Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Davolash fakulteti ichki kasalliklar propedevtikasi, kasb kasalliklari, gematologiya va x d. t., oliy ma’lumotli hamshira fanlari kafedrasi Ichki kasalliklar propedevtikasi fani

Toshkent Tibbiyot Akademiyasi

Davolash fakulteti ichki kasalliklar propedevtikasi, kasb kasalliklari, gematologiya va x.d.t., oliy ma’lumotli hamshira fanlari kafedrasi

Ichki kasalliklar propedevtikasi fani

“Tasdiqlayman ” Toshkent Tibbiyot Akademiyasi o’quv ishlari bo’yicha prorektor professor O.R. Teshayev__________________ “____”_________________2010 yil

Yagona metodik tizimga asosan tuzilgan amaliy mashg’ulot

uslubiy ishlanmasi III kurs talabalariga mo’ljallangan

№ 69 Mavzu: Revmatoid artrid belgiilari.

Artrozlar haqida tushuncha

T.T.A. M.U.X. tomonidan tavsiya etilgan “____”_____________2010 yil

2010-2011 o’quv yili

№ 69 Mavzu: Revmatoid artrid belgiilari.

Artrozlar haqida tushuncha

1. Mashg’ulot o’tkazish joyi: auditoriya,palatalar, revmatologiya bo’limi.

2. Mashg’ulotning davomiyligi - 2 soat.

3. Maqsadi va vazifalari.

Biriktiruvchi tukimaning sistemali kasalliklarida bemorlarni tekshirish xakida tushuncha berish.

Revmatoidli artrit diagnostikasi bilan tanishtirish.

Tarbiviy maksadi: talabalarni shu sistemadagi kasallik bilan kasallangan bemorlar bilan tў?ri

mulokotda bulish va diagnostika bilan tanishtirishga karatilgan.

Vazifasi:

a) Talabalarni biriktiruvchi tukimasining sistemali jarayonlarida bemorlarni tekshirish usullari

bilan tanishtirish.

b) Ularga revmatoidli artrit diagnostikasi xakida tushuncha berish.

v) Shu sistemadagi kasallangan bemorlar bilan mulokotda bulish va diagnostika xakida tushuncha

berish va urgatish.

s) Shu sistemadagi bemorlarni tekshirish usullarining xozirgi zamon tartibi tugrisida tushuncha

berish.

4. Motivasiya.

Biriktiruvchi tukimaning sistemali jarayonlarida bemorlarni tekshirishni va

revmatoid artritda talabalarga tugri diagnoz kuyishni urgatish.

5.Boshka fanlar bilan boglikligi: Asos bilimlar sifatida anatomiya -(biriktiruvchi tukimani

a'zolardagi urni), fiziologiya- (biriktiruvchi tukimani a'zolar funksiyasidagi axamiyati), patalogik

anatomiya -(biriktiruvchi tukimani patomorfologiyasi) fanlari bilan boglik, olingan bilimlar

patalogik fiziologiya, mikrobiologiya- (mikroorganizmlar bilan kasalliklarning bog'liqligi) kabi fanlar bilan

uzaro bo?lik.

5. Fanlararo bogliqlik.

Vertikal integracia

Gorizontal integracia

6. Darsning mazmuni.

6.1 Nazariy qism

Biriktiruvchi tukima va bugim kasalliklari keng tarkalgan va xilma - xil xususiyatga ega bulib,

ularga biriktiruvchi tukimasining shikastlanishi sabab buladi. shuni nazarda tutish kerakki, suyak

bugim, muskul biriktiruvchi tukima sistemasining shikastlanishidagi klinik belgilar birlamchi

kasallik xisobiga rivojlansa, boshka xollarda esa ular ikilamchi, ya'ni boshka kasalliklar xisobiga

kelib chikadi. Umumiy biriktiruvchi tukimasining diffuz kasalliklarini kuydagi turtta katta gurux

kasalliklari: shol (revmatik artrit), kizil buricha, sklerodermiya, dermatomiozit tashkil kiladi.

Patogenezi jixatidan revmatizm kasalligi xam shu kasalliklarga yakin turadi.

Organizmdagi immun va autoimmun uzgarishlar (buzilishlar) bu kasalliklar rivojlanishida asosiy

urin tutadi.

Umumiy tekshirish usullari:

Surab - surishtirish.

Bemorlarni shikoyatlari: bemorlar vrachga turlicha shikoyat kiladilar. Kupincha ular bugimlardagi,

umurtkalar yoki muskullardagi ogrikdan, ertalab urindan turayotganda xarakat karaxtligidan,

muskullar xolsizligidan,ba'zan xarorat kutarilishidan shikoyat kiladilar.

Kul va oyok panja bugimlarining simmetrik shikastlanishi va ularni xarakat kilganda ogrishi sholga

xos alomat xisoblanadi. Ammo bu vaktda katta bugimlar xam (tirsak, tizza, yelka va xokazo)

shikastlanishi mumkin. Kupincha ogrik kechasi, nam xavoda va sovukda kuchayadi. Shol kasalligiga xos

alomatlardan yana biri ertalab xarakatning chegaralanganligi, tomir tortishishi, buralib ketishi,

kechga borib esa ancha erkin xarakat kilish xisoblanadi.

Kasallik rivojlanib borgan bugimlar oraligidagi tirkish yukolib, bugimlar kiyshayadi (ankiloz) va

ularni xarakati keskin chegaralanadi. Revmatizm va kiyshaytiruvchi artrozlarga xos belgilardan

biri katta bugimlarning nosimmetrik shikastlanishi xisoblanadi.

Bod (revmatizm) - poliartritga xos belgilardan biri katta bugimlardagi ogrikning bir bugimdan

ikkinchi bugimga kuchib yurishi va xuruj yukolgandan sung bugimlarda xech kanday asorat kolmasligi

xisoblanadi.

Spondiloartrozda (Bexterev kasalligida) ogrik asosan umurtka pogonasida va kuymich bugimi

oraligida paydo buladi. u kupincha bir xil vaziyatda yotganda tunda paydo buladi. panjalardagi,

ayniksa oyok panjasining kata barmogida paydo buluvchi keskin ogrik xuruji purin almashinuvi

buzilganda - podagra kasalligida namoyon buladi.

Shunday kilib, bemor bugimdagi ogrikdan va xarakat buzilishidan shikoyat kilganda sinchkovlik bilan

ogrik xususiyatini (jadalligi, joylashishi, davomiyligi va xokazo) aniklash kerak. Muskullardagi

ogriklar xam xar xil bulishi mumkin. Bitta yoki bir gurux muskullarda ogrik paydo bulishi va ular xar

xil davomiylikda va jadallikda bulishi mumkin. Muskul ogriklari sovuk oldirgandan sung, boldir

muskullarida esa kupincha arteriyalar yopilib kolganda, tomirlar aterosklerozida rivojlanadi.

Almashinuvchi oksoklikda xarakatdan tuxtaganda ogrik xam yukoladi.

Ba'zan muskul ogriklari ayrim infeksiyalar (tirixinellez, sistiserkoz), miozitlar (muskullar

yaliglanganda) natijasida, sovuk, issik, vibrasiya natijasida paydo bulishi mumkin. Bu vaktda

ogrikning joylashishi, jadalligi, xusisiyati, davomiyligini aniklash muxim. Muskul bushashishi fakat

uzok vakt xarakatsiz yotgan bemorlarda bulmay, balki ayrim asab kasalliklarida xam namoyon buladi

(miotoniya, miosteniya, rivojlanib boruvchi muskul distrofiyasi va xokazo). Ba'zan muskul

xarakatining susayishi (parez) yoki musukullarning butunlay xarakatlana olmasligi (falajlik)

muskul boshkarilishi buzilganda namoyon buladi. bu xolatlarni tekshirish asab kasalliklari

kafedrasida urgatiladi.

Ayrim xollarda bemorlar kul panjalarining sovkotib okarib ketishidan shikoyat kiladilar. Bu ruxiy

xayajon ta'sirida kelib chikadi va unga ogrik, terining xarakatini sezish xususiyati pasayishi

kuyiladi. Xurujdan sung sezuvchanlik ortib (gipersteziya) ketadi. Bu xuruj Reyno sindromiga xos

bulib, sklerodermiya kasalligining birinchi belgisi bulishi mumkin.

Kasallikning rivojlanish tarixi.

Suyak - bugim kasalliklari kupincha asta - sekin, belgilarsiz rivojlanib boradi. Kasallikning utkir,

shiddatli boshlanishi revmatizm, shol kasalligining ayrim turlarida, infeksion artritlarda

kuzatiladi. Muskullarning utkir shikastlanishi miozitlarda, utkir falajlarda kuzatiladi. Shuning

uchun kasallikning boshlanishi va uning kechishini aniklash zarur.

Kuzdan kechirish: ayrim vaktlarda bir karashda fakat kasalning umumiy xolatini emas, balki

kasallning tashxisini xam aniklash mumkin. Masalan, kizil buricha yonok ravoklariga va burun usti

kismlariga kapalaksimon eritematoz (kizil) toshmalar toshgan bulishi mumkin yoki shol kasalligida

mayda bugimlar kiyshayib (ankiloz) uning ustidagi muskullar kichrayib kolgan (atrofiya) bulishi

mumkin. Kuzdan kechirgan vaktda bemorning turishiga, yurishiga axamiyat berish kerak. Kukrak kafasi

kifozida (oldinga burtib chikish) va bel soxasining silliklangan lardozida umurtka xarakati

chegaralanishi tufayli bemor oldinga egilib yuradi. Bu vaziyat kiyshaytiruvchi spondiloartrit

(Bexterov kasalligi) tashxisini kuyishga asos buladi. Umurtka bugimlarining shikastlanishi,

muskullarning utkir yaliglanishi (miozitlar) bemor xarakatlarining chegaralanishiga, ogrik tufayli

butunlay xarakat kilolmaslikka olib keladi. Oyok va kul panjalari mayda bugimlarning keskin

kiyshayishi shol kasalligiga xos alomat xisoblanadi. Yosh ayollarda barmoklar oxirgi bugimlarining

kiyshayib kichrayishi, ular ustidagi terining sklerozga uchrashi, ogir xollarda esa nekroz vujudga

kelish sistemali sklerodermiya tashxisi kuyishga asos buladi. Ba'zan muskullarda (kupincha yiguvchi)

kontraktura rivojlanishini kurish mumkin.

Kuzdan kechirganda bemorning yurishiga e'tibor berish kerak. U tashxis kuyish uchun kimmatli ma'lumot

berishi mumkin. Falajlikdagi yurish - gemiplegiyada yoki paretik yurishda bemor xuddi oyogi polga

yopishib kolayotgandek sekin xarakat kiladi.

Paypaslash:

Paypaslash orkali terining kurib kolganligini, uning atrofiyasini xamda muskullarning

kattiklashganligini (sistemali sklerodermiyada va dermatomiozitda) aniklashimiz mumkin. Reyno

sindromida panjalar, ayniksa uning oxirigi bugimlari xarorati sog odamlarnikiga nisbatan

sovukrok bulishini aniklash mumkin.

Bugimlarni paypaslash ularni yuzasi va atrofi kizarganligini xamda kiyshayganligini aniklashga

imkon beradi. Ularning ogrikliligi va kiyshayishi aniklanadi. Bundan tashkari, jarayonning

atrofidagi tukimalarga utgan - utmaganligini xam aniklashimiz mumkin. Limfa tugunlarining

kattalashishi kizil buricha, sklerodermiyada, dermatomiozitda kuzatiladi. Paypaslash yuli bilan

bugimlarning sust xarakatini aniklash mumkin. Shol kasalligida paypaslaganda ogrikdan tashkari,

teri ostida shol tugunlari kulga unnaydi, ular suyaklar buylab joylashgan, xarakatchan va kattaligi 0,5

sm dan 2 sm gacha bulishi mumkin.

Laboratoriya va asbob- uskunalar yordamida tekshirish usullari.

Biriktiruvchi tukima va bugim kasalliklari kon zardobidagi uglevod va oksil komponentlaridan

xosil bulgan glikoproteidlar (glikoprotein) mikdoriy va sifat uzgarishlariga olib keladi.

Glikoproteidlarga ayrim fermentlar, gormonlar xamda immunoglobulinlar kiradi.

Glikoproteidlar kimyoviy va elektroforez usulida aniklanadi. Soglom odamlarda

glikoproteidlarning oksil fraksiyalari kuyidagi (%) mikdorda buladi:

albumin - 10,4-16,6%;

α₁ -globulin - 14,2-18,3%;

α₂ -globulin - 24,8-32,8%;

β -globulin - 21,7-25%;

γ - globulin - 16,0-19,2%.

Globulin fraksiyalarining kon zardobida ortishi patologik jarayon faollashganidan dalolat beradi.

Kizil burichada konda, ilik punktatida, ekssudatlarda volchanka omili (LE - fenomeni, kizil

volchanka xujayrasi) topiladi. LE - xujayra neytrofil leykosit (fagosit) bulib, uning

sitoplazmasida bitta yoki bir nechta kizil binafsha rang tuzilma kurinadi (mikroskop ostida). LE -

xujayra 40-95% bemorlarda topiladi. Bundan tashkari, konda ?, ? - globulinlar mikdori ortadi.

Leykopeniya, trombositopeniya va siydik tarkibida oksillar, leykositlar, silindlar bulishi mumkin.

SOE ning 60-70 mm/soatgacha ortishi kuzatiladi. Kumbe va DFA sinamalari musbat buladi. terining

uzgargan joyidan punktat olib tekshirish tashxis kuyishga yordam beradi.

Keyingi vaktda xujayra yadrosiga, dezoksiribonukleotidga va DNK ga nisbatan antitelolarni

aniklash katta tashxisiy axamiyatga ega ekanligi aniklandi. Bu tekshirish immunoflyuoressensiya

uslubida utkaziladi. Biriktiruvchi tukimaning boshka kasalliklarida ?, ? - globulinlar mikdorining

oshishi (sklerodermiyada) kuzatiladi. Dermatomiozitda kamkonlik, leykositoz, eozinofiliya, konda

aminotransferazalar faolligi oshishi, siydikda kreatinuriya bulishi kuzatiladi.

Konda lateks - test va Valler - Doze sinamalari bilan revmatoid omilning aniklanishi shol kasalligi

uchun xos xisoblanadi. Biriktiruvchi tukima kasalliklarida konda immunologik kursatkichlarning

siljishi antistreptogialuronidaza, antistreptokinaza, antistreptolizin antitelolarining juda

katta titrlarda ortishi, ayniksa infeksiya uchogi bulmaganda, juda katta axamiyatga ega. Bu gurux

kasalliklarida tukimalarni biopsiya kilib tekshirish muxim tashxisiy axamiyatga ega. Masalan, kizil

burichada buyrakni biopsiya kilib gemotoksilin tanasini va "simli xalka" fenomenini aniklash

buricha nefriti uchun xos xisoblanadi yoki shol kasalligida amiloidoz turdagi ikkilamchi uzgarish

buyrakni yoki tugri ichak shillik kavatini biopsiya kilib tekshirilganda aniklanadi. Bundan tashkari,

teri va limfa tugunlarining biopsiyasi xam axamiyatga ega.

Rentgenologik tekshirish.

Rentgenologik tekshirish asosan suyak - bugim patologiyasini aniklashda katta axamiyatga ega.

Rentgenografiya simmetrik joylashgan bugimlardan 2 xil tasvirda bajariladi. Bunda biz

suyaklarning kiyshayib kolishini, uning kattiklashishini, bugimlardagi tirkishning kichrayishini yoki

yukolishini, suyakni bugimda joylashishi, uning chikishlarinin aniklaymiz. Ba'zi kasalliklarda

suyaklarning murt bulib kolishini aniklashimiz mumkin.

Biriktiruvchi tukima kasalliklarida ichki a'zolar xam shikastlanadi, yurak (endokardit, perikardit,

yurak nuksonlari), upka (zotiljam), buyrak (nefritlar) va boshka a'zolar.

Xulosa kilib aytganda, biriktiruvchi tukima va bugim kasalliklariga tashxis kuyish uchun bemorlarni

sinchkovlik bilan xar tomonlama tekshirish kerak.

Xususiy patologiya.

Shol kasalligi (Revmatoidli artrit).

Mayda bugimlarning sistemali kasalligi bulib, kupincha yosh va urta yoshdagi ayollar kasallanadi.

Kasallik etiologiyasi va patogenezi xam tulik aniklanmagan. Surunkali infeksiyalarga va nisbiy

moyillikka axamiyat berish zarur. Shol kasalligida konda konuniy ravishda "revmatoid omil" xamda

DNK, kollagen va konning shakliy elementlariga antitelolar topiladi.

Kasallikning boshlanishida bugim yaliglanadi, keyinchalik unga togay tukimasi va bugim atrofidagi

tukimalar tortiladi. Ularda fibroz-skleroz uzgarishlar yuzaga keladi va oxirigi davrida

bugimlarning chikishi xamda ularning keskin kiyshayishi, ankilozlar aniklanadi. Shu bilan birga

biriktiruvchi tukimaning dezorganizasiyasi kuzatilib, ichki a'zo tomirlarida uzgarishlar ruy

beradi.

Klinik kurinishi.

Kasallikning uziga xos belgilaridan biri poliartralgiya, simmetrik joylashgan mayda bugimlarning

shikastlanishi, xarakatning chegaralanishi, rivojlanib boruvchi bugimlar kiyshayishi (defarmasiyasi).

Bemorlar bugimlaridagi ogrikdan, ayniksa ertalab ogrik zurayishidan, bugimlarni xarakatga

keltirish kiyinligidan shikoyat kiladilar. Bundan tashkari ular umumiy xolsizlikdan, xarorat

kutarilishidan, loxaslik, ishtaxa pasayishidan shikoyat kiladilar.

Kuzdan kechirganda.

Agar kasallik ancha rivojlangan bulsa, mayda bugimlarning kiyshayishi - ankiloz kuzga tashlanadi.

Shunisi dikkatga sazovorki, xamma bugimlar tashki tomonga kiyshayib xuddi morj suzgichiga uxshab

koladi. Bugimlardagi yiguvchi muskullar kotrakturasi kuzgaladiyu bir vaktning uzida ularda

paypaslash orkali faol va sust xarakatlar kay darajada chegaralanganligi, ogrish - ogrimasligi

aniklanadi. Panjalarning bu kasallikka xos uzgarishi uni "vizit kartasi" deyishga imkon beradi.

Paypaslash yuli bilan bugimlar atrofidagi muskullarning (atrofiyasi) kichrayishi aniklanadi.

Kupincha tirsak bugimlari yakinida, tirsak suyagi ustida, teri osti yog kavatida diametri 0,5 - 1,5 sm

gacha bulgan xarakatchan, atrofidagi tukimalarga yopishmagan tugun - "revmatoid omil" aniklanadi. 80%

xolda shol kasalligining bugim turi uchraydi. Laboratoriya tekshiruvlari xar xil darajadagi SOE

tezlashishini (50 - 60 mm soat) aniklaydi; normoxrom kamkonlik, noxos bioximik testlar musbat buladi.

konda "shol omili" topilishi kasallikka xos laboratoriya testi bulib xisoblanadi.

Bugimlarni rentganologik tekshirganda suyak epifizining torayishi, ugimlarning yarim yoki tulik

chikib ketishi, bugimlarning keskin deformasiyasi va bugim tirkishlarining tulik bitib ketishi

(artrozlar) aniklanadi.

Kechishi.

Rivojlanib boruvchi, surunkali. Kupchilik bemorlarda zurayish davri tuzalish davri bilan

almashinib turadi. Bemorlar asosan ichki a'zolar shikastlanishidan va ularning yetishmovchiligidan

xalok buladilar.

1. Namoyish kilinadigan materiallar:

a) Bemorlar va ularning kasallik bayoni.

b) Biriktiruvchi tukima sistemasi kasallikalri va revmatoid artrit kasalligi buyicha adabiyotlar.

v) Shu kasalliklar buyicha videotasma. Rentgen suratlar, tablisalar.

2. Xulosa:

Ma'ruzaning mazmunidan ma'lum buladiki, biriktiruvchi tukima va bugim kasalliklariga tashxis

kuyish uchun, bemorlarni sinchkovlik bilan xar tomonlama tekshirish utkazilishi lozim, sinchkovlik

bilan tkshirish utkazilmasa bemorlarga tashxis kuyish kiyin.

6.2.Analitik qism.

6.3 Amaliy qism.

Mashg’ulotning bu qismi uning yo’naltirilganlig i zaruratini asoslash,tibbiy anjomlar bilan ishlash,tibbiy xujjatlar yuritish,bemor bilan m u loqat, maslaxat, a m al i y ko’nikmalar va malakalarni egallash nuqtai nazaridan izoxlanadi.

7. Malaka, ko’nikma va bilimni tekshirish usullari.

Interaktiv usul:

8. Joriy nazoratni baxolash mezoni

№	O’zlashtirish (%)va ballarda	Baho	Talabaning bilim darajasi
1.	86-100	A’lo «5»
2.	71-85	Yaxshi «4»
3.	55-70	Qoniqarli «3»
4.	0- 54	Qoniqarsiz «2»

9. Joriy nazoratni baxolash mezoni

	Mashgulot bosqichlari	Mashgulot ko’rinishi	Davomiyligi
1.	O’qituvchining kirish so’zi		5 min
2.	Mavzuning o’rgatilishi slaydlar va o’yinlar bilan. Talabalar bilimini baxolash	Surov va tushuntirish	25 min
3.	Mavzu yakuni		5 min
4.	O’qituvchi amaliy mashgulotlarni ko’rsatib, usullarini urgatishi. Bu usullarni talabalar o’zlarida,keyin esa bemorlarda o’rganishadi.	Talabalar,valantyorlar, kasallik tarixi, analizlar, UTT, rentgen sur’at	25 min
5.	Amaliy va nazariy ko’nikmalarni o’zlashtirshni baxolash va guruxning baxosini e’lon qilish.	Ogzaki surov, testlar, vaziyatli masalalar, diskussiya.	20 min
6.			10 min

10. Tekshiruv savollari.

a) Biriktiruvchi tukima va bugim kasalliklarini tekshirishda kaysi usullardan foydalaniladi?

b) Revmatoidli artrit kanday kasallik?

v) Revmatoid artritni kuzdan kechirganda kuprok kaysi bugimlarda uzgarishlar kuzatiladi?

11.Foydalanilgan adabiyotlar:

Asosiy:

1. "Ichki kasalliklar propedevtikasi" Kasimov E.Y., 1996 yil

2.”Ichki kasalliklar propidevtikasi” kitobi.Vasilyenko V.X va Grebeneva A.L..,nashri ostida 1989-y.

3. Ichki kasalliklar propidevtika amaliyot mashg’ulotlari uchun qo’llanma.Dovgyallo.O.G. va b.sh.,1986-y.

4. Shelagurov A.A “Ichki kasalliklar propidevtikasi”.

5. ShishkinA.N “Ichki kasalliklar.O’rganish.Simiotika.Diagnostika”.2000-y.,Sankt-Peterburg.

6. Strutinskiy A.V.,Baranov A.P., “Ichki organlar kasalliklari semiotika asoslari.Atlas”.1997-y.,Moskva.

7.M.V Muxin, V.A.Moiseyev. ”Ichki kasalliklar propidevtikasi”. 2000-2005-y.

Qo’shimcha:

1."Rukovodstvo k prakticheskim zanyatiyam po propedevtike vnutrennix bolezney" O.G.Dovgyallo, Minsk, 1989.