Tálim bilimlendiriw sistemasında kompyuter texnologiyalarınan paydalanıw

7.2.4-súwret. Almasıwdıń marker usılı járdeminde basqarıw 
(BM–bas marker, YUM–júklengen marker, TM – bándligi 
tastiyiqlanǵan marker, AP – Maǵlıwmatlar paketi). 
Qandayda bir kórip shıǵılǵan usıl soraw (oraylastırılǵan) usılǵa uqsas, solay 
bolsa da bul jerde anıq ajıratılǵan oray joq. Biraq qandayda bir oray ádette bári bir 
qatnasıwı lazım: abonentlerden biri (yaki arnawlı qurılma) Qalqa boylap marker 
háreket yetkende ol joǵalıp qalmaslıǵın tekseriw kerek (máselen, qaysı bir 
abonenttiń isten shıǵıwı sebepli yaki tosıqlar sebepli). Keri jaǵdayda tarmaqqa 
baylanısıw mexanizmi islemeydi. Bunıń nátiyjesinde basqarıwdıń bekkemligi 
kemeedi (oraydıń isten shıǵıwı maǵlıwmat almasıwın tolıq isten shıǵaradı), sonıń 
ushın ádette oraydıń bekkemligin asırıwdıń arnawlı usılları qollanıladı. 
CSMA/CD usılınan kórip shıǵılǵan usıldıń abzallıǵı sonnan ibarat, bul jerde 
tarmaqqa baylanısıw waqtınıń mánisi kepillengen. Onıń úlkenligin (N–1)*tpk 
payda etedi. Bul jerde N – tarmaqtaǵı abonentlerdiń tolıq sanı, tpk – pakettiń Qalqa 
boylap ótiw waqtı.
Tarmaqta maǵlıwmat almasıwınıń intensivligi úlken bolǵan tárizde tosınnanlı 
usılǵa qaraǵanda markerli basqarıw usılı ónimdarlıǵı joqarı boladı (tarmaq 
júklengenligi 30–40 % ten kóp bolǵanda).

---

156 
Ol usıl tarmaq júklemesi úlken bolǵandada islew imkániyatın beredi. 
Tarmaqqa baylanısıwdı marker usılı tek ǵana Qalqada (máselen, IBM tarmaǵı 
Token Ring yaki FDDI), sonday-aq, shinada (máselen, Arcnet –BUS tarmaǵında) 
hámde passiv juldızda (máselen, Arcnet –STAR tarmaǵı) isletiledi. Bul 
jaǵdaylarda dene Qalqa emes, logikalıq Qalqa payda etedi, yaǵnıy barlıq 
abonentler izbe-iz markerdi bir-birine uzatadı hám bul markerdi uzatıw shınjırı 
Qalqaǵa alınadı. Bul jaǵdayda «Shina» topologiyasınıń dene abzallıǵı menen 
basqarıwdıń marker usılınıń abzallıqları birgelikte paydalanıladı.