73
9
9
9
9
tomonini 68-nchi darajaga ko’tarib: (2
5
)
68
= 2
340
= 2
11
•
31-1
≡
1(
mod
11) ni hsil
qilamiz. So’ngra 2
5
≡
1(
mod
31) dan (2
5
)
68
= 2
11
•
31-1
≡
1(
mod
31) ni hosil qilamiz. Bu
yerdan 2
11
•
31-1
≡
1(
mod
11
⋅
31). Bu taqqoslamani ikkala tomonini 2 ga ko’paytirib
izlanayotgan taqqoslamani hosil qilamiz.
11.
Yechilishi.
x
= 3
n
+ 1
bo’lganda bo’linuvchi 1+3
⋅
27
n
+ 9
⋅
729
n
ga teng bo’ladi. Berilgan modul bo’yicha 27
n
≡
729
n
≡
1, shuning uchun 1 + 3
⋅
27
n
+ 9
⋅
729
n
≡
1 + 3 + 9 = 13.
14.
4.
15.
Yechilishi.
Shartga asosan
a
=
b
+
p
n
q
(
q
= 0,
±
1,
±
2, ...). Bu tenglikningn ikkala tomonini
r
–
nchi darajaga ko’tarib,
a
p
= b
p
+ p
n+
1
⋅
α
(
α
= 0,
±
1,
±
2, ...) ni hosil qilamiz.
17.
K
o’rsatma
.
a
4
⋅
10
4
+
a
3
a
2
⋅
10
2
+
a
1
a
0
≡
0(
mod
33) taqqoslamaning
chap tomonidan
modulga karrali bo’lgan 999
a
4
+ 99
a
3
a
2
sonni ayirish kerak.
18.
Yechilishi
. a
)
9
10
≡
1(
mod
100) bo’lganligi uchun 9
10
q+r
≡
9
r
(
mod
100). 9
9
≡
9(
mod
10) bo’lganligi uchun
9
9
9
≡
9
9
≡
89 (mod 100). Izlanayotgan raqamlar 8 va 9; b
)
7
4
= 2401
≡
1(
mod
100)
bo’lganligi uchun 7
100
≡
1(
mod
100), bu yerdan
9
9
9
7
≡
7
100
q
+89
≡
7
89
(
mod
100). 7
88
≡
1(
mod
100) bo’lganligi uchun 7
89
≡
7 (
mod
100). Izlanayotgan raqamlar 0 va 7.
19.
Yechilishi
.
r
≡
r
+ 2
≡
1 (
mod
2) taqqoslamadan
r
r
+2
+ (
r
+2)
r
≡
0 (
mod
2)
kelib
chiqadi,
r
≡
-1 (
mod r
+1),
r
+ 2
≡
1 (
mod r
+1) dan esa
r
r
+2
+ +(
r
+2)
r
≡
0 (
mod r
+1)
kelib chiqadi.
20.
Ko’rsatma.
Noldan tashqari
(
)
2
2
1
2
−
=
−
±
p
x
x
p
,...,
,
ko’rinishdagi
sonlar berilgan.
(
)
(
)
p
d
mo
x
p
x
p
p
d
mo
x
p
0
2
2
0
2
2
1
≡
−
±
≡
−
≡
−
±
,
,
Taqqoslamalar mos ravishda noto’g’ri
x
≡
r(mod r)
,
x
1
≡
±
x
2
(
mod r
)
taqqoslamalarga olib keladi.
21.
Yechilishi.
M
atematik
induksiya metodini
qo’llaymiz.
n
= 1 da taqqoslama to’g’ri.
n
uchun taqqoslama to’g’ri bo’lsin. Uni
n
+
1
da
ham
o’rinli
ekanligini
ko’rsatamiz.
Haqiqatdan
ham,
( )
(
)(
)
(
)
2
3
3
2
3
3
3
3
3
0
1
2
2
1
2
1
2
1
2
1
+
⋅
≡
+
−
+
=
+
=
+
+
n
d
mo
n
n
n
n
, induksiya faraziga asosan
n
3
2
+1
≡
0 (
mod
3
n
+1
) va 2
2
•
3
- 2
3
+1)
≡
0 (
mod
3) , chunki 2
≡
-1(
mod
3).
22.
a)
Yechilishi.
4
≡
- 1(
mod
5) bo’lganligi uchun 2
4
n
+1
= 2
⋅
4
2
n
≡
2(
mod
5). Shunday qilib, 2
4
n
+1
= 2 + 5
k
,
bu yerda
k
∈
N
, va
N
= 3
2+5
k
+ 2 = 9
⋅
243
k
+ 2
≡
0 (
mod
11), chunki 243
≡
1(
mod
11).
Shunday qilib, 11
|
N
va
N
> 11. Demak,
N
– murakkab son. b
)
Yechilishi.
9
≡
-1(
mod
10) bo’lganligi uchun 3
4
n
+1
= 3
⋅
9
2
n
≡
3(
mod
10). Demak, 3
4
n
+1
= 3 + 10
k
, bu yerda
k
∈
N
, va
M
= 2
3+10
k
+ 3 = 8
⋅
32
2
k
+ 3
≡
0 (
mod
11), chunki 32
≡
-1(
mod
11).
M
> 11 va
11
|
M
dan
M
ning murakkab son ekanligi kelib chiqadi.
23.
Yechilishi.
Dastavval
agar
(a, m)
=
k
bo’lsa,
u holda
(b, m) = k
ekanligini ko’rsatamiz.
a
≡
b (mod m)
taqqoslamadan
a = mt + b
, yoki
b = a – mt
, bu yerdan ko’rinib turibdiki, agar
(a, m)
= k
bo’lsa, u holda
k | b
. Shunday qilib, agar
(a, m)
= 1 bo’lsa, u holda
(b, m)
= 1.
Masala shartidagi ikkinchi taqqoslamani
s
ga ko’paytirib:
ac
≡
bc (mod m)
taqqoslamani hosil qilamiz. U holda
bc
≡
bd (mod m)
, bu yerdan
(b, m)
= 1 ni hisobga
olib
c
≡
d (mod m)
ni hosil qilamiz.
24.
Yechilishi.
Shartga asosan,
a
100
≡
2 (
mod
73);
bu taqqoslamaning
ikkala tomonini
a
ga ko’paytirib,
a
101
≡
2
a
(
mod
73) ni hosil
qilamiz; ammo, shartga ko’ra,
a
101
≡
69 (
mod
73). Bu taqqoslamalardan 2
a
≡
69 (
mod
74
p
– 1
p
+ 2
2 2
p
– 1
2
p
– 1
p
+ 1
2 2
73) kelib chiqadi. Bu taqqoslamaninng o’ng tomoniga 73 ni qo’shamiz:
(
)
73
142
2
d
mo
a
≡
. (2, 73) = 1 bo’lganligi uchuntaqqoslamaning ikkala tomonini 2 ga
qisqartirib,
a
≡
71(
mod
73) ni hosil qilamiz. Bu yerdan qoldiq 71
ekanligi kelib
chiqadi.
25.
Yechilishi.
Masala shartidan 11
a
+ 2
b
≡
0 (
mod
19) taqqoslamani hosil
qilamiz. Bu taqqoslamaning ikkala tomonini 12 ga ko’paytirib: 132
a
+ 24
b
≡
0
(
mod
19) ni hosil qilamiz, bu yerdan esa 18
a
+ 5
b
≡
0 (
mod
19).
27.
1, 2, 3, ... , , , ... ,
p
– 2,
p
– 1
sonlardan ta taqqoslamalrni hosil qilamiz: 1
≡
-(
r
-1) (
mod
r
), 2
≡
-(
r
-2)
(
mod
r
),
... ,
≡
- (
mod
p
).
Bu taqqoslamalarning
har birini
(2k + 1)-
nchi darajaga ko’tarib, so’ngra ularni
qo’shib talab qilingan taqqoslamani hosil qilamiz.
§2.
28.
x
≡
0; 1; 2; ... ; 9 (
mod
10).
30.
a)
x
≡
1; 3; 7; 9 (
mod
10); b)
x
≡
2; 4;
6; 8 (
mod
10); s)
x
≡
5 (
mod
10); d)
x
≡
0 (
mod
10).
31.
a)
m
= 9 da
chegirmalarning to’la sistemalari: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8; -8, -7, -6, -5, -4, -3, -2, -1,
0; -4, -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, 4. Chegirmalarning keltirilgan sistemalari: 1, 2, 4, 5, 7, 8;
-8, -7, -5, -4, -2, -1; -4, -2, -1, 1, 2, 4. b)
m
= 8 da chegirmalarning to’la sistema-
lari: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7; -7, -6, -5, -4, -3, -2, -1, 0; -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, 4 yoki -4, -
3, -2, -1, 0, 1, 2, 3. chegirmalarning keltirilgan sistemalari: 1, 3, 5, 7; -7, -5, -3, -1; -
3, -1, 1, 3.
32.
Yechilishi
.
Berilgan sinf sonlarining umumiy ko’rinishidan quyidagilarni topamiz:
25 = 8
⋅
3 + 1; -20 = 8(-3) + 4; 16 = 8
⋅
2 + 0; 46 = 8
⋅
5 + 6; -21 = 8(-3) + 3; 18 = 8
⋅
2 +
2; 37 = 8
⋅
4 + 5; -17 = 8(-3) + 7. Hosil qilingan qoldiqlarning hammasi har xil va ular
manfiy bo’lmagan eng kichik chegirmalarning to’la sistemasini tashkil qiladi: 0, 1, 2,
4, 5, 6, 7, demak, berilgan sonlar ham chegirmalarning to’la sistemasini tashkil qiladi.
38.
Yechilishi
. Har bir sonni 6 ga bo’lib: 0, 2, 1, 1, 4, 5, 2 qoldiqlarni hosil qilamiz.
Topilgan manfiy bo’lmagan chegirmalardan (noldan tashqari) 6 ni ayirib, 0, -4, -5, -5,
-2, -1, -4 –absolyut qiymati jihatidan eng kichik musbat bo’lmagan
chegirmalarni
hosil qilamiz. Absolyut qiymati jihatidan eng kichik chegirmalar 0, 2, 1, 1, -2, -1, 2
lardan iborat.
40.
manfiy bo’lmagan eng kichik chegirmalar: 0, 2, 1, 0, 100, 100;
absolyut qiymati jihatidan eng kichik musbat bo’lmagan chegirmalar: 0, -5, -10, 0, -
20, -100; absolyut qiymati jihatidan eng kichik chegirmalar: 0, 2, 1, 0, -20, 100 ili –
100.
42.
Ko’rsatma
. Berilgan sonni
a + x
(
x
= 0, 1, 2, ... ,
m
-1), bu yerda
a
– ixtiyoriy
butun son, ko’rinishda yozib olib, chiziqli formaning chegirmalari haqidagi teoremani
qo’llanilsin.
43.
Ko’rsatma
. 10 modul bo’yicha qoldiqlarning to’las sistemasini
beradigan
x
ningn qiymatlaridan foydalanish kerak.
51.
Yechilishi.
Shartga asosan
x
4
≡
1(
mod
10), bu yerdan
x
12
≡
1 (
mod
10).
Dostları ilə paylaş: