Sonnur Öztürk ve Deniz Albayrak-Kaymak 1
Yüklə 187,17 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Tartışma Bulguların yorumunu etkileyebileceğinden öncelikle araştırmanın sınırlarını belirtilmesi gerekli bulunabilir. Programa daha önce başka araştırmaya katılmamış annelerin alınması hedeflenmiş, ancak örnekleme erişilen ortamda bir ekip çalışmasıyla yürütülen başka araştırmalar olduğundan ve programa katılan annelerin bir kısmı bu çalışmalara da katıldığından bu hedef gerçekleştirilememiştir. Başka araştırmaya katılabilen anneler oldukça yüklü sayıda ölçüm aracı doldurmak durumunda kalmışlardır. Ancak araştırmaya katılmaya uygun yeterince anneye erişilemediğinden katılmaya istekli tüm anneler eğitime kabul edilmiştir. Çocukların davranış sorun düzeyleri de araştırma kontrolüne alınamamıştır. Örneğin, her grupta ilaç kullanan çocuk olsa da tüm çocuklar ilaç kullanmıyor ve kullanılan ilacın dozu yani sorunların ciddiyeti farklı olabiliyordu. Yine uygulamaya ilişkin gerçeklerden dolayı annelerin gruplara rastgele (random) atanması sağlanamamış, gruplar uygun zaman ayarlanabilmesine ilişkin koşullarca belirlenmiştir. Bu nedenlerle, araştırma saf bir deneysel çalışma değil, yarı deneysel çalışma olabilmiştir. Bir başka araştırma sınırı kullanılan araçların anne, baba ve çocukların kendi ifadelerine dayanması, yani veri kaynaklarının öznel yöntemlerle sağlanmış olmasıdır. Ev ve okul gözlemleri gibi nesnel yöntemler kullanılamamıştır. Son olarak, çalışma süresi izleme testi kullanımına elvermediğinden programın yalnızca kısa süreli etkileri incelenebilmiştir. Baba ve çocuklardan toplanan verilerde eğitimin hiçbir anlamlı dolaylı etkisine rastlanmamıştır. Eğer doğrudan baba ile çocuklarla çalışma yapılabilse bu sonuç farklı olabilirdi. Nitekim, hem anne hem babaların eğitime katıldığı ve bu sırada çocukların da yardım aldığı daha kapsamlı çalışmalarda Cunningham ve meslektaşları (1998) programın daha fazla etkili olduğunu gözlemişlerdir. Newby and Fisher (1991) farklı öğelerin birleştirildiği programların daha olumlu sonuçlara yol açtığını tartışmışlardır. Annelerin edindiği kazanımların kendileri dışındaki kişilerle ilişkiye yansımasının daha uzun süre sonra gözlenmesi de olasıdır, ancak bu araştırmada uzun süreli etkiler araştırılamamıştır. Eğitimin en doğrudan ve olumlu etkisi annelerin edindiği eğitimsel kazançlar olmuştur. Bu bağlamda araştırma ana hedefini gerçekleştirmiş, annelerin DDHB sorunuyla ve ona başa çıkmayla ilgili bilgilenmesini sağlayabilmiştir. Annelerin DDHB’li Çocukların Anneleri için Bir Eğitim Programı 11 Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi Cilt 21 (2) eğitimden edindikleri bilgiyi ölçmek üzere kullanılan aracın doğrudan program içeriğiyle ilgili olduğu, ancak diğer ölçme araçlarının bu araştırmaya özel değil genel olduğu olgusu göz önüne alınırsa, en büyük kazancın annelerin bilgisi üzerinde görünmesi beklenilebilen bir bulgudur. Weinberg’in (1999) özetinde yer alan bulgulara benzer şekilde, eğitime katılan annelerin program bilgisi yanı sıra DDHB sorununu anlayışları, yani bir anlamda sorunu ve çocuklarını kabul edişleri (normalizasyon) eğitimle birlikte artmıştır. Annelerin çocuklarında genel olarak daha az sorun algılamaları bunu göstermektedir. Hem içselleştirme (yalıtlanmış, depresif) hem de dışsallaştırma (saldırgan, öfkeli) sorun boyutlarında deney grubu annelerin ortalama puanları düşmüştür, ancak bu düşüş yalnızca içselleştirmede istatistiksel olarak anlamı düzeye ulaşmıştır. Bu bulgu, annelerin çocukların denetimi zorlayan davranış (DDHB’nin birincil sorunları) sorunlarıyla başa çıkmada psikolojik içe dönük (DDHB’nin ikincil sorunlarıyla) sorunlarla başa çıkmaya göre zorlayıcı bulmaları ile ilişkili olabilir. Nitekim, Newby ve Fisher (1991) ana-baba eğitim programlarının çocuğun DDHB’ye özgü sorunlarını azaltabileceğinin tartışmalı olduğunu, programın ancak hedeflenen davranışlarda etkili olabileceğini, örneğin, çalışmaya odaklanma gibi okul ortamına ilişkin davranışların kapsam dışı kalabildiğini belirtmiştir. Weinberg (1999) çocuklardaki gerçek değişimden bağımsız olarak, eğitimin ana-babaların gerginliğini orta düzeyde de olsa azalttığını ve böylece ikincil kazançlara yol açtığını, Kottman ve Robert (1995) ile Pisterman ve meslektaşları (1992) ise ana- babalarda olumlu yönde değişimler gözlendiğini rapor etmişlerdir. Yapılan araştırmada da deney grubu anneleri eğitimden hem psikolojik hemde ilişkisel olarak yarar gördüklerini dile getirmişlerdir. Annelerden toplanan kaygı, depresyon ve genel sorun belirtisi verilerinin ortalamaları tutarlı olarak deney grubu annelerinde kontrol grubuna göre daha düşüktür, ancak bu farkların hiçbiri küçük örneklem grubunda istatistiksel olarak anlamlı düzeye ulaşamamıştır. Yani eğitim annelerin yaşadığı psikolojik sorunlarda önemli bir fark yaratamamıştır. Aynı şekilde, eğitim anne-çocuk ve aile ilişkilerinde herhangi bir farka yol açmamıştır. Hatta bu boyutlar daha dolaylı boyutlarla ilişkili olduğundan ortalamalarda herhangi bir fark eğilimi de gözlenmemiştir. Nitekim her ne kadar eğitimin içeriğini bu amaçla uyarlamaya çalışmışsa da araştırmacı annelerin sınırlı grup süresinde karşılanamayan birçok gereksinimi olduğunun farkına varmıştır. Eğitim süresi daha uzun tutulabilse ve eğitime baba ile çocukların katılımı sağlanabilse bu tür etkilerin sağlanması mümkün olabilirdi. Öte yandan, uzun süreli eğitimlere katılımın devamını sağlamak ve tüm ailenin katılımına elveren ortamlar sunmak oldukça güç olabilmekte ve uzmanlık çalışması sınırları dışına taşmaktadır. Bu araştırma özetle, uygulanan eğitim çalışmasının DDHB tanısı almış ilköğretim yaşında çocukları olan annelerin karşılaştıkları sorunlarla baş etme bilgilerini artırdığını, annelerin çocuklarında daha az sorun algılamasına yol açtığını göstermektedir. Gelecek çalışmalarda bu araştırmada ele alınamayan konuların kapsanması önerilebilir. Eğitim programında elde edilen değişimler daha doğrudan yöntemlerle ve uzun süreli olarak incelenebilir. Ailedeki gerilimleri artırabilen bir etken olarak çocuk sayısının etkisi araştırılabilir. Bu araştırmanın temel önerisi ise, toplumsal bir hizmet olarak, ana-baba eğitim programı uygulanmalarının yaygınlaştırılmasıdır. Çocuğu DDHB tanısı almış ana-babalar çocuklarıyla baş etmede ortalama ailelerden çok daha fazla güçlük yaşamakta, ancak yakın aile desteği dışında Sonnur Öztürk ve Deniz Albayrak-Kaymak Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi Cilt 21 (2) 12 sistematik bir yardım görememektedirler. Bir süre sonra çocukla ilgili sıkıntılara ana- babada kaygı ve depresyon, aile ilişkilerinde gerginlik ve sosyal yalıtlanma sorunları eklenmektedir. Okullarımızda özel eğitim hizmetleri çok sınırlıdır, hastanelerde sağlanan sağlık hizmetleri yanı sıra profesyonel psikoeğitimsel desteğe büyük gereksinim vardır. Bu araştırmaya temel kaynak oluşturmuş olan Cunningham’ın özgün programı kalabalık gruplarla etkili olarak uygulanmaya uygundur ve Kanada’da o sırada çocukları da yardım alırken, hem anne hem babalarla toplum merkezlerinde yürütülmektedir. Ülkemizde de gerek Halk Eğitim Merkezleri gibi devlet, gerekse de ilgili dernek ve vakıflar gibi sivil toplum kuruluşları ana-babaların birbirleriyle etkileşim kurup ve destek sağlayacakları kapsamlı eğitim programı uygulamaları ve danışmanlık hizmetleri için uygun ortamlar yaratmalıdırlar. Bu, önemli ve verimli bir toplumsal hizmet yatırımı olarak görülmelidir. Yüklə 187,17 Kb. Dostları ilə paylaş:
|