Α-jemiriliw- salmaqli (massa sanı 0 den artıq bolǵan ) elementlerde baqlanadı, mısalı : 90 Th232 → 88 Ra228 + Bul processda elementtiń tártip nomeri ge, massa sanı bolsa birlikke azayadı

Yadro reaksiyaları
Elementler bóleksheler yamasa yadrolardı tarqatıw procesi natajasida bir elementtiń biyqarar izotopining basqa element izotopiga óz-ózinen aylanıwına radioaktivlik dep aytıladı. Elementler tábiyiy izotoplarining radioaktivligi tábiyiy radioaktivlik dep ataladı.
Yadrolardıń elementar bóleksheler (neytronlar protonlar) yamasa basqa yadrolar (mısalı -bóleksheler yamasa deytronlar ²₁H ) menen óz-ara tásirlashuvi yadro reaksiyalar dep ataladı.
Birinshi jasalma yadro reaciyasılıq 1919 jılda Rezerford tárepinen ámelge asırılǵan edi; azot atomlarına  -bóleksheler aǵımın tásir ettirip, kislorod izotopi ¹⁷₈O ni payda etgen edi ¹⁴₇N + ⁴₂He → ⁷₈O + P
1913 jılda K. Fayans hám F. Soddi radioaktiv jemiriliw processinde jılısıw qaǵıydası yamasa radioaktiv jılısıw nızamın tariypladilar: Eger yadro quramınan hár bir α- bólekshe shıǵıp ketkeninde payda bolǵan jańa elementlerdiń tártip nomeri ekine, massası bolsa tórt birlikke shekem kamaysa, hár bir β-bólekshe shashilganda bolsa jańa payda bolǵan element tártip nomeri birge artadı, massası bolsa ózgermay qaladı. Bul nızam radioaktiv jemiriliw processinde payda bolatuǵın ónimlerdi tuwrı anıqlawdaǵı eń zárúrli qaǵıyda bolıp tabıladı. Turaqlılıǵın kem bolǵan yadrolar óz- ózinden jemirilip jańa elementler yadroların payda etedi. Birinshi ret 1895 jılda A. Bekkerel baqlaǵan radiaktivlik hádiysesi uran yadrosınıń jemiriliwine tiyisli edi:
₉₂U²³⁸ → ₉₀Th²³⁴ + ₂α⁴
α-jemiriliw- salmaqli (massa sanı 200 den artıq bolǵan ) elementlerde baqlanadı, mısalı : 90 Th232 → 88 Ra228 + 2α4. Bul processda elementtiń tártip nomeri 2 ge, massa sanı bolsa 4 birlikke azayadı.
_-1β⁰ - jemiriliw processinde yadro daǵı neytronlarning biri proton hám elektronǵa aylanadı, úlken energiyalı elektron yadrodan otilib shıǵadı. Jemiriliw nátiyjesinde payda bolǵan element tártip nomeri baslanǵısh elementnikiga salıstırǵanda bir artadı, massa sanı ózgermeydi. Jańa payda bolǵan yadro dáslepki yadrosınıń izobariga ajlanadi.
₊₁β⁰ - jemiriliw nátiyjesinde yadro daǵı proton neytronga aylanadı, yadrodan pozitron shıǵıp ketedi, yadro massa sanı ózgermeydi, lekin jańa element yadro zaryadı dáslepki elementnikidan bir kishi boladı. K - orbital daǵı elektrondıń yadroǵa "qulawı", ("qamralishi") yadro daǵı protonning biri yadroǵa bawırlas bolǵan orbitaldan (K - qabat ) elektrondı biriktirip alıwı hám neytronga aylanıwına alıp keledi. Nátiyjede yadro zaryadı birge azayadı. K-qamralish hám _-1β⁰- jemiriliwde yadro zaryadı birge azayadı, lekin massa sanı ózgermeydi, yadro áyne elementtiń izobariga aylanadı:



Temaǵa tiyisli máseleler sheshiw:
1-másele. Tábiyaatda ruxning ortasha salıstırmalı atom massası 65,39 ǵa teń. Onıń ⁶⁵Zn hám Zn⁶⁷ izotoplardan ibaratlıǵı málim. Medicinalıq ruxdaǵı Zn⁶⁷ izotopining muǵdarlıq úlesin anıqlań.
I-usıl. Qayshı yamasa aralastırıw usılı.

II usıl. Teńleme usılı.

2-másele. Tábiyaatda tarqalǵan magniydıń 78,6% ini Mg²⁴ izotopi, 10,1% ini Mg²⁵ izotopi hám 11,3% ini Mg²⁶ izotopi quraydı. Mg dıń ortasha salıstırmalı atom massasın anıqlań?

3-másele. ₈₈Ra²²⁶ elementiniń yadrosı bir α hám eki β^- bóleksheni joǵatsa tártip nomeri neshege teń bolǵan element payda boladı.
₈₈Ra²²⁶ → ₊₂α⁴ + 2β_-1⁰ + _zE^Ar
Teńleme tuzib Ar (salıstırmalı atom massa) hám Z (tártip nomer) lerin tabamız.
₈₈Ra²²⁶ → ₊₂α⁴ + 2β_-1⁰ + _zE^Ar

226 = 4 + 2 ∙ 0 + Ar

226 = 4 + 0 + Ar
226 – 4 = Ar
222 = Ar
88 = 2 + 2(-1) + Z
88 = 2 + (-2) + Z
88 = 0 + Z
88 = Z
₈₈Ra²²⁶ → ₊₂α⁴ + 2β_-1⁰ + _z=88Ra^Ar=222