Tajriba ishi № ппн, пдм yuklovchi mashinasi tuzilishini va ishlash

---

TAJRIBA ISHI № 2. 
ППН, ПДМ YUKLOVCHI MASHINASI TUZILISHINI VA ISHLASH 
PRINSIPINI O’RGANISH 
Yuklash mashinalari to’g’risida umumiy ma’lumotlar. Kon-qidiruv 
lahimlarini o’tishda tog’ jinslarini yuklash – qiyin jarayon bo’lib, umumiy lahim 
o’tish davrining 60 % gacha bo’lgan vaqtini egallaydi. Yer osti qidiruv lahimlarini 
o’tishda tog’ jinslarining asosiy hajmi yuklovchi mexanizmlar yordamida olinadi 
va bir qismigina qo’l mehnati bilan bajariladi. Yuklovchi mexanizmlar sifatitida 
yuklash mashinalari ishlatiladi. 
Yuklash mashinalari yer osti lahimlarini burg’ilab-portlatish usuli bilan 
o’tishda massivdan ajratilgan tog’ jinslarini transport vositasiga yuklashni 
mexanizatsiyalashtirishga mo’ljallangandir. Har qanday yuklash mashinasi ikkita 
asosiy funktsiyani bajaradi: massivdan portlatish ajratilgan tog’ jinsini qamrash 
ya’ni ishchi organini to’ldirish yoki tog’ jinsiga botirish; yukni ma’lum balandlikka 
ko’tarib transport vositasiga uzatish. Bu jarayonlarni bajarishiga qarab yuklash 
mashinalarini quyidagi sinflarga ajratish mumkin: 
- ish bajaruvchi organi turi bo’yicha – cho’michli, taroqsimon, baraban-
g’ildirakli, qamrovchi-panjali (19.1-rasm, a); 
- ish bajaruvchi organining ishlash usuli bo’yicha - davriy va uzluksiz (19.1-
rasm, b); 
- tog’ jinsini qamrash usuli bo’yicha – tagidan, yonidan va ustidan 
qamrovchi (19.1-rasm, v); 
- yukni transport vositasiga uzatish usuli bo’yicha – to’g’ridan-to’g’ri yoki 
pog’onali yuklovchi (19..1-rasm, g); 
- mashinaning harakatlanish usuli bo’yicha – g’ildirak-relьsli, gusenitsali, 
pnevmog’ildirakli (19.1-rasm, d).
Tog’ jinsini tagidan qamrovchi cho’michli davriy yuklash mashinalari eng 
ko’p tarqalgandir. Bu mashinalarning to’gridan-to’gri yuklovchi (19.2-rasm, a) va 
pog’onali yuklovchi (19.2-rasm, b) turlari farqlanadi. To’g’ridan-to’g’ri yuklovchi 
bu mashinalarning ikki hil modeli bo’lib, bir-biridan yukni to’kish usuli bilan 
farqlanadi. Bularga cho’mich rukoyati mashina ustidan aylanib o’tib to’kuvchi va 
cho’michni yon tarafdan ag’daruvchi mashinalar kiradi.

---

Oxirgi turdagi mashina tayyorlov lahimlarni o’tishda tog’
transportiga yuklashni mexanizatsiyalashtiradi. Pog’onali yuklovchi cho’michli 
yuklash mashinalari mashina konstruktsiyasiga kiruvchi uzatuvchi lentali, 
plastinkali yoki kurakli konveyerlar bilan ta’minlanadi.
Davriy is
Ko’rsatgichlari 
Texnik unumdorligi, 
m
3
/min 
CHo’michi hajmi, m
3
O’lchamlari, mm 
- eni 
- uzunligi 
Maksimal yuklash 
balandligi, mm 
Yuklash fronti, m 
Massasi, t 
Dvigatel quvvati, kVt 
Yuruvchi qismi 
Iste’mol energiyasi turi 
Uzluksiz ishlovchi yuklash mashinalari texnik tavsiflari
Ko’rsatgichlari 
19.1-rasm. Yuklash mashinalari sinflari.
Oxirgi turdagi mashina tayyorlov lahimlarni o’tishda tog’
transportiga yuklashni mexanizatsiyalashtiradi. Pog’onali yuklovchi cho’michli 
yuklash mashinalari mashina konstruktsiyasiga kiruvchi uzatuvchi lentali, 
plastinkali yoki kurakli konveyerlar bilan ta’minlanadi. 
Davriy ishlovchi yuklash mashinalari texnik tavsiflari
Turi 
PPN-1 
PPN-
3A 
PPN-2G 
0,8 
1,75 
2,0 
0,2 
0,55 
0,8 
1250 
1500 
1800 
2250 
3200 
- 
2250 
2800 
3200 
2,2 
3,2 
CHegaralan-
magan 
3,5 
6,8 
13 
4 
38,3 
20 
g’ildirak-relьsli 
gusenitsali 
pnevmatik 
Uzluksiz ishlovchi yuklash mashinalari texnik tavsiflari
Turi 
PNB-1 
1PNB-
2PNB-2 
rasm. Yuklash mashinalari sinflari. 
Oxirgi turdagi mashina tayyorlov lahimlarni o’tishda tog’ jinslarini konveyer 
transportiga yuklashni mexanizatsiyalashtiradi. Pog’onali yuklovchi cho’michli 
yuklash mashinalari mashina konstruktsiyasiga kiruvchi uzatuvchi lentali, 
19.1-jadval 
hlovchi yuklash mashinalari texnik tavsiflari 
PPN-5 
PPN-7 
1,0 
0,8 
0,25 
0,28 
1370 
1400 
6100 
9450 
2150 
1800 
3,2 
4,8 
8,2 
14,4 
23 
40 
g’ildirak relьsli 
elektrik 
Uzluksiz ishlovchi yuklash mashinalari texnik tavsiflari 
3PNB-2 
PNB-3 

---

Texnik unumdorligi, 
m
3
/min 
CHo’michi hajmi, m
3
O’lchamlari, mm 
- eni 
- uzunligi 
Maksimal yuklash 
balandligi, mm 
Yuklash fronti, m 
Massasi, t 
Dvigatel quvvati, kVt 
Yuruvchi qismi 
Iste’mol energiyasi turi 
Jaxon tajribasida eng ko’p ishlatiladigan yuklash mashinalari 
yon tarafdan qamrovchi uzluksiz ishlovchi mashinalardir (
mashinalarning ish bajaruvchi
qirralangan disklar bo’lishi mumkin.
Yuqorida ko’rib chiqkan mos ravishdagi konstruktiv tuzilishlardan eng ko’p 
ishlatiladigan yuklash mashinalaridan PPN turi ( to’gridan 
davriy (PPN-1, PPN-3A, PPN
va PNB turlari (yondan qamrovchi uzluksiz ishlovchi) mavjuddir.
19.2-rasm. Yuklash mashinalari konstruktiv sxemalari.