Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «moliya» kafedrasi

Umumiy sug‘urta mukofotidagi subsidiya qismi	50 foiz	50 foiz	50 foiz
Vazirlar Mahkamasi bilan kelishgan holda (50 foiz 2006-2007 yillarda)
Sug‘urtani qoplash darajasi	70-85 foiz sug‘urta qiymatidan	80 foiz kredit qiymatidan	70 foiz sug‘urta qiymatidan	80 foiz zarar miqdoridan
Xisoblangan hosildorlik davri	5 yil	5 yil	5 yil	___
Qoplanadigan qishloq xo‘jalik mahsulotlari	1. Urug‘liklar 2. Proso 3. Dukkaklilar 4. SHakar trosnigi 5. Kartoshka 6. Paxta 7. Imbir 8. Kurkama 9. Piyoz 10. Qalampir 11. Djut 12. Tapioka 13. Banan 14. Ananas	1. Paxta 2. Urug‘liklar va dukkakli urug‘lar 3.Kofe 4.Kukuruz 5. Soya 6. Boshqa tasdiqlangan o‘simliklar	1.Urug‘lar 2. Kukuruz lar 3. Paxta 4. Soya 5.Guruch	1. Barcha qishloq xo‘jaligi hosillari 2.Teplitsa hosillari 3. Ro‘yxatdan o‘tgan uy hayvonlari 4. Uy qushlari 5.Baliqchilik va akvakultura

Asosiy ko‘rsatkichlar	AQSH	Kanada	YAponiya	Isroil
Asosiy qonunchiliklar	“Hosilni sug‘urtalash to‘g‘risida” gi qonun 1980y, 1994 y.da o‘zgarishlar bilan. “Qishloqxo‘jalikdagi tavakkalchiliklardan himoya qilish to‘g‘risida”gi qonun 2000y	“Fermerlarni qo‘llab quvvatlash to‘g‘risida”gi qonun 1939y.	“Qishloqxo‘jaligidagi zararni kompensatsiya qilish to‘g‘risida”gi qonun 1985y, 1993 y.da va 1999 y.da o‘zg. bilan	“Tabiat hodisalaridan ko‘rilgan zararni kompensatsiya qilish to‘g‘risida”gi qonun
Davlat byudjetidan subsidiyalar (sug‘urta mukofoti/qoplash)	Sug‘urta mukofoti uchun mavjud	Sug‘urta mukofoti uchun mavjud	Sug‘urta mukofoti va qoplash uchun mavjud	Sug‘urta mukofoti va qoplash uchun mavjud
Taqsimlovchi	Hosilni sug‘urtalash federal korporatsiyasi Qishloq xo‘jaligi departamenti	Xususiy sug‘urta kompaniyasi	O‘zaro yordam qishloq xo‘jalik assotsiatsiyasi va 47 sonli prefektura federatsiyasi hamkorligidagi mahalliy hokimiyatlar	Qishloq xo‘jaligidagi tabiyat tavakkalchiliklaridan sug‘urtalash jamg‘armasi
Umumiy sug‘urta mukofotidagi subsidiya qismi	60 foizgacha	25 foiz	50 foiz	Moliya vazirligi hisob kitoblariga asosan
Sug‘urtani qoplash darajasi	65-85 foiz rejelashtirilgan hosil qiymatidan	80-90 foiz zarar miqdoridan	70-90 foiz zarar miqdoridan	80 foiz zarar miqdoridan
Xisoblangan hosildorlik davri	4 yil	5 yil	5 yil	5 yil
Qoplanadigan qishloq xo‘jalik mahsulotlari	1. Urug‘liklar 2. Paxta 3. Mevalar 4. Baxchevыe 5.Kukuruza 6. Kungaboqar Boshqa ekinlar (jami 110 tur)	1. Urug‘liklar 2. Proso 3.Dukkakliklar 4.Kartoshka	1.Urug‘lar (zernokolosovыe) (30-35 foiz) 2.Hayvonlar (35-40 foiz) 3. Mevalar va mevali ekinlar (50 foiz) 4. Dukkaklilar, shakar trosniklari, choy,soya,ipak kokonlar (10-15 foiz) 5.Parniklar (15-25 foiz)	1. Urug‘liklar 2.Paxta 3. Savzavot va mevalar 4. Uzumzorlar 5.Sitrus o‘simliklar 6.Texnikalar 7.Uy parrandalari 8.Hayvonlar 9. Baliqlar

13-mavzu: Qayta sug‘urta qilish asoslari


REJA:


1. Qayta sug‘urtaning nazariy asoslari va turlari
2. Qayta sug‘urta bozori ishtirokchilari
3. Qayta sug’urtalashning xalqaro tajribasini O’zbekistonda qo’llash masalalari
1. Agar sug‘urtalanuvchi tomonidan ilova qilingan risk miqdori sug‘urtachi qabul qiladiganidan riskdan katta (ko‘p) bo‘lsa, u sug‘urta qilishni rad etishi mumkin. Garchi, riskning bir qismini o‘zida qoldirish va mijozni yo‘qotmaslik (hozir yoki keyinroq boshqa risklarni ham taklif qilishi mumkin bo‘lgan) uchun sug‘urtalovchilar riskni (qayta sug‘urtalashni) bo‘lishi yoki sug‘urtadan o‘zlarini himoya qilish uchun foydalanishlari mumkin. Ikkinchi (qayta sug‘urtalash deb ataluvchi) usul sug‘urtalash – riskni taqsimlash asosiy prinsipini bir qismidir.
Qayta sug‘urtalash yirik mulkiy risklarni taqsimlash metodlaridan biri hisoblanadi, lekin javobgarlik (mas’uliyat)ni sug‘urtalashda kamdan kam qo‘llaniladi. Ushbu metodni realizatsiya qilish usuli sodda va ko‘p hollarda qo‘l keladi, muammolari bo‘lsa ham. Birinchidan, katta zarar ko‘rish holatlarida hamma qayta sug‘urta qiluvchilar alohida cheklarni yubora boshlaydilar. Agar qayta sug‘urtalashda ko‘p sonli sug‘urtalanuvchilar ishtirok etsa, bu og‘irlik qilishi mumkin. Ikkinchidan, vositachi katta riskni joylashtirishda ko‘p sonli qayta sug‘urtalanuvchilar bilan aloqada bo‘lishi (bog‘lanishi) kerak bo‘ladi, ularning har biri o‘z sig‘imiga ko‘ra riskning faqat bir qismini qoplashga tayyor bo‘ladi.
Qayta sug‘urta yordamida:
- sug‘urtachini sug‘urta hodisasi ro‘y berishi natijasida yuzaga
keladigan moliyaviy zararlardan ximoya qiladi;
-sug‘urtachining imkoniyatlar doirasini kengaytiradi;
-katta hajmdagi sug‘urta risklarini (tavakkalchiliklarini) jahon sug‘urta xo‘jaligida ikkilamchi tartibda qayta taqsimlaydi.
Qayta sug‘urtalash - sug‘urtalashga riskni qabul qilish bilan bog‘liq iqtisodiy munosabatlar tizimi (risklarni ikkilamchi joylashtirish)⁴⁵.
Qayta sug‘urtalash orqali sug‘urtalovchi muvozanatlashgan sug‘urta portfelini yaratish va sug‘urta operatsiyalarini moliyaviy barqarorligini ta’minlash maqsadida qabul qilib olingan riskni bir qismini o‘zaro kelishilgan holda boshqa sug‘urtalovchiga berishi (riskni ikkilamchi joylashtirish). Qayta sug‘urtalash operatsiyalari bilan bir qatorda asosan, ixtisoslashgan qayta sug‘urtalash kompaniyalari amalga oshiradi.