Бажарди: Abdug`aniyev Текширди: Тошкент-2013 Reja: Kirish

Xulosa

Xulosamning mazmuni shundan iboratki Jaxon va mintaqa madanyati mamlakatlar tarixida sivilzatsiya o’choqlarining tarixini o’rganishda katta ro’l o’ynaydi . Masalan jahon madanyatlaridan Mesapotamiya madanyatini olaylik ularning katta yutuqlardan biri bu yozuvning ixtiro qilinishi edi. Ilk yozuv mil. avv. IV ming yillikda Janubiy Mesopatamiyada kashf qilingan. Bu fanda ieroglif deb nomlangan. Masalan, qush so'zi qushning tasviri bilan, suv so'zi uch qator to'lqinsimon chiziq bilan ifoda etilgan. Ammo suratli yozuv bilan hamma so'zlarni ham ifoda qilib bo'lmagan. Uning cheklanganligi sababli bu yozuv takomillashtirib borilib, mixxat yozuvi kashf qilingan.Qadimdan Mesopatamiya mirzolari adabiy, tarixiy asarlarni sopol, teri, loy lavhalarga yozib, o'ziga xos kitoblar yaratganlar va kutubxonalarni tashkil qilganlar.

Misr madanyatida esa o’zining yetakchi madaniyat yo'nalishi - bu arxitektura bo'lib, u boshqa madaniyat turlari bilan uyg'unlikda rivojlandi. Birinchi piramida arxitektor Imxotep loyihasi asosida Fiza va Joserga atab Sakkarada (mil. avv. III ming yillikda) qurilgan bo'lib, u buyi 60 metr, pillapoya shaklida qurilgan. Imxotep birinchi arxitektor bo'libgina qolmay, ayni chog'da olim, yozuvchi, tabib ham edi. Vafotidan keyin unga atab ibodatxona qurilgan. Ikkinchisi Dashurda qurilgan Snofru piramidasi to'rt burchakli shaklda bo'lib, uning bo'yi 100 metr edi. Gizadagi firavn Xufu maqbarasi-piramidasi o'zining ulug'vorligi bilan ajralib turadi. Xufu (yunoncha Xeops) maqbarasining bo'yi 150 metr (hozir 146 metr), egallagan joyi 52,900 m2 bo'lib, uning qurilishiga og'irligi 2-15 tonnalik 2 mln. 300 mingta tarashlangan tosh ishlatilgan. Piramida 30 yil ichida qurilgan. Xufu piramidasi olamning yetti mo''jizasining biri hisoblanadi. Gizada qurilgan ulkan sfinks (uzunligi 57 metr) Xafra sher surati tarzida bo'lib, o'zining betakrorligi bilan ajralib turadi. Hammasi bo'lib 80 ga yaqin piramidalar qurilgan. Piramidalar qadimgi Misrning o'ziga xos ramziga aylangan.Piramidalar qurilishi qadimgi Misr uchun juda qimmatga tushgan va Misr iqtisodini izdan chiqaraboshlagan. Shu sababli firavnlar mil.avv. XVII asrdan e'tiboran piramidalar qurishdan voz kechganlar chunki piramidalar o’z salohiyati bilan yetakchi o’rinda turgan.
Mintaqamiz madanyatining jahon madanyati tarixida muxim o’rintutgan.Uning o'rta asrlardagi madaniyatiga butun dunyo allaqachon munosib baxo bergan. Xatto Baqtriya, Marg'iyona, Sug'd, Parfiya, Farg'ona, Xorazm, Choch xalqlarining qadimgi madaniyati xam jaxonni xayratga solmoqda. Markaziy Osiyo mintaqasining qadimgi madaniyatini o'rganish o'n yillar ilgari boshlangan bo'lsada, tadqiqotchilarning bu madaniyatining o'ziga xosligi va boy mazmuni lol qoldirdi.Markaziy Osiyomadaniyati G’arb va Sharqning buyuk madaniyat elementlarini bir butunlikda uyg'unlashtirib ifodalagan xolda o'ziga xos individuallik kasb etadiki, bu xususiyat keyingi taraqqiyot uchun xam negiz bo'lib qoladi.
I.A. Karimov aytganlaridek, – «Modomiki, o'z tarixini bilgan, undan ruxiy quvvat oladigan xalqni yengib bo'lmas ekan, biz xaqqoniy tariximizni tiklashimiz, xalqimizni, millatimizni ana shu tariximiz bilan qurollantirishimiz zarur. Tarix bilan qurollantirish, yana bir bor qurollantirish zarur».Markaziy Osiyo xalqlari madaniyatining vujudga kelishi sharoitlarini belgilashda dastavval, uning jug'rofiy o'rni va tabiiy vositalariga e'tiborni qaratish lozim bo'lgan.Markaziy Osiyo davlatlari Qadimgi Sharq mamlakatlari bilan yaqin aloqalar o'rnatgan. Midiya va Ossuriyaning siyosiy tarixida faol ishtirok etib, xunarmandchilik buyumlari va xom ashyo bilan (lojuvardd, oltin, mis bilan) savdo sotiq qilganlar. Bu xaqda Ossuriya va Qadimgi Yunon yozma manbalarida gapiriladi. Xususan, Baqtriyaning yirik shaxarlari, ko'p sonli axolisi xaqida Baqtriya shoxi Oksartning afsonaviy boyligi xaqida Kgesiy Knidskiy (Mil. avv. V-IV asrlar) yozib qoldirgan.

Ko'chmanchi massagetlarning udumi va turmush tarzi xaqida mashxur qadimgi Yunon tarixchisi Geradot (mil. av. V asr) yozib qoldirgan. U massagetlarning xarbiy qurollari (kamon-yoyi, nayzasi, oyboltasi) da oltindan bezak sifatida, misdan qurol va sovut uchun keng foydalanishini ta'kidlaydi. Gerodatning yozishicha, massagetlar yagona ma'bud quyoshga topinib, otni qurbonlik qilganlar.Qadimgi Markaziy Osiyo xalqlarining ma'naviy madaniyati xaqidagi bilimlarning bebaxo manbasi «Avesto» xisoblangan. «Avesto» so'zining mazmuni umumiy izoxga ega emas., ko'pincha «Asosiy matn» sifatida tarjima qilinadi. Madanyatning ikki shakli bo’lgani kabi “Avesto” o’zining manaviy saohiyati bilan katta o’rin tutadi.

Gllassary:
Madaniyat- Култура- Culture

Piramida- Пирамида- Pyramid

Yozuv- Писмо- Insereption

Shahar- Город- Town

Mamlakat- Гасударства- Country

San’at- Исскуство- Art

Arxitektura-Архитектура-Architect

Adolat- Право- Justice

Minora- Минара- Minaret

Ibodatxona- Церков- Temple

Kompas- Компос- Compas

Qal’a- Крепост- Castle

Xalq- Народ- People

Teatr- Театр- Theatre

Sivilzatsiya- Цивилизация-Civilizatsion

Din- Религия- Religion

Qadrayt- Чест- Volue

Raqs- Танца -Dance

Komil inson - Perfect human

Ma’naviy barkamol -Spirtual generation

Sog’lom avlod –Healthy generation

Barkamol avlod -Harmoniously generation

Ma’naviy-ma’rifiy -Spirtuality

Axloq -Morals,ethics

Insonparvarlik-humanity,mankind

Adolatparvarlik-justice,

Ustoz -teacher

Shogird -learner,student,beginner

Aql -intellect,mind

Meros -heritage,legae
Foydalanilgan adabiyotlar:

1.Karimov I.A. O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li. T., 1992.

2.Karimov I.A. Istiqlol va ma'naviyat. T., 1994.

3.Karimov I.A. Vatan sadjagoh kabi muqaddasdir. T., 1996.

4.Karimov I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T., 1996.

5.Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida. T., 1997.

6.Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. T., 1998.

7.Gulmetova.E,Qobiljonova.T,Madanyatshunoslik o’quv qo’l Toshkеnt – 2007 8. Sh.Z.Shakirova, L.Ilxomjonov,Madanyatshunoslik o’quv qo’llanma.Toshkent-2010-y

9.Ziyo.net

10.Google.uz

Jahon va mintaqa madaniyati yodgorliklari va obidalari:

Mustaqillik yillari va Xonliklardagi hayotdan

Qadimgi Misir yodgorliklari Misrdagi Piramida yodgorligi

Misrdagi Xufu piramidasi

1Karimov.I.A “ O’z kelajagimizni o’z qo’limiz bilan qurmoqdamiz”T.O’zbekiston 1999. Karimov I.A. O`zbеkistonning o’z istiqlol va taraqqiyot Yo`li». –T., «O`zbеkiston», 1992

2^ Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. T., 1998.

Gulmetova.E,Qobiljonova.T,Madanyatshunoslik o’quv qo’l Toshkеnt - 2007

3^ Sh.Z.Shakirova, L.Ilxomjonov,Madanyatshunoslik o’quv qo’llanma.Toshkent-2010-y

Google.uz.internet sayti

4^ Sh.Z.Shakirova, L.Ilxomjonov,Madanyatshunoslik o’quv qo’llanma.Toshkent-2010-y

Gulmetova.E,Qobiljonova.T,Madanyatshunoslik o’quv qo’l Toshkеnt - 2007

5Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T., 1996. Karimov I.A. Vatan sadjagoh kabi muqaddasdir. T., 1996.

6^ .Sh.Z.Shakirova, L.Ilxomjonov,Madanyatshunoslik o’quv qo’llanma.Toshkent-2010-y

Google.uz.,Ziyo.net.iternet sayti

Gulmetova.E,Qobiljonova.T,Madanyatshunoslik o’quv qo’l Toshkеnt – 2007

Karimov I.A. O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li. T., 1992.

7^ Sh.Z.Shakirova, L.Ilxomjonov,Madanyatshunoslik o’quv qo’llanma.Toshkent-2010-y

Google.uz.internet sayti

8^ Gulmetova.E,Qobiljonova.T,Madanyatshunoslik o’quv qo’l Toshkеnt – 2007 Karimov I.A. O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li. T., 1992.