsa ham yashaydi.
Garib dunyo tasodifga toladir,
Òasodifga garib boshlar konadir.
Shorlik elning farzandlari, botirlar,
Ozi bilmay tiriklikda oladir.
Kuysin dunyo gamin haddan oshirar,
Gamni sochib, shodligini yashirar.
Bolar elning farzandlari, botirlar,
Yo, xalqim..., deb jallodga jon topshirar.
Garib dunyo gariblikda kop xordir,
Ozi boqib bovligani agyordir.
Shorlik elning farzandlari, botirlar,
Elin soyib yemoqqa ham tayyordir.
Gap kelganda gap qilichday jaranglar,
Otkir sozdan achishdimi yaranglar?
Ena elim farzandlari botirlar,
Òogdan turib endi yurtga qaranglar...
Elbek baxshi bu sozlarni aytyapti, botirlar togdan
turib pastga qarayapti... Kim bilsin nimani korishyapti? Bu
dunyodan hamma istaganini korib otadi, degan ekan
yaxshilar!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
164
* * *
Elbek baxshi farzandlarini tegrasiga otqazib, hech
qachon eslaringdan chiqarmanglar, deb tayinlab, har
zamon-har zamonda shunday qoshiq aytar ekan:
Daryoday ozod oqqin,
Oydayin erkin boqqin,
Shamollarday ozod kez
Qoyalarga suyanma.
Yelkangdan bosib olam
Òor kelsa yorug olam.
Qoyalarga suyanma,
Elingga suyan, bolam!
Xas kabi qaltirama,
Otgan yelning qoshida.
Daraxt bol, saratonda
Qolganlarning boshida.
Òiriklarga odil bol,
Marhumlarni unutma.
Bu yurt seniki, bolam,
Òalatma har xil itga.
Kor bolma, dunyoga boq,
Boshdan adogigacha.
Odamlarni qoshiq qil,
Qolin qadogicha.
Qarga qoshida qarga
Bolib sayrama, bolam.
Bulbulsan, bulbullarday
Jon ortar, bolsin nolang.
Kulging kelmasa kulma,
Uyalma koz yoshidan.
Peshonang qattiq bolsin
Asqar togning toshidan.
Gamni ozingga qoldir,
Elingga bergin shonni.
Elingni hech qiynama,
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
165
á
Qiynagin shirin jonni.
Òoshdaymas, togday bolgin,
Qoyangda qush uygonsin.
Eling senga qoqilmasin,
Eling senga suyansin.
Olar bolsang, pul deb olma
Nomard bolib ketarsan.
Olar bolsang, ishq deb olgin
Jomard bolib ketarsan,
Olar bolsang, mansab dema
Òuban tushib olarsan,
Olar bolsang, dil deb olgin,
Baland uchib olarsan,
Olar bolsang, qochib olma,
Jangda qurbon bol, bolam!
Yov poyida jon bermagin,
Mudom osmon bol, bolam!
Yashashga ham, olimga ham,
Yigit uchun sabab kop
Bir yashash bor, bir olim bor
Barchasidan, bolam, xop:
Umring uzun bolsin, ammo
Rost gap chogidir bu dam
Eling uchun, bolam, yasha,
Eling uchun ol, bolam.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
166
* * *
Shoir nima qiladi? Botirga madad, hurkakka dalda beradi.
Qadim zamonlarda Elbek baxshi ham juratsiz yigitlarga mana
shunday dalda berar ekan:
Rangi bozday,
Òitrab turgan er yigit,
Bir qadam qoy,
Botir bolib ketarsan.
Qochmay turib,
Avval yonga boqqin tik,
Bir qadam qoy,
Golib kulib ketarsan,
Alp bolmadim
Deb hech chekmagin alam,
Intilganga
Olgin deydi bu olam.
Bir qadam qoy,
Botir bolib ketarsan
Qorqoqlikdan
Mardlikkacha bir qadam.
Yonayotgan
Bolam, kozingga chogdir,
Juratsizlik,
Yigit qatliga oqdir.
Qorqoqlikdan
Jasurlikka bir qadam,
Jasurlikka
Sotqinlikdan yol yoqdir.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
167
á
* * *
Otamning enasi Guldona momoning allasi deb Elbek
baxshi biz shogirdlariga shunday alla aytib bergich edi:
Bu beshikning ichiga
Yulduz qonganday boldi,
El-yurtining kongliga
Kunduz qongayday boldi
Alla.
Beshigining boshiga
Falak kelib egildi,
Enasining tiliga
Yurak kelib egildi
Alla.
Qirq farishta soginib,
Xumordayin egildi,
Davomchim deb bobosi
Chinordayin egildi
Alla.
Otasi: gung dunyoda
Rubobim, deb egildi.
Barcha mushkul savolga
Javobim, deb egildi
Alla.
Momosi: Atir boyli
Madanim, deb egildi,
Vatan ichida gozal
Vatanim deb egildi
Alla.
Vatan ham suyib-suyib,
Polvonim, deb egildi,
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
168
Menga tushar toshlarga
Qalqonim, deb egildi
Alla.
Enamning enasi Hayitgul momomning allasi deb Elbek
baxshi mana bunday qoshiq aytgich edi:
Bola yorgaklash savob,
Òangrim, deb qildim tavob
Allayo, alla.
Oy moralar eshikda,
Òangrim uxlar beshikda
Allayo, alla.
Yulduzday sonmas bolgin,
Eldayin olmas bolgin
Allayo, alla.
Yiglasam yoshimda tur,
Vatanday boshimda tur
Allayo, alla.
Olloh yolgiz, yurt yolgiz,
Ona bergan sut yolgiz
Allayo, alla.
Òurfa-turfadir olam,
Sen ham yolgizsan: bolam
Allayo, alla.
Bu qoshiqlardan hammaning kongli toliqib turganda,
bir kuni narigi otovdan Elbek baxshining kelini Gulsum-
ning allasi eshitilib qoldi:
Dombiraning tori bol,
Naqshi bolmagin, bolam,
Dombirani yerga qoy
Baxshi bomagin, bolam,
Alla-yo.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
169
á
Baxshi bolsang el ichra
Zoring boladi, bolam.
Elning yaxshi-yomoni
Oring boladi, bolam
Alla-yo.
Baxshi bolsang el ichra
Noming boladi, bolam.
Noming zaqqumga tola
Joming boladi, bolam
Alla-yo.
Baxshi bolsang soz ichra
Koring boladi, bolam,
Aytganing har yolgon soz
Doring boladi, bolam,
Alla-yo.
Bir butun-u, ming-u bir
Kaming boladi, bolam,
Òangrim yaratgan dunyo
Gaming boladi, bolam
Alla-yo.
Gulsum yosh-da, dedi kelinining allasini eshitib
Elbek baxshi, bu dunyoni bitta deb oylaydi... Har kim-
ning oz dunyosi borligini qayerdan bilsin?...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
170
* * *
Boysun jami toqson olti urug elning bozori bolgan
payti, deb naql aytardi Elbek baxshi, Doniyor shoir
Gazaning belida bozor qilib qaytayotgan bir otliq xalqqa
duch kelibdi. Salom berib otayotganda, bir qiz unga
kulibgina nazar tashlaganini sezib qolibdi. Shoir ham unga
kozi tushibdi. Òushibdi-yu jon-u jahoni yonib, ketayotgan
yolidan tonib, taqdirning oldida engashib, haligi otliqlarga
ergashib ketaveribdi. Òoxtasa, haligi qiz yana bir qarar
ekan, Doniyor ashula aytib, izillab yana ergashishga tushar
ekan. Osha ashulasi mana bu turur...
Elbek dumbrani Yurak yigladida chertib, mana bu
qoshiqni aytib berar edi:
Yuraklarimni toldirding,
Dombiramni chaldirding.
Boqma deyman-a, singiljon,
Jonni azobga qoldirding.
Oysiz-a tunlar qarodir,
Kun kelsa, tunlar poradir,
Boqma deyman-a, singiljon,
Boshim-a aylanib boradir.
Saroton kelganga oxshadi,
Òomoqlarim-a qorqshadi,
Qarama deyman, singiljon-a,
Boginlarim-a boshadi.
Koksimni tovshim yoradi,
Oshiqqa faryod choradir.
Qarama deyman-a, juvonmarg-a,
Jonim-a chiqib boradi.
Kozlaring kulib qiyolar,
Uyqashadi-ya ziyolar.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
171
á
Qarama deyman-a, juvonmarg,
Jogolib bormoqda dunyolar.
Ortanib gapni uladim,
Sozni-ya yurakka beladim,
Qarama deyman, juvonmarg-a,
Behishtlarga-ya quladim.
Boglarimni-ya chol qilding,
Qoshigimni mol qilding,
Qarama deyman-a, juvonmarg,
Dunyoni yoshga-ya kol qilding.
Yolgonmas, chinlab boraman,
Yurakni tinglab boraman.
Qarama deyman, juvonmarg-a,
Ortingdan yiglab-a boraman.
Keyin nima boldi? deyman men.
Doniyor shu ketganicha ketdi, deydi Elbek baxshi.
Qaytmadi.
Bechora... deyman men xorsinib.
Unday dema, deydi Elbek baxshi. Eliga bir
qoshiq qoldirgan odam bechora bolmaydi. Hammaga
qaytmaydigan sevgi-yu qoladigan qoshiq nasib qilsin!..
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
172
* * *
Qutboldi baxshi nor yurakli yigit bolgan ekan,
der edi bizga Elbek baxshi otgan-ketgan shoirlardan gapirib,
Odam quriganday Jondorbiyning qizini yaxshi korib, qiz
bilan til biriktirib, olib qochishga jazm qilgan ekan. Bundan
xabar topgan Jondorbiy yigitlari bilan Qoradarada shoirni
ushlab, necha ming mushtlab, kozini oydirgan ekan, azob
berib soydirgan ekan. Qutboldi olarida Jondorbiyning qizi
Gulhusnini olisdan eslab, bunday qoshiq aytgan deyishadi:
Oqar daryo, bilmaysan,
Bolmas ado, bilmaysan!
Òomchi yoshingni tokkin,
Yondi dunyo, bilmaysan.
Qara, shafaq qirmizi
Kuygan jonimning izi.
Osma siqsang, qon oqar:
Men suyildim, boy qizi.
Kiyganing atlas, kimxob,
Kimxob ichida sarob.
Nimaga, deb yiglama,
Hech kim bermaydi javob.
Oqar daryo, bilmaysan,
Bolmas ado, bilmaysan!
Òomchi yoshingni tokkin,
Qoldi dunyo, bilmaysan.
Qizarib oylar boqdi,
Bogzimga pichoq botdi.
Meni soydi boy otang,
Òanimni jarga otdi.
Chida taqdir oyniga,
Aybin qoyma boyniga.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
173
á
Dunyo ming soygan edi,
Otang ham bir soydi-da.
Oqar daryo, bilmaysan,
Bolmas ado, bilmaysan!
Òomchi yoshingni tokma
Ketdi dunyo, bilmaysan.
Biz, Elbek baxshining shogirdlari, soyilgan odam ham
qoshiq aytadimi?, deganday hayron qoldik.
Aytadi, dedi Elbek baxshi. Aytadi. Eng yaxshi
qoshiqni soyilgan odam aytadi.
Shu sabab, keyinchalik, yurakni ortab aytadigan
shoirni uchratsak, ha, bu ham bir soyilgan ekan, deb
qoyadigan boldik.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
174
* * *
Elbek baxshi otini yeldirib, qoshiq aytib ketaverar edi.
Yerga tushganini qaytarib olmas edi. Ozbekning yeri sherga
tuysin, degan bolsa kerak-da...
Bundan besh yuz ellik bir yil avval yilboshida
xalqning hayiti haq gap bolsin deb, bir qoshiqni
gaygaylab aytgan edi. Shu qoshiqni sher qadrlar dunyo
qaytganda, aytib yurarsizlar, deb sizlarga aytib turganim:
Shamoli sochim taragan,
Òoglarga bulut qalagan;
Uzun kunlarni soginib,
Dilda bulbulday sayragan
Bu dunyoning-a qurdoshi
Qutli-ya bolsin Yilboshi!
El-yurtning konglin xushlagan,
Boychiborlari kishnagan,
Necha Barchin suluvlar-a
Jilovlarini ushlagan,
Soginganlarning dildoshi,
Qutli bolsin Yilboshi!
Bobojonimdan yodgorim,
Momojonimday gamkorim,
Hayitida-ya oynasam,
Dombiralari hamkorim,
Otgan-ketganning yoldoshi,
Qutli-ya bolsin Yilboshi!
Qanoti yoqdir uchmagan,
Yerda dimiqib qishlagan
Ot-olanlarning qulogin
Shamollar endi tishlagan...
Òiriklikning jondoshi,
Qutli-ya bolsin Yilboshi!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
175
á
Dala-dashtlarning koklami,
Keldi hayitning korkami
Qirlarda kongim chopadi,
Yomgir toshiga burkanib.
Òog-u tosh hutga toldi-ku,
Qozonlar sutga toldi-ku!
Arpa-bugdoylar kokardi,
El-u yurt qutga toldi-ku!
Dehqon otamning-a sirdoshi
Keldimi dehqon Yilboshi!
Hut oyi qizib otdima,
Bahorni tuzib otdima?
Yorimning isin anqitib,
Konglimni buzib otdima?
Shamollar izib keldima,
Soginchning isi keldima?
Yoqotganimni koray deb,
Sevgini ozi keldima?
Yoqotganlarning mungdoshi
Keldingmi, singlim Yilboshi!
Aylanadi charx davroni,
Dunyoda yoqdir armonim!
Oynab-kulinglar hayitda,
Òoxtasin, umr karvoni!
Dombra chalay uflatib,
Ketar yollarni qulflatib.
Jilovin uzdi kajraftor
Bolmayapti-ya toxtatib...
Kajraftor charx-a, sirdoshim,
Qutli-ya bolsin Yilboshing!
Otajonim yotgan qaro yer,
Enajonim botgan qaro yer,
Qanchalar lak-lak odamni
Komiga tortgan qaro yer.
Yor yuzida meng ham yer,
Osmonlarga teng ham yer,
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
176
Òor ham yerdir, keng ham yer,
Men yer, U yer, sen ham yer,
Bori odam yerdir, yer...
Zolim vaqt, yelkangni ber:
Yiglashaylik-a, gamdoshim-a,
Qutlug bolsin, Yilboshing!
Kongil, dardni aytib qol,
Yoshlaringni artib qol,
Uch yuz oltmish tort kun gam,
Bir kun gamdan ortib qol.
Kam dunyo kamni unut,
Quvnagin gamni unut.
Bir kuningni baxtga ber,
Kozdagi namni unut...
Oqmay kozimdan yoshim-a,
Òoyni boshla-ya, Yilboshi!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
177
á
* * *
Bu qoshiqni Òurmamat baxshi Jonmurod jebachining
qizi Hulkarni Quvvatboyvachcha bilan tanishib yurganda
bir otirishda boyvachchaning koziga qarab, aytgan ekan:
Qurgan uying chopkori-ya, boy bola,
Òurqing hutning holqori-ya, boy bola,
Isliq kozingni olgan-a, boy bola,
Yulduzlarning Hulkari-ya, boy bola.
Ovqat ye, ana, qoshiq-a, boy bola,
Senga yarashmas yoshlik-a, boy bola.
Osmonga qarab yurma-ya, boy bola,
Ozim Hulkarga oshiq-a, boy bola.
Òumogimning jigasi-ya, boy bola,
Falaklarga tegasi-ya, boy bola.
Hulkarga yetolmaysan-a, boy bola,
Hulkarning bor egasi-ya, boy bola.
Ovqat yeysan, tinmaysan, boy bola,
Nima boldi bilmaysan-a, boy bola.
Pulni sanab yuraver-a, boy bola,
Sen kongilda unmaysan-a, boy bola.
Sozlar sozga qalashar-a, boy bola,
Dunyo bilan talashar-a, boy bola.
Menday osmon yigitga-ya, boy bola,
Hulkar asli yarashar-a, boy bola.
Qoshiqni chozib oldim-a, boy bola,
Ming dardda tozib qoldim-a, boy bola.
Hulkarga yetolmaysan-a, boy bola,
Uni men uzib oldim-a, boy bola.
Bundan, adashmasam, on uch asrcha avval, Òurma-
mat baxshidan, guringlashib Asqartogning belida otirgani-
mizda, Shunday gap bolganmi? deb soradim.
12
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
178
Bilmadim, dedi Òurmamat baxshi kulimsirab. Song
qotonda kuymalanib yurgan Hulkarboybichaga ishora qildi.
Ana, momongdan sora. Qarib, esimda es qolmagan,
dedi Hulkarboybicha savolimdan qiz boladay uyalib, Bol-
sa, bolgandir... Baxshibobo boyvachchadan qorqma-
ganmi?, dedim gapni chuvalatib.
Nodon gaplarni gapirma, bolam! dedi boybicha
kozimga tik qarab. Shoir faqat Xudodan qorqadi.
Ahvollar yaxshimi, ozbekning shoirlari? Bular endi
eski gaplar. Oqimasangiz ham, mayli. Òagin bir kori hol
bolmasin, deyman-da!.. Bandasidan ham qorqadigan zamon
kelsa, kelgandir...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
179
á
* * *
Elbek baxshi Shomurod baxshidan kop gapirar edi. Bu
undan qolgan meros deb, bizga aytgani-aytgan edi:
Sochlaring sozima tormidi,
Qomating qatlima dormidi;
Bir ham qayrilib boqmaysan,
Menga bu azob ham bormidi?
Sozim-a keladi chozilib,
Koz yoshday yurakdan tizilib.
Kongling bilan, yor, ushlab qol,
Dunyodan tushmayin uzilib.
Kechasi uxlashga bormagan,
Osmonda oymidi porlagan.
Konglingning yolidan qolmagin
Ozimman konglingni chorlagan.
Boshimdan davroning yeladi,
Yor desam shamoling keladi.
Òoglardan balandroq boshimni,
Soginching qorlarga beladi.
Bu dunyo otari, otari,
Yuragim chopadi kopkari.
Dunyoning ichida yiqildim
Dardingni bolmadi kotarib.
Bu dunyo turguncha yor, desam,
Sen bilan bu dunyo bor, desam.
Bir boqsang bir umr behishtdir,
Boqmasang boshimda dor, desam.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
180
Suhbatlar qurdim-u sogindim,
Olisda yurdim-u sogindim.
Mingsuluv, bu qanday soginchdir,
Yoningda turdim-u sogindim.
Rahmatlik Shomurod! der edi qoshiqni tugatib,
Elbek baxshi allaqanday gurur bilan, umrini xotini
Mingsuluvga qoshiq bagishlab otkazdi. Boshqa ishi yoq
edimi? der edim men kulib. Yaxshi korar edi! der
edi Elbek baxshi. Hammaga shunday yaxshi korish nasib
etsin!. Mingsuluv ham yaxshi korar edimi?, deb sorar
edim. Elbek bu savolni eshitmaganga olib, Shomurodni
yoqlashga tushib ketardi: Ha, bechora Shomurod! Ha,
shoirlarning sultoni!.. Ha, kuygan qul! Yongan qul!..
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
181
á
* * *
Xolmamat yasovul dombirani qoliga ushlamagan,
baxshiman, deb birovning boshiga mushtlamagan odam.
Ammo Xudoning shu tonka bandasi ham, Xonimgul che-
chani yaxshi korib qolganida, qoshiq aytib yuborgan ekan.
U qoshiq mana bu turur:
Yor-yor desam, yor ketdi,
Konglimdan bahor ketdi.
Yorimning suygani bor,
Kuyganim bekor ketdi.
Senga ohim yetmasmi,
Sensiz kunim otmasmi?
Kozingga bir tikilsam,
Jonim chiqib ketmasmi?
Sen ertakdan ziyoda,
Yetay qanday piyoda?
Agar seni kormasam,
Sigmagayman dunyoga.
Xonimgul shu bechora ham dunyoga sigsin, deb,
Xolmamatga erga tegib qoya qolgan ekan...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
182
* * *
Qongirotda hamma shoir bolgan. Yuragi dardga tolgan
odam sharillatib, sher aytib ketavergan...
Usta Jonqobil Boymurodbiyga sakkiz keragali uy
otov yasab berib yurganda, biyning Gulkelar degan qiziga
kozi tushib, oshigi beqaror bolgan ekan. Otovni qizning
ishqida mast bolib yasagan ekan.
Otovni bitkazib qishloviga qaytgan keyin ham,
Gulkelarni soginaveribdi. Dardga tolib, bir necha bor olib
korgandan song, bir kun mana bu qoshiqni birdan aytib
yuboribdi:
Ishqing balodir, Gulkelar,
Jonim olodir, Gulkelar.
Esima tushsang, bu kongil
Yiglab qalodir, Gulkelar.
Gulkelar, gulgun kelar,
Gul bilan tolgim kelar.
Bu soginchning kechasida
Kelmasa, olgum kelar.
Anov togdir kokni tutgan,
Gul kelar deb hutni kutgan.
Boyqiz, sensiz yasholmayman,
Meni ishqing yutgan, yutgan...
Oy nur sochdi-yo, Gulkelar,
Aqlim toshdi-yo, Gulkelar.
Yodimga tushsang, tog oshib,
Umrim qochdi-yo, Gulkelar.
Kechasi toglar zim-ziyo,
Boshimda aylanar dunyo.
Yiglaganim tosh ham bildi,
Òoshlar sendan yaxshimi yo?
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
183
á
Òoshlar kul boldi, Gulkelar,
Konglim gul boldi, Gulkelar,
Bu holimdan xabaring yoq
Qanday kun boldi, Gulkelar!
Òog boshida yolgiz kiyik,
Bori yolin otar qiyib.
Òosh bolsang ham xabar olgin,
Ado boldim kuyib-kuyib.
Ohim tutundir, Gulkelar,
Jonim kukundir, Gulkelar.
Sen kelmasang bu dunyo yoq,
Kelsang butundir, Gulkelar.
Boymurodbiy bu qoshiqni eshitganda, safarda edi.
Kelib, usta Jonqobil qurgan otovni kordi: sakkiz keragali
uy dunyoni ichiga joylab turibdi. Qoshiqday uy bolibdi,
dedi biy. Qizingni kongli bolsa, ayt, Jonqobil sovchilarini
yuboraversin, dedi song xotiniga.
Kop otmay toy boldi.
Birodarlar, u zamonlarning biylari odamni kongli-yu
ishiga qarab, qadrlar ekanlar...
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
184
* * *
Bundan yetti yuz on sakkiz yil avval, Fargonaga
kelganimizda, deb eslaydi Elbek baxshi. Mingqarchigay
shoir bir fargonachi qizni yaxshi korib qoldi. Qaytishda,
Boysun-Qongirotga yetguncha, on uch-kecha-yu kunduz
shu qizning ishqida dunyoni yiglatib, tinmay qoshiq aytib
bordi. Mana bu qoshiqdan esimda qolganlari....
Qorongu kechalarda
Òopgan kunduzim, yor-a.
Soginganda kozimdan
Uchgan yulduzim, yor-a.
Qismatning kochasidan
Seni izladim, yor-a,
Qachon kongildan kechdi
Atir izlaring, yor-a?
Bogdan shamolday otding,
Òolgonib qoldim, yor-a.
Sening nurli dardingga
Cholgonib qoldim, yor-a.
Oting aytsam, falakdan
Sado qaytadi, yor-a.
Sen kelsang, bu olamga
Xudo qaytadi, yor-a!
On sakkiz ming olamdan
Kechgan bandaman, yor-a,
Kelsang, hamma gamingni
Yiglab aytaman, yor-a.
Seni qoshiqqa solsam,
Sozlar tizildi, yor-a,
Yuragim tomchi yoshday
Mendan uzildi, yor-a!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
185
á
Boglarga kuz keldimi,
Falakda turna, yor-a?
Meni kuzakka tashlab,
Bahorda yurma, yor-a!
Nasib bolsa, chorboglar
Korkam boladi, yor-a.
Sen kelgan kun bu dunyo
Koklam boladi, yor-a.
Hay, yor-a,
Voy, yor-a,
Bu jonim pora-pora!
Hay, yor-a,
Voy, yor-a,
Yurak boldi ovora.
Fargonachi qizga nima boldi? deb sorayman.
Mingqarchigay qoshiq aytib yuraverdimi?. Mingqarchigay
eldan ruxsat olib, Fargonaga qaytdi, deydi Elbek.
Fargonaning dardi ichiga sigmagan shoirlarining hammasi
shu Qarchigayning avlodi turur.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
186
QONGIROÒ AYOLLARINING
QOSHIQLARIDAN
1
Oyyorug eshigidan sovchilarni kirgizmagan, uyining
oldidan yigitlarni yurgizmagan qiz birov bilan ishi yoq,
faqat oh urar ekan. Umr boyi erga tegmay otib, yigirma
beshida omonatini Allohga topshirgan ekan. Elbek baxshi
Oyyorugdan qolgan deb mana bu qoshiqni bazan aytib
berar edi.
Shamollar oqib yotar, alam yor.
Eshikni qoqib yotar, alam yor,
Hijron degan bir ilon, alam yor,
Yurakni chaqib yotar, alam yor.
Ilon zahrida solsam, alam yor,
Sening ishqingda olsam, alam yor.
Kozni yumar paytimda, alam yor,
Diydoringni bir korsam, alam yor.
Òerak uchida osmon, alam yor,
Yulduzlar aytar doston, alam yor.
Seni oylab yiglasam, alam yor,
Bosh egib tinglar jahon, alam yor,
Yuragimning yonishi, alam yor,
Ayriliqdan tonishi, alam yor,
Òunlar seni oylasam, alam yor,
Olam ketar yorishib, alam yor.
Xudoning ne korisan, alam yor,
Bor jonimning borisan, alam yor
Nomingni tutolmayman, alam yor,
Sen birovning yorisan, alam yor.
Bu qoshiqni eshitgach, biz uzoq jim otirar edik.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
187
á
2
Ayollarning biz eshitmagan qoshiqlari kop, der
edi Elbek baxshi. Erkaklarning tiliga tushsa, qopol tortadi,
deb bizga eshittirishmaydi.
Biz hammamiz bobo shoirning gapiga qoshilar edik.
Bir kun bir daryo boyida, tolning tagida soyalab
yotganimda, bir qizgina kozi yoshlanib, dunyoni kormay,
narigi qirgoqqa tumandagi oyday chiqib keldi. Qarasam,
Olloyor yasovulning qizi Qarosoch. U daryoga qarabmi,
dunyoga qarabmi, bir qoshiq aytdi...
Ketmonchopti kemtigi,
Yorim kelar entikib.
Kulib chiqay yoliga,
Olachadan ton tikib.
Òogdan nari Sarqamish,
Qamishning ishi yonish.
Yorim seni kormasam,
Aytgan sozlarim nolish.
Otasan xumor etib,
Ishqingda bedor etib.
Duo bolib yozilay,
Òaq meni tumor etib.
Òerakzorning teragi,
Oga, yoqmi keragim?
Kelmasang, jonim olgin,
Òolib boldi yuragim.
Saratonning soyiman,
Ming yulduzning oyiman.
Siz uchun olib ketsam,
Yor ketdi deb koyimang.
Dunyo turar ovushib,
Changga botdi kovushim,
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
188
Kelmang, deb aytay desam,
Òitrab borar tovushim.
Kozlaringga sur meni,
Uying bolay qur meni.
Suyganimni tashlasam,
Parvardigor, ur meni.
Bulut osmonda sanqir,
Kochada yogdi yomgir.
Yor shu yerda turibdi,
Òoshlardan ham gul anqir.
Sevsang, dunyo bir jom may,
Otib bolmaydi ichmay.
Oga, sening uyingga,
Kelin bolsam yarashgay.
Ochoq boshida keli,
Yetdi Yetimak yeli.
Olim olib qochmasin,
Oga, olib qol meni.
Òomogimga yigi tiqilib, jimgina eshitib yotdim. Qoshiq
miyamdan zimillab kirib, yuragimda toxtadi. Omganimni
kotarolmayman deng...
Ertasi nima bolsa, bolsin deb, Qorasochga sovchi
yubordim. Qorasoch rozi boldi. Òoy qildik.
Qorasoch keyin kop yillar, menga kulibgina qarab,
tilakni royobga chiqsin desangiz, suvga ayting, deb yurdi...
Men indamadim.
Ayollarning siri bolgani yaxshi, birodarlar...
3
Aytishlaricha, bu qoshiqni Norbibi bundan ikki yuz yil
ellik yil avval Mengliyoz chobagonga atab toqigan ekan,
ammo birovga emas, faqat kongliga oqigan ekan. Mengliyoz
ham qoshiq bolganini bilmay, dunyodan otgan ekan.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
189
á
Bog ichinda gul-u barg ochdi daraxt,
Gullariga toymagay kozim qarab.
Bog aro, men ham nechun gul bolmayin,
Kelasan bahor kabi kongil talab.
Jon dedim, jonim dedim, jondan ziyodimsan ozing,
Meni gamga qoldirib, gamdan ozodimsan ozing.
Bog ichinda turishim nozik nihol,
Seni oylab gulladim misli xayol.
Boqqa kirma izimni topolmaysan,
Meni otga ongarib ketdi shamol.
Kel dedim, kelgin dedim, kelmoqdan qaytgonim
ozing,
Bandasiga soz berib, Ollohga aytgonim ozing.
Bog ichinda gul-u barg ochdi daraxt,
Gullariga toymagay kozim qarab.
Bog aro, men ham nechun gul bolmayin,
Kelasan bahor kabi kongil talab.
Bir ajib tushlar korib yolingga boqdim intizor,
Ikki dilda ikki gulmiz, bir bogda bolsak bir bahor...
4
Bu qoshiqni Konglioy momo birovning qoshigi,
bilmayman, qaysi gordan esimda qolgan, deb aytib bergan.
Bek yigitning egnida ola chopon,
Qarasam olasiga rangim somon.
Bek yigit, otingni toxtat bir nafas,
Berayin mol bolsa mol, jon bolsa jon.
Chakmoningni yoqasi qunduz movut,
Boshimni movutga qoygin-da, ovut.
Ogajon, korganda yonib boraman,
Ogajon, konglimga kirgin-da sovit.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
190
Sarqamishning kolida osdi qamish,
Qamishning barglari on bir qarich.
Bek aka, menga qaramay otdingiz,
Òillarimning uchida qoldi nolish.
Katmonchopti ustiga qondi bulut,
Qoshiq aytib otasiz har dam kulib.
Qoshigingiz damlari seldan ziyod,
Biz kabi toshlarni ham ketgay yulib.
Saratoning kechasi soginch payti,
Bobotogdan otasan qoshiq aytib.
Yoqolgan qoshigingning bir baytiman,
Qoshigingga avj bolay, kelgin qaytib.
Bek yigitning mingani qora tulpor,
Òurishiga boqadi kokdan Hulkar.
Bek yigit, boshingni kotar-da qara,
Kokdagi Hulkardan ham yoring dilbar.
Bu qoshiqni eshitib, yolda kelarimizda Òurmamat shoir
kuldi:
Ozi toqigan bu qoshiqni, dedi. Qoshiq toqiy
berib, Bektoqson boboni elitib olgan ukagarning qizi!..
Konglioy chechan kampir, dedi Elbek baxshi.
Xudoning ozi biladi ichida qancha qoshiq uchib yurgani-
ni!
Song bizga bir qur qarab, suhbatga omin deganday
qoshib qoydi:
Konglingga siqqan qoshiq, dunyoga sigmasligini shu
momo biladi...
Bu gapdan negadir et-u suyagim zirqirab ketdi.
5
Mingsuluvning sozi bir suluv, ozi bir suluv qiz bol-
gan ekan. Bir toyda aytishsam, Kuntora bilan aytisha-
man, deb qolibdi. Dombirani sozlab, yuragi ogrigan
sonaday bozlab, aytishuvni boshlabdi. Kontora esa qizga
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
191
á
qarab, husniga lol bolib, ozi ming hol bolib bir soz
deyalmay turabergan ekan.
Mingsuluvning noiloj ozi aytib, ozi qaytgan qoshigi
mana bu turur:
Osmonlarga boqdim turna tizildi,
Òurnalarga qarab konglim buzildi.
Òurnalarga qarab sizni eslasam,
Avaylab boglagan umrim uzildi.
Ishq degani xudo bergan falakdir,
Falakka yetmayin umrim halakdir.
Bir egiling, xudo bergan osmonim,
Qaro yerda yotgan bu tosh yurakdir.
Oga, kiygan choponingiz banotdir,
Sozlaringiz tilga olsam novotdir.
Xatingizni harflab-harflab oqisam,
Xudo bergan besh kun umrim oboddir.
Qumqorgondan otib Surxon oqadir,
Yollariga Jayxundaryo boqadir.
Yolgiz-yolgiz daryolar ham bir boldi,
Biz bir bolsak xudoga ham yoqadir.
Boysun yoqdan kelar yelning haydari,
Men boraman yor yonidan haydalib.
Men haydalib ketsam agar dunyodan,
Siz bir sorang, olloh berar qaytarib.
Shamol tursa, shitirlaydi qamishlar,
Sizni soray desam kelmas tanishlar.
Olislardan kelib arzimni tinglang,
Yuragimga sigmayapti nolishlar.
Qoshiq aytar dashtda chopon choligi,
Changaroqdan oy boqadi toliqib.
Osmonlarga bosh kotarib bir qarang,
Oylardan yorugman sizga yoliqib.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
192
Qiz bolaga oynab kulmoq yarashar,
Devordan moralab toglar qarashar.
Oyday yuzim oyday balqsa dunyoda,
Chap kozingiz ongi bilan talashar.
Oq otovda olov yoqib qishlaysiz,
Meni korib moylovingiz tishlaysiz.
Qor oralab otib ketsam buloqqa,
Gunohi yoq boshingizga mushtlaysiz.
Shamolimga qorib ketaman sizni,
Izlarimdan olib ketaman sizni.
Bir sevgimni kotarolmay turibsiz,
Chontagimga solib ketaman sizni.
Keyin nima boldi?, deb sorayapsizmi, Mingsuluv-
ni kormagan Qongirotning jigitlari! Nima bolar edi? Sen
Kuntorasan, deb otirarmidi Mingsuluv, chontagiga solgan
ketgan-da!..
6
Bu qoshiqni Oyyorug degan sagir qiz qozi-uloqni
boqib yurib, aytgan deyishadi. Oziyam Oyyorug osmondan
tushganday qiz ekan na quvishgani bor ekan, na
tugishgani! Faqat kongli bor ekan, bechora qizni, kongli!
Bolmasa, Oyyorug otganidan keyin, bir yuz sakson yetti
yil otib, uning qoshigini eslab otiramanmi?
Keldi shamol, keldi shamol, keldi netay,
Yor isiga yer-u osmon toldi netay!
Yor isiga yer-u osmon tolib ketdi,
Bu dunyoning ismi soginch boldi netay.
Soginchimning osmonida yulduz yondi.
Bir yulduzdan kechalarim olov oldi.
Otashimdan balqib chiqqan kunduzimsan,
Yorugingga qaray desam kozim toldi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
193
á
Oyday chiqib, quyosh bolib botgan ozing,
Yovgonimga qora qatron qotgan ozing.
Bu dunyoning bozoriga bormaganman,
Yuragimni ham olib, ham sotgan ozing.
Biyobondan ketayapman sarson-sarson,
Yalang-yalang yuragimga kirdi tikon.
Gulli-gulli boglaringni bir kormadim,
Gullaringni bir hidlamoq boldi armon.
Keldi shamol, keldi shamol, kelsa netay,
Shamolingga jonni qoyib, tortiq etay.
Quyun holim seni quvib yetolmasa,
Bu dunyoga jonim qoyib, sarson ketay.
7
Qongirotning qizlari qol yetgulik zamonlarda ham,
bahor kelganda, otovning oldiga chiqib, chanqovuz chalib,
daf urib, oynab-kulishar ekan. Mingchechak degan qiz bu
qoshiqni boshida kulib, oxirida yiglab aytar ekan.
Kozing olisdan boqdi-ya, voy, jonim
Jon-u dilimni yoqdi-ya, voy, jonim.
Òushim ekannin bilib-a, voy, jonim,
Koksimga yoshim oqdi-ya, voy, jonim.
Voy, jonim! Voy jonim! Voy, jonim!
Kelsang, ketar armonim-a,
Voy jonim!
Hijron elas-elasdir-a, voy jonim,
Hali soginch emasdir-a, voy jonim.
Soginchlarda qiynamay-ya, voy jonim,
Sizdan xatlar kelmasdir-a, voy, jonim.
Voy, jonim! Voy jonim! Voy, jonim!
Kelsang, ketar armonim-a,
Voy jonim!
13
www.ziyouz.com kutubxonasi
Usmon Azim
Á
194
Uchib borar juft ordak-a, voy, jonim,
Biri-biriga ornak-a, voy jonim.
Yolgizgina ketdingiz-a, voy jonim,
Yolgiz jonimni ortab-a, voy, jonim.
Voy, jonim! Voy jonim! Voy, jonim!
Kelsang, ketar armonim-a,
Voy jonim!
Shamol otadi gangib-a, voy, jonim,
Koksiga gulni tangib-a, voy jonim.
Yolingdan yurolmayman-a, voy jonim,
Hushimni olar anqib-a, voy, jonim.
Voy, jonim! Voy jonim! Voy, jonim!
Kelsang, ketar armonim-a,
Voy, jonim!
Òoqatlarim tolmoqda-ya, voy jonim,
Jonim sabil qolmoqda-ya, voy jonim.
Daryo boshiga chiqqin-a, voy, yorim,
Konglim oqib bormoqda-ya, voy, yorim
Voy, jonim! Voy jonim! Voy, jonim!
Kelsang, ketar armonim-a,
Voy, jonim!
www.ziyouz.com kutubxonasi
Soginch
195
á
* * *
Bu qoshiq egasiz. Kim aytganini hech kim bilmaydi.
Qoshiqqa aylangan bir egachim aytgan bolsa kerak-da!..
Olislardan ul yor
Boqib otadi.
Soylardagi sellarday
Oqib otadi.
Soylardagi suvingdan
Uzatib ketgin,
Jismimni vayron qilding
Òuzatib ketgin.
Osmonga boqsangiz,
Qushga toladir.
Ayriliqning umri
Òushga toladir.
Òushlarimning bori
Rangga oralgan,
Sening ishqing jon-u
Òanga oralgan.
Oz yoridan kechgan,
Asli xudosiz-a,
Bir oh ursam, qushday
Uchib kelosiz.
Uchib kelgan qushning
Qanoti bordir,
Qanoti bor ishqning
Hayoti bordir.
Kelmasangiz qaytib
Otaman yorsiz.
Umrim ado bolguncha
Konglimda borsiz...
www.ziyouz.com kutubxonasi
MUNDARIJA
Ozim haqimda ......................................................................... 3
Tong titraydi kech kuzakning quchogida... ....................... 6
Umrimni bir olis ishqqa almashdim... ................................ 7
Yolgizlik ortimdan huvillab quvdi... ................................... 8
Dasht haqida ballada ................................................................ 9
Bekor... ................................................................................ 11
Loli qiz qoshigi ................................................................... 12
Osmonga ham otgum tosh... .............................................. 13
Parallel chiziqlar ..................................................................... 14
Momin Mirzoning songgi qoshigi .................................... 16
Abdulla Qodiriy ....................................................................... 19
Qishki ertak ............................................................................ 20
Chavandoz uloqdan qaytdi piyoda... ................................. 21
Moviy havo tolqinlarida.................................................... 22
Ohista-ohista yogadi yomgir... .......................................... 23
Mamatrayim baxshining bir davrada aytgani ........................ 24
Vatan haqida sher .................................................................. 25
Boychechak ............................................................................. 28
Onamga maktub ...................................................................... 31
Sen yoq eding... ................................................................ 32
Derazadan boqar sohibjamol oy... .................................... 33
Rashk, giybatning tolqinlarida... ..................................... 34
Alamli qoshiq ........................................................................ 36
Yoz .......................................................................................... 37
Qiynaladi oftobni kutib... ................................................... 38
Hayot qoshigi ....................................................................... 39
Besehr ertak ........................................................................... 40
Otim qolar demagin... ....................................................... 41
Taxtli kongil faqir bolgin... ........................................ 42
Derazamda ikki qush... ....................................................... 43
Zanjirlarni uzdim... ............................................................. 44
Yuraver... ............................................................................. 45
Goh gujum shovullar, goh shitirlar tok... ....................... 46
www.ziyouz.com kutubxonasi
Tosh-beton chong qoyalarda... ......................................... 47
Siz yoqqansiz menga hamisha... ......................................... 48
Sevgimiz oldimi? libosingiz kok... .............................. 49
Endi u kochaga sira bormayman... .................................... 50
Yiqildingmi?... ..................................................................... 51
Bolalikdan ikki xotira ............................................................ 52
Osmon uzilib tushdi... ........................................................ 54
Bir gul eding shamol bolib... ...................................... 55
Shamollarda kozimdan... .................................................... 56
Sevgi xatda naqadar gozal!... ........................................ 57
Ariq boldim yoz boglarida............................................... 58
Ogir felli mehnatkash bola... .......................................... 59
Saraton ochiq yuz... ...................................................... 60
Ana, yurak qush kabi uchdi!... ......................................... 61
Qirq ot qoydi qismat qarshimda... ................................... 62
Inom etib bor nematini... ............................................... 63
Mening tosh konglimni taroshla... ................................... 64
Olgin deding yerga komding... .................................... 65
Jonim manim...................................................................... 66
Yulduz uchsa qorqmagin... ................................................ 67
Baxt kabi gulladi bogimda bahor... ................................... 68
Kokda shamol daryolarida... ......................................... 69
Eng avval teraklar... ........................................................... 70
Sevgi yozi kuzga komildi................................................... 71
Ertaksevar jonim... ............................................................. 72
Tazarru kerakmas... ............................................................ 73
Viqorlisiz ozgalar bilan... .................................................. 75
Tun boyi guvladi taqdir shamoli... .................................. 76
Ha, dunyo ham senga oshiqdir... ...................................... 77
Sening ojar lablaring alvon... ........................................... 78
Qay baloga... ....................................................................... 79
Daraxtlar ortidan qorlar tokildi... ................................... 80
Kozimga tushdi quyosh... .................................................. 81
Qanotli kecha ......................................................................... 82
Qorday yogib keldi ishq... ................................................ 84
www.ziyouz.com kutubxonasi
Qor uchqunin kaftida... ..................................................... 85
Quyosh yaraqlaydi yaratqu tarzli... ............................... 86
Mening yuragimdan boshlandi bahor... ............................ 87
Ezilib-ezilib yomgirlar yogdi... ........................................ 88
O, boglar gulladi... ........................................................... 89
Yoruglik tunga teng keldi... ............................................... 90
Otib borar jonga kozimdan... ...................................... 91
Bolari tentirar gullarga chori... .................................... 92
Zaminda salqin oz... ........................................................... 93
Bogda nur-u soya uxlar ayqashib...................................... 94
Ariqlarda oqib borar oy... .................................................. 95
Kun boyi daraxtlar quyoshda turdi... ............................... 96
Chinorlarni tizdim kocha chetida... .................................. 97
Shamol... ............................................................................. 98
Yomgirdan song kochalar nafis... .................................. 99
Havoda uchdilar... ..............................................................100
Osmon kom-kok... ..........................................................101
Kokdagi tirik bulut... ........................................................102
Boronda adashgan tog... ..................................................103
Dasht va tog haqida qissa .....................................................104
Gulxan yonar tun ortasida... ..........................................106
Kuz zabt etgan qishloqda oqshom....................................107
Yam-yashil tanini shamol supurdi... ................................109
Hakim at-Termiziy maqbarasida ..........................................110
Seni kotarib toldi... ..........................................................111
Mashrab .................................................................................112
Hali chokmadi yelkam... ..................................................113
Hech narsa yoq qolimda... .............................................114
Necha kun yashaysan... .....................................................115
Kozlarida uyqusi arib... .....................................................116
Meni tashlab ketmang.......................................................117
Yulduzlar otida boshim mashaldir... ...............................118
Orgimchakday dayri dun... ..............................................119
Neki zalvoridan ayrildi otdi... ....................................120
Otar dunyo balladasi ...........................................................121
www.ziyouz.com kutubxonasi
Ertak tugadi... ..............................................................123
Men seni har kuni korgim keladi..................................124
Bu ayol chiroyli... .............................................................125
Navoiy ....................................................................................126
Seni soginganda... .............................................................127
Sozlarni samoviy ranglar oradi... ...................................128
Tush haqida ertak ..................................................................129
Dedal va Ikar .........................................................................131
Qorongulik bolmaganda... ................................................133
Ayoz... ................................................................................134
Shaboda!... ..........................................................................135
Bilaman, hayot kurash bilan tirik... ...........................136
Ikki joyak tok, olmazor... ................................................137
Gulchehraning qoli gul... .................................................138
Ertakga iqtibos ........................................................................139
Men azobdaman, senga aytsam... .....................................140
Kunlarda yoq ozor... ....................................................141
Undov sozlariga bogda yozilgan sharhlar ...........................142
Baxshiyona .............................................................................143
www.ziyouz.com kutubxonasi
USMON AZIM
SOGINCH
Sherlar
«Ozbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti
Toshkent 129, Navoiy kochasi, 30-uy.
Muharrir
Habib Abdiyev
Rassom
Anatoliy Bobrov
Texnik muharrir
Mirziyod Olimov
Sahifalovchi
Azamat Jumaniyozov
2007-yil 01.06 da bosishga ruxsat etildi. Qogoz bichimi 84½108
1
/
32
.
10,5 shartli bosma taboq. 9,33 nashriyot-hisob tabogi. Adadi 3000.
Bahosi shartnoma asosida. - buyurtma.
Ozbekiston Matbuot va axborot agentligining
«Ozbekiston» nashriyot-matbaa ijodiy uyi bosmaxonasida bosildi.
Toshkent 129. Navoiy kochasi, 30-uy.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Dostları ilə paylaş: |